Жарнама тілі мен стилі

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 131 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . ………. …… . . . 3

I тарау

Жарнама тілі мен стилі туралы түсінік

Жарнаманың тілі мен стилі . . . 9
Жарнаманың мәтіні мен жарнама мәтінінің құрылымы . . . 25
PR-мақала мәтіні мен PR мәтіннің жанры . . . 39

II тарау

Қазақ баспасөзіндегі PR-материалдары мен жарнаманың

тілі мен стилі

Қазақ баспасөзіндегі PR материалдардың тілі мен стилі . . . 51
Қазақ баспасөзіндегі жарнама материалдарының тілі мен стилі . . . 93

Қорытынды . . . 105

Қосымша . . . 109

Сілтемелер . . . 110

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 116

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Диссертациялық жұмыста қазақ баспасөзіндегі жарияланған жарнама мен PR материалдары тілдік және стильдік тұрғыдан талданды. Зерттеу бірнеше басылымдардағы жарияланымдарды салыстыра отырып жүргізілді. Қазіргі кездегі баспасөздегі жарнама мен PR материалдардың тілдік деңгейін айқындауға талпыныс жасалды.

Бүгінде жарнама, PR-құралдары күнделікті өмірдің айнымас бөлшегі болып, үлкен мәнге ие болды. Жарнама, PR-мақалалар кейде тек белгілі бір тауарды, қызмет түрін өткізу үшін ғана емес, сондай-ақ белгісіз тұлғаларды танымал ету, қоғамға таныстыру үшін, яғни саяси мақсатта да қолданылып жүр.

Ресей ғалымы Я. Н. Засурскийдің айтуынша, «тіл» күшті саяси құрал ретінде қоғамдық пікірдің қалыптасуына, өзгеруіне үлкен ықпал етеді. Ал тіл, сөз өз кезегінде жарнаманың да, PR-мақаланың да айнымас бөлшегі. Сөз ақпаратты бұрмалауы немесе керісінше халықты сол ақпаратқа сендіруі мүмкін. Ықпал ету құрылымы басылымның бағытына, аудиториясына, таралымына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Қазірде жарнама телеарнаның да, радионың да, мерзімді баспасөздің де табыс көзі. Ал кейбір қазақ тілді басылымдар PR-дың мақсатын түсіне алмай, жарнама ретінде қарап, PR-мақалалар да жарнама есебінде жарияланады дегенді айтып жатады.

Зерттеу жұмысының өзектілігі . Еліміз егемендік алғаннан кейін қоғам өмірінің барлық саласында қалыптасқан стереотиптер бұзылып, көптеген өзгерістер орын алғаны мәлім. Осындай өзгерістер жаңалық жаршысы болып табылатын бұқаралық ақпарат құралдарында ерекше көрініс тапты. Мұның өзі жалпы ақпараттық кеңістікте көптеген тың ізденістер мен шығармашылық тәсілдердің алуан түрде қалыптасуына жол ашты. Бұған жарты ғасырдан астам үстемдік еткен Кеңестік цензураның алынып тасталуы, тәуелсіздікпен қатар қол жеткізілген шығармашылық еркіндік, нарық жағдайындағы баспасөз қызметіндегі жаңаша үрдіс, БАҚ түрлерінің көбеюіне байланысты ақпараттық кеңістіктегі бәсекенің күшеюі бір себеп болса, бұқаралық сананың жаңа деңгейге көтерілуі, бұрынғы ұсынылған нәрсені оқып бас шұлғуға мәжбүр болған тізгіндеулі күйден өткен аудиторияның БАҚ-қа қойылатын талабының арта түсуі, жалпы оқырман, тыңдарман, көрерменнің қабылдаушы ретіндегі талғамының да өсуі екінші себеп болды.

Қоғам өмірінің айнасы болып табылатын б ұ қ а р а л ы қ а қ п а р а т қ ұ р а л д а р ы ондағы саяси, әлеуметтік, экономикалық, мәдени, спорт, өнер, кино, денсаулық сақтау және білім беру салаларындағы барлық қордаланған проблемаларды жұртшылық назарына ұсынатын да, қандай да бір ғылыми жаңалықтар мен жетістіктерді көпшілікке таныстырып жеткізетін де әмбебап құрал болғандықтан журналистер қауымын ғаламның ақпараттық бейнесін жасаушылар деп тануға негіз бар. Осы топтың жинау, талдау, саралау, іріктеу сияқты сатылардан өткізіп барып көпшілікке ұсынатын түпкі өнімін медиа-мәтін деп атауға болады. Жалпы БАҚ-тың ақпаратты жеткізу формасына қарай үш түрге бөлінетіні белгілі: телевизия, радио және мерзімді баспасөз. БАҚ тілі нысанаға алынғанда лингвистика ғылымындағы негізгі ұғым мәтінге бұқаралық коммуникацияда жаңа мағыналық реңктер үстеледі. Сөйтіп БАҚ арқылы таралатын аудиалды және визуалды түрде қабылданатын хабарламалардың бәрі біріге келіп вербалды және медиалық белгілердің жиынтығы ретінде медиа-мәтін ұғымын құрайды.

Қазіргі мерзімді баспасөздегі жарнама ұлттық мәдениеттің белгілерін, өзге халықтардың мәдениетіне ықпалын тигізіп, жеке адамның ақпарат алу көздерін қалыптастыратын құрал. Жарнаманың тілдік және вербалды емес құралдардың жиынтығынан тұратынын, ақпарат беру, ықпал ету қызметтерін атқаратын кешенді нысан екенін, тілдік құралдар нысаналы түрде пайдаланылып, алдын-ала дайындалған сөйлеу әрекеті екенін білеміз. Қазіргі қазақ жарнамалары атқаратын функциялары жағынан, тілдік құралдардың ұйымдастырылуы жағынан көсемсөз стилінің - газеттік-публицистикалық стильдің ішкі шағын стилі. Жарнама мен PR - психология, қоғамтану, журналистика ғылымдарына, сонымен қатар әлеуметтік лингвистика, лингвомәдениеттану, аударматану, стилистика салаларына да қатысы бар тілдік коммуникацияның бір түрі.

Жарнама қашанда табыс, қаржы табу көзі болып келді және солай бола береді. Кезкелген тауардың да, қызметтің де жарнамасыз өтуі мүмкін емес екенін ескерсек, жарнаманың араласпайтын саласы жоқ деуге болады. Бір қарағанда жарнама экономика, маркетинг салаларына ғана қатысты болып көрінгенмен, алайда бұқаралық ақпарат құралдарының да ажырамас бөлігі болғанын мойындауымыз керек. Жарнама - еңбек қарым-қатынасының, еңбек өнімдері мен өндіріс күштерінің арасалмағы нарықтық формаға ауысып отырған қоғам құрылысының жаңа кезеңінде нарықтық қарым-қатынастың құрамдас бөлігі; қызмет көрсетулердің, тауарлардың түрлерін насихаттайтын өндіріс орнының тиімді қызмет етуіне ықпал жасайтын, еңбек пен өнім бәсекелестігін дамытатын нысан; қоғамдық-әлеуметтік мазмұндағы термин. Бұл - оның экстралингвистикалық сипаты. Қазіргі кезде қазақ қоғамы дамуының алдыңғы кезеңімен салыстыра қарағанда, жарнамалардың сандық-көлемдік арасалмағы да өзгерді. Нарықтық қарым-қатынастың бір құрамдас бөлігі болғандықтан, жарнама ісінің әлеуметтік мазмұны кеңейді және осы терминнің ұғымдық көлемі ұлғайды.

Жарнаманың мәтін ретіндегі өзіндік ерекшеліктері:

Ақпарат беру және ықпал ету қызметі үшін тілдік құралдарды мақсатты түрде пайдаланады;
Қарым-қатынас орнатуға бағытталады;
әлеуметтік мазмұндағы қызметті атқарады.

Қоғам дамуындағы қазақ жарнамасының қазіргі әлеуметтік рөлінің артуы жарнаманың коммуникациялық акт ретіндегі заңдылықтарын, ақпарат беру және ықпал ету қызметін атқарудағы тілдік құралдардың қолданылу ерекшеліктерін, тілдік құралдардың вербалды емес құралдармен бірлесе отырып, ықпал ету қызметін атқарудағы жұмсалу заңдылықтарын зерттеу жұмыстың өзектілігін дәлелдейді.

Қазіргі кезеңді ақпарат заманы деп атау орнықты. Осыған орай бүгінгі қоғамдағы ахуалды бірнеше кеңістік құрайтынын айтуымыз керек. Соның бірі - БАҚ қызмет ететін ақпараттық кеңістік индивидтің когнитивтік кеңістігіне әртүрлі тәсілдермен енеді. Әсіресе адамдар арасындағы қарым-қатынасты реттейтін әсер етудің қосалқы коммуникативтік технологиялары болып табылатын үгіт-насихат пен жарнаманың рөлі айрықша маңызға ие. Сондай-ақ көппартиялық саяси жүйеге көшкен Қазақстанның саяси құрылымында PR (паблик рилейшнз) бүгінде аса қуатты саяси тәсілге айналып отыр.

Қазақ баспасөзіндегі жарнаманың жариялануы, жалпы баспасөз жарнамасының дұрыс қалыптасуында әлі де басы ашылмаған мәселелер көптеп кездеседі. Оның басты себебі - қазақ басылымдарындағы жарнама мәтіндеріне бей-жай қарап келгендігі, жарнамалық жарияланымдардың түбегейлі зерттелмегендігі, ай сайын, тоқсан сайын мониторинг жүргізілмендігінен деуге болады. Осы тұрғыдан алғанда халықтың «тілі» боп саналатын мерзімді баспасөзіндегі жарнамалық материалдардың тілі мен стилін қарастырып, зерттеу маңызы ерекше мәселе деуге болады. Орыс тілді басылым беттерінде жарияланатын этика нормаларына келмейтін, ар-намысқа тиетін жарнама қазақ басылымдарында жоқ десек те, жарнаманың көп бөлігі орыс тілінен аударылатындығы, кейбір басылымдарда қазақ тілінде емес орыс тілінде берілуі алаңдатады.

Қоғам дамуындағы мерзімді баспасөздегі жарнаманың қазіргі әлеуметтік рөлінің артуы жарнаманың коммуникациялық акт ретіндегі заңдылықтарын, ақпарат беру және ықпал ету қызметін атқарудағы тілдік құралдардың қолданылу ерекшеліктерін, тілдік құралдардың вербалды емес құралдармен бірлесе отырып, ықпал ету қызметін атқарудағы жұмсалу заңдылықтарын зерттеу жұмыстың өзектілігін көрсетеді.

Қазақ тіл біліміндегі жарнама ұғымы белгілі тілші ғалымдар І. Кеңесбаевтың, М. Балақаевтың, Р. Сыздықованың, Ш. Сарыбаевтың, Е. Жанпейісовтың еңбектерінде сөз мәдениеті, әдеби норма, ішінара қазақ әдеби тіл стильдер жүйесі аясында сөз болған. Әлемдік лингвистикада жарнаманың әлеуметтік рөлі, жарнама мәтінінің аксиологиялық аспектісі, жарнама түрлері, жарнама мәтініндегі гендерлік аспект, жарнама мәтінінің ерекшеліктерін жалпы лингвистикалық тұрғыдан сипаттау, жарнама мәтінінің функционалдық-семантикалық ерекшеліктерін көрсету, жарнама мәтінінің жасалуын жалпылама сипаттау, жарнама мәтінінің психологиялық ерекшеліктерін айқындау, аспектілерінде зерттелген. Дегенмен тіл тілімінде, журналистика саласында жарнама мен PR материалдың тілі мен стилі өзара байланысып атқаратын ықпал ету қызметінің дәрежесі, ерекшеліктері кешенді түрде зерттелмеген.

Зерттеудің пәні. 2009-2010 жылдар аралығында қазақ баспасөзінде жарияланған жарнама және PR материалдары.

Зерттеу жұмысының нысаны. Қазақ тіліндегі жарнама, PR материалдар мәтіндерінің тілдік сипаты мен олардың ықпал ету қызметі.

Кез-келген істі бастамас бұрын «стратегиялық бағыттарды жүзеге асырудағы ең қажетті нәрсе - алдағы мақсаттарды дұрыс анықтау», - дейді Елбасы Н. Ә. Назарбаев [1; 19-бет] .

Зерттеу жұмысын жүргізу үшін 2009 - 2010 жылдары қазақ баспасөзінде жарияланған жарнама мәтіндері мен PR-мақалалар жинақталды. Сарапқа салынған жарияланымдар:

«Алматы ақшамы»;
«Айқын»;
«Егемен Қазақстан»;
«Жас қазақ»;
«Түркістан»;
«Дала мен қала»;
«Жас Алаш»;
«Қазақстан-Zaman»;
«Алаш айнасы»;
«Ана тілі»;
«Алтын Орда».

Ж ұмыстың негізгі мақсаты - мерзімді баспасөздегі жарнама, PR мәтіндерінің құрылымы қандай? Жарнама мен PR мақалалар тілдік, стильдік тұрғыдан өзгеріске ұшырады ма? Жалпы жарнаманың тілі, жарнаманың стилі дегеніміз не? деген сауалдарға жауап іздеу. Қазақстан мерзімді баспасөзіндегі жарнаманың, PR-мақаланың көрінісін бағдарлау, мүмкіндігінше талдау жасау. Осы мақсаттарды алға тарта отырып, қазақ баспасөзі нарық талабына қалай бейімделді деген сұрақтарға газет жарияланымдарын саралап, қорытынды жасау.

Осы мақсатты орындау бағытында келесі міндеттер туындайды:

Баспасөздегі жарнама мен пиар мақаларды талдау арқылы тіл мен стильдің мәні мен маңызын анықтау;
Жарнама мен пиар тілін тілдік, стильдік тұрғыдан талдау;
Зерттеуді басқа басылымдағы жарнама/пиар мәтінінің (тілімен) салыстыра отырып жүргізу;
Жарнама мәтіні мен PR мақала мәтінінің айырмашылығын көрсету;

Жарнама, PR материал стилистикасының зерттелуі мен қалыптасу сипатына шолу жасау;
PR тәсілдерінің кейбір белгілерін көрсету;
Тілдік ерекшеліктерін талдау арқылы сипаттама беру;
Жарнама мен PR материалдарының ұлттық мәдениетке қатыстылығының деңгейін талдау;
Жарнама мәтініндегі емлелік, грамматикалық, стильдік ауытқулар болатындығын көрсету.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Жарнамаға қатысты қазақ тіліндегі оқулықтар санаулы, ал жарнама мен PR-мақаланың тілі мен стилін қарастыратын оқулық тіптен жоқ деуге болады. Бітіру жұмысымызда Қазақстан басылымдарына шолу жасап, мүмкіндігінше тіл, стиль, сонымен қатар PR-мақалалары мен жарнаманың тілі мен стилін талданады.

Ғылыми жаңалығы:

Жарнама мәтіні мен PR мақала мәтінінің айырмашылығы анықталды;
Жарнама, PR материал стилистикасының зерттелуі мен қалыптасу сипатына шолу жасалды;
Тілдік ерекшеліктерін талдау арқылы сипаттама берілді;
Қазақ баспасөзіндегі жарнама мен PR жарияланымдарымен дәйектелді;
Стильдік, тілдік деректері бойынша талданып, тұжырымдар жасалды;
Зерттеу нәтижелерін журналист, PR менеджер сынды мамандарды даярлайтын жоғары оқу орындарында лекция, семинар сабақтарында пайдалануға болады;
Жарнама мен PR мақала стилистикасының мазмұнын ғылыми-теориялық тұрғыдан толықтыра түсті;

Ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы. Қазақ мерзімді басылымдарына шолу, жарнама мен PR-мақалаларына сараптама жасалған диссертациялық жұмысты келешекте оқу үдерісінде қолдануға болады, нұсқаулар мен ұсыныстарды тәжірибелік жұмыста қолдануға болады.

Зерттеу жұмысының дерек көздері. Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-2030» [1], Д. Баялиеваның «Қазіргі қазақ баспасөзіндегі ұлттық мәдениет, салт-дәстүр және тіл мен стиль мәселелері» [2], Қ. Жұмалиевтың «Стиль - өнер ерекшелігі» [3], Б. Момынованың «Газет лексикасы» [4], Р. Сыздықтың «Сөз құдіреті» [5], М. Б. Горкин, И. Б. Манн мен А. А. Мамонтовтың «PR на 100%» [6], А. Стриженконың «Роль языка в системе средств пропаганды» [7], А. Н. Назайкинның «Рекламная служба газеты» [8], Г. Почепцовтың «Коммуникативные технологии двадцатого века» [9], Н. Н. Кохтевтың «Стилистика рекламы» [10], Ғ. Тәшімбай құрастырған «Орысша-қазақша жарнама мәтіндерінің үлгілері» [11], О. Феофановтың «Реклама: новые технологии в России» [12] кітабы мен «Проблемы PR-образования в Казахстане»[13], «Язык, перевод и современные технологии обучения языкам» [14], «Тіл - мәдениет - коммуникация: зерттеудің жаңа жолдары, мәселелері мен аспектілері» [15] жинағы, Орысша-қазақша сөздігінің I томы [16], Қазақстан Республикасының «Жарнама туралы» заңы [17], ҚазҰУ хабаршысы (журналистика сериясы) [18], ҚазҰУ хабаршысы (филология сериясы) [19], ҚарМУ хабаршысы (педагогика сериясы) [20], Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ хабаршысы (филология сериясы) [21], ҚазҰПУ хабаршысы (филология сериясы) [22], сондай-ақ, «Жантану мәселелері» [23] мен «Қазақ тілі мен әдебиеті» [24] журналдары мен Ғ. Солтанбекованың «Қазақ жарнамалары: тілдік сипаты және олардың ықпал ету қызметі» авторефераты [25] пайдаланылды.

Бітіру жұмысының құрылымы - диссертациялық жұмыс кіріспе, екі тараудан, қорытынды мен қосымша материалдардан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен сілтемелерден тұрады. Диссертация 118 беттен тұрады.

Диссертациялық жұмыстың кіріспе бөлімінде жұмыстың жалпы сипаттамасы, тақырыптың өзектілігі, зерттеу нысаны, пәні, мақсаты мен міндеттері, зерттеу жұмысының дерек көздері мен құрылымы, ғылыми жаңалығы айқындалады. Зерттеу жұмысының ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы көрсетіліп, диссертациялық жұмыстың қорытынды бөлімінде тұжырымдар мен ұсыныстар келтіріледі.

Зерттеу жұмыстың « Жарнама тілі мен стилі туралы түсінік » деп аталатын бірінші бөлім «Жарнама тілі мен стилі», «Жарнаманың мәтіні мен жарнама мәтінінің құрылымы», «PR-мақала мәтіні мен PR-мәтіннің жанры» атты тараушалардан тұрады. Бұл бөлімде жарнаманың тілі мен стилі ұғымдарына теориялық тұрғыдан түсінік беріледі. Жарнама, PR-мақала жанры қандай болатынына, жарнама мәтіні мен құрылымына, жарнама, PR-мақала стиліне, жарнама мен PR-мақала тіліне тоқталады. Кезкелген ақпарат, жарнама мәтіннен тұратынын ескерсек, мәтін жарнаманың негізгі бөлігі болып табылады. Жарнаманың мәтініне қойылатын талаптармен таныстырады. Стильдің шығу тарихына үңіліп, жарнаманың не екенін баяндайды. PR мәтін мен жарнама арасындағы айырмашылық көрсетіледі. Қазақ басылымдарында жарнама мен PR ұғымдар бір деп қарастырылса, жұмыста екеуіне түсінік беріліп, ажыратылады. Жарнама тек тұтынушы нарыққа ғана емес, сонымен қатар қоғамның саяси, мәдени, экономикалық өміріне де әсерін тигізетінін ескере отырып, бұл бөлімде жалпы түсінік беруді жөн көрдік.

Зерттеу жұмыстың « Қазақ баспасөзіндегі PR-материалдары мен жарнаманың тілі мен стилі» атты екінші бөлім «Қазақ баспасөзіндегі PR материалдардың тілі мен стилі», «Қазақ баспасөзіндегі жарнама материалдарының тілі мен стилі» атты тараушалардан тұрады. Қазақ тілді баспасөзге шолу жасау арқылы басылым беттерінде жарияланған жарнама мен PR-мақалаларға талдау жасалады. Бітіру жұмысында қазақ тілді басылымдардағы жарнама мен PR-мақалалар шолу жасалып, жарнаманың тілі мен стиліне теориялық тұрғыдан талдау жасалды. Жұмыс барысында жарнама мәтініне қойылатын талаптармен таныстырды. Баспасөздегі жарнама жанрының түрлерімен танысып қана қоймай, мәтіннен тұратын жарнамалық ақпараттың құрылымына талдау жасалды.

I тарау

Жарнама тілі мен стилі туралы түсінік

Жарнаманың тілі мен стилі

Жарнама (жар+нама; «жар» - жария етті, мәлімдеді, хабар таратты, жарияланды; «нама» - араб, парсы «жазылған хат, шығарылған бәйіт, дастан» - қазақ мәдениетінде кең қолданылған ұғым, дефинициясы айқын термин. Энциклопедиялық, лексикологиялық, мағлұматнамалық, терминологиялық еңбектерде берілген анықтамалардан шығатын қорытынды - «жарнама - спектакль, концерт немесе көрермендерге арналған басқа да мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын-сауық туралы хабарландарудың бір түрі». [26]

Жарнама дегеніміз - белгілі бір зат пен құбылысты, іс-әрекет пен қызметті бұқараға таныстыру, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен жарияланған хабарлама жиынтығы.

Ата заңымызда жарнама туралы не делінген екен? « Жарнама - адамдардың беймәлім тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгілеріне, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткізуге жәрдемдесетін кез келген нысанда, кез келген құралдардың көмегімен таратылатын және орналастырылатын ақпарат»[27] .

«Жарнама» терминінің шығу төркіні Қазақстанның оңтүстік өңірінде Ислам өркениетінің гүлденген дәуірі IX - XII ғасырларға барып тіреледі. «Жар» сөзінің «Қазақ диалектілер сөздігіндегі» бір мағынасы - қабырға дегенді білдіреді. Ал «нама» - парсыша «жазу» деген мағынаны білдіреді. Сөйтіп, жарнама дегеніміздің ежелгі мәні - «қабырғадағы жазу, жазба» болса керек [28] .

Әлемдегі ең бірінші жарнамалық хабарлама жасаған «Күнделікті оқиғалар» газеті. 1630 жылы осы газеттің қызметін пайдаланып Т. Ренардо деген адам анықтама кеңсесін ашып, оны газет арқылы жарнамалған. Содан кейін ол жарнаманың әкесі атанып кеткен.

Жарнама мәселесіне келгенде психология, журналистика, социология, сонымен қатар заң сияқты ғылымдар араласады. Бұл дегеніміз жарнаманы «дүниеге әкелуге» бір ғана журналист я болмаса бір ғана маркетолог қатыспайды. Әсіресе телеарна мен радио жарнамаларды жасау барысында көптеген мамандар жұмылдырылады. Ал басылым бетіндегі жарнаманы жасаушы маман жан-жақты, оқырман психологиясын болжай отырып, «белгісіз аудиториямен» байланысқа түсуі тиіс.

«Тілдің міндеті - ақылдың аңдауын аңдағанша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түйін түйгенінше айтуға жарау», -дейді көрнекті ғалым, тіл ғылымының негізін қалаушы Ахмет Байтұрсынов.

Жарнамада тіл сияқты қуатты құралды пайдалану өте маңызды. Маңыздылығымен қатар қиындығы да баршылық. Тауар, ұйым жайындағы кез келген ақпарат тіл, мәтін арқылы оқырманға жетеді. Әрбір жарнама тауар немесе ұйымның аты не ұранынан басталмақ. Тұтынушының назарын аудару, өзін қоғамға таныстыру - жарнамаланып отырған тауар не қызметтің мақсаты. Жарнаманы қоғамға сауатты жеткізу үшін тілді дұрыс меңгерген, сауатты қолданған абзал.

«Мерзімді баспасөз бетіндегі жарнамалардың тілі терең әрі жан-жақты зерттеуді қажет етеді. Әсіресе, редакция алқасы, жарнама бөлімі жарнаманың тіліне үлкен мән беріп, сауатты жазылуын қадағалап отырса, газетінің беделі артып, сұраныс туары да сөзсіз. Ал кез келген қазақ тілді басылымның соңғы бетін қарасаңыз, «редакция жарнаманың мазмұны мен мәтініне жауап бермейді» немесе «жарнама, PR-материалдардың мәтіні мен мазмұнына жарнамаберуші жауапты» деген сөз тркестері арқылы өзінен жауапкершілікті ысырады. Жауапкершіліктен неге қашамыз? Ақысы төленеді екен, талапқа сай болсын. Тіліне, мәтін-мазмұнына мән берілсін. Тіпті кейбір басылымдар орыс тіліндегі жарнаманы аудармасыз, сол қалпында бере салуды да әдетке айналдыруда. Иә, жарнама - табыс көзі, өндірістік сауда үгіті, ақысы төленген дүниенің барлығы дерлік жарнамаланады. Ал, жан-жағымызға қарайтын болсақ, үнемі үлгі тұтатын мемлекеттер жарнаманы өз тілінде насихаттайды. Алысқа бармай-ақ «Айқын» газетінің 13 қараша, 2008 жылғы санында Мақпал Қаратайқызының «Жарнама деген сөздің өзі жағымсыз естілетіні неліктен?» атты мақаласы жарық көрді. Сонда «Бейжінде жарнама жасау мәселесіне қатты ден қояды. Оларда бірінші кезекте жарнама мәтіні міндетті түрде мемлекеттік тілде берілуі тиіс. Қытайдың мемлекеттік компаниялары заңға сүйеніп, жарнама беруде бұл үрдісті мойынсынған көрінеді. Бұл елде «Coca-cola», «Fanta» т. б. брендтердің барлығы қытай тілінде аударылып беріледі екен. Былай қарағанда еліктегенді жақсы көретін ел сияқтымыз, осындай үлгі етуге тұрарлық мәселелерге келгенде, еліктемей қалатынымыз, әрине, қынжылтады.

Жарнаманың адам психологиясына әсер ету күшінің де зор екендігі соншалық, ол идеология құралы да болады. Қоғамның дамуына белгілі бір объективті ықпал күші де бар. Осы тұста сәл ой жүгіртіп ойлансақ, біздің елде қазақ газеттерінің жарнама берудегі пайыздық үлес салмағы заңдық тұрғыда сақталған ба? Бұл жерде менің айтайын дегенім, жарнаманың орыс тіліндегі үлес салмағы басым, яғни орыс тілінің «айы оңынан туып» тұрғаны сөзсіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.