Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы туралы мәлімет

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ

1. 1 Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының қалыптасу ерекшеліктері

1. 2 Әлемдік қаржы және экономикалық дағдарыстың жағдайында Қазақстан қор нарығының тиімді қызмет ету бағыттары

Отандық бағалы қағаздар нарығының жетістіктері мен кемшіліктері

2. Бағалы қағаздар нарығының құқықтық негіздері

Бағалы қағаздар нарығы пайда болуының құқықтық негіздері
Қазақстан бағалы қағаздар нарығын дамытудың заңнамалық

негіздері

2. 3 Бағалы қағаздар нарығының құқықтық реттеу

3. Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығын ҚҰҚЫҚТЫҚ реттеуді жетілдіру

Қорытынды

қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі . Нарық - күрделі, әрі жан-жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушы - кәсіпкерлер іскерлік шартқа қол койып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады. Кәсіпкерлердің өзара жасасқан дәл осы міндеттемелері - экономикалык механизмнің тұрақтылығының кепілі. [1, 33-б. ]

Зерттеу пәні. Жалпы тұрғыдан алғанда бағалы қағаздар нарығы бағалы қағаздарды шығару және айналысқа түсіру бойынша оған қатысушылар арасында туындайтын экономикалық қатынастар жиынтығы деп қарастырылады. Кез-келген нарық сияқты бағалы қағаздар нарығы - оның объектісі, субъектісі және олардың арасындағы қатынастардың бірлігі. Бұл нарықтың объектісі - бағалы қағаздар, ал субъектісі - нарыққа қатысушылар. Экономикалық қатынастар - ол нарық субъектілерінің, яғни нарыққа қатысушылардың бағалы қағаздармен жүргізетін кез-келген іс-әрекеті, яғни қолданыстағы шаруашылық заңнамаларына сәйкес жүргізілетін әртүрлі операциялар.

Зерттеу объектісі . Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық-құқықтық механизмге негізделеді. Бүл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез-келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына құйылады, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана ала алады.

Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы нарығы және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдары егемендік алғаннан кейін кұрыла бастады. [1, 35-б. ]

Өткен жылдардың экономикалық тәжірибесі дәлелдегеніндей шар-уашылықты жетілдірудің нарықтық әдістерін қалпына келтірудің және оны одан әрі дамытудың басты құралы - бағалы қағаздар екені талассыз ақиқат. Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік құқығын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттік меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері - халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы институттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады.

Қазіргі кезде Қазақстан бағалы қағаздар нарығының қалыптасу және одан әрі даму барысы мынадай: бағалы қағаздарды шығарумен айналысқа түсіруді және қатысушы субъектілердің қызметін реттейтін, сондай-ақ бағалы қағаздар нарығында туындайтын мемлекеттік реттеу қатынастарының құрылымын анықтайтын заңнамалык негіз қалыптасты; бағалы қағаздар нарығының институционалдыұқ инфрақұрылымы, оның негізі болатын брокерлік-дилерлік фирмалар, кастодиан-банктер және зейнетақы активтерін басқару компаниясы (ЗАБК), сонымен қатар техникалық инфрақұрылымы, Орталық депозитарий және қор биржасы қызмет істеуде; Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы әлемдік нарық жүйесімен интеграциялануда. Алайда, эмитенттердің нақты эмиссиялық белсенділігінің төмендігінен Қазақстан қор биржасы өзінің нарықта өсу деңгейіне жетті деуге болмайды. Сондықтан біртіндеп ішкі инвестициялық базаны өсіру, инвестициялау жағдайларын кеңейту және эмитенттердің қызметін мемлекеттік реттеудің тиімділігін арттыру есебінен бағалы қағаздар нарығын дамыту мүмкіндіктерін жалғастыру қажет.

І ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАДАҒЫ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

1. 1 Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының қалыптасу ерекшеліктері

1996 жылдың аяқталу кезінде Қазақстан бағалы қагаздар нарығында өзара бәсекелесуші алғашқы қүрылған - Орталық Азия және Қазақстан қор биржаларынан тендерде жеңуінің нәтижесінде қазірде нарыққа бір ғана - Қазақстан қор биржасы қызмет көрсетуде.

1997 жылдың 5 наурызында «Бағалы кағаздар нарыгы туралы» және «Қазақстан Республикасымда бағалы қағаздармен мэмілені тіркеу туралы» қабылданған екі заң негізінде қазіргі Қазақстан бағалы қагаздар нарығының базалық инфрақұрылымы түгелінен құрылды. Қазақстан Үкіметі осы заңдарга сүйене отырып, 1997 жылдың жазында бағалы қағаздар нарығында кэсіби қызметті атқаруды және лицензиялауды реттейтін нормативтік-құқықтық актілердің - брокерлік-дилерлік, кастодиандық, Орталық депозитарий, бағалы қағаздарды ұстаушылардың реестрін жүргізу бойынша пакетін бекітті.

1997 жылы жүргізілген теидердің нэтижесінде Ұлттық банк пен Қазакстан қор биржасының біріккен үсынысы жеңіске жетіп, «Багалы қагаздардың Орталық депозитарийі» ЖАҚ құрылды. Ол Қазақстан қор биржасымен бірігіп қор нарыгының техникалық инфрақұрылымының негізгі өзегі болып есептеледі. Орталық депозитарий бағалы қағаздар бойынша есеп айырысудың халықаралық стандарты саналатын - «Отыздар тобының» ұсынысымен құрылған.

Заң негізінде бағалы қағаздар нарығындағы қызметпен бірге басқа да кәсіпкершілікпен айналысуға тиым салу және меншікті капиталының төменгі деңгейін бекітуге байланысты брокерлік-дилерлік құрылым да тәртіпке салынды. Егер 1997 жылдың басында брокерлік-дилерлік үйымдар саны 93 болса, ал 1 шілдеде ол 43-ке дейін азайды. Олардың ішінде банктік емес ұйымдар саны сәйкесінше 65 және 14 еді. Сондай-ақ осы жылы алғашқы кастодиан-банктер пайда болып, эмиссияланған бағалы қағаздарды тіркеуші-реестр қызметі құрылды. Егер жыл басында тек 4 тіркеуші болса, ал жыл соңында ол 34-ке жетті. Тіркеушілер санының бұндай жедел қарқынмен өсуінің негізгі факторы қабылдаиған заңнамалық актілерге сәйкес акционерлерінің саны 500-ден асатын акциоперлік қоғамдардың акциясын ұстаушылардың реестрін тек тәуелсіз тіркеушілер ғана жүргізуі керектігі себепші болды. Сөйтіп, 1997 - 1999 ж. ж Қазақстан реестр үстаушыларының Ассоциациясы қүрылғанша бағалы қагаздардың эмиссиясын тіркеуді екі мемлекеттік орган, атап айқанда, Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссия жэне өзінің территориялық басқармалары арқылы Әділет министрлігі жүзеге асырды. Екі бірдей толық құқылы жүйені бағалы қағаздар эмиссиясын мемлекеттік тіркеуден өткізуге пайдаланудың бір себебі - жергілікті жерлерде Ұлттық комиссияның аймақтық бөлімшелерінің болмауынан. [17, 51-80-б. ]

1997 жылдың 20 маусымында қабылданған «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Заңға сәйкес Ұлттық комиссия Зейнетақы активтерін басқару жөніңдегі Компанияның (ЗАБК-КУПА) қызметін реттейтін және лицензиялайтын, сондай-ақ мемлекеттік және мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін инвестициялау тәртібін анықтайтын мемлекеттік орган болып саналады.

2001 жылдың 11 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің «Қаржы нарығын мемлекеттік реттеудің бірыңғай жүйесін үйымдастыру бойынша іс-шаралар туралы» жарияланған жарлыққа сәйкес бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссия таратылып, оның барлық өкілеттілігі мен қызмеггері Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіне берілді. Осы күннен бастап 2003 жылдың 4 шілдесіне дейін багалы қағаздар нарығын реттеуді Ұлттық Банктің бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттейтін департаменті жүзеге асырды.

Қазақстан бағалы қағаздар нарығының дамуы барысында көптеген заңдар мен заңнамалық актілер ескіріп, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу талаптары туындады. Соидықтан бағалы қағаздар нарығының құқықтық инфрақұрылымын жетілдіру мақсатында соңғы жылдары бағалы қағаздарды шығару және айналысқа түсіру тәртібін, бағалы қағаздар нарығы субьектілерінің қызметін реттейтін, сондай-ақ бағалы қағаздар нарығында қалыптасқан мемлекеттік реттеу қатынастарының қүрылымы мен тәртібін анықтайтын бірсыпыра жаңа заңдар қабылданды. Олар:

2000 жылғы 18 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы сақтандыру қызметі туралы»;

2003 жылғы 13 мамырдағы «Акционерлік қоғамдар туралы»;
2003 жылғы 2 шілдедегі «Бағалы қағаздар нарығы туралы»;
2003 жылғы 4 шілдедегі «Қаржы нарығы мен қаржылық үйымдарды

мемлекеттік реттеу және қадағалау туралы»; [17, 165-б. ]

Қазақстан қор биржасы (KASE) 1993 жылғы 17 қарашада «Қазақ банкаралық валюта биржасы» деген атпен құрылды. KASE - коммерциялық ұйым, ол акционерлік қоғамның ұйымдастырушылық-құқықтық нысанында жұмыс істейді. KASE-нің 69 акционері бар (01. 11. 08 жылғы дерек бойынша) - «Алматы қаласының аймақтық қаржы орталығы» АҚ (ең ірі акционер), банктер, брокерлік-дилерлік ұйымдар, активтерді басқару жөніндегі компаниялар, ҮЕЗҚ және басқа да қаржылық ұйымдар.

KASE Орталық Азиядағы аса ірі ұйымдастырылған қаржы нарығының операторы болып табылады. Ол қызмет көрсететін нарықтар: мемлекеттік және корпоративтік бағалы қағаздармен тікелей және автоматты репо; шетел валюталары (АҚШ доллары, евро, Ресей рублі) ; Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, Қаржы министрлігі және жергілікті атқарушы органдары шығарған мемлекеттік бағалы қағаздар (соның ішінде қазақстандық халықаралық облигациялар) ; ХҚҰ облигациялары және шетелдік мемлекеттік бағалы қағаздар; вексельдер; акциялар; корпоративтік облигациялар және т. б.

Қазақстан қор биржасының (KASE) стратегиялық мақсаты - аймақтық жетекші қаржы нарығы ретінде қалыптасу, онда бүкіл әлемнен келген инвесторлар барынша аз есептік тәуекелдермен, және ең үздік халықаралық іс-тәжірибеге сәйкес кең ауқымды қаржылық құралдар саудасын жүргізу мүмкіндігіне ие болуға, сондай-ақ сан алуан әрі сапалы түрде көрсетілетін ілеспе биржалық қызметтерді пайдалануға тиіс.

Алматы қаласын Қазақстан Республикасының тек мәдени және ғылыми орталығы ғана емес, сондай-ақ қаржы орталығы ретінде де дамыту өз кезегінде осы әкімшілік-шаруашылық бірлігінің бәсекелесу қабілеті туралы сөз етуге мүмкіндік берді және 2003 жылы Алматыда өңірлік қаржы орталығын құру жұмысын бастауға септігін тигізді. Осы мақсатта республика үкіметі стратегиялық әріптес ретінде Boston Consulting Group (BCG) компаниясын және жобаның Техникалық-экономикалық негіздеуді бірге әзірлеу бойынша "Маркетинг-талдау зерттеулер орталығы" АҚ таңдап алды.

2005 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметі отандық қаржы институттарының орталығы Алматы қаласының Өңірлік Қаржы орталығын құру туралы шешім қабылдады. Бұл шешім ТМД басқа елдерімен салыстырғанда Қазақстан Республикасы қаржы секторының аса жылдам өсуіне, жалпы ішкі өнім құрамында көрсетілетін қаржы қызметі үлесінің (3. 9% 2006 жылдың 1-қазанында) тұрақты ішкі жинақталған қаражаттың өсуіне, ТМД елдеріне инвестицияның басталуына және қаржы саласында кадрлар құрамының қалыптастырылуына байланысты қабылданды.

Қазақстан Республикасы Президенті 2006 ж. 5-маусымда Қазақстан Республикасы №145-III «Алматы қаласының Өңірлік Қаржы орталығы туралы» (АӨҚО) заңға қол қойды, ол қаржы орталығы қатысушылары мен мүдделі тұлғалардың өзара қатынасын реттейтін, Қазақстан Республикасы қаржы нарығын дамытуға бағытталған ерекше құқықтық режим болып табылады.

Қазіргі таңда республикада жұмыс істеп жатқандарынан ерекшелігі сол АӨҚО арнаулы экономикалық аймақтарының жіті сызылған аумақтары болмайды деп атап көрсеткен жөн. Аумақтылық принципі АӨҚО кәсіби қатысушылары үшін Алматы қаласы аумағында офистің бар болу талабы арқылы сақталады.

Рынокта жұмыс істеу үшін АӨҚО құралдардың екі тобын: ағымдағы негізгі аспаптар және болашақ қосымша аспаптарды ұсынады. Ағымдағы негізгі аспаптар корпоративтік облигацияларды, секьюриттелген кредиттерді, туынды валюталық кредиттерді қамтиды. Болашақ аспаптар АӨҚО -да өтімділікті дамыту мен эмитенттер тарабынан қызығушылық пайда болуына қарай: акциялар, ислам қаражаты ұзақ мерзімге беріледі. [18, 21-55-б. ]

Алматы қаласының Өңірлік Қаржы орталығы өзінің алдына өз саясатын дамыту мен ендіру бойынша белгілі бір міндеттерді қойып отыр, олардың іске асырылуы АӨҚО-да қөрсетілетін қаржы қызметтерінің жалпы бәсекелесу қабілеті арттыруға мүмкіндік береді, елдің қор нарығы жандандыруға септігін тигізеді. [19, 112-б. ]

Егеменді Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі кезінде мүлікті жекеменшіктендіру нәтижесінде мүлікке мемлекеттік меншіктің қысқаруы, халық шаруашылығының құрылымдық өзгеруі, инфляция деңгейінің шарықтауы және басқа да тың өзгерістер мемлекетті қарызды бағалы қағаздарды шығаруға шарасыз әкеп соқтырды.

Төменде мемлекеттік бағалы қағаздарға сипаттама беріліп, оларды шығарудың мақсаты және міндеті айқындалып, сондай-ақ Қазақстан қор нарығындағы мемлекеттік бағалы қағаздардың негізгі түрлері сипатталады.

Мемлекеттік бағалы қағаз - ол мемлекеттің ішкі қарызын білдіретін құжат формасы. Қазақстанда алғашқыда 1995 жылғы 21 сәуірдегі «Бағалы қағаздар және қор биржасы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлығының 3 бабында «Мемлекеттік бағалы қағаздар Қазақстан Республикасы заңнамалық актілеріне сәйкес ішкі мемлекеттік қарыз шамасында шығарылатын ішкі мемлекеттік займ облигациялары, сон-дай-ақ басқа бағалы қағаздар» деген сипаттама берілген. 2003 жылғы 2 шілдедегі «Бағалы қағаздар нарығы туралы» Заңның 1 бабында «мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар - қарыз алушы Қазақстан Республикасының Үкіметі, жергілікті атқарушы орган немесе Қазақстан Республикасының Ұлтгық Банкі болатын қарыз алуға қатысы жөнінен ұстаушының құқықтарын куэландыратын эмиссиялық бағалы қағаздар» делінген. Заң негізінде ұлттық мемлекеттік бағалы қағаздар нарығын қалыптастырудың мақсаты - халықтың, коммерциялық банктердің, қаржы ұйымдарының уақытша бос ақша қаражатын республикалық бюджеттің кемшілігін қаржыландыруға жұмылдыру және Ұлттық Банктің Қаржы министрлігін тікелей несиелеу көлемін азайту. [20]

Мемлекеттік бағалы қағаздардың мәні олар мемлекеттің қаржы-несиелік қатынастарының жиынтығы болып саналады. Бұл қатынастарда мемлекет қарыз алушы ретінде негізінен халықтың уақытша бос ақша қаражатын қарызға алып, оны бағалы қағаздар шығаруға жұмылдырады. Әрбір мемлекеттік бағалы қагаздың экономикалық мәні бірдей, яғни олар қарызды бағалы қағаздар болғанымен, іс-тәжірибеде олардың әрқайсысының өз алдына атауы болады. Мемлекеттік бағалы қағаздар, эдетте, бюджеттің ағымдағы кемшілігін қаржыландыру; мемлекеттік қарызды жою, атап айтқанда, бұрынғы займды өтеу; мемлекеттік бюджеттің кассалық орындалуын қамтамасыз ету; коммерциялық банктерді өтімді резервтік активтермен қамтамасыз ету; жергілікті әкімшілік органдарының атқаратын мақсатты бағдарламасын қаржыландыру және әлеуметтік мекемелер мен ұйымдарды қаражатпен қамтамасыз ету мақсатында шығарылады. [21, 193-б. ]

Мемлекеттік бағалы қағаздарды шығару - Ұлттық банктен қарыз алу жэне ақша белгілерін эмиссиялаумен салыстырғанда -бюджет кемшілігін қаржыландырудың экономикалық тиімді эдісі. Себебі нарықтық экономика жагдайында Ұлттық банктің несиелік қорын пайдалану оның капитал нарығын реттеу мумкіндігін шек-тейді. Ал бюджет кемшілігін ақша эмиссиялаумен жою айналымға нақты тауарлармен қамтамасыз етілмеген төлем құралдарын шыгарумен бара-бар. Ол әрине, инфляцияны туындатады.

Мемлекеттік қарызды бағалы қағаздарды шығарумен өтеу оны банктік несиемен өтеуден анағұрлым арзан. Себебі мемле-кеттік қарыз міндеттемелері жоғары өтімді болғандықтан инвес-торлар оларды екінші нарықта оңай орналастыруға мүмкіндігі бар. Сондықтан мемлекеттік бағалы қағаздар - ішкі қарызды қаржыландырудың негізгі қаражат көздерінің бірі.

Мемлекеттік бағалы қағаздардың басқа бағалы қағаздармен салыстырғанда екі артықшылығы бар. Біріншіден, оның жұмсаған қаражат үшін сенімділігі оте жоғары және соған сэйкес жұмсаған негізгі капиталды және түсетін табысты жоғалту тэуекелі төмен. Екіншіден, басқа бағалы қағаздарға немесе басқаға жұмсаған капиталға салынатын салықпен салыстырғанда бұл бағалы қағаздарга жеңілдетілген салық салынады. Әдетте мемлекеттік бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларга және олардан түсетін табысқа салық салынбайды.

Мемлекеттік бағалы қағаздар шыгару формасы, өтеу мерзімі, процент түріндегі табысты есептеу жэне төлеу жағдайлары, айналыс сипаты және эмитентінің түрі бойынша жіктеледі.

Мемлекеттік бағалы қағаздар шығару формасы бойынша: құжатты бағалы қағаздар және кұжатсыз бағалы қағаз болып бөлінеді. Құжатты бағалы қағаз ол құжатты нысанда шығарылған (қағаздағы немесе арнайы құралдарды пайдаланбай-ақ бағалы қағаздардың мазмұнын тікелей оқуға болатын өзге де материалдық берілім кезіндегі) бағалы қағаздар. Құжатсыз бағалы қағаздар - ол құжатсыз нысанда (электрондық жазбалардың жиынтығы түрінде) шығарылған бағалы қағаздар;

өтеу мерзімі бойынша: қысқа мерзімді - айпалыс мерзімі 1 жылға дейінгі, орта мерзімді - айнадыс мерзімі 1 жылдан 5 жылға дейінгі және ұзак мерзімді - айналыс мерзімі 5 жылдан артык бағалы кағаздар болып бөлінеді;

процент түріндегі табысты есептеу және төлеу бойын-ша проценттік ставкасы белгіленген, сатылы жәие ауыспалы бағалы кағаздар болып үшке бөлінеді. Басқаша айтқанда, бағалы қағаздарды ақшаға айналдырғанда онда көрсетілген құнынан кемітіп сатады;

Айналыс сипаты бойынша нарықтық және нарықтан тыс бағалы кағаздар болып бөлінеді. Нарықтық бағалы қағаздар биржада да, биржадан тыс нарықта да еркін сатылады және қайта сатылады. Нарықтан тыс бағалы қағаздар тек алғашқы нарықта ғана сатылады, екінші нарықта қайта сатылмайды. Олар негізінен халықка сату үшін шығарылады. Олар мемлекеттік әлеуметтік, сақтандыру және зейнетақымен камтамасыз ету қорларының бағалы кағаздары;

Эмитентінің түрі бойынша бағалы қағаздар қазынашылық, муниципальдық болып бөлініп, оларды сәйкесінше үкімет және жергілікті атқарушы органдар шығарады.

Әдетте, мемлекеттік бағалы қағаздарды таратып орналастыру: Біріншіден, мемлекеттің Ұлттык банкі немесе Қаржы минис-трлігі аркылы жүзеге асырылады. Шығарылған облигациялардың түріне карай олардың негізгі инвесторлары болып халық, банктер, зейнетақы және сақтандыру компаниялары мен қорлары, инвестициялық компаниялар мен қорлар саналады.

Екіншіден, құжатты (бланктік) немесе құжатсыз формаларда (арнаулы шоттарға жазу түрінде) шығарылады. Қазіргі кезде мемлекеттік бағалы қағаздарды құжатсыз формада шығару бағыты өрістеуде;

Үшіншіден, аукциондық сауда, бекітілген бағамен барлық сатып алуға тілек білдіргендерге ашық түрде сату (ашық сауда), белгілі бір инвесторларға жабық саудада үлестіру (жабық сауда) және басқа да әртүрлі әдістерді қолдану арқылы айналысқа түсіріледі.

Мемлекеттік бағалы қағаздардың келесі түрі - жергілікті аткарушы органдардың бағалы қағаздары. Олар муниципальдық бағалы қағаздар деп те аталады. Муниципальдық бағалы қағаздар, әдетте, муниципальдық облигациялар формасында шығарылады. Әлемде муниципальдық бағалы қағаздар шығару жөнінен АҚШ елдердің кош басында келеді. Бұл елде соңғы екі жүз жылда ел штаттары мен жергілікті үкімет органдары бағалы қағаздар шығаруда. Муниципальдық бағалы қағаздар нарығында олардың ойлаптапқан қаржы құралдарының түрлері кейіннен басқа дамыған және дамушы елдерде шығарылып, зор табыспен қолданылуда. [22, 98-б. ]

Муниципальдық бағалы қағаздар деген жергілікті атқарушы органдардың жергілікті бюджет тапшылығын жоюды және территориялық бағдарламаларды қаржыландыру мақсатында шығарылатын қарызды бағалы қағаздар.

Жергілікті атқарушы органдардың қосымша қарыз қаражатын тарту мақсатын төмендегідей топтастыруға болады:

жергілікті бюджеттің уақытша тапшылығын жоюға;
әр жылғы бюджетте қаражат болмауынан, бірақ бір жолы ірі қаражат жұмсауды кажет ететін табыссыз объектілерді қаржыландыруға, атап айтқанда: әлеуметтік бағыттағы объектілердің (мектептер, ауруханалар, кітапханалар, мұражайлар және с. с. ) және жергілікті инфракұрылым объектілерінің (жолдар, көпірлер, жылу жэне су жүйелері және с. с. ) құрылысына, жаңартылуына, оларды жөндеуге;
түсірген пайдасы есебінен бірнеше жыл аралығында жұмсаған шығындардың орнын толтыратын табысты объектілерді қаржыландыруға;
шығынын өзі толтыратын (салынған үйді немесе оның бірнеше бөлігін сатқаннан түскен түсіммен) үй құрылысы, жөндеу, жаңарту жобаларын қаржыландыруға арналған.

Әлемдік тәжірибеде муниципальдық бағалы қағаздарды шығарудың негізі муниципальдық займ (қарыз алу) болып саналады. Бұндай бағалы қағаздарды шыгарушыларға заң негізінде салық жеңілдігі беріледі. Сондықтан қарыз міндеттемелерін эмиссиялап, қарыз қаражатын тарту екінші деңгейдегі банктерден алған несиеден анағұрлым арзан. Муниципальдық бағалы қағаздарды негізінен жергілікті халық, коммерциялық банктер, сақтандыру және зейнетақы қорлары, инвестициялық компаниялар және басқа да жергілікті кәсіпорындар мен ұйымдар сатып алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.