«Шенгел и К» ЖШС
1 Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
2 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
І. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1.Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Ақша қаражаттарының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 3. Негізгі құрал.жабдықтар есебі мен материалды емес активтер есебі ... ... .8
1.4. Тауарлы материалдық қорлар мен жеткізушілермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.5. Еңбек және оның төлемінің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.6. Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7. Қаржылық есептілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
ІІ. АУДИТ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
2.1. Аудиторлық фирма жұмысының құрылымы және ұйымдастырылуы ... .24
2.2. Ұзақ мерзімді активтер:
1) Материалды емес активтер аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2) Негізгі құрал.жабдықтар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
2.3. Ағымдағы активтер аудиті:
1) Тауарлы материалдық қорлар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
2) Дебиторлық берешек аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3) Есеп беретін адамдармен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.4. Ақша қаражаттары аудиті:
1) Кассалық операциялар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2) Есеп айырысу, валюталық шоттағы қаражаттар аудиті ... ... ... ... ..34
2.5. Міндеттемелер аудиті:
1) Қысқа мерзімді несие аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2) Бюджетпен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
3) Еңбекақы бойынша есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
ІІІ. ҚАРЖЫ ЕСЕБІН ТАЛДАУ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
3.1. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдау, мазмұны және әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
3.2. Қаржылық есептілік және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.3. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығын талдау ... ... ... ... .39
3.4. Шаруашылық субъектісінің табыстылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
3.5. Шаруашылық субъектісінің қызметінің іскерлік белсенділігін және тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
3.6. Шаруашылық субъектісінің қызметінің тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ...45
3.7. Шаруашылық субъектісі мен кәсіпкерлік тәуекелділіктің потенциалды банкроттылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
2 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
І. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1.Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Ақша қаражаттарының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 3. Негізгі құрал.жабдықтар есебі мен материалды емес активтер есебі ... ... .8
1.4. Тауарлы материалдық қорлар мен жеткізушілермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.5. Еңбек және оның төлемінің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.6. Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7. Қаржылық есептілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
ІІ. АУДИТ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
2.1. Аудиторлық фирма жұмысының құрылымы және ұйымдастырылуы ... .24
2.2. Ұзақ мерзімді активтер:
1) Материалды емес активтер аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2) Негізгі құрал.жабдықтар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
2.3. Ағымдағы активтер аудиті:
1) Тауарлы материалдық қорлар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
2) Дебиторлық берешек аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3) Есеп беретін адамдармен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.4. Ақша қаражаттары аудиті:
1) Кассалық операциялар аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2) Есеп айырысу, валюталық шоттағы қаражаттар аудиті ... ... ... ... ..34
2.5. Міндеттемелер аудиті:
1) Қысқа мерзімді несие аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2) Бюджетпен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
3) Еңбекақы бойынша есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
ІІІ. ҚАРЖЫ ЕСЕБІН ТАЛДАУ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
3.1. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдау, мазмұны және әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
3.2. Қаржылық есептілік және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.3. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығын талдау ... ... ... ... .39
3.4. Шаруашылық субъектісінің табыстылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
3.5. Шаруашылық субъектісінің қызметінің іскерлік белсенділігін және тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
3.6. Шаруашылық субъектісінің қызметінің тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ...45
3.7. Шаруашылық субъектісі мен кәсіпкерлік тәуекелділіктің потенциалды банкроттылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
Кәсіптік тәжірибе – теориялық білімді аяқтау кезеңі. Кәсіптік тәжірибенің негізгі мақсаты – оқушының білімін тереңдету, жүйелеу, бекіту оның теориялық білімін тәжірибе жүзінде іске асыруына мүмкіндік беру болып табылады.
Мен Карчалов .С өзімнің кәсіптік тәжірибемді 07. 06. 10 ж арасындағы 19. 06.10ж аралығы ЖШС Рауза мекемесінде өткіздім.
Кәсіпорының негізгі мақсаты – тұрғындарды жоғары сапалы тауармен қамтамасыз ету болып табылады. Өндірістік өнімнің көлемінің өсу деңгейінің сапасының көтерілуіне шығын көлемі,табыс және табыстылық әсер етеді. Кәсіпорын нарық жағдайын зерттей отырып, бекітілген келісімшарт талаптарына ассортимент бойынша жоспарлы тапсырыс беріп, әрдайым тауар көлемінің өсуіне үлкен көңіл аудара отырып, ассортименттін кеңейуіне, сапаның жоғарлауына, аса маңызды көңіл бөледі.Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы басты мәселе болып маңызды экономикалық жұмыс көрсеткіші, өндіріс тиімділігі және кәсіпорынның шаруашылық тұрғыдағы мақсаты болып табылады.
Кәсіпорының басты мақсаты құрылыс материалдарын шығарып, пайда табу болып табылады. Кәсіпорын ҚР тұрғындарына жол саласындағы ТМҚ- мен қамтамасыз етеді. Осы мақсаттарға жету үшін ол келесідей қызметтер атқарады: өндірістік, инженерлік, коммерциялық, брокерлік, нарық бағалы қағаздарына байланысты диллерлік, жарнамалық және т.б заңға негізделген жұмыстарды атқарады.
Ал менің басты мақсатым осы өндірістік тәжірибенің қорытындысы туралы есеп беруімдегі бағдарламаға сай тақырыптардың мазмұнын аша отырып, тек бухгалтериядағы бухгалтердік есеппен ғана танысқанымды емес, бюджетті және кәсіпорындағы жоспарлау бөлімінде болып, қаржылық есептіліктің қалай жасалатындығын, аудиттің қалай жүргізілетіндігін білгенімді, тақырыптарға сай құжаттарды қалай және не үшін толтыратындығын, жинап, біліп, түйгенімді айту. Біріншіден кәсіпорынның құрылымы мен құрылу тарихы мен шығарылатын өнімнің мінездемесі жазылған. Және әрбір кәсіпорында касса болады, онда ақша қаражаттырның қозғалысы күн сайын болып отырады. Олар ТОО-1, ТОО-2, ТОО-3, ТОО-4 нысандары және т.б. құжаттардың негізінде жүзеге асырылады.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары және еңбек құралдары болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. «Материалдық емес активтер» БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер.
Мен Карчалов .С өзімнің кәсіптік тәжірибемді 07. 06. 10 ж арасындағы 19. 06.10ж аралығы ЖШС Рауза мекемесінде өткіздім.
Кәсіпорының негізгі мақсаты – тұрғындарды жоғары сапалы тауармен қамтамасыз ету болып табылады. Өндірістік өнімнің көлемінің өсу деңгейінің сапасының көтерілуіне шығын көлемі,табыс және табыстылық әсер етеді. Кәсіпорын нарық жағдайын зерттей отырып, бекітілген келісімшарт талаптарына ассортимент бойынша жоспарлы тапсырыс беріп, әрдайым тауар көлемінің өсуіне үлкен көңіл аудара отырып, ассортименттін кеңейуіне, сапаның жоғарлауына, аса маңызды көңіл бөледі.Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы басты мәселе болып маңызды экономикалық жұмыс көрсеткіші, өндіріс тиімділігі және кәсіпорынның шаруашылық тұрғыдағы мақсаты болып табылады.
Кәсіпорының басты мақсаты құрылыс материалдарын шығарып, пайда табу болып табылады. Кәсіпорын ҚР тұрғындарына жол саласындағы ТМҚ- мен қамтамасыз етеді. Осы мақсаттарға жету үшін ол келесідей қызметтер атқарады: өндірістік, инженерлік, коммерциялық, брокерлік, нарық бағалы қағаздарына байланысты диллерлік, жарнамалық және т.б заңға негізделген жұмыстарды атқарады.
Ал менің басты мақсатым осы өндірістік тәжірибенің қорытындысы туралы есеп беруімдегі бағдарламаға сай тақырыптардың мазмұнын аша отырып, тек бухгалтериядағы бухгалтердік есеппен ғана танысқанымды емес, бюджетті және кәсіпорындағы жоспарлау бөлімінде болып, қаржылық есептіліктің қалай жасалатындығын, аудиттің қалай жүргізілетіндігін білгенімді, тақырыптарға сай құжаттарды қалай және не үшін толтыратындығын, жинап, біліп, түйгенімді айту. Біріншіден кәсіпорынның құрылымы мен құрылу тарихы мен шығарылатын өнімнің мінездемесі жазылған. Және әрбір кәсіпорында касса болады, онда ақша қаражаттырның қозғалысы күн сайын болып отырады. Олар ТОО-1, ТОО-2, ТОО-3, ТОО-4 нысандары және т.б. құжаттардың негізінде жүзеге асырылады.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары және еңбек құралдары болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. «Материалдық емес активтер» БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер.
1. Қазақстан Республикасының «Қаржылық және бухгалтерлік есеп беру туралы» заңы 28 ақпан 2007ж.
2. «Кәсіорындағы Бухгалтерлік есеп» В.В.Радостовец. В.И.Радостовец О.Шмидт.
3. «Шаруашылық субъектідегі бухгалтерлік есеп» В.Л.Назарова.
4. «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп принциптері» Ә. Әбдіманапов.
5. «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Кеулімжаев, Құдайбергенов.
6. «Шоттар жоспарын бекіту» 23.05.2007ж.
7. «Аудит негіздері» А.О.Абленов.
8. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Дүйсенов.
2. «Кәсіорындағы Бухгалтерлік есеп» В.В.Радостовец. В.И.Радостовец О.Шмидт.
3. «Шаруашылық субъектідегі бухгалтерлік есеп» В.Л.Назарова.
4. «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп принциптері» Ә. Әбдіманапов.
5. «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Кеулімжаев, Құдайбергенов.
6. «Шоттар жоспарын бекіту» 23.05.2007ж.
7. «Аудит негіздері» А.О.Абленов.
8. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Дүйсенов.
Жоспар:
1 Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
2 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
І. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП: ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1.Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Ақша қаражаттарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1 3. Негізгі құрал-жабдықтар есебі мен материалды емес активтер есебі ... ... .8
1.4. Тауарлы материалдық қорлар мен жеткізушілермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.5. Еңбек және оның төлемінің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.6. Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7. Қаржылық есептілік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
ІІ. АУДИТ: ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.1. Аудиторлық фирма жұмысының құрылымы және ұйымдастырылуы ... .24
2.2. Ұзақ мерзімді активтер:
1) Материалды емес активтер аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...26
2) Негізгі құрал-жабдықтар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.3. Ағымдағы активтер аудиті:
1) Тауарлы материалдық қорлар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .30
2) Дебиторлық берешек аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3) Есеп беретін адамдармен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 32
2.4. Ақша қаражаттары аудиті:
1) Кассалық операциялар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2) Есеп айырысу, валюталық шоттағы қаражаттар аудиті ... ... ... ... ..34
2.5. Міндеттемелер аудиті:
1) Қысқа мерзімді несие аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2) Бюджетпен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
3) Еңбекақы бойынша есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...36
ІІІ. ҚАРЖЫ ЕСЕБІН ТАЛДАУ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.1. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдау, мазмұны және әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.2. Қаржылық есептілік және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .38
3.3. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығын талдау ... ... ... ... .39
3.4. Шаруашылық субъектісінің табыстылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ..42
3.5. Шаруашылық субъектісінің қызметінің іскерлік белсенділігін және тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
3.6. Шаруашылық субъектісінің қызметінің тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ...45
3.7. Шаруашылық субъектісі мен кәсіпкерлік тәуекелділіктің потенциалды банкроттылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
...
Кіріспе
Кәсіптік тәжірибе – теориялық білімді аяқтау кезеңі. Кәсіптік тәжірибенің негізгі мақсаты – оқушының білімін тереңдету, жүйелеу, бекіту оның теориялық білімін тәжірибе жүзінде іске асыруына мүмкіндік беру болып табылады.
Мен Карчалов .С өзімнің кәсіптік тәжірибемді 07. 06. 10 ж арасындағы 19. 06.10ж аралығы ЖШС Рауза мекемесінде өткіздім.
Кәсіпорының негізгі мақсаты – тұрғындарды жоғары сапалы тауармен қамтамасыз ету болып табылады. Өндірістік өнімнің көлемінің өсу деңгейінің сапасының көтерілуіне шығын көлемі,табыс және табыстылық әсер етеді. Кәсіпорын нарық жағдайын зерттей отырып, бекітілген келісімшарт талаптарына ассортимент бойынша жоспарлы тапсырыс беріп, әрдайым тауар көлемінің өсуіне үлкен көңіл аудара отырып, ассортименттін кеңейуіне, сапаның жоғарлауына, аса маңызды көңіл бөледі.Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы басты мәселе болып маңызды экономикалық жұмыс көрсеткіші, өндіріс тиімділігі және кәсіпорынның шаруашылық тұрғыдағы мақсаты болып табылады.
Кәсіпорының басты мақсаты құрылыс материалдарын шығарып, пайда табу болып табылады. Кәсіпорын ҚР тұрғындарына жол саласындағы ТМҚ- мен қамтамасыз етеді. Осы мақсаттарға жету үшін ол келесідей қызметтер атқарады: өндірістік, инженерлік, коммерциялық, брокерлік, нарық бағалы қағаздарына байланысты диллерлік, жарнамалық және т.б заңға негізделген жұмыстарды атқарады.
Ал менің басты мақсатым осы өндірістік тәжірибенің қорытындысы туралы есеп беруімдегі бағдарламаға сай тақырыптардың мазмұнын аша отырып, тек бухгалтериядағы бухгалтердік есеппен ғана танысқанымды емес, бюджетті және кәсіпорындағы жоспарлау бөлімінде болып, қаржылық есептіліктің қалай жасалатындығын, аудиттің қалай жүргізілетіндігін білгенімді, тақырыптарға сай құжаттарды қалай және не үшін толтыратындығын, жинап, біліп, түйгенімді айту. Біріншіден кәсіпорынның құрылымы мен құрылу тарихы мен шығарылатын өнімнің мінездемесі жазылған. Және әрбір кәсіпорында касса болады, онда ақша қаражаттырның қозғалысы күн сайын болып отырады. Олар ТОО-1, ТОО-2, ТОО-3, ТОО-4 нысандары және т.б. құжаттардың негізінде жүзеге асырылады.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары және еңбек құралдары болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. Материалдық емес активтер БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер.
Тауарлы-материалдық қорлар – өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Ол өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады. ЖШС Рауза мекемесінде ТМҚ-ға жататын шикізаттар: гудрон, битум,(құрдыстық, сұйық), жуылған құм, ұнтақталған құм, шебень, тауарлы, ГПС гравийная песчанная қоспа, минералды ұнтақ, цемент, отсев, мазут жатады екен.
Жұмыс беруші жұмысқа қабылдаған кезде еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек келісімшартын жасайды. Жеке еңбек келісімшарты – жұмыс беруші мен еңбеккерлер арасындағы жазбаша түріндегі келісім. Аталмыш кәсіпорында еңбек ақы төмендегідей түрлерге бөлінеді: индивиуалдық еңбек ақы және бригадалық еңбек ақы болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып саналады. ЖШС Рауза мекемесінде жарғылық капиталы 1500 000 теңгені құрайды. ЖШС Рауза мүлкі шаруашылық және кәсіпкерлік қызметтен алынған табыстың, сондай-ақ заңнамамен тыйым салынбаған өзге де көздердің есебінен түзіледі.
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемелекеттік органдар кіреді.
Міне, осы аталған бөлімдердің негізінде кәсіпорын жайлы толық мағлұмат жазылған және олардың әрқайсысына аудиторлық тексеру қалай жүргізіледі екендігі айтылған. Соңында кәсіпорынның қаржылық есебін талдау туралы мағлұматтар мен көрсеткіштер көрсетілген.
Кәсіпорынның қаржылық есебін талдаудың басты мақсаты, ол кәсіпорынның қаржы жағдайын, тұрақтылығын, қызметінің табыстылығын, іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігі көрсеткіштерін талдау, сонымен қатар кәсіпкерлік тәуекелділігі мен банкрот болу ықтималдылығын талдау болып табылады.
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП
Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы
ЖШС Рауза өндірістік бірлестігі 2006 жылы битум мен ЖШС Рауза комбинаты негізінде құрылған. Бұл республикадағы алғаш құрылған комплекстік мамандандырылған кәсіпорын, мұнда мұнай битумдары мен курылыс өндірісі технологиялық қамсыздандырылған. 2007 жылы өндірістік бірлестік Акционерлік қоғамға айналды, ал 10.07.2007жылы Жабық Акционерлік қоғам болып қайта тіркелді. 12.04.2009жылдан бастап ЖШС Рауза Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі болып қызмет атқарып келеді.
ЖШС Рауза құрылысқа және көлік жолдарына арналған материалдар, мұнай битумдары, инерттік материалдар, темір және бетондық конструкциялар өндіріп шығаруға мамандандырылған. ЖШС Рауза 1 бас кәсіпорын мен 3 филиалды біріктіреді. Бас кәсіпорынның шығаратын негізгі өнімі – құрылысқа арналған өнімдер, битум және битумдық эмульсиялар болып табылады. Құм араласқан өнімдерді қазып шығаратын карьера Юр ОК г Шымкент р Абайский у Бадам13 орналасқан. Барлы қөнімдері сертификатталған, 13 сертификаты бар. ҚР мемлекеттік сертификация жүйесімен аккредиттелген тәжірибелік лаборатория бар.
Кәсіпорынның құрылымы. ЖШС Рауза бас кәсіпорын мен оның құрамына кіретін филиал 3 – кәсіпорын аумағында орналасқан, өнімдер мен темірбетондық материалдар шығарады. Филиал 3 – ол да кәсіпорынның аумағында, ол технологиялық бумен, жылумен өзін және өндірістік аймақта орналасқандарды қамтамасыз етеді.
ЖШС Рауза шығарылатын өнімнің мінездемесі және оны қолдану аймағы.
ЖШС Рауза.дәрі дәрімек сатумен айналысады . (БНД). Және оның мынадай маркалары бар: РНН 582133553725329, ИИК 025423432467857, БИК 1958435201810. Ал екінші түрі сұйық, қоспаларды дайындауда қолданылады (МГО) және оны 12 айға дейін сақтауға болады. Оның маркалары: МГО 703130, МГО 1356602070.
Дәрі жасауда табиғы қоспалар қолданады .
ЖШС Рауза қоспалар – бұл рационалды түрде таңдалып алынған қоспа. Битуммен бірге алынған араласқан қайнатылған күйіндегі минералдық материалдар (шебін, құм, мин.ұнтақ). ЖШС Рауза қоспалардың маркасына байланысты дәрі түрлеріне байланысты .
Қаржылық есептілік
Қаржылық есеп берудің сипаттамасы мен маңызы
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемелекеттік органдар кіреді.
Қаржылық есеп беру басқарушы органдардың жұмысын және субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық қызметтерді қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді.
Есеп беру мәліметтерін кәсіпорынның тиімділігін бағалау үшін, сондай-ақ шаруашылық қызметін талдау үшін сыртқы пайдаланушылар пайдаланады.
Осымен қоса, есеп беру кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты база болып табылады.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру, бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің сабақтастығын сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.
Бұрмаланған есеп бергені үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері ҚР-ның әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.
Кәсіпорындар, егер ҚР-ның заңдарында басқадай ерекшеліктері ескерілмеген болса, онда жылдық бухгалтерлік есепті есепті жылдан кейінгі жылдың 1 наурызынан кешіктірмей береді. Бухгалтерлік есеп берудің нақты күнін көрсетілген мерзімдердің шегінде салық органдарының келісімдері бойынша кәсіпорынның иелері белгілейді.
Берілген бухгалтерлік есепке кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтері қол қояды, олар оның уақытында берілуіне жауап береді.
ЖШС Рауза шаруашылық қызметінің нәтижелері, мүлік пен қаржы жағдайы туралы жылдық бухгалтерлік есептерін мүдделі пайдаланушылар үшін жариялауға жол ашық.
Түгендеу – бұл бухгалтерлік есеп әдісінің элементтерінің бірі, ол есеп айырысудың ақша қаражатарының, аяқталмаған өндірістің, ТМҚ-ның, материалдық емес активтердің, негізгі құралдардың нақты қолда барын тексеруін және оладың есеп мәліметтерімен салыстыруын көздейді. Меншік түріне, қызмет түріне және жұмыс істеу тәртібіне қарамастан, оны барлық кәсіпорын жүргізеді. Ол құжаттаудың міндетті қосымшасы болып табылады. Тек соның көмегімен шаруашылықта болатын әрі жасалатын барлық шаруашылық құбылыстар бухгалтерлік есепте көрініс табады. Ол өзінің қамту жағдайына қарап екіге бөлінеді: толық және ішінара.
Толық түгендеу – жылына бәр рет жылдық есеп берудің алдында жасалады, оның мақсаты кәсіпорынның барлық активтері мен пассивтерін баланста дұрыс көрсету болып табылады. Мұндай толық түгендеу бақылаушы органдардың талабы бойынша да жасалуы мүмкін.
Жалпы сипаттамасы
Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік ЖШС Рауза
Есеп саясатының басты мәселесі болып кәсіпорын басшыларына және акционерлеріне толық, қолайлы, түсінікті ақпаратпен қамту болып табылады. Кәсіпорында жасалған есеп политикасына тек төмендегі жағдайларға байланысты ғана өзгерістер еңгізуге болады:
1) кәсіпорының есеп саясатына құзыретті мемлекеттік органдардың қаржылық есеп және талдауға байланысты ақпараттардың барынша дәл болуын талап еткен жағдайда;
2) Қазақстан Республикасының заңына өзгерістер еңген жағдайда;
3) Қазақстан Республикасының Бугалтерлік есеп жүйесінде өзгертулер болған жағдайда;
4) егер кәсіпорында өзгерістер (қосылу,бөлу) болған жағдайда,
5) жеке меншік иелері өзгерген жағдайда;
ЖШС Рауза нақты есеп саясаты байланысты есеп беру төмендегі жағдайларға байланысты іске асады:
- жалпы акционерлер кезкелген мөлшерде және көлемде жиналыс жүргізілгенде;
-тіркелген орны бойынша салық инспексиясы белгіленген уақытта және белгіленген көлемде жүргізілгенде;
-директор орынбасарының келісімі бойынша қаржылық және бухгалтерлік есеп беру жүргізілгенде.
Ақша қаражаттарының есебі
Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 БЕС сай ақшалай қаражат банктегі және кассадағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы – олардың операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Касса – бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сақталуы үшін материалды толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді.
Кассалық операцияларды құжаттық рәсімдеу мен есептеу.
Кассадағы қолма-қол ақша есебі
ЖШС Рауза-ның өзіне тиесілі ақша қаражаттарын қабылдап алу,тарту, сақтау операцияларын іске асыру үшін арнайы өзінің кассасы бар.
Кассалық операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ф.№КО-1) рәсімдейді.
Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол қояды, кассирдің мөрімен куәландырылады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық кассалық ордермен (№КО-2) және фискальды коды бар бақылау-кассалық аппараттар арқылы жүргізіледі.
Бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы және уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын кассалық кітапқа жазады (№КО-4). Кітап мөрмен мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. ККО, ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшаның қалған қалдығын шығарады. Кассалық кітап беттерінің екінші даналары жыртылады және кассирдің есебі болып қызмет етеді. Есеп оған тіркелген бастапқы құжаттармен бірге бухгалтерияға тапсырылады. Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық есептің корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5 күнде 1 рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал ордерге және №1 тізімдемеге жазылады.
Есеп айрысудың қолма-қол ақшасыз түрі.
Өзіндік балансы бар және меншікті айналымдық қаражатқа ие, заңды тұлға болып табылатын әрбір тұлға субъект Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Басқармасының 2000ж 2 маусымдағы №266 Клиенттің Қазақстан Республикасы банкінде банктік шот ашу, жүргізу және жабу тәртібі туралы нұсқаулық Қаулысына сәйкес бос ақшалай қаражатты сақтау мен есеп жүргізу үшін банктерде ағымдағы, корреспонденттелетін немесе жинақ шоттарын ашады.
Ағымдағы және жинақ шоттары – жеке және заңды тұлғаның жекелеген бөлімшелерінің (файлдық және өкілдіктердің) банктік шоттары.
Корреспонденттік шоттар – банктік операциалардың жекелеген түрлерін атқаратын банктермен ұйымдық банктік шоттары.
Аударымдылық операциаларды жүзеге асыратын субъектілерге корреспонденттік шоттар. Ұлттық банктің операциаларға лицензиасы бар болса ғана ашылады.
Аккредитив дегеніміз – шарт бойынша контрагенттің пайдалануына клиенттің тапсырмасы мен берілетін банктің шртты ақшалай міндеттемесі, ол бойынша аккредитив ашқан банк көрсетілуімен бенефициармен төлем жасайды немесе аккредитивте көзделген құжаттарды ұсынған жағдайда немесе аккредитивтің басқа шарттарын орындағанда басқа банкке мұндай төлемдерді атқаруға өкілеттілік беру.
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу дегеніміз – ақша жіберушінің тапсырмада көрсетілген сомада Бенефициар ( ақшалай қаражатты алушы ) пайдасына ақша аудару туралы қызмет көрсететін алушы-банкке тапсырмалары.
Төлемдік талаптар тапсырмалармен есеп айрысуда бенефициар (қаражатты алушы) банкке тиелген өнім, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет үшін төлеу туралы ақша жіьерушіге талабы бар, көрсетілген талапты растайтын құжаттар негізінде ұсынылатын есептік құжат береді.
Есептесулердің аккредитивтік нысаны – бұл тауарлар мен қызметтер үшін өзге қалалармен есеп айрысу нысанының бірі, бұл жағдайда есеп айырысу құжаттарынің төлемі сатып алушының банк ісінде осы мақсат үшін арнайы сақталған қаржылар есебінен жабдықтаушының банк ісінде жүзеге асырылады.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Банктегі шоттардан кассағы нақты ақшалардың келіп түсуі
1010
1030
2
Сатып алушылардан кассаға нақты ақшалардың келіп түсуі
1010
1210
3
Есеп беретін тұлғалардың пайдаланылмаған есепті сомаларының кассаға қайтарылуы
1010
1250
4
Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшылардан кассаға ақшаның түсуі
1010
5110
5
Дайын өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден алынған табыстың кассаға кірістелуі
1010
6010
6
Түгендеу кезінде анықталған артық сомалардың кассаға түсуі
1010
6280
7
Кассадағы ақшаның банкке өткізілуі
1030
1010
8
Есеп беретін тұлғаларға кассадан ақшаның берілуі
1250
1010
9
Кассадан еңбеккерлердің жалақысының берілуі
3350
1010
10
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің борыштары нақты ақшалай берілуі
3310
1010
Негізгі құрал-жабдықтар есебі
Негізгі құралдарды жіктеу мен бағалау
Негізгі құралдар дегеніміз – кәсіпорынға ұзақ уақыт бойы яғни, 1 жылдан астам уақыт бойы қызмет ететін активтер. Негізгі құралдар есебі ҚР бухгалтерлік есеп жөніндегі 1996ж. 13 қарашадағы Қаулысымен бекітілген №6 Негізгі құралдар есебі БЕС сай іске асырылады.
Негізгі құралдарға мыналар жатады: жер, үйлер мен ғимараттар, көлік құралдары мен құрал-жабдықтар, өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен табыстау қондырғылары, көп жылдық екпе ағаштары, шаруашылық мүлкі, жұмысшы және өнім беретін мал жатады.
ЖШС Рауза негізі құрал болып: жер, ғимараттары, көлік құралдары, соның ішінде: КАМАЗ-10, РСL-1250 қондырғысы, эксплуатациялық-технологиялық қызметке арналған майда құм өндіретін Shanghai Duoling Watson, КАМАЗ-5, мини АТС, жол техникалары және т.б. жатады.
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес болып екіге бөлінеді.
Өндірістік құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады, олардың көмегімен өнімді әзірлеген кезде еңбек құралдарына әсер ету жүзеге асады немесе өндірісті жүргізу үшін қажет материалдық жағдайын жасайды (ғимараттар, құрал-жабдықтар, өткізгіш қондырғылар). Өндірістік емес негізгі құрал жабдықтар – тұтынуға арналған құрал-жабдықтар. Олар ұжымның мәдени-тұрмыстық (ғимараттар, тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық) қажеттіліктерін ұзақ мерзім бойы өтеуге арналған.
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып бөлінеді.
Меншікті негізгі құралдар дегеніміз – субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар. Жалға алынған негізгі құралдар белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар.
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істейтін, істемейтін және қордағы негізгі құралдар болып бөлінеді.
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар – әрекет етіп тұрған негізгі құралдар. Жұмыс істемей тұрғандар – бұл жұмысы тоқтатылған немесе басқа жағдайларға байланысты уақытша пайдаланылмайтын негізгі құралдар. Қорда тұрғандар болып – запаста тұрған негізгі құралдар болып табылады.
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес болып бөлінеді. Мүліктікке көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге (үйлер, ғимараттар, машигналар, құралдар) болатындар жатады. Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер, орман алқабы, су ресурстары жатады.
Негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы, ағымдағы, баланстық, сату, тозу, жою және қалдық құндары болады.
Бастапқы құны – негізгі құралдарды сатып алуға немесе салуға кеткен нақты өндіріс шығындарынан, соған қоса өтелмеген салық пен алымдардан, сондай-ақ оны орнату, жеткізіп беру, монтаждау, пайдалагуға қосу шығындары, несие үшін пайыздар және т.б. шығындарынан тұрады.
Ағымдағы құн – бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзіміндегі нарықтық бағасы бойынша бағаланған құны.
Баланстық құн – бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп беруде көрсетілетін жинақталған тозу сомасын алып тастағандағы негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымдық құны.
Сату құны – бірін-бірі жақсы білетін және мәмілеге келуге дайын тәуелсіз жақтардың негізгі құралдарды өзара айырбастауына мүмкіндік береді.
Жою құны – тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды жою кезінде пайдалану мүмкіндігі бар бағасы бойынша бағаланған бөлшектердің, металл сынықтарының және басқа да материалдық құндылықтардың құны.
Негізгі құралдарды құжаттық рәсімдеу
Негізгі құралдардың түсуі мынадай құжаттармен рәсімделеді:
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеген кезде субъект жетекшісінің өкімімен тағайындалған қабылдау комиссиясы әрбір жекелеген объектіге бір данадан акт жасайды. Негізгі құралдардың бірнеше объектісін қабылдау-тапсыру актісін жасауға тек шаруашылық мүлкінің, құрал-сайманның, жабдықтардың және т.б. объектілердің есебін жүргізген кезде, егер бұл объектілер бір типті болса, құндары бірдей болып, бір күнтізбелік ай ішінде қабылданған болса ғана жол беріледі. Рәсімделгеннен кейін осы объектіге қатысты техникалық құжаттама қоса тіркеліп акт бухгалтерияға беріледі, бас бухгалтер қол қойып, субъект жетекшісі немесе соған өкілетті адамдар бекітеді.
Алыс-беріс актісінде міндетті реквизиттермен қоса, комиссия қызмет ету мерзімін және болжамдық жою құнын көрсетеді. Қызмет ету мерзімін ШЖС дербес анықтайды алады, яғни ол негізгі құралдың техникалық жағдайынан, нормасынан және басқа да көрсеткіштерінен шығады. Ал болжамдық жою құны негізінен ШЖС есептік саясатында көрініс табуы керек, болмаса оны қабылдау комиссиясы көп жағдайда көзбен анықтайды, не болмаса бастапқы құнының 0,01-ден 2,0%-ке дейінгі соманы алады.
Бухгалтерияға келіп түскен объектіні материалдық жауапты адамға бекітіп, мүліктік карточка ашады, объектіге мүліктік тізімдеу нөмірін беріп, мүлікті Мүліктік тізімдемеге алады, негізгі құралдарды алу жазбасы жасалады. Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізгі құралдардың актілері, техникалық төлқұжаттары және басқа да құжаттар негізінде толтырады. Карточкада объектілердің және олардың жекелеген құрылымдық элементтерінің қысқаша техникалық сипаттамасы беріледі, бірақ сол техникалық құжаттамадағы мәліметтер қайталанбайды. Негізгі құралды басқа субъектіге тапсыру-беру кезінде негізгі құралдардың шығуы туралы белгі соғуға, сондай-ақ негізгі құрал объектілерінің субъект ішінде орын ауыстыруы кезінде Негізгі құралдарды тапсыру-беру актісі, ескіру және тозу салдарынан негізгі құралдардың объектілерін есептен шығаруға Негізгі құралдардың объектілерін есептен шығару актісі негіз бола алады.
Бухгалтерияда толтырылған мүліктік карточкалардың негізінде негізгі құралдардың есебі бойынша жасалатын мүліктік карточканы тізімдемеге тіркейді, ол негізгі құралдардың жіктемесі бойынша бір данада жасалады. Тіркеу кезінде карточкаларды нөмірлейді, содан кейін негізгі құралдарды жіктік топтары бойынша сақтайды, ал бұл топтар ішінде – қолдану орындары мен материалды жауапты адамдар және негізгі құралдар түрлері бойынша көрсетіледі.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
НҚ кәсіпорын ішінде орнын ауыстыру
2410
2410
2
НҚ басқа заңды және жеке тұлғалардан алынды
2410
3310
3
Құрылтайшылардың жарғылық капиталына салған салымдарына НҚ кіріске алынды
2410
5020
4
НҚ серіктестік, тәуелді және бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардан алынды
2410
4120
5
Тегін алынған НҚ кірістелді
2410
6160
6
Түгендеу кезінде есепке алынбаған негізгі құралдар анықталды
2410
6210
7
Кәсіпорынның өзі дайындаған НҚ:
-6 негізгі өндірісте
-7 көмекші өндірісте
2410
8110,
8210
8
Жал төлемі өндіріс шығынына жатқызылды
7210
4150
9
Шетел компаниясына жалға берілген қарызы өтелді
7210
1030
Материалдық емес активтер
38 Материалдық емес активтер ҚЕХС және 28 Материалдық емес активтер БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер. Оларды: анықтауға болады; субъект бақылайды; қолданудан субъект болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
МЕА бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен және қолдануға әзірлейтін жағдайға келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.
МЕА жіктеу
Ұйымның МЕА объектілерін қабылдау-тапсыруды құжатпен рәсімдеу үшін МЕА түрінің толық атауы, оның ұйымға берілген ай-күні, жылы, объектінің сипаттамасы, оның құны, амортизация нормасы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.
МЕА объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт МЕА объектісінің әрбір объектісіне бір данадан жасалады. МЕА бірнеше біртектес объектілерін қабылдауды рәсімдейтін жалпы акт жасауға болады. Акт рәсімделгеннен кейін МЕА объектісін немесе оны қолдануды жүйелеп баяндайтын құжаттама немесе осы объектіге қатысты ұйымныңсондай және т.б. мүліктік құқықтарын растайтын құжаттар тіркеліп, ұйымның бухгалтериясына беріледі, оған бас бухгалтер қол қояды және ұйым басшысы немесе соған уәкілетті тұлға бекітеді. Басқа ұйымға МЕА бергенде акт екі данада жасалады, тапсыратын ұйым және МЕА есебі карточкасында тиісті жазба жасалады.
Бухгалтерияда әрбір объектіге карточка жүргізіледі. Форма кіріске алынуға арналған құжат, МЕА қабылдау-тапсыру және басқа құжаттама негізінде 1 дана болып толтырылады.
МЕА мынадай түрлерге бөліп, жіктеуге болады:
1 Лицензиялық келісімдер – кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға беретін құқықтар.
2 Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады.
3 Патенттер – заңды түрде танылған және тіркелген айрықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға, не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді.
4 Ұйымдастыру шығындары – субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге сақтандыру.
5 Гудвилл – субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым мен таза активтердің жеке-жеке нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады. Есеп мақсаттары үшін гудвилл фирманың алған нақты бағасы мен таза активтердің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастыырлады.
6 Басқадай МЕА (авторлық құқықтар, шығарма, әзірлеме, авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, сауда маркалары немесе тауарлық белгілер, ұйымға, өнімге берілгенатаулар, рәміздер). Франшизалар – мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу және коммуналдық қызмет көрсету және т.б. үшін үкіметтік органдар береді.
МЕА амортизациясын есептеу
МЕА амортизациясы субъектінің қызмет ету мерзімінен артпайды. МЕА амортизацияланатын сомасы оның пайдалы қызмет ету мерзімінің бағасына неғұрлым жуық негізді жүйелі түрде бөлінеді.
МЕА амортизациясын есептеу 6 Негізгі құрал-жабдықтар есебі БЕС белгіленген тәсілдермен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда бірқалыпты есептен шығару әдісі қолданылады.
Амортизацияланатын құн – бастапқы құн – жойылу құны.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Басқа заңды тұлғалардан МЕА алынды
2710
3310
2
Жарғылық капиталға құрылтайшылардың салған МЕА
2710
5020
3
Тегін алынған МЕА кірістелді
2710
6220
4
Кәсіпорынның барлық активінен асып түскен сатып алу құны көрсетілді
2710
1030
5
Активтерді дайындық жағдайын қалпына келтірумен байланысты МЕА құнына қосылды
2710
3310
6
Табиғи тозуына байланысты МЕА есептен шығарылды
2740
2730
7
МЕА бойынша жасалған келісімшарт негізінде жасалған бағасына сату
1210
6210
8
Тегін берілген МЕА
1210
2730
9
Есепті кезең соңына есептен шығарылған МЕА табысына немесе шығысына есептелді
5610
7210
Тауарлы-материалдық қорлар есебі
Тауарлы-материалдық қорларды анықтау мен жіктеу
Тауарлы-материалдық қорлар - өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Ол өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады. Тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады: шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен құрамдас бұйымдар, құрылғылар мен тетіктер, отын, ыдыс және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім және тауарлар.
Материалдық қорлар былайша жіктеледі:
1) негізгі материалдық қорлар - шығарылатын өнімге заттық негіз жасап, оның материалдық негізін құрайды (ұн, тері, ағаш және т.б.).
2) көмекші материалдық қорлар - өнімнің құрамына кіргенімен, оның материалдық негізін құрамайтын материалдар. Олар өнімдерге қажетті сапа беру үшін негізгі материалға қосымша ретінде қолданылады және өндіріс процесіне ықпал етеді (нанға дрож, су, тұз сияқты және т.б.).
ЖШС Рауза ТМҚ-ға жататын шикізаттар;
Гудрон, битум,(құрдыстық, сұйық), жуылған құм, ұнтақталған құм, шебень(фракции: 0-10, 10-1, 5-10, 10-20, 20-30 және т.б) тауарлы бетон
( маркалары: М-10, М-200, М 300, М-400, М-150, М-350 ), ГПС гравийная песчанная смесь, менералды ұнтақ, цемент, отсев, мазут.
Қосымша материялдар жататындар ГСМ дизелді майлары, бензин, майлар.
Тауарлы-материалдық қорларды бағалау
Тауарлы-материалдық қорлардың есебін ұйымдастырудың алғышарты – қорларды бағалау болып табылады. М2 халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес қорлар өзіндік құны мен сатып өткізудің құны арасындағы ең тиімдісімен бағаланады.
Қазіргі нарықтық экономика дамыған жағдайда қорлардың бағасы күн сайын өзгеріп отыруы мүмкін. Қоймада нақты қанша қор қалғанын, қаншасы өнімнің өзіндік құнына кеткенін анықтау үшін келесідей 4 әдіс қолданылады:
Орташа құн әдісі – есепті кезеңде қозғалысы болған әр бір түрдің есепті кезең соңында қолданылғандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделген.
Фифо әдісі – есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп, есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығаруды болжайды.
Лифо әдісі – кейінгі сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығыстардың сәйкестігін қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.
Ерекше ұқсастыру әдісі - әдетте өзара бірін-бірі ауыстырмайтын, арнайы жобаға арналған ТМҚ бірлігінің өзіндік құны есептеледі.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорлардың құжаттық рәсімдеу
Барлық ТМҚ -ларда түсу немесе шыққан кезде мынандай құжаттар жасалады: счет –фактура, төлем талап жарғысы , тауарлы көлік, тауарлы материалдық құндарды алуға және босатуға оны тасмалдауға негіз болатын алғашқы құжат, материалды қабылдап алу туралы акт, кіріс ордер, өндіріс кезінде жұмсалған шығындар туралы құжаттар, өндірістегі сақталу туралы құжат, лимитті еңбек ақы туралы картасы.
ТМҚ -ларды қоймада сақтау үшін лимитті карта немесе талап бойынша жүргізіледі.ТМҚ кәсіпорын ішінде цехтан қоймаға ауыстырғанда накладой толтырылады. Әр құжат кім сатты және кім алғаны туралы құжатқа қол қою арқылы жүзеге асады.
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалдарды есептеу карточкаларында жүргізеді. Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әр бір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды жауапты тұлғаға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізеді. Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып, карточканың арнайы жолына қол қояды.
Құжаттарды қабылдау қоймада "Құжаттарды тапсыру реестірін" жасау арқылы іске асады. Материалды жауапкершілікті адамның жұмысындағы ауытқулар анықталған жағдайда бухгалтер бас бухгалтерді немесе басшылықты хабардар етуге тиіс. Ай соңында қоймаға "Материардар қалдығы кітабы" тапсырылады. Оған карточкадан материалдық қорлар қалдығы көшіріледі. Осылайша қоймадағы есеп заттай, ал бухгалтерияда қорлардың сақталған орны бойынша ақшамен көрсетіледі. Қоймадан бухгалтерияға түскен құжаттарды тапсыру реестрі тіркелген құжаттармен бірге бағаланады.
Есептің журналдық ордерлік материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі қоймалар бойынша материалдық қорлардың қалдығы мен қозғалысы жайлы және материалды жауапкершілікті адамдар бойынша мәліметтер жинақтап, қаржыланатын есеп тізімі жинағы қызмет етеді. Оған материалдар қалдығы тізімдемесінен, есепті кезең ішіндегі материалдар қозғалысы бойынша жинақтаушы тізімдемелерден, сондай-ақ материалды жауапкершілікті адамдардың материалды есептерінен мәліметтер көшіріледі.
ТМҚ- ларының өзіндік құны.
ТМҚ-дық өзіндік құн мен өткізудің таза құнының ең төменгі бағалануы бойынша бағаланады.Өткізудің таза құны бұл ТМҚ- дық қорлардың бүлінуі немесе ішінара яки толық ескіруі, немесе олардың сату құныны төмендеуі себепі өзіндік құны қалпына келмейтін кезде ғана қабылданады.
Аталған кәсіпорынға байланысты ТМҚ- ларды сатып алу, ал кеткен шығындарға сатып алу бағасы, сырттан әкелуге салынатын баж салығы, жабдықтаушы мен делдал ұйымдарға төленген коммисиялық сыйақы, көлік дайындау шығындары, және қорларды сатып алуға тікелей байланысты басқада шығындар кіреді. Сауда жеңілдіктер артық төленген соманы қайтару және осыған ұқсас басқа түзетулер сатып алуға кеткен шығындар есебін анықтау кезінде шигеріледі.
ЖШС Рауза кәсіпорынында жоспарлы келісімшарт жүйесі қолданылады.
Жоспарлы есептеу жүйесі калкуляция бірлігі арқылы жүргізіледі. Калкуляциялаудың мақсаты - бірлік бойынша өндіріс шығындарын анықтау,тартуға және кәсіпорының өзінде қолдану болып табылады. Кәсіпорындағы келісімшарт жүйесі сатушы мен тапсырыс беруші арасындағы белгілі уақыт ішінде (ай, апта, жыл) тауар бірлігінде екі жақта қолданылады.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
ТМҚ-ны жеткізіп беру үшін жабдықтаушыға аванс берілді
3310
1010
1030
2
Жабдықтаушылардан материалдар алынды
1310
3310
3
Тасымалдау шығыстары өтелді
3440
1010
1030
4
Сақтандыру шығындары есептелді
1310
3440
5
Жабдықтаушының қарызын өтеуге бұрындары берілген авансы зачет жасалды
3310
1610
6
Материалдардың құны есептен шығарылды
7470
1310
7
Материалдарды қайта өңдегені үшін өңдеуші кәсіпорыннан шоттары келіп түсті
1316
3310
8
Қайта өңдеуден алынған дайын өнім кіріске алынды
1320
3310
9
Өңдеу бойынша жұмысын төлеу ретінде босатылған өнім
1210
1316
Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесу есебі
Кәсіпорын өз өндірісінің тиімді және ырғақты жұмысын қамтамасыз ету үшін өзінің материалдық-техникалық базасын жасайды, яғни өндіріске қажетті қорларын құрайды. Кәсіпорынды жабдықтау экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өзінің ұдайы өндірісін қамтамасыз ету үшін өнім шығарушы кәсіпорындармен немесе делдалдық ұйымдармен келісімшартқа отырады.
Демек, кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу 3310 жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу шотында жүзеге асырылады. Онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына қарамастан, жабдықтаушылардан алынған материалдар, босалқы қорлар, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310 шотының Кт бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және Дт бойынша есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Өнім жеткізушілермен есеп айырысу есебі арнайы нысандағы журналда, тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Келіп түскен шот-фактураларды алдымен Келіп түскен жүктер есебі журналына тіркейді. Қоймаларға құндылықтардың түсуіне қарай журналда кіріс құжаттары бойынша есепке алынады да, қоймаларға босалқы қорлардың немесе түспеген жүктерді іздестірумен байланысты сұрау салудың нәтижесінде алынған деректер негізінде келіп түскен күнін жазып қояды. Журналдың деректерін 3310 шотымен тексеріп отырады. Журнал бойынша сондай-ақ жол үстіндегі материалдық құндылықтардың сомасы бақыланады. Журналға жабдықтау бөлімінің тауарл-көліктік ілеспесі (накладнойы), кіріс ордерлері, материалды қабылдау туралы актілері негізінде кәсіпорын қоймасына материалдық құндылықтардың түсуіне қарай жазып отырады. Ескерту бағанасына шоттың төленуі, акцептен бас тартуы немесе ішінара акцептелген сомасы және басқалары жөніндегі мағлұматтар жазылады. Журналға тек акцептелген шот-фактурасы ғана жазылады.
Есеп журналы бойынша тіркеу нөмірін көрсете отырып, түскен жүктердің акцептелген шоттары бухгалтерияға беріледі. Осында олардың деректерін жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу жөніндегі есебі журналға жазылады, ал ол үш кезең бойынша жүреді.
Бірінші кезеңде журналға акцептелген шот-фактура және басқа да есеп айырысу құжаттары келіп түскен кездегі жазулары жазылады. Бұл ретте тіркеу нөмірі мен төлем-тапсырмаларының нөмірі, жабдықтаушының атауы, шот-фактурадағы акцептің сомасы жазылады. Содан соң жабдықтаушының шот-фактурасын жергілікті жабдықтаушыдан немесе айлақтан өзге қалалардан түскен құндылықтарды алу үшін экспедиторғаи шот-фактураны береді.
Екінші кезеңде журналға қоймадан бухгалтерияға келіп түскен кіріс құжаттары негізінде жазылады. Журналда осы құжаттардың нөмірлері келіп түскен құндылықтардың есептік немесе келісімшартта көрсетілген бағасы бойынша алынған құны және ТМҚ немесе өндіріс шығындары есебі бойынша жекелеген шоттар шегінде төлем талап тапсырмаларына сәйкес алынған нақты құны бойынша көрсетіледі.
Кіріс құжаттары мұқият тексерілуі және төлем-тапсырмаларындағы материалдық құндылықтар санына сәйкес келуі керекү Егер жүктерді қабылдау кезінде жабдықтаушының немесе көлік ұйымының кінәсінен құндылықтардың жетіспейтіні немесе бұзылуы анықталса, актінің негізінде талап сомасын есептен шығарады.
Үшінші кезеңде журналда шот-фактурасының төленгені көрсетіледі. Төлем туралы белгілер банктегі есеп айырысу және басқа да шоттар бойынша үзінділері бойынша расталады. Бұл орайда шоттың қай күні төленгені және төлемінің қай шоттан жасалғаны көрсетіледі.
Айдың аяғында журналдың жиынтығы есептелінеді және төленбеген шоттар бойынша қалдықтары шығарылады.
Журналдың қорытындысы төрт қатар бойынша шығарылады: ай ішіндегі жиынтығы, айдың басындағы, жол үстіндегі материалдар шегеріліп тасталынады, айдың аяғындағы жол үстіндегі материалдар және журнал бойынша барлығы рет-ретімен көрініс табады.
Еңбектің және оның төлемақысының есебі
Жұмыс беруші жұмысқа қабылдаған кезде еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек келісімшартын жасайды.
Жеке еңбек келісімшарты – жұмыс беруші мен еңбеккерлер арасындағы жазбаша түріндегі келісім, онда жұмыс орны, келісімшарттың мерзімі, еңбек тәртібінің жағдайы, демалысы, жалақысы, еңбекті қорғаудың басқа да мәселелері туралы сұрақтар қарастырылады. Жеке еңбек келісімшарты бойынша тараптардың жауапкершілігі, міндеті, құқықтары белгіленеді. ЖЕК өндіріс саласының ерекшеліктері, нақты міндеті, шарттың мазмұны мен сипаты ашылады.
Еңбек төлемінің жүйесі мен нысаны. Жалақыдан ұсталынатын ұсталымдар.
Жалақы – бұл еңбек үшін төлем, оны еңбек келісімшартында және қызмет нұсқауында белгіленген көлеміне сай еңбеккерлерге орындаған жұмысы үшін алады.
Іс жүзінде еңбекақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны бар:
Мерзімді еңбекақысы деп – нақты істеген уақыты үшін еңбекақының мөлшері мен тарифтік мөлшерлемесі бойынша еңбеккерлерге есептелінетін жалақының нысанын айтады. Мерзімді еңбекақының нысаны жай-мерзімділік және сыйақылы-мерзімділік болып бөлінеді.
Жай-мерзімділік жүйесінің кезінде өзіне берілген тарифтік мөлшерлемесі немесе нақты істеген уақыты бойынша еңбеккерлерге еңбекақы есептейді.
Сыйақылы-мерзімділік жай-мерзімділікке сандық және сапалық көрсеткіштері үшін қосымша еңбекақы беру болып табылады.
Кесімді еңбекақыны есептеген кезде алдынала белгіленіп қойған деңгейде әзірленген өнімнің немесе орындалған жұмыстың әрбір бірлігіне еспетйді. Кесімді еңбекақының нысаны келесідей еңбекақы жүйесіне бөлінеді:
Тікелей кесімді еңбекақы жүйесі әрбір өнім бірлігі бойынша бағасын қою арқылы белгіленеді.
Кесімді-сыйлық – бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады, белгіленген көрсеткішті орындаған кезде ғана пайдаланылады.
Кесімді-прогрессивті еңбекақы төлемі – жұмысшылардың белгіленген нормадан артық өндіргені үшін көтермелеу ретінде пайдаланылады.
Жанама-кесімді еңбекақы төлеме кезінде қосалқы және басқа да жұмысшылардың еңбек төлемі қызмет көрсететін учаскесінің, цехтың негізгі жұмысшыларының төлемақысына шаққандағы процентімен анықталады.
Кәсіпорыңдағы әр түрлі еңбекақыны есептеу түрлері.
ЖШС Шенгел и К кәсіпорынындағы еңбек ақыны бухгалтерлер есептейді. Аталмыш кәсіпорында еңбек ақы төмендегідей түрлерге бөлінеді:
Индивиуалдық еңбек ақы – бұл жердегі еңбек ақы мөлшері әр жұмысшы жасалған жұмысының нәтижесі бойынша бағаланады.Оны белгіленген бағаны жасалған өнімнің санына көбейту арқылы табады.
Бригадалық еңбек ақы – бұл жерде еңбек ақы мөлшерін бригаданың жаслған жұмысының нәтижесі, участкі бойынша бағаланады.Ол жердегі әр жұмысшыны индивидуалдық есеп арқылы тауып, бригада бойынша жасалған өнімге көбейту арқылы табады.
Еңбек жағдайының өзгерген кезінде жасалатын қосымша төлемдер.
Бірнеше қызметті қатарынан атқарған кезде немесе уақытша жұмысқа келмегендердің міндетін атқарған кезде қосымша төлем жасалады.
Түнгі уақыттағы жұмысы үшін еңбекақы. Түнгі уақыт кешкі 22 сағаттан бастап таңғы 6-ға дейін созылады. Бүкілі жұмысының 50% түнгі алмасуға келсе, онда ол түнгі уақытта жұмыс істеген болып табылады, Ондай еңбеккерлерге жарты тарифтік мөлшерлеменің деңгейінде қосымша еңбекақы төлемі жасалады.
Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс істегені үшін жасалатын төлемі. Егер қызметкер өзіне белгіленген демалыс күнінде жұмысқа тартылса, онда оған екі апта ішінде басқа бір демалыс күні берілуге тиіс. Егер кәсіпорын әкімшілігінің оған қосымша демалыс беруге мүмкіндігі болмаса, ерекшелік жағдай ретінде бұл күн үшін екі есе мөлшерінде тарифтік мөлшерлемесінің екі еселенген төлемақы төленеді.
Жалақыдан ұсталынатын ұсталымдар.
Жұмыс беруші еңбеккерлердің жалақысынан әрекет етіп тұрған заңға сәйкес әртүрлі ұсталмдырды ұстайды: міндетті зейнеткерлік жарнасын жинақ зейнетақы қорға, жеке табыс салығын, кәсіподақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
2 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
І. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП: ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1.Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Ақша қаражаттарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1 3. Негізгі құрал-жабдықтар есебі мен материалды емес активтер есебі ... ... .8
1.4. Тауарлы материалдық қорлар мен жеткізушілермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.5. Еңбек және оның төлемінің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.6. Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7. Қаржылық есептілік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
ІІ. АУДИТ: ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.1. Аудиторлық фирма жұмысының құрылымы және ұйымдастырылуы ... .24
2.2. Ұзақ мерзімді активтер:
1) Материалды емес активтер аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...26
2) Негізгі құрал-жабдықтар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.3. Ағымдағы активтер аудиті:
1) Тауарлы материалдық қорлар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .30
2) Дебиторлық берешек аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3) Есеп беретін адамдармен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 32
2.4. Ақша қаражаттары аудиті:
1) Кассалық операциялар аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2) Есеп айырысу, валюталық шоттағы қаражаттар аудиті ... ... ... ... ..34
2.5. Міндеттемелер аудиті:
1) Қысқа мерзімді несие аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2) Бюджетпен есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
3) Еңбекақы бойынша есептесу аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...36
ІІІ. ҚАРЖЫ ЕСЕБІН ТАЛДАУ: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.1. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдау, мазмұны және әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.2. Қаржылық есептілік және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .38
3.3. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығын талдау ... ... ... ... .39
3.4. Шаруашылық субъектісінің табыстылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ..42
3.5. Шаруашылық субъектісінің қызметінің іскерлік белсенділігін және тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
3.6. Шаруашылық субъектісінің қызметінің тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ...45
3.7. Шаруашылық субъектісі мен кәсіпкерлік тәуекелділіктің потенциалды банкроттылығын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
...
Кіріспе
Кәсіптік тәжірибе – теориялық білімді аяқтау кезеңі. Кәсіптік тәжірибенің негізгі мақсаты – оқушының білімін тереңдету, жүйелеу, бекіту оның теориялық білімін тәжірибе жүзінде іске асыруына мүмкіндік беру болып табылады.
Мен Карчалов .С өзімнің кәсіптік тәжірибемді 07. 06. 10 ж арасындағы 19. 06.10ж аралығы ЖШС Рауза мекемесінде өткіздім.
Кәсіпорының негізгі мақсаты – тұрғындарды жоғары сапалы тауармен қамтамасыз ету болып табылады. Өндірістік өнімнің көлемінің өсу деңгейінің сапасының көтерілуіне шығын көлемі,табыс және табыстылық әсер етеді. Кәсіпорын нарық жағдайын зерттей отырып, бекітілген келісімшарт талаптарына ассортимент бойынша жоспарлы тапсырыс беріп, әрдайым тауар көлемінің өсуіне үлкен көңіл аудара отырып, ассортименттін кеңейуіне, сапаның жоғарлауына, аса маңызды көңіл бөледі.Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы басты мәселе болып маңызды экономикалық жұмыс көрсеткіші, өндіріс тиімділігі және кәсіпорынның шаруашылық тұрғыдағы мақсаты болып табылады.
Кәсіпорының басты мақсаты құрылыс материалдарын шығарып, пайда табу болып табылады. Кәсіпорын ҚР тұрғындарына жол саласындағы ТМҚ- мен қамтамасыз етеді. Осы мақсаттарға жету үшін ол келесідей қызметтер атқарады: өндірістік, инженерлік, коммерциялық, брокерлік, нарық бағалы қағаздарына байланысты диллерлік, жарнамалық және т.б заңға негізделген жұмыстарды атқарады.
Ал менің басты мақсатым осы өндірістік тәжірибенің қорытындысы туралы есеп беруімдегі бағдарламаға сай тақырыптардың мазмұнын аша отырып, тек бухгалтериядағы бухгалтердік есеппен ғана танысқанымды емес, бюджетті және кәсіпорындағы жоспарлау бөлімінде болып, қаржылық есептіліктің қалай жасалатындығын, аудиттің қалай жүргізілетіндігін білгенімді, тақырыптарға сай құжаттарды қалай және не үшін толтыратындығын, жинап, біліп, түйгенімді айту. Біріншіден кәсіпорынның құрылымы мен құрылу тарихы мен шығарылатын өнімнің мінездемесі жазылған. Және әрбір кәсіпорында касса болады, онда ақша қаражаттырның қозғалысы күн сайын болып отырады. Олар ТОО-1, ТОО-2, ТОО-3, ТОО-4 нысандары және т.б. құжаттардың негізінде жүзеге асырылады.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары және еңбек құралдары болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. Материалдық емес активтер БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер.
Тауарлы-материалдық қорлар – өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Ол өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады. ЖШС Рауза мекемесінде ТМҚ-ға жататын шикізаттар: гудрон, битум,(құрдыстық, сұйық), жуылған құм, ұнтақталған құм, шебень, тауарлы, ГПС гравийная песчанная қоспа, минералды ұнтақ, цемент, отсев, мазут жатады екен.
Жұмыс беруші жұмысқа қабылдаған кезде еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек келісімшартын жасайды. Жеке еңбек келісімшарты – жұмыс беруші мен еңбеккерлер арасындағы жазбаша түріндегі келісім. Аталмыш кәсіпорында еңбек ақы төмендегідей түрлерге бөлінеді: индивиуалдық еңбек ақы және бригадалық еңбек ақы болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып саналады. ЖШС Рауза мекемесінде жарғылық капиталы 1500 000 теңгені құрайды. ЖШС Рауза мүлкі шаруашылық және кәсіпкерлік қызметтен алынған табыстың, сондай-ақ заңнамамен тыйым салынбаған өзге де көздердің есебінен түзіледі.
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемелекеттік органдар кіреді.
Міне, осы аталған бөлімдердің негізінде кәсіпорын жайлы толық мағлұмат жазылған және олардың әрқайсысына аудиторлық тексеру қалай жүргізіледі екендігі айтылған. Соңында кәсіпорынның қаржылық есебін талдау туралы мағлұматтар мен көрсеткіштер көрсетілген.
Кәсіпорынның қаржылық есебін талдаудың басты мақсаты, ол кәсіпорынның қаржы жағдайын, тұрақтылығын, қызметінің табыстылығын, іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігі көрсеткіштерін талдау, сонымен қатар кәсіпкерлік тәуекелділігі мен банкрот болу ықтималдылығын талдау болып табылады.
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП
Бухгалтерия мен шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру құрылымы
ЖШС Рауза өндірістік бірлестігі 2006 жылы битум мен ЖШС Рауза комбинаты негізінде құрылған. Бұл республикадағы алғаш құрылған комплекстік мамандандырылған кәсіпорын, мұнда мұнай битумдары мен курылыс өндірісі технологиялық қамсыздандырылған. 2007 жылы өндірістік бірлестік Акционерлік қоғамға айналды, ал 10.07.2007жылы Жабық Акционерлік қоғам болып қайта тіркелді. 12.04.2009жылдан бастап ЖШС Рауза Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі болып қызмет атқарып келеді.
ЖШС Рауза құрылысқа және көлік жолдарына арналған материалдар, мұнай битумдары, инерттік материалдар, темір және бетондық конструкциялар өндіріп шығаруға мамандандырылған. ЖШС Рауза 1 бас кәсіпорын мен 3 филиалды біріктіреді. Бас кәсіпорынның шығаратын негізгі өнімі – құрылысқа арналған өнімдер, битум және битумдық эмульсиялар болып табылады. Құм араласқан өнімдерді қазып шығаратын карьера Юр ОК г Шымкент р Абайский у Бадам13 орналасқан. Барлы қөнімдері сертификатталған, 13 сертификаты бар. ҚР мемлекеттік сертификация жүйесімен аккредиттелген тәжірибелік лаборатория бар.
Кәсіпорынның құрылымы. ЖШС Рауза бас кәсіпорын мен оның құрамына кіретін филиал 3 – кәсіпорын аумағында орналасқан, өнімдер мен темірбетондық материалдар шығарады. Филиал 3 – ол да кәсіпорынның аумағында, ол технологиялық бумен, жылумен өзін және өндірістік аймақта орналасқандарды қамтамасыз етеді.
ЖШС Рауза шығарылатын өнімнің мінездемесі және оны қолдану аймағы.
ЖШС Рауза.дәрі дәрімек сатумен айналысады . (БНД). Және оның мынадай маркалары бар: РНН 582133553725329, ИИК 025423432467857, БИК 1958435201810. Ал екінші түрі сұйық, қоспаларды дайындауда қолданылады (МГО) және оны 12 айға дейін сақтауға болады. Оның маркалары: МГО 703130, МГО 1356602070.
Дәрі жасауда табиғы қоспалар қолданады .
ЖШС Рауза қоспалар – бұл рационалды түрде таңдалып алынған қоспа. Битуммен бірге алынған араласқан қайнатылған күйіндегі минералдық материалдар (шебін, құм, мин.ұнтақ). ЖШС Рауза қоспалардың маркасына байланысты дәрі түрлеріне байланысты .
Қаржылық есептілік
Қаржылық есеп берудің сипаттамасы мен маңызы
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемелекеттік органдар кіреді.
Қаржылық есеп беру басқарушы органдардың жұмысын және субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық қызметтерді қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді.
Есеп беру мәліметтерін кәсіпорынның тиімділігін бағалау үшін, сондай-ақ шаруашылық қызметін талдау үшін сыртқы пайдаланушылар пайдаланады.
Осымен қоса, есеп беру кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты база болып табылады.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру, бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің сабақтастығын сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.
Бұрмаланған есеп бергені үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері ҚР-ның әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.
Кәсіпорындар, егер ҚР-ның заңдарында басқадай ерекшеліктері ескерілмеген болса, онда жылдық бухгалтерлік есепті есепті жылдан кейінгі жылдың 1 наурызынан кешіктірмей береді. Бухгалтерлік есеп берудің нақты күнін көрсетілген мерзімдердің шегінде салық органдарының келісімдері бойынша кәсіпорынның иелері белгілейді.
Берілген бухгалтерлік есепке кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтері қол қояды, олар оның уақытында берілуіне жауап береді.
ЖШС Рауза шаруашылық қызметінің нәтижелері, мүлік пен қаржы жағдайы туралы жылдық бухгалтерлік есептерін мүдделі пайдаланушылар үшін жариялауға жол ашық.
Түгендеу – бұл бухгалтерлік есеп әдісінің элементтерінің бірі, ол есеп айырысудың ақша қаражатарының, аяқталмаған өндірістің, ТМҚ-ның, материалдық емес активтердің, негізгі құралдардың нақты қолда барын тексеруін және оладың есеп мәліметтерімен салыстыруын көздейді. Меншік түріне, қызмет түріне және жұмыс істеу тәртібіне қарамастан, оны барлық кәсіпорын жүргізеді. Ол құжаттаудың міндетті қосымшасы болып табылады. Тек соның көмегімен шаруашылықта болатын әрі жасалатын барлық шаруашылық құбылыстар бухгалтерлік есепте көрініс табады. Ол өзінің қамту жағдайына қарап екіге бөлінеді: толық және ішінара.
Толық түгендеу – жылына бәр рет жылдық есеп берудің алдында жасалады, оның мақсаты кәсіпорынның барлық активтері мен пассивтерін баланста дұрыс көрсету болып табылады. Мұндай толық түгендеу бақылаушы органдардың талабы бойынша да жасалуы мүмкін.
Жалпы сипаттамасы
Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік ЖШС Рауза
Есеп саясатының басты мәселесі болып кәсіпорын басшыларына және акционерлеріне толық, қолайлы, түсінікті ақпаратпен қамту болып табылады. Кәсіпорында жасалған есеп политикасына тек төмендегі жағдайларға байланысты ғана өзгерістер еңгізуге болады:
1) кәсіпорының есеп саясатына құзыретті мемлекеттік органдардың қаржылық есеп және талдауға байланысты ақпараттардың барынша дәл болуын талап еткен жағдайда;
2) Қазақстан Республикасының заңына өзгерістер еңген жағдайда;
3) Қазақстан Республикасының Бугалтерлік есеп жүйесінде өзгертулер болған жағдайда;
4) егер кәсіпорында өзгерістер (қосылу,бөлу) болған жағдайда,
5) жеке меншік иелері өзгерген жағдайда;
ЖШС Рауза нақты есеп саясаты байланысты есеп беру төмендегі жағдайларға байланысты іске асады:
- жалпы акционерлер кезкелген мөлшерде және көлемде жиналыс жүргізілгенде;
-тіркелген орны бойынша салық инспексиясы белгіленген уақытта және белгіленген көлемде жүргізілгенде;
-директор орынбасарының келісімі бойынша қаржылық және бухгалтерлік есеп беру жүргізілгенде.
Ақша қаражаттарының есебі
Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 БЕС сай ақшалай қаражат банктегі және кассадағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы – олардың операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Касса – бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сақталуы үшін материалды толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді.
Кассалық операцияларды құжаттық рәсімдеу мен есептеу.
Кассадағы қолма-қол ақша есебі
ЖШС Рауза-ның өзіне тиесілі ақша қаражаттарын қабылдап алу,тарту, сақтау операцияларын іске асыру үшін арнайы өзінің кассасы бар.
Кассалық операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ф.№КО-1) рәсімдейді.
Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол қояды, кассирдің мөрімен куәландырылады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық кассалық ордермен (№КО-2) және фискальды коды бар бақылау-кассалық аппараттар арқылы жүргізіледі.
Бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы және уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын кассалық кітапқа жазады (№КО-4). Кітап мөрмен мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. ККО, ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшаның қалған қалдығын шығарады. Кассалық кітап беттерінің екінші даналары жыртылады және кассирдің есебі болып қызмет етеді. Есеп оған тіркелген бастапқы құжаттармен бірге бухгалтерияға тапсырылады. Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық есептің корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5 күнде 1 рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал ордерге және №1 тізімдемеге жазылады.
Есеп айрысудың қолма-қол ақшасыз түрі.
Өзіндік балансы бар және меншікті айналымдық қаражатқа ие, заңды тұлға болып табылатын әрбір тұлға субъект Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Басқармасының 2000ж 2 маусымдағы №266 Клиенттің Қазақстан Республикасы банкінде банктік шот ашу, жүргізу және жабу тәртібі туралы нұсқаулық Қаулысына сәйкес бос ақшалай қаражатты сақтау мен есеп жүргізу үшін банктерде ағымдағы, корреспонденттелетін немесе жинақ шоттарын ашады.
Ағымдағы және жинақ шоттары – жеке және заңды тұлғаның жекелеген бөлімшелерінің (файлдық және өкілдіктердің) банктік шоттары.
Корреспонденттік шоттар – банктік операциалардың жекелеген түрлерін атқаратын банктермен ұйымдық банктік шоттары.
Аударымдылық операциаларды жүзеге асыратын субъектілерге корреспонденттік шоттар. Ұлттық банктің операциаларға лицензиасы бар болса ғана ашылады.
Аккредитив дегеніміз – шарт бойынша контрагенттің пайдалануына клиенттің тапсырмасы мен берілетін банктің шртты ақшалай міндеттемесі, ол бойынша аккредитив ашқан банк көрсетілуімен бенефициармен төлем жасайды немесе аккредитивте көзделген құжаттарды ұсынған жағдайда немесе аккредитивтің басқа шарттарын орындағанда басқа банкке мұндай төлемдерді атқаруға өкілеттілік беру.
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу дегеніміз – ақша жіберушінің тапсырмада көрсетілген сомада Бенефициар ( ақшалай қаражатты алушы ) пайдасына ақша аудару туралы қызмет көрсететін алушы-банкке тапсырмалары.
Төлемдік талаптар тапсырмалармен есеп айрысуда бенефициар (қаражатты алушы) банкке тиелген өнім, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет үшін төлеу туралы ақша жіьерушіге талабы бар, көрсетілген талапты растайтын құжаттар негізінде ұсынылатын есептік құжат береді.
Есептесулердің аккредитивтік нысаны – бұл тауарлар мен қызметтер үшін өзге қалалармен есеп айрысу нысанының бірі, бұл жағдайда есеп айырысу құжаттарынің төлемі сатып алушының банк ісінде осы мақсат үшін арнайы сақталған қаржылар есебінен жабдықтаушының банк ісінде жүзеге асырылады.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Банктегі шоттардан кассағы нақты ақшалардың келіп түсуі
1010
1030
2
Сатып алушылардан кассаға нақты ақшалардың келіп түсуі
1010
1210
3
Есеп беретін тұлғалардың пайдаланылмаған есепті сомаларының кассаға қайтарылуы
1010
1250
4
Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшылардан кассаға ақшаның түсуі
1010
5110
5
Дайын өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден алынған табыстың кассаға кірістелуі
1010
6010
6
Түгендеу кезінде анықталған артық сомалардың кассаға түсуі
1010
6280
7
Кассадағы ақшаның банкке өткізілуі
1030
1010
8
Есеп беретін тұлғаларға кассадан ақшаның берілуі
1250
1010
9
Кассадан еңбеккерлердің жалақысының берілуі
3350
1010
10
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің борыштары нақты ақшалай берілуі
3310
1010
Негізгі құрал-жабдықтар есебі
Негізгі құралдарды жіктеу мен бағалау
Негізгі құралдар дегеніміз – кәсіпорынға ұзақ уақыт бойы яғни, 1 жылдан астам уақыт бойы қызмет ететін активтер. Негізгі құралдар есебі ҚР бухгалтерлік есеп жөніндегі 1996ж. 13 қарашадағы Қаулысымен бекітілген №6 Негізгі құралдар есебі БЕС сай іске асырылады.
Негізгі құралдарға мыналар жатады: жер, үйлер мен ғимараттар, көлік құралдары мен құрал-жабдықтар, өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен табыстау қондырғылары, көп жылдық екпе ағаштары, шаруашылық мүлкі, жұмысшы және өнім беретін мал жатады.
ЖШС Рауза негізі құрал болып: жер, ғимараттары, көлік құралдары, соның ішінде: КАМАЗ-10, РСL-1250 қондырғысы, эксплуатациялық-технологиялық қызметке арналған майда құм өндіретін Shanghai Duoling Watson, КАМАЗ-5, мини АТС, жол техникалары және т.б. жатады.
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес болып екіге бөлінеді.
Өндірістік құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады, олардың көмегімен өнімді әзірлеген кезде еңбек құралдарына әсер ету жүзеге асады немесе өндірісті жүргізу үшін қажет материалдық жағдайын жасайды (ғимараттар, құрал-жабдықтар, өткізгіш қондырғылар). Өндірістік емес негізгі құрал жабдықтар – тұтынуға арналған құрал-жабдықтар. Олар ұжымның мәдени-тұрмыстық (ғимараттар, тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық) қажеттіліктерін ұзақ мерзім бойы өтеуге арналған.
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып бөлінеді.
Меншікті негізгі құралдар дегеніміз – субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар. Жалға алынған негізгі құралдар белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар.
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істейтін, істемейтін және қордағы негізгі құралдар болып бөлінеді.
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар – әрекет етіп тұрған негізгі құралдар. Жұмыс істемей тұрғандар – бұл жұмысы тоқтатылған немесе басқа жағдайларға байланысты уақытша пайдаланылмайтын негізгі құралдар. Қорда тұрғандар болып – запаста тұрған негізгі құралдар болып табылады.
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес болып бөлінеді. Мүліктікке көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге (үйлер, ғимараттар, машигналар, құралдар) болатындар жатады. Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер, орман алқабы, су ресурстары жатады.
Негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы, ағымдағы, баланстық, сату, тозу, жою және қалдық құндары болады.
Бастапқы құны – негізгі құралдарды сатып алуға немесе салуға кеткен нақты өндіріс шығындарынан, соған қоса өтелмеген салық пен алымдардан, сондай-ақ оны орнату, жеткізіп беру, монтаждау, пайдалагуға қосу шығындары, несие үшін пайыздар және т.б. шығындарынан тұрады.
Ағымдағы құн – бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзіміндегі нарықтық бағасы бойынша бағаланған құны.
Баланстық құн – бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп беруде көрсетілетін жинақталған тозу сомасын алып тастағандағы негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымдық құны.
Сату құны – бірін-бірі жақсы білетін және мәмілеге келуге дайын тәуелсіз жақтардың негізгі құралдарды өзара айырбастауына мүмкіндік береді.
Жою құны – тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды жою кезінде пайдалану мүмкіндігі бар бағасы бойынша бағаланған бөлшектердің, металл сынықтарының және басқа да материалдық құндылықтардың құны.
Негізгі құралдарды құжаттық рәсімдеу
Негізгі құралдардың түсуі мынадай құжаттармен рәсімделеді:
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеген кезде субъект жетекшісінің өкімімен тағайындалған қабылдау комиссиясы әрбір жекелеген объектіге бір данадан акт жасайды. Негізгі құралдардың бірнеше объектісін қабылдау-тапсыру актісін жасауға тек шаруашылық мүлкінің, құрал-сайманның, жабдықтардың және т.б. объектілердің есебін жүргізген кезде, егер бұл объектілер бір типті болса, құндары бірдей болып, бір күнтізбелік ай ішінде қабылданған болса ғана жол беріледі. Рәсімделгеннен кейін осы объектіге қатысты техникалық құжаттама қоса тіркеліп акт бухгалтерияға беріледі, бас бухгалтер қол қойып, субъект жетекшісі немесе соған өкілетті адамдар бекітеді.
Алыс-беріс актісінде міндетті реквизиттермен қоса, комиссия қызмет ету мерзімін және болжамдық жою құнын көрсетеді. Қызмет ету мерзімін ШЖС дербес анықтайды алады, яғни ол негізгі құралдың техникалық жағдайынан, нормасынан және басқа да көрсеткіштерінен шығады. Ал болжамдық жою құны негізінен ШЖС есептік саясатында көрініс табуы керек, болмаса оны қабылдау комиссиясы көп жағдайда көзбен анықтайды, не болмаса бастапқы құнының 0,01-ден 2,0%-ке дейінгі соманы алады.
Бухгалтерияға келіп түскен объектіні материалдық жауапты адамға бекітіп, мүліктік карточка ашады, объектіге мүліктік тізімдеу нөмірін беріп, мүлікті Мүліктік тізімдемеге алады, негізгі құралдарды алу жазбасы жасалады. Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізгі құралдардың актілері, техникалық төлқұжаттары және басқа да құжаттар негізінде толтырады. Карточкада объектілердің және олардың жекелеген құрылымдық элементтерінің қысқаша техникалық сипаттамасы беріледі, бірақ сол техникалық құжаттамадағы мәліметтер қайталанбайды. Негізгі құралды басқа субъектіге тапсыру-беру кезінде негізгі құралдардың шығуы туралы белгі соғуға, сондай-ақ негізгі құрал объектілерінің субъект ішінде орын ауыстыруы кезінде Негізгі құралдарды тапсыру-беру актісі, ескіру және тозу салдарынан негізгі құралдардың объектілерін есептен шығаруға Негізгі құралдардың объектілерін есептен шығару актісі негіз бола алады.
Бухгалтерияда толтырылған мүліктік карточкалардың негізінде негізгі құралдардың есебі бойынша жасалатын мүліктік карточканы тізімдемеге тіркейді, ол негізгі құралдардың жіктемесі бойынша бір данада жасалады. Тіркеу кезінде карточкаларды нөмірлейді, содан кейін негізгі құралдарды жіктік топтары бойынша сақтайды, ал бұл топтар ішінде – қолдану орындары мен материалды жауапты адамдар және негізгі құралдар түрлері бойынша көрсетіледі.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
НҚ кәсіпорын ішінде орнын ауыстыру
2410
2410
2
НҚ басқа заңды және жеке тұлғалардан алынды
2410
3310
3
Құрылтайшылардың жарғылық капиталына салған салымдарына НҚ кіріске алынды
2410
5020
4
НҚ серіктестік, тәуелді және бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардан алынды
2410
4120
5
Тегін алынған НҚ кірістелді
2410
6160
6
Түгендеу кезінде есепке алынбаған негізгі құралдар анықталды
2410
6210
7
Кәсіпорынның өзі дайындаған НҚ:
-6 негізгі өндірісте
-7 көмекші өндірісте
2410
8110,
8210
8
Жал төлемі өндіріс шығынына жатқызылды
7210
4150
9
Шетел компаниясына жалға берілген қарызы өтелді
7210
1030
Материалдық емес активтер
38 Материалдық емес активтер ҚЕХС және 28 Материалдық емес активтер БЕС сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер. Оларды: анықтауға болады; субъект бақылайды; қолданудан субъект болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
МЕА бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен және қолдануға әзірлейтін жағдайға келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.
МЕА жіктеу
Ұйымның МЕА объектілерін қабылдау-тапсыруды құжатпен рәсімдеу үшін МЕА түрінің толық атауы, оның ұйымға берілген ай-күні, жылы, объектінің сипаттамасы, оның құны, амортизация нормасы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.
МЕА объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт МЕА объектісінің әрбір объектісіне бір данадан жасалады. МЕА бірнеше біртектес объектілерін қабылдауды рәсімдейтін жалпы акт жасауға болады. Акт рәсімделгеннен кейін МЕА объектісін немесе оны қолдануды жүйелеп баяндайтын құжаттама немесе осы объектіге қатысты ұйымныңсондай және т.б. мүліктік құқықтарын растайтын құжаттар тіркеліп, ұйымның бухгалтериясына беріледі, оған бас бухгалтер қол қояды және ұйым басшысы немесе соған уәкілетті тұлға бекітеді. Басқа ұйымға МЕА бергенде акт екі данада жасалады, тапсыратын ұйым және МЕА есебі карточкасында тиісті жазба жасалады.
Бухгалтерияда әрбір объектіге карточка жүргізіледі. Форма кіріске алынуға арналған құжат, МЕА қабылдау-тапсыру және басқа құжаттама негізінде 1 дана болып толтырылады.
МЕА мынадай түрлерге бөліп, жіктеуге болады:
1 Лицензиялық келісімдер – кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға беретін құқықтар.
2 Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады.
3 Патенттер – заңды түрде танылған және тіркелген айрықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға, не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді.
4 Ұйымдастыру шығындары – субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге сақтандыру.
5 Гудвилл – субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым мен таза активтердің жеке-жеке нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады. Есеп мақсаттары үшін гудвилл фирманың алған нақты бағасы мен таза активтердің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастыырлады.
6 Басқадай МЕА (авторлық құқықтар, шығарма, әзірлеме, авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, сауда маркалары немесе тауарлық белгілер, ұйымға, өнімге берілгенатаулар, рәміздер). Франшизалар – мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу және коммуналдық қызмет көрсету және т.б. үшін үкіметтік органдар береді.
МЕА амортизациясын есептеу
МЕА амортизациясы субъектінің қызмет ету мерзімінен артпайды. МЕА амортизацияланатын сомасы оның пайдалы қызмет ету мерзімінің бағасына неғұрлым жуық негізді жүйелі түрде бөлінеді.
МЕА амортизациясын есептеу 6 Негізгі құрал-жабдықтар есебі БЕС белгіленген тәсілдермен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда бірқалыпты есептен шығару әдісі қолданылады.
Амортизацияланатын құн – бастапқы құн – жойылу құны.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Басқа заңды тұлғалардан МЕА алынды
2710
3310
2
Жарғылық капиталға құрылтайшылардың салған МЕА
2710
5020
3
Тегін алынған МЕА кірістелді
2710
6220
4
Кәсіпорынның барлық активінен асып түскен сатып алу құны көрсетілді
2710
1030
5
Активтерді дайындық жағдайын қалпына келтірумен байланысты МЕА құнына қосылды
2710
3310
6
Табиғи тозуына байланысты МЕА есептен шығарылды
2740
2730
7
МЕА бойынша жасалған келісімшарт негізінде жасалған бағасына сату
1210
6210
8
Тегін берілген МЕА
1210
2730
9
Есепті кезең соңына есептен шығарылған МЕА табысына немесе шығысына есептелді
5610
7210
Тауарлы-материалдық қорлар есебі
Тауарлы-материалдық қорларды анықтау мен жіктеу
Тауарлы-материалдық қорлар - өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Ол өндіріс процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады. Тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады: шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен құрамдас бұйымдар, құрылғылар мен тетіктер, отын, ыдыс және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім және тауарлар.
Материалдық қорлар былайша жіктеледі:
1) негізгі материалдық қорлар - шығарылатын өнімге заттық негіз жасап, оның материалдық негізін құрайды (ұн, тері, ағаш және т.б.).
2) көмекші материалдық қорлар - өнімнің құрамына кіргенімен, оның материалдық негізін құрамайтын материалдар. Олар өнімдерге қажетті сапа беру үшін негізгі материалға қосымша ретінде қолданылады және өндіріс процесіне ықпал етеді (нанға дрож, су, тұз сияқты және т.б.).
ЖШС Рауза ТМҚ-ға жататын шикізаттар;
Гудрон, битум,(құрдыстық, сұйық), жуылған құм, ұнтақталған құм, шебень(фракции: 0-10, 10-1, 5-10, 10-20, 20-30 және т.б) тауарлы бетон
( маркалары: М-10, М-200, М 300, М-400, М-150, М-350 ), ГПС гравийная песчанная смесь, менералды ұнтақ, цемент, отсев, мазут.
Қосымша материялдар жататындар ГСМ дизелді майлары, бензин, майлар.
Тауарлы-материалдық қорларды бағалау
Тауарлы-материалдық қорлардың есебін ұйымдастырудың алғышарты – қорларды бағалау болып табылады. М2 халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес қорлар өзіндік құны мен сатып өткізудің құны арасындағы ең тиімдісімен бағаланады.
Қазіргі нарықтық экономика дамыған жағдайда қорлардың бағасы күн сайын өзгеріп отыруы мүмкін. Қоймада нақты қанша қор қалғанын, қаншасы өнімнің өзіндік құнына кеткенін анықтау үшін келесідей 4 әдіс қолданылады:
Орташа құн әдісі – есепті кезеңде қозғалысы болған әр бір түрдің есепті кезең соңында қолданылғандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделген.
Фифо әдісі – есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп, есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығаруды болжайды.
Лифо әдісі – кейінгі сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығыстардың сәйкестігін қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.
Ерекше ұқсастыру әдісі - әдетте өзара бірін-бірі ауыстырмайтын, арнайы жобаға арналған ТМҚ бірлігінің өзіндік құны есептеледі.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорлардың құжаттық рәсімдеу
Барлық ТМҚ -ларда түсу немесе шыққан кезде мынандай құжаттар жасалады: счет –фактура, төлем талап жарғысы , тауарлы көлік, тауарлы материалдық құндарды алуға және босатуға оны тасмалдауға негіз болатын алғашқы құжат, материалды қабылдап алу туралы акт, кіріс ордер, өндіріс кезінде жұмсалған шығындар туралы құжаттар, өндірістегі сақталу туралы құжат, лимитті еңбек ақы туралы картасы.
ТМҚ -ларды қоймада сақтау үшін лимитті карта немесе талап бойынша жүргізіледі.ТМҚ кәсіпорын ішінде цехтан қоймаға ауыстырғанда накладой толтырылады. Әр құжат кім сатты және кім алғаны туралы құжатқа қол қою арқылы жүзеге асады.
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалдарды есептеу карточкаларында жүргізеді. Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әр бір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды жауапты тұлғаға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізеді. Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып, карточканың арнайы жолына қол қояды.
Құжаттарды қабылдау қоймада "Құжаттарды тапсыру реестірін" жасау арқылы іске асады. Материалды жауапкершілікті адамның жұмысындағы ауытқулар анықталған жағдайда бухгалтер бас бухгалтерді немесе басшылықты хабардар етуге тиіс. Ай соңында қоймаға "Материардар қалдығы кітабы" тапсырылады. Оған карточкадан материалдық қорлар қалдығы көшіріледі. Осылайша қоймадағы есеп заттай, ал бухгалтерияда қорлардың сақталған орны бойынша ақшамен көрсетіледі. Қоймадан бухгалтерияға түскен құжаттарды тапсыру реестрі тіркелген құжаттармен бірге бағаланады.
Есептің журналдық ордерлік материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі қоймалар бойынша материалдық қорлардың қалдығы мен қозғалысы жайлы және материалды жауапкершілікті адамдар бойынша мәліметтер жинақтап, қаржыланатын есеп тізімі жинағы қызмет етеді. Оған материалдар қалдығы тізімдемесінен, есепті кезең ішіндегі материалдар қозғалысы бойынша жинақтаушы тізімдемелерден, сондай-ақ материалды жауапкершілікті адамдардың материалды есептерінен мәліметтер көшіріледі.
ТМҚ- ларының өзіндік құны.
ТМҚ-дық өзіндік құн мен өткізудің таза құнының ең төменгі бағалануы бойынша бағаланады.Өткізудің таза құны бұл ТМҚ- дық қорлардың бүлінуі немесе ішінара яки толық ескіруі, немесе олардың сату құныны төмендеуі себепі өзіндік құны қалпына келмейтін кезде ғана қабылданады.
Аталған кәсіпорынға байланысты ТМҚ- ларды сатып алу, ал кеткен шығындарға сатып алу бағасы, сырттан әкелуге салынатын баж салығы, жабдықтаушы мен делдал ұйымдарға төленген коммисиялық сыйақы, көлік дайындау шығындары, және қорларды сатып алуға тікелей байланысты басқада шығындар кіреді. Сауда жеңілдіктер артық төленген соманы қайтару және осыған ұқсас басқа түзетулер сатып алуға кеткен шығындар есебін анықтау кезінде шигеріледі.
ЖШС Рауза кәсіпорынында жоспарлы келісімшарт жүйесі қолданылады.
Жоспарлы есептеу жүйесі калкуляция бірлігі арқылы жүргізіледі. Калкуляциялаудың мақсаты - бірлік бойынша өндіріс шығындарын анықтау,тартуға және кәсіпорының өзінде қолдану болып табылады. Кәсіпорындағы келісімшарт жүйесі сатушы мен тапсырыс беруші арасындағы белгілі уақыт ішінде (ай, апта, жыл) тауар бірлігінде екі жақта қолданылады.
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
ТМҚ-ны жеткізіп беру үшін жабдықтаушыға аванс берілді
3310
1010
1030
2
Жабдықтаушылардан материалдар алынды
1310
3310
3
Тасымалдау шығыстары өтелді
3440
1010
1030
4
Сақтандыру шығындары есептелді
1310
3440
5
Жабдықтаушының қарызын өтеуге бұрындары берілген авансы зачет жасалды
3310
1610
6
Материалдардың құны есептен шығарылды
7470
1310
7
Материалдарды қайта өңдегені үшін өңдеуші кәсіпорыннан шоттары келіп түсті
1316
3310
8
Қайта өңдеуден алынған дайын өнім кіріске алынды
1320
3310
9
Өңдеу бойынша жұмысын төлеу ретінде босатылған өнім
1210
1316
Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесу есебі
Кәсіпорын өз өндірісінің тиімді және ырғақты жұмысын қамтамасыз ету үшін өзінің материалдық-техникалық базасын жасайды, яғни өндіріске қажетті қорларын құрайды. Кәсіпорынды жабдықтау экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өзінің ұдайы өндірісін қамтамасыз ету үшін өнім шығарушы кәсіпорындармен немесе делдалдық ұйымдармен келісімшартқа отырады.
Демек, кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу 3310 жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу шотында жүзеге асырылады. Онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына қарамастан, жабдықтаушылардан алынған материалдар, босалқы қорлар, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310 шотының Кт бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және Дт бойынша есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Өнім жеткізушілермен есеп айырысу есебі арнайы нысандағы журналда, тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Келіп түскен шот-фактураларды алдымен Келіп түскен жүктер есебі журналына тіркейді. Қоймаларға құндылықтардың түсуіне қарай журналда кіріс құжаттары бойынша есепке алынады да, қоймаларға босалқы қорлардың немесе түспеген жүктерді іздестірумен байланысты сұрау салудың нәтижесінде алынған деректер негізінде келіп түскен күнін жазып қояды. Журналдың деректерін 3310 шотымен тексеріп отырады. Журнал бойынша сондай-ақ жол үстіндегі материалдық құндылықтардың сомасы бақыланады. Журналға жабдықтау бөлімінің тауарл-көліктік ілеспесі (накладнойы), кіріс ордерлері, материалды қабылдау туралы актілері негізінде кәсіпорын қоймасына материалдық құндылықтардың түсуіне қарай жазып отырады. Ескерту бағанасына шоттың төленуі, акцептен бас тартуы немесе ішінара акцептелген сомасы және басқалары жөніндегі мағлұматтар жазылады. Журналға тек акцептелген шот-фактурасы ғана жазылады.
Есеп журналы бойынша тіркеу нөмірін көрсете отырып, түскен жүктердің акцептелген шоттары бухгалтерияға беріледі. Осында олардың деректерін жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу жөніндегі есебі журналға жазылады, ал ол үш кезең бойынша жүреді.
Бірінші кезеңде журналға акцептелген шот-фактура және басқа да есеп айырысу құжаттары келіп түскен кездегі жазулары жазылады. Бұл ретте тіркеу нөмірі мен төлем-тапсырмаларының нөмірі, жабдықтаушының атауы, шот-фактурадағы акцептің сомасы жазылады. Содан соң жабдықтаушының шот-фактурасын жергілікті жабдықтаушыдан немесе айлақтан өзге қалалардан түскен құндылықтарды алу үшін экспедиторғаи шот-фактураны береді.
Екінші кезеңде журналға қоймадан бухгалтерияға келіп түскен кіріс құжаттары негізінде жазылады. Журналда осы құжаттардың нөмірлері келіп түскен құндылықтардың есептік немесе келісімшартта көрсетілген бағасы бойынша алынған құны және ТМҚ немесе өндіріс шығындары есебі бойынша жекелеген шоттар шегінде төлем талап тапсырмаларына сәйкес алынған нақты құны бойынша көрсетіледі.
Кіріс құжаттары мұқият тексерілуі және төлем-тапсырмаларындағы материалдық құндылықтар санына сәйкес келуі керекү Егер жүктерді қабылдау кезінде жабдықтаушының немесе көлік ұйымының кінәсінен құндылықтардың жетіспейтіні немесе бұзылуы анықталса, актінің негізінде талап сомасын есептен шығарады.
Үшінші кезеңде журналда шот-фактурасының төленгені көрсетіледі. Төлем туралы белгілер банктегі есеп айырысу және басқа да шоттар бойынша үзінділері бойынша расталады. Бұл орайда шоттың қай күні төленгені және төлемінің қай шоттан жасалғаны көрсетіледі.
Айдың аяғында журналдың жиынтығы есептелінеді және төленбеген шоттар бойынша қалдықтары шығарылады.
Журналдың қорытындысы төрт қатар бойынша шығарылады: ай ішіндегі жиынтығы, айдың басындағы, жол үстіндегі материалдар шегеріліп тасталынады, айдың аяғындағы жол үстіндегі материалдар және журнал бойынша барлығы рет-ретімен көрініс табады.
Еңбектің және оның төлемақысының есебі
Жұмыс беруші жұмысқа қабылдаған кезде еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек келісімшартын жасайды.
Жеке еңбек келісімшарты – жұмыс беруші мен еңбеккерлер арасындағы жазбаша түріндегі келісім, онда жұмыс орны, келісімшарттың мерзімі, еңбек тәртібінің жағдайы, демалысы, жалақысы, еңбекті қорғаудың басқа да мәселелері туралы сұрақтар қарастырылады. Жеке еңбек келісімшарты бойынша тараптардың жауапкершілігі, міндеті, құқықтары белгіленеді. ЖЕК өндіріс саласының ерекшеліктері, нақты міндеті, шарттың мазмұны мен сипаты ашылады.
Еңбек төлемінің жүйесі мен нысаны. Жалақыдан ұсталынатын ұсталымдар.
Жалақы – бұл еңбек үшін төлем, оны еңбек келісімшартында және қызмет нұсқауында белгіленген көлеміне сай еңбеккерлерге орындаған жұмысы үшін алады.
Іс жүзінде еңбекақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны бар:
Мерзімді еңбекақысы деп – нақты істеген уақыты үшін еңбекақының мөлшері мен тарифтік мөлшерлемесі бойынша еңбеккерлерге есептелінетін жалақының нысанын айтады. Мерзімді еңбекақының нысаны жай-мерзімділік және сыйақылы-мерзімділік болып бөлінеді.
Жай-мерзімділік жүйесінің кезінде өзіне берілген тарифтік мөлшерлемесі немесе нақты істеген уақыты бойынша еңбеккерлерге еңбекақы есептейді.
Сыйақылы-мерзімділік жай-мерзімділікке сандық және сапалық көрсеткіштері үшін қосымша еңбекақы беру болып табылады.
Кесімді еңбекақыны есептеген кезде алдынала белгіленіп қойған деңгейде әзірленген өнімнің немесе орындалған жұмыстың әрбір бірлігіне еспетйді. Кесімді еңбекақының нысаны келесідей еңбекақы жүйесіне бөлінеді:
Тікелей кесімді еңбекақы жүйесі әрбір өнім бірлігі бойынша бағасын қою арқылы белгіленеді.
Кесімді-сыйлық – бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады, белгіленген көрсеткішті орындаған кезде ғана пайдаланылады.
Кесімді-прогрессивті еңбекақы төлемі – жұмысшылардың белгіленген нормадан артық өндіргені үшін көтермелеу ретінде пайдаланылады.
Жанама-кесімді еңбекақы төлеме кезінде қосалқы және басқа да жұмысшылардың еңбек төлемі қызмет көрсететін учаскесінің, цехтың негізгі жұмысшыларының төлемақысына шаққандағы процентімен анықталады.
Кәсіпорыңдағы әр түрлі еңбекақыны есептеу түрлері.
ЖШС Шенгел и К кәсіпорынындағы еңбек ақыны бухгалтерлер есептейді. Аталмыш кәсіпорында еңбек ақы төмендегідей түрлерге бөлінеді:
Индивиуалдық еңбек ақы – бұл жердегі еңбек ақы мөлшері әр жұмысшы жасалған жұмысының нәтижесі бойынша бағаланады.Оны белгіленген бағаны жасалған өнімнің санына көбейту арқылы табады.
Бригадалық еңбек ақы – бұл жерде еңбек ақы мөлшерін бригаданың жаслған жұмысының нәтижесі, участкі бойынша бағаланады.Ол жердегі әр жұмысшыны индивидуалдық есеп арқылы тауып, бригада бойынша жасалған өнімге көбейту арқылы табады.
Еңбек жағдайының өзгерген кезінде жасалатын қосымша төлемдер.
Бірнеше қызметті қатарынан атқарған кезде немесе уақытша жұмысқа келмегендердің міндетін атқарған кезде қосымша төлем жасалады.
Түнгі уақыттағы жұмысы үшін еңбекақы. Түнгі уақыт кешкі 22 сағаттан бастап таңғы 6-ға дейін созылады. Бүкілі жұмысының 50% түнгі алмасуға келсе, онда ол түнгі уақытта жұмыс істеген болып табылады, Ондай еңбеккерлерге жарты тарифтік мөлшерлеменің деңгейінде қосымша еңбекақы төлемі жасалады.
Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс істегені үшін жасалатын төлемі. Егер қызметкер өзіне белгіленген демалыс күнінде жұмысқа тартылса, онда оған екі апта ішінде басқа бір демалыс күні берілуге тиіс. Егер кәсіпорын әкімшілігінің оған қосымша демалыс беруге мүмкіндігі болмаса, ерекшелік жағдай ретінде бұл күн үшін екі есе мөлшерінде тарифтік мөлшерлемесінің екі еселенген төлемақы төленеді.
Жалақыдан ұсталынатын ұсталымдар.
Жұмыс беруші еңбеккерлердің жалақысынан әрекет етіп тұрған заңға сәйкес әртүрлі ұсталмдырды ұстайды: міндетті зейнеткерлік жарнасын жинақ зейнетақы қорға, жеке табыс салығын, кәсіподақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz