Қазақстан Республикасындағы жылжымайтын мүлік рыногының даму мәселелері

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Экономикалық теория кафедрасы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК РЫНОГЫНЫҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Орындаушы:

5 курс студенті Фазылова Б. Ж.

Ғылыми жетекшісі: Кулиев И. О.

аға оқытушы

Норма бақылаушы: Абдилова Ә. Ч.

Кафедра меңгерушісі:

э. ғ. д. Төлегенова М. С.

Алматы 2007

РЕФЕРАТ

Диплом жұмысымның тақырыбы: «Қазақстан Республикасындағы жылжымайтын мүлік рыногының даму мәселелері».

Диплом жұмысы 2 тараудан, 65 беттен тұрады. Онда 8-кесте, 5-сурет келтірілген. Жұмысты жазу барысында 42-әдебиеттер, мерзімді басылымдар мен заңдарды пайдаландым.

Кілт сөздер: жылжымайтын мүлік, бастапқы және қайталама рынок жылжымайтын мүлік рыногы, рыноктық құн, тұрғын үй рыногы, тұрғын ұй құрылысы, тұрғын үйдің 1 шаршы метрінің құны, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі, тұрғын үй құрылысына инвестция тарту және тағы басқа.

Диплом жұмысының мақсаты. Қазақстан Республикасының рыноктық қатынастар дамуының қазіргі әлеуметтік-экономикалық ерекшелігін талдау, бітіру жұмысында қарастырылған модельдерді пайдалану арқылы жылжымайтын мүлік рыногын дамытудың теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу, сонымен қатар алдыңғы теориялық нұсқауларды іс жүзінде жүзеге асыру болып табылады. Қандай болмасын, оның негізгі критериі рыноктық құнды анықтау және түсіндіру болып табылады.

Жоғарыда көрсетілген мақсат келесі міндеттерді орындау арқылы жүзеге асырылады:

Жылжымайтын мүлік терминіне экономикалық тұрғыдан сипаттама беріп, мазмұны мен құрылымын анықтау;
Жылжымайтын мүлік қызметінің тиімділігін арттыратын факторларды анықтау;
Жылжымайтын мүлік бойынша шетелдік тәжірибелерді талдау;
Еліміздегі тұрғын үй рыногының қалыптасуы мен дамыту жолдарын талдау;
Мемлекеттік тұрғын үй салуды дамыту бағдарламасын жүзеге асыру мәселелері бойынша талдамалар жасау;
Тұрғын үй рыногының даму болашағы мен басымдықтарын көрсету;

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК РЫНОГЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 6

Жылжымайтын мүлік рыногының мәні, мақсаты, және оған әсер етуші

факторлар . . . 6

Жылжымайтын мүлік рыногының құрылымы мен оның қызмет етуінің ерекшеліктері . . . 13
Жылжымайтын мүлік рыногының шетелдік тәжірибесі . . . 22

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК РЫНОГЫНЫҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ (ТҰРҒЫН ҮЙ МӘСЕЛЕСІ) . . … . . . 30

Тұрғын үй рыногының қалыптасуы мен дамуы . . . 30
Қазақстан Республикасында тұрғын үй рыногының инфрақұрылымын дамыту мәселелері . . . 38
Тұрғын үй рыногы туралы мемлекеттік бағдарламаның Астана және Алматы қалалары бойынша жүзеге асыру мәселелері . . . 46
Қазақстан Республикасында тұрғын үй рыногының даму болашағы мен басымдықтары . . . 55

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 62

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМ І . . . …64

Қосымша . .

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде Қазақстанда рыноктық экономиканың қалыптасуына бағытталған қайта құруларды жүзеге асыруға байланысты, елдің экономикалық бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселесі арта түсуде. ҚР Президентінің «Қазақстан - 2030» Жолдауында экономикалық өсу стратегиясы шетел инвестициялары көптеп тартылған, мемлекеттің белсенді рөлі бар рыноктық экономикада екендігі айтылған. Тұрақты дамушы мемлекеттің маңызды салаларының бірі - тұрғын үй саласы. Осы саланы дамытуда мемлекет тарапынан «2030 жылға дейін Қазақстан даму стратегиясының іске асырудың болашақтағы шаралары туралы» бағдарламасы өнеркәсіп, денсаулық сақтау, білім берудің маңызды нысандарын жобалау мен жылжымайтын мүлік рыногы және тұрғын үй мәселерін шешуді қарастырады.

Бұл бітіру жұмысында қазіргі экономикалық жағдайда маңызды болып табылатын қолжетімді тұрғын үй сатып алу мен жылжымайтын мүлік рыногын дамыту мәселелеріне арналған. Мұнда жылжымайтын мүлік рыногы түсінігі, қалыптасқан теориясы мен маңыздылығы, сипаты мен құрылымы, мақсаты мен оның жүзеге асу жолдары, шет ел тәжірибесі және оның Қазақстан экономикасында жүзеге асырылуы қарастырылған.

Жылжымайтын мүлік экономикасының проблемалары кең ауқымды, күрделі мәселелер жиынтығын қамтиды. Олардың Қазақстан ұлттық экономикасының рыноктық қатынастарға өтуі және сол қатынастар жағдайындағы іс-әрекеттерге байланысты туындайтын көптеген сұрақтарға жауап іздеу барысында шешу қажеттілігі алдымызда тұрғаны анық. Бұл мәселелердің негізгі тобын жылжымайтын мүлік объектілерін жалпы экономикалық проблемалар аясында сараптау және зерттеу мәселелері құрайды.

Диплом жұмысына таңдап алынған тақырыптың тағы бір маңыздылығы тұрғын үй рыногы және тұрғын үй құрылыс саласын айтарлықтай деңгейде қалыптастырып және дамытып, экономиканы тұтастай алғанда осы саланың үлесін жоғарылату болып саналады.

Зертеу тақырыбының өзектілігі: оның өзектілігі жылжымайтын мүлік рыногын дамыту мен ғылыми пайымдауда, сондықтан негізгі жағдайларға Қазақстан Республикасындағы жылжымайтын мүлік, жылжымайтын мүлік рыногын жетілдіру бағдарламаларын айқындау мен оны тәжірибе жүзінде тану мүмкіндігі. Сондай-ақ жеке меншік тұрғын үйді иемдену әрбір жанұя үшін бірінші қажеттілік болып саналады. Тұрғын үйді қаржыландырудың бұрынғы кеңестік жүйесінің бөлігі ретінде Қазақстанда тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың дәстүрлі жүйесі - мемлекеттік тұрғын үй құрылысы үшін бюджеттік ресурстарды орталықтан бөлу және тұрғын үй шарттарын жақсарту қатарында тұрған азаматтардың арасында тегін бөлу болып табылады. Тұрғын үй құрылысын бюджеттік қаржыландырудың қысқаруы және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету шартында тұрғын үйді иемдену үшін қаражаттардың негізгі көздері халықтың жеке қаражаттары, сонымен бірге банктің несиелері жатты. Осындай шарттарды тұрғын үй құрылысына халықтың ұзақ мерзімді несиеге қажеттілігі туындайды. Көптеген шетел елдерінің тәжірибесі мемлекеттік саясатты енгізу және дұрыс ұйымдастыру тұрғын үй рыногын маңызды деңгейде анықтайтын және қамтамасыз ететін өзін-өзі қаржыландыратын жүйеге ақырындап дәлелдейді. Халық тарапынан төлем қабілетті сұраныстың кенет кеңеюі жаңа құрылысты белсендіреді, құрылыс материалдарын шығару, маманданған техника жоғарылайды, жаңа жақсы архитектуралық жобалар, экономиканың көп салаларының тез дамуына әкелді. Зерттеу нәтижесінде алынған қорытындылар мен ұсыныстар нақты мәселені әрі қарай теориялық қарастыруға, сонымен қатар Қазақстан экономикасының алдында тұрған өзекті мәселелерді шешуге бағыталған.

Бітіру жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасының рыноктық қатынастар дамуының қазіргі әлеуметтік-экономикалық ерекшелігін талдау, бітіру жұмысында қарастырылған модельдерді пайдалану арқылы жылжымайтын мүлік рыногын дамытудың теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу, Қазақстан Республикасында тұрғын үй рыногының қазіргі жағдайы мен дамуын бағалау, сонымен қатар алдыңғы теориялық нұсқауларды іс жүзінде жүзеге асыру болып табылады. Қандай болмасын, оның негізгі критериі тұрғын үйдің рыноктық бағасын анықтау және түсіндіру болып табылады.

Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді жүзеге асыру керек:

Жылжымайтын мүлік терминіне экономикалық тұрғыдан сипаттама беріп, мазмұны мен құрылымын анықтау;
Жылжымайтын мүлік қызметінің тиімділігін арттыратын факторларды анықтау;
Жылжымайтын мүлік бойынша шетелдік тәжірибелерді талдау;
Еліміздегі тұрғын үй рыногының қалыптасуы мен дамыту жолдарын талдау;
Мемлекеттік тұрғын үй салуды дамыту бағдарламасын жүзеге асыру мәселелері бойынша талдамалар жасау;

Әр бір тарауға жалпы сипаттама беріп кетейік.

Бірінші тарау «Жылжымайтын мүлік рыногының теориялы әдістемелік негіздері» деп аталады және «Жылжымайтын мүлік рыногының мәні, мақсаты, және оған әсер етуші факторлары» мен «Жылжымайтын мүлік рыногының құрылымы мен оның қызмет етуінің ерекшеліктері» және «Жылжымайтын мүлік рыногының шетелдік тәжірибесі» атты үш бөлімнен тұрады. Бұл тарауда экономикалық теориядағы - жылжымайтын мүлік, жылжымайтын мүлік рыногына анықтама беріліп, осы ұғымға байланысты экономист-ғалымдардың теориялық-әдістемелік ерекшеліктері зерделенеді. Сондай-ақ, жылжымайтын мүлік пайда болу алғы шарттары мен қалыптасу үдерісі, құрамы, маңыздылығы мен құрылымы, оның экономикалық тиімділігін арттыратын факторлар, әлемдегі алдыңғы қатарлы дамыған елдердің экономикасында қалыптасқан тәжірибелері зерттелу көзделген.

Екінші тарау « Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлік рыногының даму мәселелері» тақырыбын қамтиды. Бұл тарауда, тікелей елімізге қатысты жылжымайтын мүлік нысаны тұрғын үй рыногына қатысты болып табылады. Біріншіден, Қазақстан Республикасында тұрғын үй рыногының қалыптасуы мен дамуы, еіншіден, тұрғын үй рыногының инфрақұрылымын дамыту мәселелері, үшіншіден, тұрғын үй рыногы туралы мемлекеттік бағдарламаның Алматы және Астана қалалары бойынша жүзеге асыру мәселелері, төртіншіден, Қазақстан Республикасында тұрғын үй рыногының даму болашағы мен басымдықтары қарастырылады.

Шетел экономика ғылымында жылжымайтын мүлік рыногының экономикалық мәселелері және оның қалыптасуындағы рөлі Д. Фридман мен Оруэлдің еңбектері, ресейлік ғалымдардың Г. С. Харисонның, И. Т. Балабановтың, А. Г. Грязнова және М. А Федотовтың, В. Е. Есипованың, В. А. Горемыкиннің, А. Б. Крутиктің еңбектері, сонымен қатар отандық экономист ғалымдардың М. Қ. Байгісиевтің, К. С. Абдиеваның, С. Ж. Даурбекованың, В. Н. Чиркованың еңбектері және тағы басқа ғалымдардың еңбектері кеңінен танымал болып отыр. Бұл мәселе «Континент», «Банки Казахстана», «РЦБК», «Аль-Пари», «Вопросы экономики», «Саясат» сияқты арнайы басылымдарда жиі қарастырылады.

Сонымен қоса, бұл диплом жұмысы Қазақстан Республикасының Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған Жолдаулары мен Үкіметтің бағдарламаларына негізделеді. Атап айтқанда, «Қазақстан-2030», «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін», «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында», «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стартегиясы», «Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» және «Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған бағдарламасы». 2005-2014 жылдарға арналған құрылыс материалдары, бұйымдар мен құралдар өнеркәсібін дамыту бағдарламасы», ҚР-ның статистика бойынша агенттігінің мәліметтері де қолданылды.

Зерттеу барысында танымның жалпы ғылыми әдістерімен (индукция- дедукция, анализ-синтез және т. б. ) қатар келесі арнайы әдістер қолданылған: ғылыми-диалектикалық, нақты-тарихи, экономикалық-тарихи, салыстырмалы.

Диплом жұмысының құрылымы мазмұнынан, кіріспеден, екі тараудан, қорытындадан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымша мәліметтерден тұрады, жалпы көлемі 65 бет. Диплом жұмысында 8-кесте, 5-сурет, 42- әдебиеттер, статистикалық мәліметтер қолданылған

1 ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК РЫНОГЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Жылжымайтын мүлік рыногының мәні, мақсаты және оған әсер етуші факторлар

Еліміз егемендікке ие болып, тәуелсіз даму жолын таңдап алғалы бері экономикамызда рыноктық қатынастар берік орнықты. Бүгінде ұлттық экономикамыздың басты құрамдас бөлігіне айналып отырған жылжымайтын мүлік рыногы қалыптасты. Экономикалық тәжірибе және күнделікті өмірге «Жылжымайтын мүлік», «Жылжымайтын мүлік рыногы», «Рыноктық құн» тағы сол сияқты терминдер енді. «Жылжымайтын мүлік және жылжымайтын мүлікті бағалау» сияқты түсініктердің пайда болуы рыноктык экономикаға көшумен байланысты спецификалық жағдайларда қолданылады [38, 2б. ] .

Жылжымайтын мүлік рыногының ерекшеліктерін айтпастан бұрын «Жылжымайтын мүлік рыногы» термині негізінде біз нені түсінетінімізді анықтап алайық.

Бұндай анықтама, академиялық мүдде тарапынан ғана маңызды емес, сонымен қатар оны тәжірибе жүзінде қарастыру маңызды, өйткені ол рыноктық қатынастар субъктілерінің арасынан бірінші кезекте кімнің қызығушылығы жылжымайтын мүлікпен байланысты екенін бөліп алуға, ал қызығушылықтардың ерекшеліктерін көрсетуге, жылжымайтын мүлік рыногына тән механизмдерді ашуға, олардың өзара байланысы мен бір-біріне тәуелділігін ашып көрсету арқылы, соның негізінде өзіңнің осы рыноктағы мінез-құлығының стратегиясы мен тактикасын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Егер әдебиеттерге сүйенетін болсақ, оларда жылжымайтын мүлік рыногы - жылжымайтын мүлікке құқықтардың айналысы рыногы деп түсіндіреді.

Мысалы, Дж. Фридман мен П. Орлуэяның кеңінен танымал еңбегі «Жылжымайтын мүлікке пайда әкелетін анализ бен бағалауында» келесідей анықтама берілген: «Жылжымайтын мүлік рыногы - бұл нақты бір механизмдердің жиынтығы көмегімен жеке меншікке және онымен байланысты қызығушылықтарға құқықтардың берілуі, бағалардың белгіленуі мен жерді пайдаланудың түрлі бәсекелес варианттары арасындағы кеңістіктерді бөлу» [8, 5б. ] .

Экономикалық болмыста жылжымайтын мүлік көп қырлы, сондай-ақ жан-жақты рөл атқарады. Ол шаруашылық жүргізудің табиғи-кеңістік негізі, кез келген кәсіпорын ктивтерінің құрамдас бөлігі, мәмілелер объектісі, дербес басқару объектісі және инвестициялық актив тағы басқа бола береді.

Жылжымайтын мүлік анықтамаларын басқа да дерек көздерінен кездестіруге болады. Мысалы, Г. Харрисонның «Жылжымайтын мүлікті бағалау» еңбегінде: «Жылжымайтын мүлік дегеніміз физикалық объект ретіндегі жер және онымен тығыз байланыстының барлығы». «Жылжымайтын мүліктің басым көпшілігіне тән белгі олардың жермен байланыста болуы…» (Р. Ф. ның Азаматтық кодексі, 1 бөлім) [13, 44-45б. ] .

Жылжымайтын мүлікті экономикалық актив ретінде қарастырғанда оның бір мезгілде әр түрлі экономикалық сапада көрінетіндігін айтуымыз қажет. Жылжымайтын мүліктің бір ғана объектісін пайдалану үшін де, жалға беру үшін де, белгілі бір уақыттан соң қайта сату үшін де сатып алуға болады.

Жылжымайтын мүлік әр түрлі тұлғалар үшін бір мезгілде қаржылық активтің бір түрі және жеке немесе өндірісте пайдаланылатын реалды активтер ретінде қарастырылып жүр. Ресейлік дерек көздерін алып қарасақ мұндай кереғар көзқарастарды іздеп табуға болады екен.

Мысалы, И. Т. Балабанов : «Жылжымайтын мүлік қаржылық актив болып табылады» деп жазса, Н. Г. Волочков «Жылжымайтын мүлік тауарлар категориясына жатады» деп көрсетеді [7, 13б. ] .

Экономикалық ресурс ретіндегі жылжымайтын мүліктің екі жақтылығы оны сатып алу себептері мен оған әсер етуші факторлардың да көптүрлілігін алға тартады. Егер жылжымайтын мүлік жалға немесе сенімді басқаруға беру арқылы табыс табу үшін сатып алынса қаржылық активтердің бір түрі ретінде қарастырылады, ал егер ол өндірістік немесе жеке тұтыну үшін сатып алынса реалды активтердің бір түрі ретінде қарастырылады. Сондықтан, жылжымайтын мүлікті кәсіпорынның қызметі үшін пайдаланған жағдайда «операциялық» жылжымайтын мүлік түсінігі қолданылады да, өндірістік қызметтен тыс пайда табу үшін алынған жылжымайтын мүлікті «инвестициялық» жылжымайтын мүлік деп атайды. Сонымен жылжымайтын мүлік : инвестициялық жылжымайтын мүлік (қаржылық активтің бір түрі) және операциялық жылжымайтын мүлік (өндірістік немесе жеке пайдалану) түрлерінде сатып алынады немесе жалға беріледі.

Жылжымайтын мүлік рыногы бірбірінен баға деңгейімен, тәуелділік деңгейімен, жылжымайтын мүлікке инвестициялардың тиімділігімен және басқа да факторлармен айырылатын аймақтық, жергілікті рыноктардың жиынтығы болып табылады.

Жылжымайтын мүлік рыногы кез-келген ұлттық экономиканың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Жылжымайтын мүлік үлесіне - әлем байлығының 50 пайызы келетін, ұлттық байлықтың маңызды құрамдас бөлігі. Жылжымайтын мүлік рыногынсыз жалпы рынок бола алмайды, өйткені еңбек рыногы, капитал рыногы, тауарлар мен қызметтер мен рыногы және тағы басқа рынок өзінің қызметін жүзеге асыруы үшін оларға сай ғимараттар болуы керек. Жылжымайтын мүлікті сату жөніндегі отандық тәжірибені ескере отырып, жылжымайтын мүлік рыногы бұл - жылжымайтын мүлікпен жасалатын мәмілелердің, оларды ақпараттық қамтамасыздандырудың, мүлік шеңберіндегі қызметтерді басқару және қаржыландыру жөніндегі операциялардың жиынтығы.

Кесте 1- Бағалау объектісі ретінде және Азаматтық кодекс анықтамасы бойынша жылжымайтын мүлік түсінігі

Жылжымайтын мүлік

Бағалау объектісі ретінде

Азматтық кодекс анықтамасы бойынша

Бағалау объектісі ретінде:

Жер физикалық объект ретінде және онымен барлығы тығыз байланысты

Жер учаскелері

Жер қойнаулары

Маңызды су объектілері

Ормандар

Көп жылдық отырғызулар

Ғимараттар

Құрылыстар

Азматтық кодекс анықтамасы бойынша:

Мемлекеттік тіркеу міндеттілігі

Жер учаскелері

Жер қойнаулары

Маңызды су объектілері

Ормандар

Көп жылдық отырғызулар

Ғимараттар

Құрылыстар

Теңіз кемелері

Әуе кемелері

Ішкі жүзу кемелері

Ғарыш объектілері

Алынған көзі: Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. А. : 1999. -58-59б.

Осындай анықтамалар проблеманың маңызды негізгі құрамдас бөлігін белгілейді - яғни рыноктық механизмдер жылжымайтын мүлік құқықтардың ауысуын, жылжымайтын мүлікті қолданудың түрлі варианттары арасында жылжымайтын мүлікті бөлу мен қайта бөлуді қамтамасыз етеді.

Бірақ та бұндай анықтама негізінде жылжымайтын мүлік рыногы сферасынан жаңа жылжымайтын мүлік объектілерін тұрғызу мен оларды басқару, тұрғызылған объектілерді пайдаланумен байланысты жалпы қатынастар кешені бөлініп шығады. Ал рыноктың көптеген субъектілерінің мүдделері тікелей осы жылжымайтын мүлік процестерімен байланысты: инвесторлар қаражаттарын жылжымайтын мүлікке салғанда, сөзсіз оларды оған иелену құқығы, дәлірек айтқанда ол ондай құқық емес, керісінше жылжымайтын мүліктен алынатын табыс құқығы, оның сенімділігі қызықтырады. Сонымен қатар жылжымайтын мүлікті қолдаушыларға да олардың құқықтарының кепілдігі маңызды және де жылжымайтын мүлік объектісінің қолданылу сапасы, объктіні қолданумен байланысты шығындар көлемдерінің де маңыздылығы кем емес. Сондықтан да құқықтардың бірінші жақтан екінші жаққа көшуі - бұл жылжымайтын мүлік рыногының ядросы, бірақ әлі де болса толықтай рынок емес.

Осыған байланысты жылжымайтын мүлік рыногының дұрыс анықтамасын келесідегі сипаттауға болады: жылжымайтын мүлік рыногы - бұл жылжымайтын мүлік объектісін тұрғызуды, өткізуді, пайдалану мен қаржыландыруды қамтамасыз ететін, бір-бірімен байланысты рыноктық механизмдер жүйесін айтамыз [9, 33б. ] .

Бұндай жағдайда жылжымайтын мүлік рыногының жүйесіне келесідей жағдайларда туындайтын қатынастар кіреді:

Жылжымайтын мүлік объектілерін тұрғызу негізінде - инвесторлар, құрылысшылар, мердігерлер мен жылжымайтын мүлікті пайдаланушылар арасында;
Жылжымайтын мүлікке құқықтардың бір жақтан екінші жаққа көшу процесі кезінде - сатушылар мен сатып алушылар, жалға алушы мен жалға берушілер және тағы басқалар арасында;
Жылжымайтын мүлік объектісін пайдалану процесінде - меншік иелері мен басқарушылар, басқарушылар мен пайдаланушылар және басқалар арасында.

Бұл қатынастар арасында өздерінің мазмұны бойынша елеулі түрде бір-бірінен ерекшеленеді, бірақ олардың барлығы бір бастаудың, яғни, жылжымайтын мүлік объектісінің тұсында бірікке. Бұл объектінің өзгешелігі жылжымайтын мүлік рыногының ерекшеліктерін анықтайтын басты фактор болып табылады.

Жылжымайтын мүлік объектісі өзіне тән тұрақтылық (қозғала алмаушылық) бірегейлік, ұзақ уақыттылық, салудың ұзақтығы, шектеулілік, жердің қайта өндірілмейтіндігі (қайта қалпына келмейтіндігі сияқты белгілерді иемденеді) . Бұл белгілер рыноктың бірқатар ерекшеліктерін ескертеді, соның ішіндегі бағаның құрылу дербестігі, сатушылар мен сатып алушылар санының шектеулігі, рыноктардың жергіліктігі мен одан шығатын аймақтық экономиканың және заңды-нормативтік базаның және тағы басқалардың жағдайына байланысты жылжымайтын мүлік рыногында болатын процестердің жоғарғы тәуелділігі.

«Рынок» жалпы алғанда сұраныс және ұсыныс қатынастарын реттейтін жүйе ретінде анықталады. Тар мағынада «рынок» тауарлар мен қызметтерді сату-сатып алу орны ретінде мамандармен қолданылады. Жылжымайтын мүлік рыногының ерекшелігі болып, ол арнайы сату және сатып алу орнын иемденбейді. «Жылжымайтын мүлік рыногы» түсінігі бұл түрлі жылжымайтын мүлік объектілерін сату-сатып алуды білдіреді. .

Жылжымайтын мүлік рыногы - бұл әрбір объектінің бірегейлігі, қаржыландыру жағдайы, күрделі заңдық құқықтар төменгі өтімділік (1-кесте) сияқты өзінің нақты ерекшеліктерімен байланысты жетілмеген бәсеке рыногы.

Кесте 2 - Жетілген және жетілмеген бәсеке рыноктарының сипаттамасы

Жетілген бәсеке рыногы

Жетілмеген бәсеке рыногы

Жетілген бәсеке рыногы:

Біріңғай және бөлінетін тауарлар

Қатысушылар санының көп болуынан, олардың бағалар деңгейіне әсері көрінбейді.

Барлық қатысушыларға толықтай, қол жетерліктей анық мәліметтердің болуы.

Келісімдердің жүргізілуі орталықтандырылған.

Төменгі операциондық шығындар.

Жетілмеген бәсеке рыногы:

Стандартталмаған тауарлар, өйткені әрбір объект өз бетінше бірегей.

Әрбір объектіге тән қаржыландыру мен күрделі заңдық-құқықтық жағдайлардың болуына байланысты қатысушылар санының шектеулігі.

Келісімдер туралы анық, толық, дер уақытта мәліметтерді алу қиын.

Орталықсыздандырылған саудалар.

Жоғары операциондық шығындар.

Алынған көзі: Грязнова А. Г., Федотова М. А. Оценка недвижимости. - М. : Финансы и статистика, 2004. - 31б.

Соңғы жылдары жылжымайтын мүлік рыногы жылжымайтын мүлік операцияларына мамандандырылған компаниялардың, қаржы ұйымдары мен үкіметтік агенттіктердің, бағалаушылар мен заңгерлердің көмегімен өзінің белсенділігін жоғарлатты.

Осындай жағдайларға қарамастан, қызмет етуінің елеулі ерекшеліктері салдарынан жетілген бәсеке рыногына жатқызуға болмайтын келесідей факторларға байланысты:

Жылжымайтын мүлік объектілерінің ерекшелігі;
Жылжымайтын мүлікке тән рыногының жері;
Капитал рыногының әсері;
Сұраныс және ұсыныс арасында тепе-теңдік жағдайына жету мүмкіншілігінің болмауы.

Жылжымайтын мүлік рыногының дамуы анықталады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.