Инвестжобаны бағалап, оның тиімсіздігіне, не тиімділігіне көз жеткізу
Кіріспе
1 Инвестицияға түсінік
2 Мұнайгаз өнеркәсібінде жобаларды инвестициялық талдаудың технико.экономикалық көрсеткіштерінің есебі
2.1 Өндірілген өнім көлемі
2.2 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс
2.3 Басқа іс.әрекеттерден түскен табыс
2.4Жалпы жиынтық жылдық табыс
2.5Өндірістік шығындар
2.6 Амортизация
2.8 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
3.0 Салық салынғаннан кейінгі табыс ( Нетто табыс)
3.1 Брутто пайда
3.2 Нетто пайда
3.3 Бағалы қағаздарға салынатын салық (БҚСС)
3.4 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға салық (ЖПСС)
3.5 Таза табыс
3.7 Өзгертілген КОАҚТА
1 Инвестицияға түсінік
2 Мұнайгаз өнеркәсібінде жобаларды инвестициялық талдаудың технико.экономикалық көрсеткіштерінің есебі
2.1 Өндірілген өнім көлемі
2.2 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс
2.3 Басқа іс.әрекеттерден түскен табыс
2.4Жалпы жиынтық жылдық табыс
2.5Өндірістік шығындар
2.6 Амортизация
2.8 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
3.0 Салық салынғаннан кейінгі табыс ( Нетто табыс)
3.1 Брутто пайда
3.2 Нетто пайда
3.3 Бағалы қағаздарға салынатын салық (БҚСС)
3.4 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға салық (ЖПСС)
3.5 Таза табыс
3.7 Өзгертілген КОАҚТА
Республика өнеркәсібінде мұнай және газ саласының дамуы өте маңызды болып табылады. Шикізат қорларын, ең басты, мұнайды экспорттау негізінде Қазақстан экономикасының өсуі қамтамасыздандырылады. Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты, минералды-шикізат қорларының қайта қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық байлығы болып табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи қорларын тиімді өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Мұнай өндіруге кететін шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын негізгі әдісі уақытты ескеретін ақша құны болса керек. Инвестициялық жобаның тиімділігін анықтаудың алғашқы критерийлері: Таза ағымдағы құн, пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі, күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте немесе кәсіпорынның қиын нүктесін есептеу.
Курстық жұмыстың мақсаты - Таза ағымдағы құн (ТАҚ), пайданың ішкі нормасы(ПІН), күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі (КҚЭТ), залалсыздық нүкте (ЗН), өндірістің тиімділігі және тағы басқа инвестициялық жобаның басты критерийлерін, яғни рентабельділікті қамтамасыз ететін өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту. Күрделі қаржылар 2700 млн. АҚШ долларын құрайды. Бұл инвестициялық салым “Мұнайгаз” өнеркәсәбі кешенінң негізгі баптарының шығындарына байланысты салынған.
Зерттеу объектісі – мұнай өндіретін кәсіпорынның негізгі факторларын пайдалану, олардың негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі, экономикалық ресурстарын қалыптастыру болып табылады.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шетелде белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам. Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының нәтижесі болып келеді.
Инвестиция деп ұзақ мерзімді ақша салуды айтамыз. Капиталдың ел ішіндегі жәнен шет елдегі экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Осы курстық жұмыстың мазмұны инвестицияға түсінік беру, мұнайгаз өнеркәсібінің технико-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Мұнай өндіруге кететін шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын негізгі әдісі уақытты ескеретін ақша құны болса керек. Инвестициялық жобаның тиімділігін анықтаудың алғашқы критерийлері: Таза ағымдағы құн, пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі, күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте немесе кәсіпорынның қиын нүктесін есептеу.
Курстық жұмыстың мақсаты - Таза ағымдағы құн (ТАҚ), пайданың ішкі нормасы(ПІН), күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі (КҚЭТ), залалсыздық нүкте (ЗН), өндірістің тиімділігі және тағы басқа инвестициялық жобаның басты критерийлерін, яғни рентабельділікті қамтамасыз ететін өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту. Күрделі қаржылар 2700 млн. АҚШ долларын құрайды. Бұл инвестициялық салым “Мұнайгаз” өнеркәсәбі кешенінң негізгі баптарының шығындарына байланысты салынған.
Зерттеу объектісі – мұнай өндіретін кәсіпорынның негізгі факторларын пайдалану, олардың негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі, экономикалық ресурстарын қалыптастыру болып табылады.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шетелде белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам. Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының нәтижесі болып келеді.
Инвестиция деп ұзақ мерзімді ақша салуды айтамыз. Капиталдың ел ішіндегі жәнен шет елдегі экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Осы курстық жұмыстың мазмұны инвестицияға түсінік беру, мұнайгаз өнеркәсібінің технико-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1 Тайкулакова Г.С., Алшембаева Л. Т. “Кәсіпорын экономикасы” (дәрістер
курсы) – Алматы 2007
2 Алшембаева Л.Т. “Салық жүйесі” (дәрістер курсы) – Алматы 2007
3 Салық кодексі (Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы) - Алматы, Юрист, 2006 жыл.
4 Егемен Қазақстан, 15 ақпан 2007жыл
5 “Кәсіпорын экономикасы”, Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә., Алматы қ.,
“Экономика”, 2003 жылы
курсы) – Алматы 2007
2 Алшембаева Л.Т. “Салық жүйесі” (дәрістер курсы) – Алматы 2007
3 Салық кодексі (Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы) - Алматы, Юрист, 2006 жыл.
4 Егемен Қазақстан, 15 ақпан 2007жыл
5 “Кәсіпорын экономикасы”, Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә., Алматы қ.,
“Экономика”, 2003 жылы
Кіріспе
Республика өнеркәсібінде мұнай және газ саласының дамуы өте маңызды
болып табылады. Шикізат қорларын, ең басты, мұнайды экспорттау негізінде
Қазақстан экономикасының өсуі қамтамасыздандырылады. Мемлекеттің
өнеркәсіптік саясаты, минералды-шикізат қорларының қайта
қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық байлығы болып
табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи қорларын тиімді
өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның
тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға
шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Мұнай өндіруге кететін шығындары,
компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдісі уақытты ескеретін ақша құны болса керек. Инвестициялық
жобаның тиімділігін анықтаудың алғашқы критерийлері: Таза ағымдағы құн,
пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі, күрделі
қаржылардың экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте немесе кәсіпорынның
қиын нүктесін есептеу.
Курстық жұмыстың мақсаты - Таза ағымдағы құн (ТАҚ), пайданың ішкі
нормасы(ПІН), күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі (КҚЭТ),
залалсыздық нүкте (ЗН), өндірістің тиімділігі және тағы басқа инвестициялық
жобаның басты критерийлерін, яғни рентабельділікті қамтамасыз ететін
өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді
екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту. Күрделі қаржылар
2700 млн. АҚШ долларын құрайды. Бұл инвестициялық салым “Мұнайгаз”
өнеркәсәбі кешенінң негізгі баптарының шығындарына байланысты салынған.
Зерттеу объектісі – мұнай өндіретін кәсіпорынның негізгі факторларын
пайдалану, олардың негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі, экономикалық
ресурстарын қалыптастыру болып табылады.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шетелде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан
кейінгі кейбір артықтардың қорлануының нәтижесі болып келеді.
Инвестиция деп ұзақ мерзімді ақша салуды айтамыз. Капиталдың ел
ішіндегі жәнен шет елдегі экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Кәсіпкерлік
қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке
қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған
мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Осы курстық жұмыстың мазмұны инвестицияға түсінік беру, мұнайгаз
өнеркәсібінің технико-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1 Инвестицияға түсінік
Капиталдың тағы бір нысаны – қарыз капиталы. Бұл белгілі бір мерзімге
пайыз үстеме өсу шартымен берілетін ақша капиталы. Қарыз - жеке адамның,
заңды ұйымның және мемлекеттің қайтарма негізден және белгілі бір мерзімге
ақшалай қаражат алуы. Қарыз пайызсыз, жеңілдікті қарыз және коммерциялық
шартқа негізделген қарыз болып бөлінеді.
Инвестициялық ресурстардың негізгі көздерін капитал құрайды. Заттық
нысанда капитал өндіріс құралдары болса, заттай емес нысанда инвестиция
болады.
Инвестиция, латын тілінен аударғанда салу немесе ұзақ мерзімді салу
дегенді білдіреді. Инвестициялар капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі
экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Қаржы инвестициясы және нақты
инвестиция түрлеріне бөлінеді.
Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе
әлеуметтік тиімділікке қол жеткізетін қызметтің басқа да түрлерінің
объектілеріне жұмсалған мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық
түрлері. Қарыз капиталының көзі уақытша пайдаланбаған бос ақша қаражаты,
соғысы болса, кәсіпорын мен фирманың уақытша бос қаржылары мен халықтың
ақшалай қаражатынан тұрады. Несие арқылы осылардың барлығы қарыз капиталына
айналады. Қазіргі экономикада несиенің бірнеше түрі бар:
• Коммерциялық
• Банктік
• Мемлекеттік
• Мемлекетаралық
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістерімен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімнің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатының басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы арасалмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инвестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе белгілі бір
кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Халықаралық тәжірибеде жобаларды негіздеу үшін бірнеше жалпылама
көрсеткіштері қолданылады. Олар күрделі салым тиімділігінің шешімдерін
даярлауға мүмкіндік береді.
• Таза ағымдағы құн (ТАҚ);
• Пайданың ішкі нормасы (ПІН);
• Күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі (ҚУМ);
• Инвестициылық экономикалық тиімділігі;
• Залалсыздық нүкте (ЗН).
2 Мұнайгаз өнеркәсібінде жобаларды инвестициялық талдаудың
технико-экономикалық көрсеткіштерінің есебі
Баға – тауар құнының ақшалай тұлғалануы, яғни тауардың немесе
қызметтің бір өлшемі үшін төленетін және алынатын ақша мөлшері. Өндіріске
жұмсалатын шығындар мен пайданы қамтиды. Баға өзіндік құн мен пайданың
қосындысына тең. Бір тонна мұнайдың бағасы 314 доллар деп алатын болсақ,
әр жылда бір тонна мұнайдың бағасы өзгеріп отырады, сондықтан төменде
берілген коэффициенттерге көбейтіп төмендегідей түрде табуға болады:
Көрсеткіштің атауы 1тонна мұнайдың бағасы дол.бар.
1 жыл 314*1,2=376,800
2 жыл 314*1,35=423,900
3 жыл 314*1,6=502,400
4 жыл 314*1,15=361,100
5 жыл 314*1,4=439,600
6 жыл 314*1,25=392,500
7 жыл 314*1,55=486,700
8 жыл 314*1,3=408,200
9 жыл 314*1,45=455,300
10 жыл 314*1,5=471
11 жыл 314*1,05=329,700
Кесте -1
Мұнайдың тығыздығы 0,869 грсм берілген. Бір баррель мұнайдың бағасын
табу үшін массаны тығыздыққа бөліп, одан шыққан мәнді 159-ға бөлгендегі
мәнді бір тонна мұнайдың бағасына қатынасы.
Жылдар Бір баррель бағасы, млн. дол.
1 376,8007,2=52,333
2 423,9007,2=58,875
3 502,4007,2=69,777
4 361,1007,2=50,153
5 439,6007,2=61,056
6 392,5007,2=54,514
7 486,7007,2=67,597
8 408,2007,2=56,694
9 455,3007,2=63,236
10 4717,2=65,417
11 329,7007,2=45,792
Кесте -2
2.1 Өндірілген өнім көлемі
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорынның табыс көздері - өндірілген
өнімнің қажеттілігі болып табылады. Өндірілген өнім қоғамда қажетті
болмаса, оған сұраныс төмен болған жағдайда кәсіпкерлер қаражат болмауы
себептен өзінің міндеттемелерін төлеуден бас тартады және шығындалған
ақшалай қаражаттарын өте алмаған жағдайда сәтсіздікке ұшырайды. Өндірілген
өнім көлемін 1 жылына қарағанда өндірілген өнім көлемінің өсу коэффициентін
өндірілген өнім көлеміне 2,3 млн. тоннаға көбейту арқылы табылады.
Мұнай өндіру көлемі жылдан жылға өзгеріп отырады. Бұл жобада мұнай
өндіру көлемі 1 жылға байланысты есептелінеді. 1 жылы өндірілген көлемді әр
жылға тиесілі коэффициентке көбейту арқылы табамыз.
Көрсеткіштің атауы 1
жыл
1жыл 3,220*376,800=1213,296
2жыл 4,255*423,900=1803,695
3жыл 4,715*502,400=2368,816
4жыл 4,025*361,100=1453,428
5жыл 3,105*439,600=1364,958
6жыл 3,335*392,500=1308,988
7жыл 3,565*486,700=1735,086
8жыл 4,83*408,200=1971,606
9жыл 5,06*455,300=2303,818
10жыл 4,37*471=2058,270
11жыл 3,795*329,700=1251,215
Кесте -4
Негізгі іс-әрекеттен түскен табысты тапқаннан соң, енді соның
құрамындағы қосылған құн салығын (ҚҚС-сіз) есептеу болып табылады. Негізгі
іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құн салықсыз негізгі іс-әрекеттен
түскен табыс пен қосылған құн салығының өтеу коэффициентіне көбейтіндісіне
тең. Қосылған құнға салынатын салық – жанама салықтың бір түрі. 2007 жылдан
бастап Қазақстан Республикасының заңнамасындағы өзгерістерге байланысты
қосылған құнға салынатын салық мөлшерлемесі 14 пайызға тең. Түпкілікті
тұтынушы тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде, сондай-ақ тауарларды
өндіру мен өткізудің түрлі сатыларында төлейді. Осы салық салынатын
айналымға түсімнің бәрі емес, тек өндіру мен өткізудің осы буынында
қосылатын құн ғана кіреді. Қосылған құн құрамына өтелім (амортизация),
үстемелермен қоса жалақы, басқа да кейбір шығындар (соның ішінде кредит
үшін пайыз), сондай-ақ пайда кіреді. Ал, енді негізгі іс-әрекеттен түскен
табыстың ҚҚС-сыз табатын болсақ төмендегідей түрде жүзеге асырылады:
Жылдар Есептеу НӘТТ ҚҚС-сіз, млн. дол.
1 1213,296*0,86 1043,435
2 1803,695*0,86 1551,178
3 2368,816*0,86 2037,182
4 1453,428*0,86 1249,948
5 1364,958*0,86 1173,864
6 1308,988*0,86 1125,730
7 1735,086*0,86 1492,174
8 1971,606*0,86 1695,581
9 2303,818*0,86 1981,275
10 2058,270*0,86 1770,112
11 1251,212*0,86 1076,042
Кесте -5
Қосылған құнға салынған салық Қазақстан Республикасының салық
кодексінде бекітілген 14 пайыз мөлшерде негізгі іс-әрекеттен түскен табысқа
салынады. Негізгі іс-әрекеттен түскен табысқа қосылған құнға салынған салық
сомасы:
НӘТТ-қа салынған ҚҚС сомасының есебі:
Жылдар Есептеу ҚҚС сомасы,млн.дол.
1 1213,296*0,14 169,861
2 1803,695*0,14 252,517
3 2368,816*0,14 331,634
4 1453,428*0,14 203,480
5 1364,958*0,14 191,094
6 1308,988*0,14 183,258
7 1735,086*0,14 242,912
8 1971,606*0,14 276,025
9 2303,818*0,14 322,543
10 2058,270*0,14 288,158
11 1251,212*0,14 175,170
Кесте -6
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құнға салықсыз және
роялтисіз келесідей табылады: негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған
құнға салықсыз және роялти сомасы арасындағы айырмашылық:
НӘТТ НӘТТ
Сумма
ҚҚС-сіз, Роялтисіз = ҚҚС-сіз - роялти
Ол үшін сумма роялти табуымыз керек. Сумма роялти мына формула арқылы
табылады: жалпы жиынтық табыстың пайыз ставкасының көбейтіндісіне тең:
Роялти = ЖЖЖТ * 0,05 пайыз
сомасы ставкасы
Жылдар Роялти есебі Роялти сомасы (5%),
млн.дол.
1 1455,955*0,05 72,798
2 1803,695*0,05 90,185
3 2842,579*0,05 142,129
4 1453,428*0,05 72,671
5 1637,950*0,05 81,897
6 1308,988*0,05 65,449
7 2082,103*0,05 104,105
8 1971,606*0,05 98,58
9 2764,58*0,05 138,229
10 2058,27*0,05 102,914
11 1501,454*0,05 75,073
Кесте -7
Осыдан барып, яғни сумма роялтиді тапқаннан кейін негізгі әрекеттен
түскен табытың қосылған құн салықсыз (ҚҚС-сіз) және роялтисіз мәнін табуға
болады. Ол келесі кестеде көрініс табады:
Жылдар НӘТТ ҚҚС-сіз және НӘТТ ҚҚС-сіз және
роялтисіз есебі роялтисіз, млн.дол.
1 1043,435-72,798 970,637
2 1551,177-90,185 1460,993
3 2037,182-142,129 1895,053
4 1249,948-72,671 1177,276
5 1173,864-81,897 1091,966
6 1125,729-65,449 1060,280
7 1492,174-104,105 1388,068
8 1695,581-98,58 1597,001
9 1981,28-138,229 1843,054
10 1770,112-102,914 1667,199
11 1076,042-75,073 1000,969
Кесте -8
2.3 Басқа іс-әрекеттерден түскен табыс
Басқа іс-әрекеттерден түскен табыс – кәсіпорынның негізгі өндірістік
қорларды және пайдаланбаған мүліктерді сатудан түскен табыс болып табылады.
Ал, тыс өткізу операцияларынан түскен табыс бағалы қағаздардың
дивиденттері, жалдаудан түскен төлемдері мен айыптар, өсімдер және тұрақсыз
айыппұлдар қосындысынан тұрады.
тыс өткізу өнеркәсіптік
өндірістік
БӘТТ = операциялардан + жұмыстар + қызметтер
түскен табыс
Тыс өткізу жылжымайтын жылжитын
бағалы қа-
операцияларынан = мүліктен жалгер- + мүліктен жал- +
ғаздардан
түскен табыс лік ақы герлік ақы
дивиденттер
несие, қарыз
және валюта- айыппұлдар,
+ лық операция- + пениялар
лардан түскен
табыс
Бағалы қағаздардың дивиденттері, жалғаудан түскен төлемдері мен
айыптар, өсімдер және тұрақсыздық айыппұлдар қосындысынан тұрады.
Кәсіпорынның ағымдағы табысы жалпы жиынтық табыстан бастапқы инвестициялар
мен ағымдағы шығындарды шегеріп тастаған көрінісі болып табылады. Бұл
жағдайда басқа әрекеттерден түскен табысты табуымыз үшін негізгі
әрекеттерден түскен табыстан 20%-ды тақ жылдар бойынша шегереміз. Оны мына
кестеде көруге болады:
Жылдар БӘТТ есебі БӘТТ, млн. дол.
1 1213,296*0,2 242,659
2 0 0
3 2368,816*0,2 473,763
4 0 0
5 1364,958*0,2 272,992
6 0 0
7 1735,086*0,2 347,017
8 0 0
9 2303,82*0,2 460,764
10 0 0
11 1251,212*0,2 250,242
Кесте -9
Басқа да әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салынатын салық
сомасы басқа да әрекеттен түскен табыс пен қосылған құн салық ставкасының
көбейтіндісіне тең:
БӘТТ = БӘТТ * ҚҚС коэфф.
ҚҚС-сіз (0,86)
Жылдар БӘТТ ҚҚС-сіз есебі БӘТТ ҚҚС-сіз, млн.дол.
1 242,659*0,86 208,687
2 0 0
3 473,763*0,86 407,436
4 0 0
5 272,992*0,86 234,773
6 0 0
7 347,017*0,86 298,435
8 0 0
9 460,764*0,86 396,257
10 0 0
11 250,242*0,86 215,208
Кесте -10
Басқа әрекеттерден түскен табысқа салынған қосылған құн салығының сомасын
басқа әрекеттерден түскен табысты ҚҚС ставкасына (0,14) көбейту арқылы
табамыз:
Жылдар БӘТТ-ға салынған ҚҚС ҚҚС сомасы, млн.дол.
сомасының есебі
1 242,659*0,14 33,972
2 0 0
3 473,763*0,14 66,327
4 0 0
5 272,992*0,14 38,219
6 0 0
7 347,017*0,14 48,584
8 0 0
9 460,764*0,14 64,507
10 0 0
11 250,242*0,14 35,034
Кесте -11
2.4Жалпы жиынтық жылдық табыс
Кәсіпорынның жиынтық табысы – тауарлық өнімді өткізуден түскен
пайдадан, басқа да өткізуден түскен және тыс өткізу операциялардан түскен
табыстан құралады. Жалпы табысты мұнай өндіру көлемінің құны, негізгі іс-
әрекеттерінен түскен табыс немесе тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда
деп атауға болады.
Жалпы жылдық жиынтық табыс негізгі іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа
да іс-әрекеттен түскен табыс қосындысына тең:
ЖЖЖТ = НӘТТ + БӘТТ
Жылдар НӘТТ, млн.дол. БӘТТ, млн.дол. ЖЖЖТ, млн.дол.
1 1213,296 242,659 1455,955
2 1803,695 0 1803,695
3 2368,816 473,763 2842,579
4 1453,428 0 1453,428
5 1364,958 272,992 1637,950
6 1308,988 0 1308,988
7 1735,086 347,017 2082,103
8 1971,606 0 1971,606
9 2303,818 460,764 2764,582
10 2058,270 0 2058,27
11 1251,215 250,242 1501,454
Кесте -12
Жалпы жылдық жиынтық табысқа қосылған құнның салықсыз сомасы – жалпы
жылдық жиынтық табыс пен қосылған құнның өтеу коэффициентінің көбейтіндісі
арқылы есептеледі:
ЖЖЖТ = НӘТТ + БӘТТ
ҚҚС-сыз ҚҚС-сыз ҚҚС-сыз
Жылдар НӘТТ ҚҚС-сіз, БӘТТ ЖЖЖТ ҚҚС-сіз есебі ЖЖЖТ ҚҚС-сіз,
млн.дол. ҚҚС-сіз, млн.дол.
млн.дол.
1 1043,435 208,687 1043,435+208,687 1252,122
2 1551,178 0 1551,178+0 1551,178
3 2037,182 407,436 2037,182+407,436 2444,618
4 1249,948 0 1249,948+0 1249,948
5 1173,864 234,773 1173,864+234,773 1408,637
6 1125,730 0 1125,730+0 1125,730
7 1492,174 298,435 1492,174+298,435 1790,609
8 1695,581 0 1695,581+0 1695,581
9 1981,275 396,257 1981,275+396,257 2377,532
10 1770,112 0 1770,112+0 1770,112
11 1076,042 215,208 1076,042+215,208 1291,25
Кесте -13
Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) қосылған құн салығынсыз және
роялтисіз – жалпы жылдық жиынтық табыстың қосылған құн салықсыз (ҚҚС-сіз)-
дан роялти суммасын шегергенге тең болады:
ЖЖЖТ
ҚҚС-сіз, = ЖЖЖТ - СУММА РОЯЛТИ
РОЯЛТИсіз ҚҚС-сіз
Жылдар ЖЖЖТ ҚҚС-сіз, Сумма ЖЖЖТ ҚҚС-сіз жәнеЖЖЖТ ҚҚС-сіз
млн.дол. Роялти,млн.дороялтисіз есебі және роялтисіз,
л. млн.дол.
1 1252,122 72,798 1252,122-72,798 1179,324
2 1551,178 90,185 1551,178-90,185 1460,993
3 2444,618 142,129 2444,618-142,129 2302,489
4 1249,948 72,671 1249,948-72,671 1177,276
5 1408,637 81,897 1408,637-81,897 1326,739
6 1125,730 65,449 1125,730-65,449 1060,280
7 1790,609 104,105 1790,609-104,105 1686,503
8 1695,581 98,58 1695,581-98,58 1686,503
9 2377,532 138,229 2377,532-138,229 2239,311
10 1770,112 102,914 1770,112-102,914 1667,199
11 1291,25 75,073 1291,25-75,073 1216,178
Кесте -14
Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ)-қа салынған ҚҚС сомасы келесі кестеде
көрсетілген:
Жылдар ҚҚС сомасы, млн. дол.
1 1455,955*0,14=203,834
2 1803,695*0,14=252,517
3 2842,579*0,14=397,961
4 1453,428*0,14=203,480
5 1637,950*0,14=229,313
6 1308,988*0,14=183,258
7 2082,103*0,14=291,494
8 1971,606*0,14=276,025
9 2764,582*0,14=387,041
10 2058,27*0,14=288,158
11 1501,454*0,14=210,204
Кесте-15
2.5Өндірістік шығындар
Өндірістік шығындар (ӨШ) - өнімді өндіру мен қызмет атқаруға байланысты
шығындар. Өндірістік шығындар – күнделікті пайдалануға, тұтынуға арналған
тауарлар мен қызметтерге жұмсалатын ақшалай шығындар. Өндірістегі әр түрлі
шығындарды бір жүйеге келтіріп, оларды бөлек топтарға жинақтау мақсатымен
барлық шығындар жіктеледі. Барлық шығындар экономикалық элементтер бойынша
топтанады. Кез-келген әдісті қолданғанда міндетті түрде шығындардың 2
түріне айыру керек:
• Шартты-тұрақты шығындар;
• Шартты-өзгермелі шығындар.
Шартты-тұрақты шығындар - өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
шығындар, негізгі қорлардың өзгеріссіз болған жағдайында өнім өндіру
көлеміне байланысты болады және өндіріс күшейткенде өзінің тұрақтылығын
көрсетеді, яғни өндірістің деңгейіне қарамастан бір қалыптан айнымайтын
шығын. Ол 62% құрайды
Шартты-өзгермелі шығындар - өндірілген өнімнің немесе атқарылған
жұмыстың бір бөлігіне қатысты. Олар өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
өзгеріп отырады, яғни деңгейі өндіріске тікелей тәуелді болатын
шығындар. Ол 38% құрайды. Өндірістік шығындар өндірілген өнім көлемінің
өзіндік құнға көбейтіндісіне тең. Өндірілген өнім көлемі белгілі ал,
өзіндік құнды есептеу үшін пайда мөлшерін қолданамыз. Пайда мөлшері 215%-ға
тең. Сонда, өзіндік құн мына жолмен табылады:
Бір тонна мұнайдың бағасы
ӨЗІНДІК =
ҚҰН 1+(215100)
Жылдар Бір тонна мұнайдың Өзіндік құн есебі Өзіндік құн,
бағасы, млн. дол. долтонна
1 376,8 376,83,15 119,619
2 423,9 423,93,15 134,571
3 502,4 502,43,15 159,492
4 361,1 361,13,15 114,635
5 439,6 439,63,15 139,556
6 392,5 392,53,15 124,603
7 486,7 486,73,15 154,508
8 408,2 408,23,15 129,587
9 455,3 455,33,15 144,540
10 471 4713,15 149,524
11 329,7 329,73,15 104,667
Кесте -16
ӨНДІРІСТІК = ӨЗІНДІК * ӨНДІРІЛГЕН
ШЫҒЫНДАР ҚҰН ӨНІМ КӨЛЕМІ
1 2
жыл жыл
1 385,173*0,55 211,845
2 572,601*0,55 314,931
3 752,005*0,55 413,603
4 461,406*0,55 253,773
5 433,32*0,55 238,326
6 415,552*0,55 228,533
7 550,821*0,55 302,952
8 625,907*0,55 344,249
9 731,371*0,55 402,254
10 653,419*0,55 359,380
11 397,21*0,55 218,466
Кесте -20
2.7 Күрделі қаржылар немесе бастапқы инвестициялар
Несие – тар мағынасында ссудалық капиталдың қозғалысы, бұл қозғалыс
жеңілдіктің, қайтарымдылықтың және төлемділіктің бастауында жүзеге асады.
Несиенің кең мағынасында тек ақша қарыздарын ұйғарады. Несие үшін төлем
оның бағасы болып табылады және өсім пайыз түрінде болады. Қарастырып
отырған инвест жобада :бастапқы инвестиция 2700 млн. дол.-ды құрайды, яғни
( БИ=2700 млн.дол.).
Бастапқы инвестиция, Қарыздалған қаражат, Меншік қаражат
млн. дол. % %
2700 75 25
Жылдар пайыздар БИ есептеу БИ
1 40 2700*0,4 1080
2 25 2700*0,25 675
3 15 2700*0,15 405
4 10 2700*0,1 270
5 10 2700*0,1 203,5
6 0
7 0
8 0
9 0
10 0
11 0
Кесте -21
Қарыздалған қаражат сомасы, млн. 2700*0,75=2025
дол., (75%)
Меншік қаражат сомасы, млн. дол., 2700*0,25=675
(25%)
Кесте -22
2.8 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Инвест жобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдіс – уақытты ескеретін ақша құны болып табылады.қолма-қол ақша
ағымы әртүрлі уақыт кезеңінде келетін күрделі қаржы салымы және
қаржыландырумен байланысты кез-келген шешім, уақыт факторын ескеретін ақша
құнының концепциясын түсінуді талап етеді.
Қарыз немесе несиеге ақша ұсынылған кезде, төлем сомасы жай немесе
күрделі процент пайдалану арқылы есептелінеді. Пайыз арқылы инвест жобаның
жалпы ұзақтылығы біткеннен кейін, қазіргі ақшаның болашақтағы құны төменгі
формула арқылы анықталады:
FV n = PV o * (1+i) ^n
Ұзақ мерзімге арналған инвест жобанаң қарыздалған қаражаттың
болашақтағы құнын анықтау:
FV n = ( 2025 * ( 1 + 0,13 )^11) =7767,619 млн. дол.
Көрсеткіштің атауы 1-11 жыл аралығында
Инвесторға 13% ставкасымен төленетінFV n = ( 2025 * ( 1 + 0,13 )^11)
жылдық пайыз сомасы 11=706,147 млн. дол.
Кесте -23
Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) келесі формуламен
табылады:
ЖЖЖТ Инвесторға
ЖЖЖТ = ҚҚС-сіз, - төленетін жалпы
тазартылған роялтисіз пайыз сомасы
Жылдар ЖЖЖТ ҚҚС-сіз және Инвесторға ЖЖЖТ тазартылған,
роялтисіз, төленетін жалпы млн.дол.
млн.дол. пайыз
сомасы,млн.дол.
1 1179,324 706,147 473,177
2 1460,993 706,147 754,845
3 2302,489 706,147 1596,342
4 1177,276 706,147 471,129
5 1326,739 706,147 620,592
6 1060,280 706,147 354,133
7 1686,503 706,147 980,356
8 1686,503 706,147 890,854
9 2239,311 706,147 1533,164
10 1667,199 706,147 961,052
11 1216,178 706,147 510,030
Кесте -24
2.9 Салық салынатын табыс Брутто табыс
Салық – құрылған және анықталған заңмен белгіленген тәртіп бойынша
мемлекет пайдасына алым алу. Бұл алым – шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі.
Салық салу – бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік құралдарды
толықтыру үшін реттеуші құрал болып табылады. Салықтың негізгі түрлеріне
табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерінің табыстарына,
корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады.
Табыс салығы – төте салық түрі. Оны жеке тұлғалар заңды түрде
белгіленген мөлшерлеме бойынша төлейді.
Заңды ұйымдар мен жеке тұлғалардың табысы, олардың қызметінің түрлері,
қаржы операциялары, мемлекеттік қызмет көрсетуі, заңды ұйымдар мен жеке
тұлғалардың мүлкі, өнім мен қызметтердің қосылған құны, тауарлардың
жекелеген түрлері мен топтары салық салынатын объектілер болып табылады.
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады. Номиналдық
табыстың ұлғаюына сәйкес табыс салығын өсірудің базасы жасалады, салық
төлеушілердің саны артады, мемлекеттің шоғырландырылған жалпы қаржы –
қаражаттары көбейеді.
Салық салынатын табыс ( БТ) жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) пен
өндірістік шығындар айырмасынан тұрады.
ССТ = ЖЖЖТ - Өндірістік
(БТ) тазартылған шығындар
Жылдар ЖЖЖТ Өндірістік ССТ (БТ) есебі ССТ(БТ),
тазартылған, шығындар, млн.дол.
млн. дол. млн. дол.
1 473,177 385,173 473,177-385,173 88,003
2 754,845 572,601 754,845-572,601 182,244
3 1596,342 752,005 1596,342-752,005 844,337
4 471,129 461,406 471,129-461,406 9,724
5 620,592 433,32 620,592-433,32 187,272
6 354,133 415,552 354,133-415,552 -61,419
7 980,356 550,821 980,356-550,821 429,535
8 890,854 625,907 890,854-625,907 264,947
9 1533,164 731,371 1533,164-731,371 801,793
10 961,052 653,419 961,052-653,419 307,632
11 510,030 397,21 510,030-397,21 112,820
Кесте -25
Салық салу жүйесінің басты буыны – корпорациядан алынатын салық. Салық
акционерлік қоғамның таза пайдасынан алынады, яғни жалпы пайдадан
басқаларды шегергеннен кейін қалған. Мысалы, жедел амортизация, табиғи
кендердің азаюы, қайырымдылық қоры төлемдері және т.б. шығындар.
Корпоративті салық сомасы салық салынатын табыс пен корпоративті салық
ставкасының көбейтіндісіне тең. Корпоратив салық ставкасы 30% мөлшерінде:
Корпоративті = ССТ * Корпоративті
салық сомасы (БТ) салық ставкасы (0,3)
Жылдар ∑КС, млн. дол.
1 88,003*0,3=26,401
2 182,244*0,3=54,673
3 844,337*0,3=253,301 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Республика өнеркәсібінде мұнай және газ саласының дамуы өте маңызды
болып табылады. Шикізат қорларын, ең басты, мұнайды экспорттау негізінде
Қазақстан экономикасының өсуі қамтамасыздандырылады. Мемлекеттің
өнеркәсіптік саясаты, минералды-шикізат қорларының қайта
қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық байлығы болып
табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи қорларын тиімді
өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның
тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға
шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Мұнай өндіруге кететін шығындары,
компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдісі уақытты ескеретін ақша құны болса керек. Инвестициялық
жобаның тиімділігін анықтаудың алғашқы критерийлері: Таза ағымдағы құн,
пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі, күрделі
қаржылардың экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте немесе кәсіпорынның
қиын нүктесін есептеу.
Курстық жұмыстың мақсаты - Таза ағымдағы құн (ТАҚ), пайданың ішкі
нормасы(ПІН), күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі (КҚЭТ),
залалсыздық нүкте (ЗН), өндірістің тиімділігі және тағы басқа инвестициялық
жобаның басты критерийлерін, яғни рентабельділікті қамтамасыз ететін
өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді
екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту. Күрделі қаржылар
2700 млн. АҚШ долларын құрайды. Бұл инвестициялық салым “Мұнайгаз”
өнеркәсәбі кешенінң негізгі баптарының шығындарына байланысты салынған.
Зерттеу объектісі – мұнай өндіретін кәсіпорынның негізгі факторларын
пайдалану, олардың негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі, экономикалық
ресурстарын қалыптастыру болып табылады.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шетелде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан
кейінгі кейбір артықтардың қорлануының нәтижесі болып келеді.
Инвестиция деп ұзақ мерзімді ақша салуды айтамыз. Капиталдың ел
ішіндегі жәнен шет елдегі экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Кәсіпкерлік
қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке
қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған
мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Осы курстық жұмыстың мазмұны инвестицияға түсінік беру, мұнайгаз
өнеркәсібінің технико-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1 Инвестицияға түсінік
Капиталдың тағы бір нысаны – қарыз капиталы. Бұл белгілі бір мерзімге
пайыз үстеме өсу шартымен берілетін ақша капиталы. Қарыз - жеке адамның,
заңды ұйымның және мемлекеттің қайтарма негізден және белгілі бір мерзімге
ақшалай қаражат алуы. Қарыз пайызсыз, жеңілдікті қарыз және коммерциялық
шартқа негізделген қарыз болып бөлінеді.
Инвестициялық ресурстардың негізгі көздерін капитал құрайды. Заттық
нысанда капитал өндіріс құралдары болса, заттай емес нысанда инвестиция
болады.
Инвестиция, латын тілінен аударғанда салу немесе ұзақ мерзімді салу
дегенді білдіреді. Инвестициялар капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі
экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Қаржы инвестициясы және нақты
инвестиция түрлеріне бөлінеді.
Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда құралатын немесе
әлеуметтік тиімділікке қол жеткізетін қызметтің басқа да түрлерінің
объектілеріне жұмсалған мүліктік және интелектілік құндылықтарының барлық
түрлері. Қарыз капиталының көзі уақытша пайдаланбаған бос ақша қаражаты,
соғысы болса, кәсіпорын мен фирманың уақытша бос қаржылары мен халықтың
ақшалай қаражатынан тұрады. Несие арқылы осылардың барлығы қарыз капиталына
айналады. Қазіргі экономикада несиенің бірнеше түрі бар:
• Коммерциялық
• Банктік
• Мемлекеттік
• Мемлекетаралық
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістерімен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімнің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатының басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы арасалмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инвестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
Инвестор – салымшы, пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе белгілі бір
кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Халықаралық тәжірибеде жобаларды негіздеу үшін бірнеше жалпылама
көрсеткіштері қолданылады. Олар күрделі салым тиімділігінің шешімдерін
даярлауға мүмкіндік береді.
• Таза ағымдағы құн (ТАҚ);
• Пайданың ішкі нормасы (ПІН);
• Күрделі қаржылардың қайтып келу мерзімі (ҚУМ);
• Инвестициылық экономикалық тиімділігі;
• Залалсыздық нүкте (ЗН).
2 Мұнайгаз өнеркәсібінде жобаларды инвестициялық талдаудың
технико-экономикалық көрсеткіштерінің есебі
Баға – тауар құнының ақшалай тұлғалануы, яғни тауардың немесе
қызметтің бір өлшемі үшін төленетін және алынатын ақша мөлшері. Өндіріске
жұмсалатын шығындар мен пайданы қамтиды. Баға өзіндік құн мен пайданың
қосындысына тең. Бір тонна мұнайдың бағасы 314 доллар деп алатын болсақ,
әр жылда бір тонна мұнайдың бағасы өзгеріп отырады, сондықтан төменде
берілген коэффициенттерге көбейтіп төмендегідей түрде табуға болады:
Көрсеткіштің атауы 1тонна мұнайдың бағасы дол.бар.
1 жыл 314*1,2=376,800
2 жыл 314*1,35=423,900
3 жыл 314*1,6=502,400
4 жыл 314*1,15=361,100
5 жыл 314*1,4=439,600
6 жыл 314*1,25=392,500
7 жыл 314*1,55=486,700
8 жыл 314*1,3=408,200
9 жыл 314*1,45=455,300
10 жыл 314*1,5=471
11 жыл 314*1,05=329,700
Кесте -1
Мұнайдың тығыздығы 0,869 грсм берілген. Бір баррель мұнайдың бағасын
табу үшін массаны тығыздыққа бөліп, одан шыққан мәнді 159-ға бөлгендегі
мәнді бір тонна мұнайдың бағасына қатынасы.
Жылдар Бір баррель бағасы, млн. дол.
1 376,8007,2=52,333
2 423,9007,2=58,875
3 502,4007,2=69,777
4 361,1007,2=50,153
5 439,6007,2=61,056
6 392,5007,2=54,514
7 486,7007,2=67,597
8 408,2007,2=56,694
9 455,3007,2=63,236
10 4717,2=65,417
11 329,7007,2=45,792
Кесте -2
2.1 Өндірілген өнім көлемі
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорынның табыс көздері - өндірілген
өнімнің қажеттілігі болып табылады. Өндірілген өнім қоғамда қажетті
болмаса, оған сұраныс төмен болған жағдайда кәсіпкерлер қаражат болмауы
себептен өзінің міндеттемелерін төлеуден бас тартады және шығындалған
ақшалай қаражаттарын өте алмаған жағдайда сәтсіздікке ұшырайды. Өндірілген
өнім көлемін 1 жылына қарағанда өндірілген өнім көлемінің өсу коэффициентін
өндірілген өнім көлеміне 2,3 млн. тоннаға көбейту арқылы табылады.
Мұнай өндіру көлемі жылдан жылға өзгеріп отырады. Бұл жобада мұнай
өндіру көлемі 1 жылға байланысты есептелінеді. 1 жылы өндірілген көлемді әр
жылға тиесілі коэффициентке көбейту арқылы табамыз.
Көрсеткіштің атауы 1
жыл
1жыл 3,220*376,800=1213,296
2жыл 4,255*423,900=1803,695
3жыл 4,715*502,400=2368,816
4жыл 4,025*361,100=1453,428
5жыл 3,105*439,600=1364,958
6жыл 3,335*392,500=1308,988
7жыл 3,565*486,700=1735,086
8жыл 4,83*408,200=1971,606
9жыл 5,06*455,300=2303,818
10жыл 4,37*471=2058,270
11жыл 3,795*329,700=1251,215
Кесте -4
Негізгі іс-әрекеттен түскен табысты тапқаннан соң, енді соның
құрамындағы қосылған құн салығын (ҚҚС-сіз) есептеу болып табылады. Негізгі
іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құн салықсыз негізгі іс-әрекеттен
түскен табыс пен қосылған құн салығының өтеу коэффициентіне көбейтіндісіне
тең. Қосылған құнға салынатын салық – жанама салықтың бір түрі. 2007 жылдан
бастап Қазақстан Республикасының заңнамасындағы өзгерістерге байланысты
қосылған құнға салынатын салық мөлшерлемесі 14 пайызға тең. Түпкілікті
тұтынушы тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде, сондай-ақ тауарларды
өндіру мен өткізудің түрлі сатыларында төлейді. Осы салық салынатын
айналымға түсімнің бәрі емес, тек өндіру мен өткізудің осы буынында
қосылатын құн ғана кіреді. Қосылған құн құрамына өтелім (амортизация),
үстемелермен қоса жалақы, басқа да кейбір шығындар (соның ішінде кредит
үшін пайыз), сондай-ақ пайда кіреді. Ал, енді негізгі іс-әрекеттен түскен
табыстың ҚҚС-сыз табатын болсақ төмендегідей түрде жүзеге асырылады:
Жылдар Есептеу НӘТТ ҚҚС-сіз, млн. дол.
1 1213,296*0,86 1043,435
2 1803,695*0,86 1551,178
3 2368,816*0,86 2037,182
4 1453,428*0,86 1249,948
5 1364,958*0,86 1173,864
6 1308,988*0,86 1125,730
7 1735,086*0,86 1492,174
8 1971,606*0,86 1695,581
9 2303,818*0,86 1981,275
10 2058,270*0,86 1770,112
11 1251,212*0,86 1076,042
Кесте -5
Қосылған құнға салынған салық Қазақстан Республикасының салық
кодексінде бекітілген 14 пайыз мөлшерде негізгі іс-әрекеттен түскен табысқа
салынады. Негізгі іс-әрекеттен түскен табысқа қосылған құнға салынған салық
сомасы:
НӘТТ-қа салынған ҚҚС сомасының есебі:
Жылдар Есептеу ҚҚС сомасы,млн.дол.
1 1213,296*0,14 169,861
2 1803,695*0,14 252,517
3 2368,816*0,14 331,634
4 1453,428*0,14 203,480
5 1364,958*0,14 191,094
6 1308,988*0,14 183,258
7 1735,086*0,14 242,912
8 1971,606*0,14 276,025
9 2303,818*0,14 322,543
10 2058,270*0,14 288,158
11 1251,212*0,14 175,170
Кесте -6
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құнға салықсыз және
роялтисіз келесідей табылады: негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған
құнға салықсыз және роялти сомасы арасындағы айырмашылық:
НӘТТ НӘТТ
Сумма
ҚҚС-сіз, Роялтисіз = ҚҚС-сіз - роялти
Ол үшін сумма роялти табуымыз керек. Сумма роялти мына формула арқылы
табылады: жалпы жиынтық табыстың пайыз ставкасының көбейтіндісіне тең:
Роялти = ЖЖЖТ * 0,05 пайыз
сомасы ставкасы
Жылдар Роялти есебі Роялти сомасы (5%),
млн.дол.
1 1455,955*0,05 72,798
2 1803,695*0,05 90,185
3 2842,579*0,05 142,129
4 1453,428*0,05 72,671
5 1637,950*0,05 81,897
6 1308,988*0,05 65,449
7 2082,103*0,05 104,105
8 1971,606*0,05 98,58
9 2764,58*0,05 138,229
10 2058,27*0,05 102,914
11 1501,454*0,05 75,073
Кесте -7
Осыдан барып, яғни сумма роялтиді тапқаннан кейін негізгі әрекеттен
түскен табытың қосылған құн салықсыз (ҚҚС-сіз) және роялтисіз мәнін табуға
болады. Ол келесі кестеде көрініс табады:
Жылдар НӘТТ ҚҚС-сіз және НӘТТ ҚҚС-сіз және
роялтисіз есебі роялтисіз, млн.дол.
1 1043,435-72,798 970,637
2 1551,177-90,185 1460,993
3 2037,182-142,129 1895,053
4 1249,948-72,671 1177,276
5 1173,864-81,897 1091,966
6 1125,729-65,449 1060,280
7 1492,174-104,105 1388,068
8 1695,581-98,58 1597,001
9 1981,28-138,229 1843,054
10 1770,112-102,914 1667,199
11 1076,042-75,073 1000,969
Кесте -8
2.3 Басқа іс-әрекеттерден түскен табыс
Басқа іс-әрекеттерден түскен табыс – кәсіпорынның негізгі өндірістік
қорларды және пайдаланбаған мүліктерді сатудан түскен табыс болып табылады.
Ал, тыс өткізу операцияларынан түскен табыс бағалы қағаздардың
дивиденттері, жалдаудан түскен төлемдері мен айыптар, өсімдер және тұрақсыз
айыппұлдар қосындысынан тұрады.
тыс өткізу өнеркәсіптік
өндірістік
БӘТТ = операциялардан + жұмыстар + қызметтер
түскен табыс
Тыс өткізу жылжымайтын жылжитын
бағалы қа-
операцияларынан = мүліктен жалгер- + мүліктен жал- +
ғаздардан
түскен табыс лік ақы герлік ақы
дивиденттер
несие, қарыз
және валюта- айыппұлдар,
+ лық операция- + пениялар
лардан түскен
табыс
Бағалы қағаздардың дивиденттері, жалғаудан түскен төлемдері мен
айыптар, өсімдер және тұрақсыздық айыппұлдар қосындысынан тұрады.
Кәсіпорынның ағымдағы табысы жалпы жиынтық табыстан бастапқы инвестициялар
мен ағымдағы шығындарды шегеріп тастаған көрінісі болып табылады. Бұл
жағдайда басқа әрекеттерден түскен табысты табуымыз үшін негізгі
әрекеттерден түскен табыстан 20%-ды тақ жылдар бойынша шегереміз. Оны мына
кестеде көруге болады:
Жылдар БӘТТ есебі БӘТТ, млн. дол.
1 1213,296*0,2 242,659
2 0 0
3 2368,816*0,2 473,763
4 0 0
5 1364,958*0,2 272,992
6 0 0
7 1735,086*0,2 347,017
8 0 0
9 2303,82*0,2 460,764
10 0 0
11 1251,212*0,2 250,242
Кесте -9
Басқа да әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салынатын салық
сомасы басқа да әрекеттен түскен табыс пен қосылған құн салық ставкасының
көбейтіндісіне тең:
БӘТТ = БӘТТ * ҚҚС коэфф.
ҚҚС-сіз (0,86)
Жылдар БӘТТ ҚҚС-сіз есебі БӘТТ ҚҚС-сіз, млн.дол.
1 242,659*0,86 208,687
2 0 0
3 473,763*0,86 407,436
4 0 0
5 272,992*0,86 234,773
6 0 0
7 347,017*0,86 298,435
8 0 0
9 460,764*0,86 396,257
10 0 0
11 250,242*0,86 215,208
Кесте -10
Басқа әрекеттерден түскен табысқа салынған қосылған құн салығының сомасын
басқа әрекеттерден түскен табысты ҚҚС ставкасына (0,14) көбейту арқылы
табамыз:
Жылдар БӘТТ-ға салынған ҚҚС ҚҚС сомасы, млн.дол.
сомасының есебі
1 242,659*0,14 33,972
2 0 0
3 473,763*0,14 66,327
4 0 0
5 272,992*0,14 38,219
6 0 0
7 347,017*0,14 48,584
8 0 0
9 460,764*0,14 64,507
10 0 0
11 250,242*0,14 35,034
Кесте -11
2.4Жалпы жиынтық жылдық табыс
Кәсіпорынның жиынтық табысы – тауарлық өнімді өткізуден түскен
пайдадан, басқа да өткізуден түскен және тыс өткізу операциялардан түскен
табыстан құралады. Жалпы табысты мұнай өндіру көлемінің құны, негізгі іс-
әрекеттерінен түскен табыс немесе тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда
деп атауға болады.
Жалпы жылдық жиынтық табыс негізгі іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа
да іс-әрекеттен түскен табыс қосындысына тең:
ЖЖЖТ = НӘТТ + БӘТТ
Жылдар НӘТТ, млн.дол. БӘТТ, млн.дол. ЖЖЖТ, млн.дол.
1 1213,296 242,659 1455,955
2 1803,695 0 1803,695
3 2368,816 473,763 2842,579
4 1453,428 0 1453,428
5 1364,958 272,992 1637,950
6 1308,988 0 1308,988
7 1735,086 347,017 2082,103
8 1971,606 0 1971,606
9 2303,818 460,764 2764,582
10 2058,270 0 2058,27
11 1251,215 250,242 1501,454
Кесте -12
Жалпы жылдық жиынтық табысқа қосылған құнның салықсыз сомасы – жалпы
жылдық жиынтық табыс пен қосылған құнның өтеу коэффициентінің көбейтіндісі
арқылы есептеледі:
ЖЖЖТ = НӘТТ + БӘТТ
ҚҚС-сыз ҚҚС-сыз ҚҚС-сыз
Жылдар НӘТТ ҚҚС-сіз, БӘТТ ЖЖЖТ ҚҚС-сіз есебі ЖЖЖТ ҚҚС-сіз,
млн.дол. ҚҚС-сіз, млн.дол.
млн.дол.
1 1043,435 208,687 1043,435+208,687 1252,122
2 1551,178 0 1551,178+0 1551,178
3 2037,182 407,436 2037,182+407,436 2444,618
4 1249,948 0 1249,948+0 1249,948
5 1173,864 234,773 1173,864+234,773 1408,637
6 1125,730 0 1125,730+0 1125,730
7 1492,174 298,435 1492,174+298,435 1790,609
8 1695,581 0 1695,581+0 1695,581
9 1981,275 396,257 1981,275+396,257 2377,532
10 1770,112 0 1770,112+0 1770,112
11 1076,042 215,208 1076,042+215,208 1291,25
Кесте -13
Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) қосылған құн салығынсыз және
роялтисіз – жалпы жылдық жиынтық табыстың қосылған құн салықсыз (ҚҚС-сіз)-
дан роялти суммасын шегергенге тең болады:
ЖЖЖТ
ҚҚС-сіз, = ЖЖЖТ - СУММА РОЯЛТИ
РОЯЛТИсіз ҚҚС-сіз
Жылдар ЖЖЖТ ҚҚС-сіз, Сумма ЖЖЖТ ҚҚС-сіз жәнеЖЖЖТ ҚҚС-сіз
млн.дол. Роялти,млн.дороялтисіз есебі және роялтисіз,
л. млн.дол.
1 1252,122 72,798 1252,122-72,798 1179,324
2 1551,178 90,185 1551,178-90,185 1460,993
3 2444,618 142,129 2444,618-142,129 2302,489
4 1249,948 72,671 1249,948-72,671 1177,276
5 1408,637 81,897 1408,637-81,897 1326,739
6 1125,730 65,449 1125,730-65,449 1060,280
7 1790,609 104,105 1790,609-104,105 1686,503
8 1695,581 98,58 1695,581-98,58 1686,503
9 2377,532 138,229 2377,532-138,229 2239,311
10 1770,112 102,914 1770,112-102,914 1667,199
11 1291,25 75,073 1291,25-75,073 1216,178
Кесте -14
Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ)-қа салынған ҚҚС сомасы келесі кестеде
көрсетілген:
Жылдар ҚҚС сомасы, млн. дол.
1 1455,955*0,14=203,834
2 1803,695*0,14=252,517
3 2842,579*0,14=397,961
4 1453,428*0,14=203,480
5 1637,950*0,14=229,313
6 1308,988*0,14=183,258
7 2082,103*0,14=291,494
8 1971,606*0,14=276,025
9 2764,582*0,14=387,041
10 2058,27*0,14=288,158
11 1501,454*0,14=210,204
Кесте-15
2.5Өндірістік шығындар
Өндірістік шығындар (ӨШ) - өнімді өндіру мен қызмет атқаруға байланысты
шығындар. Өндірістік шығындар – күнделікті пайдалануға, тұтынуға арналған
тауарлар мен қызметтерге жұмсалатын ақшалай шығындар. Өндірістегі әр түрлі
шығындарды бір жүйеге келтіріп, оларды бөлек топтарға жинақтау мақсатымен
барлық шығындар жіктеледі. Барлық шығындар экономикалық элементтер бойынша
топтанады. Кез-келген әдісті қолданғанда міндетті түрде шығындардың 2
түріне айыру керек:
• Шартты-тұрақты шығындар;
• Шартты-өзгермелі шығындар.
Шартты-тұрақты шығындар - өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
шығындар, негізгі қорлардың өзгеріссіз болған жағдайында өнім өндіру
көлеміне байланысты болады және өндіріс күшейткенде өзінің тұрақтылығын
көрсетеді, яғни өндірістің деңгейіне қарамастан бір қалыптан айнымайтын
шығын. Ол 62% құрайды
Шартты-өзгермелі шығындар - өндірілген өнімнің немесе атқарылған
жұмыстың бір бөлігіне қатысты. Олар өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
өзгеріп отырады, яғни деңгейі өндіріске тікелей тәуелді болатын
шығындар. Ол 38% құрайды. Өндірістік шығындар өндірілген өнім көлемінің
өзіндік құнға көбейтіндісіне тең. Өндірілген өнім көлемі белгілі ал,
өзіндік құнды есептеу үшін пайда мөлшерін қолданамыз. Пайда мөлшері 215%-ға
тең. Сонда, өзіндік құн мына жолмен табылады:
Бір тонна мұнайдың бағасы
ӨЗІНДІК =
ҚҰН 1+(215100)
Жылдар Бір тонна мұнайдың Өзіндік құн есебі Өзіндік құн,
бағасы, млн. дол. долтонна
1 376,8 376,83,15 119,619
2 423,9 423,93,15 134,571
3 502,4 502,43,15 159,492
4 361,1 361,13,15 114,635
5 439,6 439,63,15 139,556
6 392,5 392,53,15 124,603
7 486,7 486,73,15 154,508
8 408,2 408,23,15 129,587
9 455,3 455,33,15 144,540
10 471 4713,15 149,524
11 329,7 329,73,15 104,667
Кесте -16
ӨНДІРІСТІК = ӨЗІНДІК * ӨНДІРІЛГЕН
ШЫҒЫНДАР ҚҰН ӨНІМ КӨЛЕМІ
1 2
жыл жыл
1 385,173*0,55 211,845
2 572,601*0,55 314,931
3 752,005*0,55 413,603
4 461,406*0,55 253,773
5 433,32*0,55 238,326
6 415,552*0,55 228,533
7 550,821*0,55 302,952
8 625,907*0,55 344,249
9 731,371*0,55 402,254
10 653,419*0,55 359,380
11 397,21*0,55 218,466
Кесте -20
2.7 Күрделі қаржылар немесе бастапқы инвестициялар
Несие – тар мағынасында ссудалық капиталдың қозғалысы, бұл қозғалыс
жеңілдіктің, қайтарымдылықтың және төлемділіктің бастауында жүзеге асады.
Несиенің кең мағынасында тек ақша қарыздарын ұйғарады. Несие үшін төлем
оның бағасы болып табылады және өсім пайыз түрінде болады. Қарастырып
отырған инвест жобада :бастапқы инвестиция 2700 млн. дол.-ды құрайды, яғни
( БИ=2700 млн.дол.).
Бастапқы инвестиция, Қарыздалған қаражат, Меншік қаражат
млн. дол. % %
2700 75 25
Жылдар пайыздар БИ есептеу БИ
1 40 2700*0,4 1080
2 25 2700*0,25 675
3 15 2700*0,15 405
4 10 2700*0,1 270
5 10 2700*0,1 203,5
6 0
7 0
8 0
9 0
10 0
11 0
Кесте -21
Қарыздалған қаражат сомасы, млн. 2700*0,75=2025
дол., (75%)
Меншік қаражат сомасы, млн. дол., 2700*0,25=675
(25%)
Кесте -22
2.8 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Инвест жобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдіс – уақытты ескеретін ақша құны болып табылады.қолма-қол ақша
ағымы әртүрлі уақыт кезеңінде келетін күрделі қаржы салымы және
қаржыландырумен байланысты кез-келген шешім, уақыт факторын ескеретін ақша
құнының концепциясын түсінуді талап етеді.
Қарыз немесе несиеге ақша ұсынылған кезде, төлем сомасы жай немесе
күрделі процент пайдалану арқылы есептелінеді. Пайыз арқылы инвест жобаның
жалпы ұзақтылығы біткеннен кейін, қазіргі ақшаның болашақтағы құны төменгі
формула арқылы анықталады:
FV n = PV o * (1+i) ^n
Ұзақ мерзімге арналған инвест жобанаң қарыздалған қаражаттың
болашақтағы құнын анықтау:
FV n = ( 2025 * ( 1 + 0,13 )^11) =7767,619 млн. дол.
Көрсеткіштің атауы 1-11 жыл аралығында
Инвесторға 13% ставкасымен төленетінFV n = ( 2025 * ( 1 + 0,13 )^11)
жылдық пайыз сомасы 11=706,147 млн. дол.
Кесте -23
Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) келесі формуламен
табылады:
ЖЖЖТ Инвесторға
ЖЖЖТ = ҚҚС-сіз, - төленетін жалпы
тазартылған роялтисіз пайыз сомасы
Жылдар ЖЖЖТ ҚҚС-сіз және Инвесторға ЖЖЖТ тазартылған,
роялтисіз, төленетін жалпы млн.дол.
млн.дол. пайыз
сомасы,млн.дол.
1 1179,324 706,147 473,177
2 1460,993 706,147 754,845
3 2302,489 706,147 1596,342
4 1177,276 706,147 471,129
5 1326,739 706,147 620,592
6 1060,280 706,147 354,133
7 1686,503 706,147 980,356
8 1686,503 706,147 890,854
9 2239,311 706,147 1533,164
10 1667,199 706,147 961,052
11 1216,178 706,147 510,030
Кесте -24
2.9 Салық салынатын табыс Брутто табыс
Салық – құрылған және анықталған заңмен белгіленген тәртіп бойынша
мемлекет пайдасына алым алу. Бұл алым – шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі.
Салық салу – бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік құралдарды
толықтыру үшін реттеуші құрал болып табылады. Салықтың негізгі түрлеріне
табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерінің табыстарына,
корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады.
Табыс салығы – төте салық түрі. Оны жеке тұлғалар заңды түрде
белгіленген мөлшерлеме бойынша төлейді.
Заңды ұйымдар мен жеке тұлғалардың табысы, олардың қызметінің түрлері,
қаржы операциялары, мемлекеттік қызмет көрсетуі, заңды ұйымдар мен жеке
тұлғалардың мүлкі, өнім мен қызметтердің қосылған құны, тауарлардың
жекелеген түрлері мен топтары салық салынатын объектілер болып табылады.
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады. Номиналдық
табыстың ұлғаюына сәйкес табыс салығын өсірудің базасы жасалады, салық
төлеушілердің саны артады, мемлекеттің шоғырландырылған жалпы қаржы –
қаражаттары көбейеді.
Салық салынатын табыс ( БТ) жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) пен
өндірістік шығындар айырмасынан тұрады.
ССТ = ЖЖЖТ - Өндірістік
(БТ) тазартылған шығындар
Жылдар ЖЖЖТ Өндірістік ССТ (БТ) есебі ССТ(БТ),
тазартылған, шығындар, млн.дол.
млн. дол. млн. дол.
1 473,177 385,173 473,177-385,173 88,003
2 754,845 572,601 754,845-572,601 182,244
3 1596,342 752,005 1596,342-752,005 844,337
4 471,129 461,406 471,129-461,406 9,724
5 620,592 433,32 620,592-433,32 187,272
6 354,133 415,552 354,133-415,552 -61,419
7 980,356 550,821 980,356-550,821 429,535
8 890,854 625,907 890,854-625,907 264,947
9 1533,164 731,371 1533,164-731,371 801,793
10 961,052 653,419 961,052-653,419 307,632
11 510,030 397,21 510,030-397,21 112,820
Кесте -25
Салық салу жүйесінің басты буыны – корпорациядан алынатын салық. Салық
акционерлік қоғамның таза пайдасынан алынады, яғни жалпы пайдадан
басқаларды шегергеннен кейін қалған. Мысалы, жедел амортизация, табиғи
кендердің азаюы, қайырымдылық қоры төлемдері және т.б. шығындар.
Корпоративті салық сомасы салық салынатын табыс пен корпоративті салық
ставкасының көбейтіндісіне тең. Корпоратив салық ставкасы 30% мөлшерінде:
Корпоративті = ССТ * Корпоративті
салық сомасы (БТ) салық ставкасы (0,3)
Жылдар ∑КС, млн. дол.
1 88,003*0,3=26,401
2 182,244*0,3=54,673
3 844,337*0,3=253,301 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz