Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін басқару

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 90 бет
Таңдаулыға:

1-ТАРАУ. ЗЕЙНЕТАҚЫМЕН ҚАМСЫЗДАНДЫРУ ЖҮЙЕСІН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Зейнетақы жүйесі және олардың түрлері

Әр адам өмір ағымында әр түрлі қауіпті жағдайларға тап болуы мүмкін. Ол адамның денсаулығына әсер етіп, негізгі өмір сүру көзі болатын жалақысынан айырылуы мүмкін. Осы жағдайларға: кәрлік, ауру, мүгедектік, асыраушысынан айырылу және т. б. Осындай жағдайлар зейнетақымен қамтамасыздандыру қажеттілігі туындайды.

Адам даму тарихында ежелгі мемелекеттерде зейнетақымен қамсыздандыру жүйелерінің жүргізілуі туралы аз емес мысалдары бар. Мысалы: Рим империясында отставкаға шыққан легионерлер 3000 денари алса, ал преторианцтер 5000 денари және жер алатын болған. Ресейде алғашқы рет әскери адамдарды зейнетақымен қамсыздандыру I Петр Теңіз уставында 1720 жылы заңдастырды.

Еуропада классикалық капитализм кезеңінде (XIX-ғ басы XX-ғ аяғы) зейнетақы кассалары кең өріс алды. Оларды қазіргі кәсіби зейнетақы қорларымен салыстыруға болады. Зейнетақы кассаларындағы ақша қаражаты жұмысшылардың жарналары есебінен құрылды. Ауруға шалдығуына байланысты және жасына байланысты төлемдерді төлеу жұмыс мерзімінің ұзақтығына сәйкес өсе берді. Егер жұмысшы жұмыстан босатылса осы зейнетақы құқығынан айырылатын болған. Сондықтан сол уақыттың өзінде-ақ зейнетақы кассаларын жұмысшылар және жұмыс берушілер жарналары есебінен құру туралы ұсыныстар айтыла бастады, бірақ бұл ұсынысқа жұмыс берушілер түсініспеушілікпен қарады.

Мемлекет деңгейінде алғашқы рет зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін Германияда 1889 жылы Отто фон Бисмарк ұйымдастырды. Неміс жүйенің негізі міндетті әлеуметтік сақтандыру жарналары болып табылады.

Данияда ( 1891 ) және Жаңа Зеландияда ( 1898 ) зейнеткерлеу жүйесін енгізді, бұл жүйе кедейлерге көмек көрсетуге бағытталған еді. Бұл жерде ол жалпы салық пайдасынан қаржыландырылды, қажеттілікті бақылауды ескеріп, төлемдерді нақты берілуіне кепілдік бере алды. Бұл зейнетақы жүйесі дәстүрлі кедейлер туралы заңдамасынан шықты.

Келесі жылдары көбінен батысеуропалық мемлекеттер германдық модел-

ге негізделген зейнетақы жүйесін қалыптастырды, ал англосаксондық мем-

лекттер (АҚШ-тан басқа) және Солтүстік Еуропа мемлекетр Дания және Жаңа Зеландия салған жолмен қалыптасты. Бұл жүйелер әр түрлі міндеттерді

шешті. Германдық модель жұмысшының зейнетке шыққаннан кейінгі әлеу-

меттік статусты сақтауға бағытталса, ал Дат моделі, аяғында Англия енген, кедейшіліктің деңгейін азайтуға бағытталған.

XX ғасырда дамыған мемлекеттер арасындағы зейнетақы жүйелерінің бірқалыпты ұқсастығы байқала бастады. Сақтандыру жарналарына негіздел-

ген жүйе (Германия) алдынғы жарналарға қарамастан, ең төмеңгі зейнетақы кепілдігі жасалған. Бірдей зейнетақыға негізделген мемлекеттерде зейнетақы жүйесі бюджеттен, жалпы кірістерден қаржыландырылды. Ең төмеңгі зейнет-

ақыға қосымша міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі енгізілді.

Солтүстік Америкада мемлекеттік жасына байланысты зейнетақының таралуы салыстырмалы баяау жүрді. Канадада 1927 жылы сақтандыру жарна-

лары ескерілмеген, қажеттілікті бақылау жүйесін енгізді. АҚШ-та штат үкіметі 1920 жылдары қажеттілікке негізделген зейнетақы жүйесін енгізе бастады. 1934 жылы бұл жүйе 28 штатта іске асырылды. 1935 жылы

АҚШ-та федеративті зейнетақыны сақтандыру жүйесін енгізе бастады.

Ф. Рузвельт жарналарға негізделеген зейнетақыны сақтандыру жүйесін құруды қолдады, өйткені ол оның ұзақ саяси тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсат қойды.

II Дүниежүзілік соғыс қарсанында бүкіл индустриялы мемлекеттерде зейнетақымен қамсыздандыру жүйелері болған. Бірақ бұл жүйелерге халықтың аз бөлігі қатыстырылып, төлемдер деңгейінің төмеңдігімен сипатталды.

Зейнетақымен қамсыздандырудың даму тарихындағы зерттеулер нәтижесінде зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі деген анықтама берілді. Оның астарында құқықтық, қаржылық, экономикалық және ұйымдастырушылық-институттар мен нормаларды қамтиды. Олардың мақсаты халыққа зейнетақы түрінде материалды көмек көрсету. [26]

Карл Маркс қоғамдық қорлар құрамының астарында еңбекке жарамсыз азаматтар үшін құрылып, кәрлік кезеңінде, ауруға байланысты және еңбек қабілетсіздігі пайда болған жағдайда қордан қаражат беріледі деп есептеді.

Дж. Кейнс зейнетақы түсінігінде кәрлікті қамтамасыз ететін халықтың жеке сақтаған қаражаты, сондай-ақ мемлекет азаматтарына зейнетақы жасына жеткен кезінде төленетін белгілі бір ақша суммасы.

Өткен ғасырдың зерттеушілері халықтың кәрлігін қамтамасыз ету проблемаларын әр түрлі қарастырды. Мысалы, либералды нарық экономиканы жақтаушылары әр индивид өзінің кәрлігін өзі қамтамасыз ету керек, ол үшін өмір процессінде қаражат жинауы қажет деген тұжырым айтса,

ал кейнсианистер бойынша өздерінің жеке жинақтауларынан басқа қарт адамдарға мемлекет тарапынан зейнетақы немесе т. б әлеуметтік төлемдер түрінде көмек көрсетуі кажеттілігін айтты.

Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыздандыру туралы» заңында келесідей түсінік берілген:

Зейнетақы - бұл азаматтарды әлеуметтік қамсыздандырудың бір түрі және Орталықтан, жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақы төлемдерінің жиынтығы болып табылады. [1]

Зейнетақы жүйелерінің негізгі ерекшеліктері олардың қаржыландыру көздерінде. Зейнетақы жүйелерін қаржыландырудың негізгі екі тәсілі бар:

Біріншісі - бөлу (қорланбаған) арқылы қаржыландыру. Бұл төленетін зейнетақыларды ағымдағы түскен жарналар арқылы жабу болып табылады. . Бұл әдсісті PAYG (pay-as-you-go) - «жүріп жүргенде, төле» деп те атайды.

Екіншісі - жинақтаушы (қорланған), барлық зейнетақы төлемдерін қазіргі уақыта және болашақта қамтамасыз ететін арнайы қор құруға қаражат жіберіледі.

Көптеген елдерде зейнетақымен қамсыздандыру бөлу жүйесіне негізделген. Халықаралық еңбекті ұйымдастыру ұйымына қамтылған 58 мемлекеттік зейнетақы жүйесінің 44-і бөлу жүйесімен жұмыс істейді. Бұл елдерде мемлекеттік зейнетақы қорлары ақшалай қаражаттарды ағымдағы зейнетақыларды төлеуі үшін жинайды.

Бөлу (қорланбаған) зейнетақы жүйесі.

Қорланбаған зейнетақы жүйесі деп ағымдағы төленетін зейнетақыларды зейнетақы қорына ағымдағы түскен жарналар арқылы жабу болып табылады. Бөлу зейнетақы жүйесінің төлеу қабілеттілігі ағымдағы уақытқа қажет қаражаттарды жинақтауға байланысты анықталады. Зейнеткерлер өздерінің зейнетақыларын жұмыс істейтіндердің төлемдері арқылы алады да, осы арқылы төлемдер мен жарналардың тепе-теңдігі жасанды түрде ұсталынады. Бөлу зейнетақы жүйесі ұрпақтардың ынтымақтастығы принципіне негізделген, бұл принцип бойынша жұмыс істейге қабілетті балалар, яғни жас үрпақ, еңбек жасауға шамасы жоқ қарттарға таяныш болу жүгін алып жібереді. Осы мемлекеттік зейнетақы қорларында жайлы жылдары профицит қалыптасса, бұл профицит қолайсыз жылдарда болатын дефицитті жабуға жұмсалады.

Бөлу зейнетақының кемшіліктерінің бірі-зейнетақыны төлеу кепілдігінің болмауы. Ол дағдарыс жағдайларында жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қарағанда икемсіз. Зейнетақымен қамтамасыз етуді қаржыландыруда бөлу

әдісінің артықшылығы ретінде басқаруды ұйымдастырудың оңайлығын айтуға болады. Бұл жүйеде қажеттілікке байланысты ойын ережелерін өзгертіп, оны бірден тәжірибеге қолдануға болады. Мысалы, егер зейнетақы жарналары мен ережелері өзгерсе, зейнетақыны төлеу тәртібі мен зейнетақының мөлшері өзгеред. Жинақтаушы жүйеде бұндай іс-әрекеттер рұқсат етілмейді.

Жинақтаушы « қорланған» зейнетақы жүйесі- арнайы ақша қорларында жинақталған қаражаттары бар жүйе. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің зейнетақымен қамтамасыз етуі-өте ұзақ үш кезеңнен тұратын ивестициялық процесс. Бұл жағдайда:

бірінші кезеңде жинақтаушы зейнетақы қорларында салымдар жарналар түрінде жасалынады;
екіншісі кезеңде жинақталған зейнетақы ақша қаражаттары инвестицияланады. Мұндағы инвестициялық процестің ерекшелігі жарналар мен зейнетақылардың көлемін анықтайтын қабылданған ережелерге байланысты;
үшінші кезеңде тоқтаусыз зейнентақыларды төлеу жүргізіледі;

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің ағымдағы міндеттердің құны болашақтағы төленетін зейнетақылардың дисконтталған мөлшері мен болашақтағы зейнетақы жүйесіне төленетін жарналардың айырымына тең. Жинақтаушы жүйеде ағымдағы міндеттер мен жинақталған активтердің тепе-теңдігі міндетті түрде ұсталынуы қажет.

Жинақтаушы зейнетақымен қамтамасыз етуде ынтымақтастық идеясы да қолданылуы мүмкін. Әлеуметтік сақтандыру принципіне негізделген жинақтаушы зейнетақы жүйелерінде ынтымақтастық екі түрі қолданылады:

1. «Көлденең» ынтымақтастық - бұл әр ұрпақ шегіндегі зейнетақы жүйесі мүшелерінің ынтымақтастығы. Осы ынтымақтастыққа сәйкес ұзақ өмір сүрген зейнеткерлерге қайтыс болған зейнетақы қорының мүшелеріне төленбеген төлемдер есебінен зейнетақылар төленеді.

«Тікелей» ынтымақтасытқ - бұл жүйенің тұрақтылығын сақтауға бағытталған ұрпақтар арасындағы ынтымақтастық. Жинақтаушы жүйедегі тікелей ынтымақтастықтың кейбір елдерде қолданылып келе жатқан бөлу жүйесіндегі ынтымақтастықтан айырмашылығы-жас ұрпақ пен үлкен ұрпақтың арасындағы бөлу ғана емес, қарама-қарсы бағытта бөлуді жүргізу.

Жинақтаушы зейнетақы жүйесі әдетте міндетті болып табылады. Осы жүйені мемлекеттік және мемлекеттік емес зейнетақы қорларында қолдануға болады.

Мемлекеттік емес жинақтакушы зейнетақы қорлары.

Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары тәуелсіз, құрылымтайшылардың міндеттеріне жауап бермейтін заңды, қаржылық ұйым болып табылады. Осы қорлардың ережелеріне қорда жетіспеушілік пайда болған жағдайда оны құрылтайшы жабуы немесе азайтуы қажет деген тәртіптер енгізіледі.

Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының қызметі мемлекет тарапынан реттеліп, бақыланып отырады. Мысалы, қаржылық есеп беру, міндеттерін анықтау әдістері, инвестициялардың көлемі реттеліп, бір жүйеге келтіріліп отырады.

Жеке және топталған зейнетақыны сақтандыру сызбасы.

Мемлекеттік емес зейнетақы қорларына жеке және топтплған зейнетақыны сақтандыру сызбасын қолдануларына болады.

Жеке сақтандыру сызбасында зейнетақы төлемдері жарналардың тепе-теңдігін сақтаудың жай тәсілдеріне негізделегн, осы сызба бойынша жеке мүшенің жинаған зейнетақы қаражаттары инвестициялық табыспен бірге қордың комиссиялық сыйақысын шегергеннен кейін зейнетақы ретінде сол мүшенің өзіне төленеді.

Топтық сызбалады қолдану қиынырақ болғанымен, әлеуметтік тұрғыдан қарағанда зейнетақыны жеке сақтандырудан гөрі әділетті. Дамыған елдердің мемлекеттік емес зейнетақы қорларында топтық зейнетақы сақтандыру сызбасы қолданылады, яғни зейнетақының көлемі жеке жинақтарға байланысты емес мүшенің орташа жалақысының деңгейі мен жұмыс стажының ұқсастығымен анықталады. Осыған қосымша топтық сызбаларда зейнетақы қорының мүшесі қайтыс болған жағдайда жинақталған зейнетақы қаражаттары оның обасыны мұраға қалдырылады. Бұл сызба бойынша барлық қор мүшелерінің жалпы жинақтары мен қордың барлық зейнетақы міндеттемелерінің арасында тепе-теңдік сақталынуы қажет.

Топтық сақтандыру сызбасын қолданылатын қор мүшелері екі топқа бөлінеді:

белсенділер тобы
зейнеткерлер тобы

Белсенділер тобында жұмыс істеп жүргендер жарна төлесе, зейнеткерлер тобына зейнетақы алатындар.

Белсенді мүшелер уақыт өткеннен кейін зейнетке шығады да, олардың орнын жаңа мүшелер басады, яғни қорға қатысушылардың құрамы өзгеріп отырады. Белсенді мүшелері бір қалыпты қорларда белсенділер мен зейнеткерлердің саны біртіндеп тұрақталады.

Жинақтаушы зейнетақы қоры жұмысын бастағанда зейнетақылар төленбейді, тек жарналар алынады. Келесі уақыт интервалында жарналардың көлемі төленетін ағымдағы зейнтақылардың көлемінен асып түседі, өйткені жұмыс істейтін мүшелердің саны зейнеткерлердің санынан бірнеше есеге артады. Қолданылмаған зейнетақы қаражаттары инвестицияланады. Уақыт өткеннен кейін жарналар төленетін төлемдермен теңеседі. Келесі кезеңде жарналардың мөлшері зейнетақы шығындарынан кем болады. Бұл айырмашылық инвестициялардан түскен табыстармен жабылады. Жүйенің балансыда резерв азаймайды, өйткені зейнетақы қорлары қажетті тепе-теңдікті сақтау мақсатымен зейнетақымен қамтамасыз ету процесіне үздіксіз мониторинг жүргізіп, зейнетақы қорының мүшелерінің алдында өз міндеттемелерін орындау мүмкіншілігін анықтау үшін қорды актуарды бағалап отырады. Актуарды бағалау дегеніміз-зейнетақы резервтерінің қордың ағымдағы міндеттеріне сәйкестігін анықтау. Маманданған актуарий жүргізетін жұмыс зейнетақы қорына салымшылардың сенімін арттырады. Өйткені актуарий қордың міндеттемелерін, елдің демографилық жағдай мен инвестициялық саясатты есепке ала отырып, жетіспеушіліктің алдын алып, қажетті шараларды уақытылы жүргізуге мүмкіндік береді және зейнетақы қорының нақты нәтижелері мен келешектегі жұмыстарына баға береді. Өкінішке орай, материалдық және ұйымдастыру шығындарына байланысты актуарды бағалауды жүргізу кейбір жинақтаушы қорларда қолдау таппай отыр.

Зейнетақы қорлары ең маңызды инвесторлар, олардың көмегімен бос ақшалай қаражаттар жұмыс капиталы ағымына айналады. Жинақтаушы жүйенің тиімділігі субьективті және экономикалық жағдайларға байланысты. Соның бірі резервті басқару, инвестициядан түсетін табысты жоғалту тәуелділігі, инвестициядан түсетін табыстардың зейнетақы сызбасында жоспарланған мөлшерлерінен төмендеу. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің тиімділігі елдің сыртқы және ішкі жағдайларына байланыстығына қарамастан, қазіргі демографиялық жағдайда төлеушілерге бөлу жүйесінен гөрі жинақтаушы жүйенің мүшесі болған анағұрлым арзанға түсетінін байқадық. Өйткені, жинақтаушы жүйеде жинақталған резервке қосымша инвестициялық табыстар көзі қосылады.

Бөлу және жинақтаудың екі түрлі күрделі процесс екенін көріп отырмыз.

Бөлу және жинақтау зейнетақы жүйелері зейнетақы жүйелерінің екі плюсы іспетті. Олар бір-бірінен тәуелсіз немесе бір-бірін толықтыра отырып қызмет етуі мүмкін, өйткені әр зейнетақы жүйесінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар екенін байқадық.

Көптеген дамыған елдерде зейнетақы жүйесі үш деңгейлі.

Бірінші деңгейдің қызметі - кедейліктен сақтау. Бұл деңгей белгілі өмір сүрудің ең аз деңгейіне кепілідік береді. Бұл функцияны мемлекеттік әлеуметтік бөлу зейнетақы жүйесі іске асырады. Әлеуметтік зейнетақылар .

Екінші деңгейдің қызметі - зейнеткердің қажеттіліктерін қамтамасыз ету. Бұл деігей белсенді жұмыс жасайтын халыққа есептелген. Олардың еңбекке қабілетті жасында жинауға міндеттеп немесе ынталандырып отыру. Бұл қызметті мемлекет немесе оның бақылауымен құрылған міндетті зейнетақы жүйесі жүргізеді.

Үшінші деңгейдің қызметі - жеке қосымша зейнетақымен қамтамасыз ету. Бұл деңгей сақтандыру компаниялары, банктер, жеке зейнетақы қорлары мен басқа да қорлар тарапынан жүргізіледі. Бұл деңгейде әдетте мемлекет қатыспайды. [32]

Зейнетақы жүйелерінің жалпы сипаттамасы.

Қарт адамдарды материалды қамтамасыз етудің жалпы төрт әдістері бар:

1. Жұмысты жалғастыру.

2. Отбасы ішкі қамсыздандыру.

3. Мемлекет тарапынан зейнтақы алу.

4. Қаражат жинақтау.

Зейнетақымен қамсыздандыру рөлінің маңыздылығын тек дамыған және дамушы елдердің біразы түсінеді. Ал дүниенің басқа бөлігі дәстүрлі жолдан бас тартпай, яғни балалар өз ата-аналарын қамтамасыз етеді, ал олар өз кезегімен қолдан келгенше жұмыс істейді. Дамыған мемлекеттің азаматы

зейнетақымен қамсыздандыру жайлы сөз қозғалғанда жас ұрпақтың жалақысын қайта бөлу емес, қарт адамдардың өздерінің ақша қаражаттарын қолдану туралы айтылады.

Мемлекеттік зейнетақымен қамсыздандыру.

Мемлекеттік зейнетақы жүйелерінің жұмыс істеуінің ең басты қаржылық көзі-әлеуметтік сақтандыру жүйесіне төленетін жарналар. Бқл жарналар жалақының жалпы мөлшеріне байланысты есептелінеді және әр елде жарналардың мөлшері әр түрлі Мысалы, Канадада 5%-тен жоғары, ал Италияда 27%-ке дейін жетеді. Көптеген елдерде жарналардың мөлшері шектелген, осы шектен жөғары жарналар алынбайды.

Көптеген дамыған мемлекеттерде зейнетақы қажеттілік бағасының өзгеруіне байланысты идексацияланады.

Келешекте демографиялық жағдайға байланысты әр зейнеткерге жұмысшылардың аз саны келген сайын жоғары мемлекеттік зейнетақымен қамтамасыз ету деңгейі қатерге түсуі мүмкін. Зейнетақылардың деңгейі орта жалақының деңгейінен азаюы мүмкін деген жорамалдар айтылуда. Сонымен қатар, мемлекет зейнеткерлердің әл-ауқатын төмендетпеу үшін зейнетақы жүйесіне төленетін жарналар мөлшерін көтеруге мәжбүр болады. Теория бойынша бұл проблемалардан шығудың бір жолы зейненткерлікке шығу жасын көтеру, жеңілдіктерді азайту болып отыр, бірақ бұндай шаралар мен проблеманы шешу мүмкін емес. Алайда, бұл шаралар көптеген елдерде қолданылуда. Сондықтан дамыған елдердің алдында зейнетақымен қамтамасыз етуде реформалар жүргізу проблемасы тұр.

Жеке зейнетақы сақтандыру.

Мемлекеттік зейнетақымен қамсыздандырумен қатар жеке зейнетақы сақтандыру жүйесі қалыптасты. Бұл жүйе кәсіби негізде және дербес жинақтар негізінде де қалыптасты. Қазіргі уақытта әртүлі жүйелер халықты кәсіби зейнетақы сақтандыру принципке негізделіп жасалған.

Кәсіби сызбалардың мемлекеттік және дербес жинақтаулар сызбалардан айырмашылығы, оларды жұмыс берушы есебінен қаржыландырады. Алайда,

олар фирмалардың ерікті жарналармен бірге ұжымдық келісімге сәйкес белгіленген жарналрға негізделеді. Олар мемлекеттің минималды қатысуымен және салыстырмалы төмен әкімшілік шығындармен байланысты жүзеге асырылады.

Кәсіби зейнетақы жүйелері негізделуі мүмкін:

-салалық принципке, ол еуропалық мемлекеттерге тән;

-жеке компания принціпіне, бұл тәсіл англоамерикандық деп есептелінеді.

Мұндай жүйелерде жұмысшыға болашақта төленетін зейнетақы жұмыс стажына және жалақыға байланысты болады. Бөлу зейнетақы жүйелеріндегі шоғырланған ресурстарға қарағанда, кәсиби жүйелерінің активтерін еркін және үкімет алдына қоятын саяси мақсаттардан тәуелсіз қолдану мүмкіндігі бар. Нәтижесінде инвестициялар жекеменшік секторға белсенді барып, мемлекеттік зейнетақы қорларына қарағанда бірмаша жоғары есесін қайтарып береді.

Барлық жеке зейнетақы жоспарлар екі категорияға бөлінеді:

Бекітілген төлемдер жоспарлары - олардың қатысушыларын зейнетақы жасына келген кезіңде, зейнетақы қоры қазіргі уақытт қандай қаржылық жағдайда екеніне қарамастан, алдын ала анықталынған жәрдемақымен қамтамасыз етіледі.
Бекітілген жарналар жоспарлары зейнетақы төлемдері зейнетке шығу уақытына сәйкес жинақталған қаражатына байланысты. [9]

Зейнетақымен қамсыздандыру жүйелерінің әртүрлігімен ерекшеленеді

Ұымдастырушылық негізде, принциптер бойынша, басқару әдісімен және т. б. маңызды сипаттамалар бойынша екі бірдей жүйененің ұқсастығын табу қиын. Зейнетақы жүйелерінің зерттеулері нәтижесінде зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін басқару классификациясының негізін қалау мүмкіндігін берді.

1-кесте. Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін басқару классификациясы

Зейнетақы жарналардың капитализамциясына немесе үлестіру принциптің

қолдануына байланысты

Ынтымақтастық

Жинақтаушы

Аралас

Зейнетақы жарналардың капитализамциясына немесе үлестіру принциптіңқолдануына байланысты: Ұлттық зейнетақы жүйесінің моделіне байланысты

ЫнтымақтастықЖинақтаушыАралас:

Беверидж моделі

Жеке (ұжымдық) зейнетақы сақтандыру моделі

Бисмарк моделі

Зейнетақы жарналардың капитализамциясына немесе үлестіру принциптіңқолдануына байланысты: Қаржыландыру әдісіне байланысты

ЫнтымақтастықЖинақтаушыАралас:

Зейнетақы төлемдерін ағымдағы түсімдерден ағымдағы шығындарды жабу

Барлық зейнетақы төлемдерін қазіргі уақытта және болашақта қамтамасыз ететін резерв құру

Зейнетақы жарналардың капитализамциясына немесе үлестіру принциптіңқолдануына байланысты: Салық салу әдісіне байланысты

ЫнтымақтастықЖинақтаушыАралас:

Зейнетақы төлеу кезіңде салық салу

Инвестициялық табысқа салық салу

Зейнетақы жарналардың капитализамциясына немесе үлестіру принциптіңқолдануына байланысты: Қатысушылар қамтылуына байланысты

ЫнтымақтастықЖинақтаушыАралас:

Барлық азаматтар үшін

Халықтың жеке топтарына арналған

1-кестенің жалғасы

1: Зейнетақы жүйесіне қатысу түріне байланысты

Міндетті

Ерікті

Кәсиби

1: Зейнетақы кестелерін қолдану арқылы зейнетақы мөлшерін анықтау тәсіліне байланысты

Бекітілген жарналарман

Бекітілген төлемдермен

1: Оспанов Г. Б. автореферат 2007 жыл

Бұл классификация осы саладағы зерттеулерді жүйеге келтіру үшін құрастырылған. Оның көмегімен әр зейнетақы жүйенің негізгі элементтерін белгілеу, зейнетақы жүйенің негізгі мақсаттық функциясын анықтауға және оған қол жеткізу үшін нақты эффективті басқару әдістерін қалыптастыруына мүмкіндік береді.

Дүние жүзіндегі зейнетақымен қамсыздандырудың тәжірибесі мен практикасы Қазақстандағы жүргізілген нарық реформа жағдайында олардың даму жолдары мен проблемаларды зерттеу негізін бере алады. Көптеген халықаралық эксперттердің пікірінше зейнетақымен қамтамасыз ету үш деңгейлі құрылымды болуы тиіс. Жұмыс барысында автор Германия, Ұлыбритания, Швеция, Польшия және Чили мемлекеттіердің зейнетақы жүйесін зерттеді.

2-кесте. Әр түлі мемлекеттердің зейнетақы жүйесінің ұқсастықтары

Мемлекет

Зейнетақы жүйесінің түрі

Зейнетақы жасы

Міндетті зейнетақы жүйесіне қатысу міндеттілігі

Салық салыну

Мемлекет: Германия

Зейнетақы жүйесінің түрі: аралас

Зейнетақы жасы: 65/65

Міндетті зейнетақы жүйесіне қатысу міндеттілігі: жоқ