ОҚО аумактық басқармасын автоматтандыру

1. Ақпараттық жүйені құрудың теориялық негіздері

Қазіргі қоғамдық прогрестің ғылыми-техникалық дамуы барысында кибернетиканы және оның басты әдіс жүелік ыңғайы кеңінен қолдану элеуметтік-экономикалық үрдістерді басқарудағы мәселелерді шешеуге де септігін елеулі түрде тигізіп отырғандығы мәлім.

Кибернетика ұғымының анықтамасында оның обьектісі, пәні және мақсаты төңрегіндегі ойлар қалыптасты. Оның маңгеру обьектісіне - күрделі динамикалық жүйелер; пәніне-жүйені басқарудағы ақпараттық үрді; мақсатында басқарудағы тиімді нәтижелерге жетудегі әдістер мен жабдықтарды тұрғызу жатады.

Алғашқы ақпараттық жүйелер 50- жылдарда пайда болды. Бұл жылдары олар еңбек ақыны есептеу, түрлі есептерді өңдеуге арналған болатын және электромеханикалық бухгалтерлік есеп машиналарында жүзеге асырылатын. Ал, 70-80-жылдары басқаруды бақылау құралы ретінде шешім қабылдауды қолдап және тездетті. 80-жылдардан кейін пайдалану бағыты мүлде өзгерді. Бұл кездегі ақпараттық жүйелер қажет кезде керекті ақпаратты беру, жаңа товарлар мен қызметтер ұсыну, жаңа жіберу бөлімдерін табу секілді жұмыстарды атқарды.

Кез-келген ақпараттық жүйенің жұмысын қамтамассыз ететін процесстерді шартты түрде келесі схемадан көруге болады:

• Ішкі немесе сыртқы құрылғылардан ақпарат енгізу;
• Ақпаратты өңдеу және оны қолайлы түрде көрсету;
• Тұтынушыға керекті немесе басқа бір жүйеге беретін ақпаратты шығару;
• Кері байланыс - белгілі бір ұжым қызметкерлерінің өңдеген информациясы, енгізілген ақпаратты коррекция жасау үшін.

Ақпараттық жүйелер құрылымын оның әртүрлі бөліктерінің жиынтығы құрайды. Бұл бөліктер ішкі жүйелер деп аталады. Ішкі жүйе- қандай да бір белгі бойынша ерекшеленген жүйелердің бөлігі. Ақпараттық жүйелердің жалпы құрылымын қолдану сферасына тәуелсіз ішкі жүйелердің жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Бұл жағдайда классификацияның құрылымдық белгісі айтылады, ал ішкі жүйелер жабдықталушы деп аталады. Осылайша, кез келген ақпараттық жүйенің құрылымын жабдықталушы ішкі жүйелердің жиынтығы түрінде көрсетуге болады.

1. ОҚО аумактық басқармасының техникалық- экономикалық сипаттамалары

Қазақстанда жүргізіліп жатқан аграрлық реформаның негізгі мақсатында өнеркәсіп ауылшаруашылық шкізаттары мен және халықты азық түлікпен қамтамасыз етуді жақсарту. Бұл процесте ауылшаруашылық өндірісінің ең басты роль атқаратыны анық. Ал ол жерде пайдалануда өндірістің ауыстырылмайтын құралы және еңбек құралы негізінде, сондықтан жер қорларын тиімді пайдалану қажет.

Жер өндірістің құралы ретінде сусыз ауасыз, күн нұры мен жылуынсыз яғни қоршаған ортаның барлық факторларының тіршілік етуі мүмкін емес. Ауылшаруашылығында да басқа салалардағы сияқты топырақты құнарландыру мен басқа да табиғи өсімдік, ландшафт гидрографикалық және гидрогеологиялық шарттар саяқты жерге пайдалы сипаттар қолданылады . Жерді пайдалануға байланысты барлық мәселелермен қатар бір қатар шамада басқа да табиғи ресурстарға: суға, өсімдікке жануарлар әлеміне және т. б. да қатысты. Бұл оны едәуір белсенді және көлемді өндірістік қорлардың қатарына әкеліп тіркейді. Жер ауылшаруашылықтың ғана емес сонымен қатар барлық агроөнеккәсіп комплексінің өндірістік ресурсы болып табылады.

Тамақ өнімдерінің қайта өндірісі жер мен өсімдіктен басталады. Жер гетарларымен қаншалықты органикалық заттар өндірілсе, қайта өндірілетін өнеркәсіп соншалықты шикізатпен қамтамасыз етіледі. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру тұрақты болған сайын шаруашылығын дамыту да тұрақталады, тамақ өнеркәсіп орындарының және басқа да ауылшаруашылығы шикізаттарын қайта өңдейтін салалардағы жұмыстар қалыпты жүреді.

Өндірістің құралы ретінде жерді оны ерекшеліктерінен бермей тұрып, тани алмайсыз. Классикалық экономикалық ғылым шаруашылығының мың жылдық тәжірибесіне сүйене отырып, табиғи және қоғамдық ғылымдарының дамуы, ауылшаруашылқ өнімдерінің басқа да құралдарынан айырмашылығы бар жердің негізгі қасиеттеріне негізделеді. Тіршілік етудің мәңгі бақилығы ауыстырылмайтындығы, физикалық жылжымайтындығы кеңістіктің шектеулігі, дұрыс жағдай» жасағанда жақсару қабілеттілігі және т. б. Өндірістің басқа құралдарынан айырмашылығы, ол адам еңбегінің нәтижесі емес табиғаттың өзінен жаралған, табиғат өнімдерінң күндігі болып табылады. Осы қасиеттердің барлығы жер нарық қатынасындағы ерекше обьект етеді.

Осыған байланысты оларды пайдалану өндірістің басқа да құралдарындай, қайта жаңартуға немесе қайтадан ауыстыруға болмайды, себебі ол бірегей құнарлы қасиетке ие. Ғылыми техникалық ілгерілеудің көптеген жетістіктері - жердің өндірушілік күшін сақтауға және көтеруге бағытталған. Сондықтан дұрыс пайдаланса, ол ешқашан нашарлауы, тозбауы және қатардан шықпауы тиіс. Сол себепті жерді пайдаланушылар мен жеке меншік иелерінен ғасырлық болашаққа есептелген огрономдық биологиалық техникалық жүйелерді талдауы мен қолдануын талап етеді. Тек осы жағдайда ғана жер ұрпақтан- ұрпаққа жақсарған күйде беріледі деп есептеуге болады. Ол бір қатар дәрежеде түбірлі молиорацияға, егіншілік жүйесіне, және ағымдық агрономдық қабылдауларғада байланысты.

Ауылшаруащшылық жүйелелерін пайдалану мәселелерін талдай отырып, кеңістік шектеулігі сияқты үстіртін шектеуліктік жалпы, жер қорларының аймақтық мүмкіндіктеріне ғана емес, ең алдымен жерді өндірістің құралы, ретінде, яғни жер сулар туралы, үзіліссіз ауылшаруашылық өндірістеріне егістікке, жайылымға, шыбындыққа және т. б. қарау қажет.

Жер суларының әртүрлерін кеңейтудің мүмкүндіктері өте кең. Қазақстанда топырақ зерттеушілер болашақтық молиоративтік қорын 84, 7 млн га бағалаған енді қазір егістік пен көп жылдық отырғызу 35млн шамасында.

Бұл мысал жер шектеулігін экономикалық қор ретінде сипаттайды. Жердің кеңістік шектеулігін өндіріс құралы ретінде үш қағидамен алу керек.

1) Құнарлық деңгейіне қарай жер бөлімдерінің шектеулігі ретінде;

2) Жерді пайдаланушылар мен жер иеленушілердің жекелеген шекаралары басқа да әкімшілік немесе аймақтық шекараларының шектеулігі ретінде.

Жер қорлары шектеулігінің барлық белгілірі мен белгілері алда әр жер бөлімдерін пайдалануды қарқынды жүруінің қозғаушы желісі екенін көрсетеді. Бұл ерекшеліктер сонымен қатар жердің тұрақты ретінде жердің нарықтық қасиеттеріне де әсер етеді. Осы мақсатқа жарайтын барлық жер бөлімдерін қарқынды пайдалану қажеттілігі барлық экологиалық орта мен топырақ жағдайларын тән -кеңістік аймақтық тұрақты орналастыруды керек етеді. Бұл егіншіліктің аймақтық жүйесін талдау қажеттілігін нақты топырақты климаттық жағдайларға тән, мелиоративтік және агорхимиялық шаралар, айқындалған мамандану мен өндірістің шоғырлану деңгейін шарттастырады.

Өндірістің құралы ретінде және экономикалық қор ретінде топырақтың жерді біршама толық сипаттайды. Топырақ бұл үздіксіз биологиялық факторлардың әсеріне қалай өзгерсе сол сияқты адамның шаруашылық қызметінен де солай өзгеретін жердің құнарлы жоғарғы қабаты.

Құнарлық -бұл тұтынушылық құндылығын тудыратын жердің негізгі қасиеті болып табылады. Әкономикалық әдебиеттердің табиғи және қатысты топырақты құнарлықты деп айыру қабылданған.

Топырақты табиғи құнарландыру ұзақ топырақ түзілу процесінде, топырақтың физикалық химиялық және биологиялық қасиеттерімен сипатталды, климаттық жағдайлармен тығыз байланыста қаралып, соның нәтижесінде жасалады. Табиғи құнарлық экономикалық құнарлаудың негізі болып табылады. Өндіріс құралдарымен еңбекпен жалғасып, ол экономикалық құнарландыруға ауысады, экономикалық -бұл топырақтың құнарлығын көбейтетін және пайдаланылатын әлеуметтік -экономикалық факторлармен шартты .

Егін шаруашылығының қабілеттіліні, ауылшаруашылығының мәдениетінің өнімділігін, үздіксіз көтеру мүмкіүндіктері әлеуметтік - экономикалық жағдайларға сай жолдармен барлық жаңа, капиталға қосымша, еңбек құралы мен сонымен қатар, ғылым мен жетістіктермен, ғылыми дәлелденіп, тәжірибе арқылы бекітілді.

Ғылыми және техникалық даму шамасына қарай, топырақтың құнарлығын көтеру мүмкіндіктері, милиорация жолымен, жаңа технологиямен, минералды және органикалық тыңайтқыштарды қолдану, өсімдіктердің жаңа сорттарын селекциялау және т. б. пайда болады.

Нарыққа өту кезеңінде топырақты құнарландыру мүмкіндіктері жер қожалығы мен жерді пайдаланушылар мен жердің жеке меншік түрлерімен байланыстырылады. [15]

Жердің табиғи ерекшелігінің күші, ауылшаруашылыққа пайдалану кезінде өндірістің құралы ретінде, топырақтың құнарлылық элементтері бұзылып қана қоймай, соның әсерімен өсімдіктің тамырлары шіри бастайды. Қалған микроорганизмдер құнарлықтың жоғалған элементтернің қалыптасуына қолдау көрсетеді. Осыған байланысты Л. И. Крутовтың жердің ролін біздің экаономикалық және философиялық әдебиеттерде ұзақ уақыт бойы гографиялық табиғи ортаның элементі аспектісінде қарағанын атап өткен жөн.

1. 2 Ақпараттық жүйелердің мақсаты және тағайындалу облысы

ЭЕМ пайда болуымен және оны ақпарат өңдеуге пайдалана бастағаннан бері көптеген ақпараттық- анықтамалық және есептік мәселелерді шешуді автоматтандыру мүмкіндігі пайда болды. Алғашқы кезде ЭЕМ ақпаратты жинақтау және сақтау үшін локальды массивтер қолданылды, мұның өзінде әрбір шешілетін мәндер үшін шешімдер және нәтижелік ақпараттың меншіктік файлдары құрылатын еді. Бұл мәліметтердің қайталануына алып келетін, оларды жаңалауды қиындататын, өзара байланысқан мәселелік есептердің шешімін табуды қиындататын. [16]

Бірте- бірте, ЭЕМ программалық жабдықтауының дамуына қарай өзара байланысқан мәліметтерді бүкіл шешілетін мәселелер бойынша жинақтауға, сақтауға және жаңалауға мүмкіндік беретін басқарушы ішкі жүйелер құру идеялары пайда болды, мысалы кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті автоматтандыру есептері үшін. Бұл идеялар өз шешімін мәліметтер қорларын басқару жүйелері арқылы тапты. МҚБЖ мәліметтер қорлары деп аталатын локальдық ғана емес, өзара байланысқан ақпараттық массивтермен де жұмыс жасайды. Дербес компьютердің пайда болуымен МҚБЖ кестелік ақпаратты өңдеудің ең танымал құрылғысы болып келеді. Олар мәліметтер банкілерінде өте үлкен ақпарат көлемін өңдеу кезінде жобалауға қажетті құрал- аспаптық құрылғылар болып табылады. Мәліметтер қорларымен жұмыс жасауға қажетті программалық жабдықтау дербес компьютерде ертеден бері қолданылады. Өкінішке орай, бұл программалар мәліметтер сақтаушы қарапайым диспечерлер қызметін атқарған және қосымшаларды қалыптастыру құрылғылары болмаған немесе күрделі болғаны соншалықты компьютерді жақсы білетін адамдардың өздері олармен жұмыс жасаудан қашатын. Кейін толық, пайдаланушыларға негізделген қосымшалар жасалды.

Ақпаратты қандай да бір мәселелерді шешу үшін пайдалы болатын, қабылданып алынған, түсінікті және білім деп түсінуге болады. Ақпарат дегеніміз, оны алушы кісіге дейін қабылдау механизмінің қабылданды-түсінікті-бағаланды деген үш сүзгісінен өткен нәрсе.

Мұндай анықтама ақпарат үш деңгейде қарауға мүмкіндік береді: синтаксистік, семантикалық және прогматикалық.

Ақпарат жүйесінде элементтер арасындағы байланыс ақпарат арқылы, яғни бір оқиғалар туралы белгелер арқылы жүзеге асады.

Ақпарат жүйесі қандайда бір обьектінің басқаруға қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу іздеу және шығарып, беру жүйесі ақпраттық обьектілердің бірігуін қамтитын қандай да бір ақпаратты кеңістікті бейнелейтін пәндік саланы иемденеді.

Ақпарат жүйесін жіктеуде оны келесі ішкі кластарға бөлуге болады:

-ақпараттық- анықтамалық жүйелер;

-ақпараттық анықтамалық жүйелер

-ақпараттық қадағалаушы жүйелер.

Ақпараттық анықтамалық жүйелер ақпаратты жинап, оны адамның пайдалануы үшін дайындалады.

Ақпараттық кеңес беретін жүйелер обьектінің күйі мен жұмыс тәртібі туралы ақпаратты беріп, нақты жағдай үшін қажетті ұсыныстар мен пікірлерді ұсынады.

0. Экономикалық есептер кешенінің қойылуы

Мәліметтермен жұмыс жасау барысында файлдардың кейбірінде өте үлкен ақпарат көлемі сақталған немесе жеке орналасқан файлдар өте көп. Сонымен қатар, мәліметтердің мұндай көлемімен жұмыс жасауға кез келген программаның немесе жүйенің шектеулері мүмкіндік бермеуі мүмкін.

Мәліметтерді түрлі тәсілде пайдаланғанда: нақты келісім бойынша ақпарат үшін, қорытынды талдау үшін немесе дәл осы мәліметтерді түрлі жағдайларды болжау үшін қолданғанда. Демек, осы мәліметтерді жан- жақты қарастыру қажет, мұның өзі барлық қажеттіліктерді қанағаттандыратын мәліметтердің бірегей құрылымын құруда қиындық тудырады.

Түрлі мамандар бірдей мәліметтерді пайдалану қажеттігі туындайды. Мысалы, оларды енгізу, жаңалау және талдаумен түрлі адамдар айналысады. Егер электрондық кестеге немесе құжатқа бір ғана адам өзгерістер енгізе алатын болса, онда мәліметтер қорында бір уақытта бірнеше пайдаланушылар жұмыс жасай алады, олардың барлығы бір ғана кесте мәліметтерін өңдеуі мүмкін. Мұның өзінде мәліметтер қорында пайдаланушылар әрдайым ең жаңа мәліметтермен жұмыс жасайтынына кепілдік беріледі.

2. Экономикалық басқарушы ақпараттық жүйені құру

Ақпараттық жүйелер қоғам пайда болғалы бері бар, өйткені дамудың әр сатысында қоғам өзінің басқарылуы үшін жүйелі, алдын-ала дайындалған ақпаратты талап етеді. Әсіресе бұл материалдық және материалдық емес құндылықтарды өндірумен байланысты болатын өндірістік процесстерге қатысты.

Басқаруға деген қажеттілік ортақ мақсаттар үшін біріктірілген қандай да бір коллектив мүшелерінің іс-әрекетін басқару үшін туындайды.

Кибернетикалық тәсілге сәйкес басқару жүйесі басқару объектіліерінің жиынтығынан құралады. Мысалы, кәсіпорын және басқару субъектісі. Жүйенің екі компоненті де тура және кері байланыстармен байланысқан. Тура байланыс директивті ақпарат ағындарымен, басқарушы аппараттан басқару объектісіне бағытталатын, сипатталады. Ал, кері байланыс кері бағытта бағытталатын қабылданған шешімдер туралы есептік ақпаратты бейнелейді. Есептік ақпарат ішкі экономикалық жағдайды және оның ішкі ортаға әсер ету деңгейін бейнелейді.

Кері және тура ақпарат ағындарының, мәліметтерді өңдеу және сақтау құрылғыларының, сонымен қатар басқару аппаратының қызметкерлерінің өзара байланысы экономикалық объектінің ақпараттық жүйесін құрайды.

Экономикалық ақпараттық жүйе мағынасында пайдаланушылар сұраныстары бойынша экономикалық ақпаратты сақтау, іздеу және беру жүйесі түсініледі.

Экономикалық ақпараттық жүйе күрделі жүйе болып табылады, көптеген элементтер жиыны және олардың арасындағы қарым-қатынастар түрінде бейнеленеді. Экономикалық ақпараттық жүйе жалпылама бөлімдері ретінде жабдықтаушы және функционалдық ішкі жүйелерді қарастыруға болады.

Экономикалық ақпараттық жүйенің жабдықтаушы ішкі жүйесі ақпараттық, программалық, математикалық, техникалық, ұйымдастырушылық және құқықтық жабдықтаулардан тұрады.

Экономикалық ақпараттық жүйенің функционалдық ішкі жүйесі объектіні басқару функцияларынан, басқару деңгейінен, басқарылушы ресурс түрінен, қолданылу аумағынан және т. б. тәуелді болатын объектіні басқару жүйесінің моделі болып табылады.

2. 1 Ену ақпаратын сипаттау

Бағдарламада енгізілген мәліметтерді кесте түрінде көрсетуге болады. Ол үшін Database Desktop мәліметтер қорына енгіземіз.

Кесте 1. «Кызметкерлер» кестесі:

Кесте 2. «Өнімі» кестесі:

Кесте 3. «Шикізат» кестесі:

2. 2 АЖ технологиялық жабдықтау

Технология ұғымы грек тілінен аударғанда (techne) өнер, шеберлік, дағды деген мағына береді, ал мұның барлығы да процесстер. Процесс ұғымының мағынасында қойылған мақсатқа жету үшін орындалатын анықталған іс-әрекеттер жиынтығын түсінеміз. Процесс адам таңдаған стратегия бойынша анықталып, түрлі әдістер және құрылғылар көмегімен жүзеге асырылуы тиіс.

Ақпарат қоғамның кәдімгі материалдық ресурстармен барабар құнды ресурсы болып табылады, демек, оны өңдеу процесі технология деп түсініледі.

Ақпараттық технология (АТ) - объект жағдайы туралы жаңа сапалы ақпарат алу үшін ақпараттық ресурстарды пайдалану процессінің еңбек ауқымын төмендету мақсатында ақпаратты сақтау, өңдеу, жинақтау және бейнелеуді қамтамасыз ететін, технологиялық тізбекке біріктірілген әдістер мен программалық- техникалық құрылғылар жиынтығы.

Ақпараттық технология басқарушы шешімдерді дайындау және қабылдаумен байланысты басқарушы қызметкерлердің ақпараттық қызметін қамтитын технологиялық процесстерді бейнелейді.

2. 1. 1 Есептерді шешу және есептеу алгоритмі

Алгоритм - берілген ағымдық мәліметтерден ізделінді нәтижеге алып келетін, есептеу процессін анықтайтын нақты ережелер.

Бұл берілген анықтама бойынша ережелерде қандай да бір амалдар жүйесінің анықталған ретпен орындалуы көрсетіледі және оларды берілген есеп бойынша ағымдық мәліметтерге қолдану ережелері беріледі.

Алгоритмдердің негізгі сипаттамалары:

Дискреттілік- процесс алгоритмімен анықталатын бөлек элементар кезеңдерге мүшеленуі;

Детерминерлену- нұсқаулар жиынтығы нақты болуы тиіс, бұл сипаттама берілген ағымдық мәліметтерде нәтиженің бірмәнділігін қамтамасыз етеді.

Нәтижелілік- берліген алгоритм бойынша жүріп жатқан процесс шекті кезеңдер санында тоқтап, нәтиже беруі тиіс.

Жалпылық- алгоритм тек бір ғана мәселені шешуге ғана емес, осы типтес есептер классын шешуге де қолданыла алатын болуы тиіс.

Есепті шешу алгоритмі логикалық есептеуіш процессті бейнелейді.

Жасалып жатқан жұмыстың есебін шешу алгоритмі келесі түрде сипатталады:

Сұлба 4. Есепті шешу алгоритмі.

2. 1. 2 Есептер кешенін программалық жабдықтау.

Программалық жабдықтау - бұл техникалық құрылғылардың дұрыс жұмыс жасауы және ақпараттық жүйе мәелелері мен есептерін жүзеге асыруға арналған программалар кешені.

Программалық жабдықтау құрамына жалпы жүйелік және арнайы программалық өнімдер, сонымен қатар техникалық құжаттама кіреді.

Есептерді жүзеге саыру барсында мен WindowsХР операциялық жүйесін, MS Office қолданбалы программалар пакетін, Borland Delphi7 программалар жасаудың визуал ортасын қолдандым және АИСТ программасын құрдым.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс