Транспорттық құралдарды бағалау

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Транспорттық құралдарды бағалаудың теориялық негіздері ... ... ...4
1.1. Машиналар мен құрал.жабдықтарды бағалауда қолданылатын ұғымдар ... ..4
1.2. Шығын тәсілдерін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3. Салыстыру тәсілдерін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2. Жеңіл автокөлікті бағалау есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Транспорттық құралдарды бағалау үшін, негізгі қорлардың басқа элементтерін бағалауда қолданылатын базалық механизмдер мен тәсілдер қолданылады:
- Салыстырмалы
- Шығындық
- Табыстық
Халықаралық және қазақстандық үлгісінде белгілегендей, белгілі бір әдістің таңдалуы көбінесе ақпараттың ашықтығына, нарықтың және бағаланатын объектінің ерекшелігіне ескертулер жүргізе отрып, бағалаудың нәтижесін беру керек. Егер барлық қолданылған әдістер өзінің әрбір элементін нарықтық ақпаратқа сүйене отырып қабылдаса, теоретикалық жағынан бұл дұрыс та болуы мүмкін, бірақ практикалық есептеулерде әр түрлі әдістермен алынған бағалық құнның мөлшері әр түрлі болады. Бұл өзгешеліктер елеулі болуы мүмкін, оны жеңу үшін әр түрлі мүмкіншіліктерді ұсынуға болады: түрлі әдістермен алынған орташаланған баға; бағаның интервалдарының тапсырмалары; алдыңғы қатарлы әдісті таңдау және басқа тәсілдер арқылы алынған бағаларды ескермеу.
Бағалаушы транспорттық құралдарды бағалаудың әр түрлі әдістерін қолдануға құқығы бар. Бағалаудың құрамында қарастырылған, машиналардың және құрал-жабдықтардың әр түрлі топтарына бағалану қолданылуы мүмкін. Бірақ, бағалаудың әрбір тәсілі кемшіліктері мен артықшылықтарға байланысты нақтылық пен дәйектілікті қамтамасыз ету үшін жалпы жағдайда бірнеше тәсілді қолдануға ұсынылады. Кейбір жағдайларда оның нақты түрлерінің ерекшелігін ескеру керек. Бұған бизнесті құрайтын машиналар мен құрал-жабдықтар, лизингте қолданып жатқан және лизингке алынған машиналар мен құрал-жабдықтар жатады. Олар өндірістік-технологиялық жүенің біртұтас бөлінбеген жүйеде қарастырылады.
Бағалаушының жұмысы жоба алдындағы бағалау жұмыстары кезінде тапсырыс берушінің ойлары шындықпен қаншалықты жанасатынын түсіну. Бағалау жұмыстары бойынша есептеулер бағалаушының экспресс-талдаудан алынған қорытындыларын растау керек. Бағалаушының жолындағы негізгі кедергілердің бірі, бағалау объектісінің бір мәнді идентификациясының болмауы, толық мәліметтер тізімін ала алмау.
Бірінші және екінші нарық болмаған кездер алыста қалған жоқ. Құралды алғаннан кейін оның өзінің бірінші иесінің қолында тозып қалатын. Сирек кездерде иелерін ауыстыру болған. Құралдар қайтарымсыз « бір баланстан екінші балансқа» берілген, болмаса бекітілген есептік – қалдық құны бойынша сатылады.
Қазіргі кезде толық сенімділікпен бірінші және екінші мүліктік нарықтың әрекет ететіндігі туралы және құралдардың кең таралған және белсенді тауар екендігі туралы айтуға болады. Нарық пайда болды – бағалауға қажет болды. Ал бағалау бағаланатын объектілерінің нақты идентификация жөнінде талаптарын қойды. Идентификация – бұл объектілердің қасиеттерін, техникалық сипаттамаларын тауып оларды негізгі құралдардың белгілі бір тобына жатқызу. Бұл ақпарат кейін объектілер құнын есептеуге қажет мәлімет болып табылады Орташа кәсіпорындағы құралдар санын мен түрлерін есепке алсақ бұл ең жауапты және қиын процесс екенін түсінеміз.

1. Қазақстан Республикасының бағалау қызметі туралы заңы 30 қараша 2000 ж. № 109-11 ҚРЗ.
2. Асқарова Ж.А. «Бизнесті бағалау»/Оқу құралы/ Алматы 2007ж
3. Тажибаев С.Д. «Оценка машен и оборудования»/Учебное пособие/Алматы 2008ж.
4. Кузнецов О.Г., Танбаев Ж.Д. "Теория и практика оценки транспортных средств" /Оқу құралы/ Алматы 2002ж.
5. Колеса №12, 24.03 -30.03.2009.
6. С.В.Валдайцев «Оценка бизнеса», «Проспект» Москва 2006г
7. Положение об оценке стоимости объектов приватизации, утвержденное Постановление Правительства Р.К. от 06.05.1996г. №562.
8. Международные стандарты оценки.-Международный комитет по стандартам оценки имущества

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Т. РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра: Статистика және баға

Курстық жұмыс

Тақырыбы: ТРАНСПОРТТЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ БАҒАЛАУ

Орындаған: Қайырбаева А.

Мамандығы: Бағалау
Тобы:
302

Тексерген: Оралтаев Т. К.

Алматы 2010 жыл
Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Транспорттық құралдарды бағалаудың теориялық негіздері ... ... ...4
1.1. Машиналар мен құрал-жабдықтарды бағалауда қолданылатын ұғымдар ... ..4
1.2. Шығын тәсілдерін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .7
1.3. Салыстыру тәсілдерін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .16
2. Жеңіл автокөлікті бағалау
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26 Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...27
КІРІСПЕ
Транспорттық құралдарды бағалау үшін, негізгі қорлардың басқа
элементтерін бағалауда қолданылатын базалық механизмдер мен тәсілдер
қолданылады:
- Салыстырмалы
- Шығындық
- Табыстық
Халықаралық және қазақстандық үлгісінде белгілегендей, белгілі бір
әдістің таңдалуы көбінесе ақпараттың ашықтығына, нарықтың және бағаланатын
объектінің ерекшелігіне ескертулер жүргізе отрып, бағалаудың нәтижесін беру
керек. Егер барлық қолданылған әдістер өзінің әрбір элементін нарықтық
ақпаратқа сүйене отырып қабылдаса, теоретикалық жағынан бұл дұрыс та болуы
мүмкін, бірақ практикалық есептеулерде әр түрлі әдістермен алынған бағалық
құнның мөлшері әр түрлі болады. Бұл өзгешеліктер елеулі болуы мүмкін, оны
жеңу үшін әр түрлі мүмкіншіліктерді ұсынуға болады: түрлі әдістермен
алынған орташаланған баға; бағаның интервалдарының тапсырмалары; алдыңғы
қатарлы әдісті таңдау және басқа тәсілдер арқылы алынған бағаларды
ескермеу.
Бағалаушы транспорттық құралдарды бағалаудың әр түрлі әдістерін қолдануға
құқығы бар. Бағалаудың құрамында қарастырылған, машиналардың және құрал-
жабдықтардың әр түрлі топтарына бағалану қолданылуы мүмкін. Бірақ,
бағалаудың әрбір тәсілі кемшіліктері мен артықшылықтарға байланысты
нақтылық пен дәйектілікті қамтамасыз ету үшін жалпы жағдайда бірнеше
тәсілді қолдануға ұсынылады. Кейбір жағдайларда оның нақты түрлерінің
ерекшелігін ескеру керек. Бұған бизнесті құрайтын машиналар мен құрал-
жабдықтар, лизингте қолданып жатқан және лизингке алынған машиналар мен
құрал-жабдықтар жатады. Олар өндірістік-технологиялық жүенің біртұтас
бөлінбеген жүйеде қарастырылады.
Бағалаушының жұмысы жоба алдындағы бағалау жұмыстары кезінде тапсырыс
берушінің ойлары шындықпен қаншалықты жанасатынын түсіну. Бағалау жұмыстары
бойынша есептеулер бағалаушының экспресс-талдаудан алынған қорытындыларын
растау керек. Бағалаушының жолындағы негізгі кедергілердің бірі, бағалау
объектісінің бір мәнді идентификациясының болмауы, толық мәліметтер тізімін
ала алмау.
Бірінші және екінші нарық болмаған кездер алыста қалған жоқ. Құралды
алғаннан кейін оның өзінің бірінші иесінің қолында тозып қалатын. Сирек
кездерде иелерін ауыстыру болған. Құралдар қайтарымсыз бір баланстан
екінші балансқа берілген, болмаса бекітілген есептік – қалдық құны бойынша
сатылады.
Қазіргі кезде толық сенімділікпен бірінші және екінші мүліктік нарықтың
әрекет ететіндігі туралы және құралдардың кең таралған және белсенді тауар
екендігі туралы айтуға болады. Нарық пайда болды – бағалауға қажет болды.
Ал бағалау бағаланатын объектілерінің нақты идентификация жөнінде
талаптарын қойды. Идентификация – бұл объектілердің қасиеттерін, техникалық
сипаттамаларын тауып оларды негізгі құралдардың белгілі бір тобына жатқызу.
Бұл ақпарат кейін объектілер құнын есептеуге қажет мәлімет болып табылады
Орташа кәсіпорындағы құралдар санын мен түрлерін есепке алсақ бұл ең
жауапты және қиын процесс екенін түсінеміз.

1.1. ТРАНСПОРТТЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ БАҒАЛАУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҰҒЫМДАР
Баға – бұл:
1) Бағалау объектілерінің құны туралы бағалаушылардың ғылыми негізделген
пікірі;
2) Бағалау объектілерінің мүмкін болатын нарықтық құнының анықталуы.
Бағалау объектісі – бұл осыған қатысты бағалауды жүзеге асыратын
азаматтық құқықтар объектісі.
Бағалау тақырыбы – бұл меншік құқығының әр түрлі тұрпаты. Бағалау
тақырыбы болып үйге толық меншік құқығы болып табылады.
Толық меншік құқығы – меншікті иелену, пайдалану және өкімдену құқығы.
Бағалау күні – бағалау объектісінің мүмкін болатын нарықтық немесе өзге
құнды анықталатын күні.
Бағалау туралы есепті жасау күні – бағалау туралы есепке қол қойылған
күн.
Бағалау қызметтері - бұл оның нәтижелерін қолдану салалары: қозғалмайтын
мүлік объектісінің нақты құнын анықтаудағы, тапсырыс берушіге және басқа да
қызығушы тұлғаларға, сонымен қатар объектіні кепілге қою мақсатында көмек
көрсету.
Бағалау мақсаты- бұл баға түрінің анықталуы және бағалауды, бағалау
объектісінің нарықтық құны арқылы іске асыру.
Нарықтық құн – мәміле жақтарының бағалау объектісі туралы барлық
ақпаратты бола отырып әрекет ететін кездегі, бағалау объектісінің бәсеке
жағдайындағы мәмілеге негізделіп шеттетіле алатын, бірақ мәміледегі бағаға
төмендегі болжанбаған жағдайлар әсер етпейтін ең мүмкін болатын бағасы.

- мәміле жақтарының біреуі бағалау объектісін шеттетуге, ол екінші жағы
сатып алуға міндетті емес:
- мәміле жақтары мәміле тақырыбы туралы жақсы хабар берілген және де өз
мүдделері үшін әрекет етеді;
- мәміле бағасы бағалау объектісі үшін ақшалай сыйақының балама құны
болып табылыды және мәмілеге тұруға мәміле жақтарының ешқайсы
тарапынан мәжбүрлеу болған жоқ.
Берілген “Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы” заңның
анықтамасына сәйкес келетін “Нарықтық құн” ұғымының анықтамасы бағалаудың
жалпы ұғымдары мен ұстанымдары тарапында және кіріспеде, “нарықтық құн –
бағалау негізі ” 1 – стандартында және “Бағалау несие қамтамасыз ету үшін,
кепілдеме үшін және қараудың міндеттемелері үшін” 4 – стандартында
келтірілген Бағалаудың Халықаралық стандарттарының анықтамаларынан аз ғана
айырмашылығы болса да бағалаушылардың пікірі бойынша олар жасаған
қорытындылар мен бағалау нәтижелері Бағалаудың Халықаралық стандарттары
талаптарына толығымен сәйкес.
Тапсырыс беруші- Орындаушы – Бағалаушының қызметін тұтынушы келісім –
шарт жақтарының бірі болып табылатын тұлға.
Бағалаушы- бағалау келісім – шартының екінші жағы болып табылатын,
бағалауды жүргізетін және бағалау келісім – шартының орындалуына
жауапкершілікті алатын жеке тұлға.
Бағалаушылар – Бағалауға және Бағалау туралы есепті құруға
қатысушылар, компетентті жұмыс істеуге, бағалаудың кәсіптік стандарттарын
сақтауға, өз мінез – құлықтарында сақсыз, әдепсіз немесе біліксіз әрекет
танытпауға, тапсырысты риясыз, объективті,бағалауға өзінің жеке мүддесін
енгізбеу міндеттемелерін алған мамандар тобы.
Бағалау қызметінің ерекшеліктері – осыларға сәйкес бағалау қызметінің
субъектілерімен қолданылатын бағалау принциптерін пайдаланғанда бағалау
жұмыстарының орындалу сапасына, қозғалмайтын мүлікті, қозғалатын мүлікті,
меншік кешені ретінде кәсіпорынды, интеллектуалды меншік объектілерін
бағалау әдістеріне, бағалау туралы есептің формасы мен мазмұнына қойылатын
талаптар бойынша бағалау жұмыстары жүргізуі тиіс, Қазақстанның мемлекеттік
басқару органдарымен белгіленген ережелер бойынша.
Бағалау практикасының ережелері- осыларға сәйкес бағалау жұмыстары
жүргізуі тиіс, құқықтық – нормативтік базасының нашар әзірленуінің және
бағалау қызметі туралы мемлекетпен бекітілген стандарттың болмауының
нәтижесінде Қазақстанда бекітілген ережелер.
Бағалау туралы есеп- өкілетті органмен белгіленген жазбаша мәлімдеме
түріндегі бағалау жұыстарының нәтижесі туралы заң талаптарына сай келетін
және тапсырушыға берілетін орындаушы бағалаушының шынайы есебі. Басқа
ұғымдардың анықтамалары олар қарастырылатын бағалау туралы есептің
бөлімдерінде келтіріледі.
Жалпы көліктер мен жабдықтарды бағалау қабылданған процестерге
байланысты қарастырылады. Көліктер мен жабдықтар
активтер түрлерімен ерекшеленеді.
Бағалаудың мақсаттарынан және себептеріне тәуелді бағалау объектісі
жүргізіледі.
Көліктер мен жабдықтардың нарықтық құнын бағалау үшін біз үш тәсілмен
жұмыс істедік. Олар: шығын тәсілі,салыстыру тәсілі және кіріс тәсілдері.
Біріншіден, шығын тәсілі көліктер мен жабдықтарды бағалауды орынбасу
процесімен және еңбек теориясы құнымен негізделеді. Осы тәсілдің өзі
бірнеше әдістер арқылы жүзеге асады.
Екіншіден, салыстыру тәсілі- арқылы бағаланатын көлік құнын жабдыққа
бағалы ақпараты бар тәріздес бағаланатын объектіні есептеуге болады. Осы
тәсіл бағаланатын объект үшін бірнеше аналогтарды беруге болатынын олардың
сатудың белгілі бағасын шығарады.
Үшіншіден, кіріс тәсілі-бағаланатын жабдықтың инвестициялық құнын,
оның пайдаланудағы болашақ кірістердің ағымды құнын анықтайды.Көліктер мен
жабдықтар бағалауында кіріс тәсілі шектеулі қолданылады. Өйткені,
бағаланатын жабдықтың бірлігінен әкелетін және жалпы өндіріс жүйесінен
әкелетін кірісті сипаттау қиынға түседі.

1.2. Транспорттық құралдарды жүйелі талдау

Транспорттық құралдар – күрделі, көп сыңарлы бұйым. Бұл объектілердің
нарықтық құнын анықтағанда, жоғарыда айтылған жалпы экономикалық принциптер
ғана емес, сонымен қатар басқа да жалпы алынған ғылыми зерттеулер мен
әдістер, соның ішінде мыналарды айтуға болады, статистикалық талдау,
функционалды әдіс, статистикалық модельдеу мен өмірлік цикл принципі
қолданылады.
Жүйелі талдау қарастырылатын бағалау объектіні күрделі техникалық
жүйе ретінде болжайды, сабақтастық, әрекеттілік элементтерден тұратынын
және басқа да системамен кірісі мен шығысының болуы (сыртқы орта)
Интегративті жүйенің сипаты ерекше қасиетті және ол система элементіне
кіретін алгебралық сомамен табыстырылмайды. Жүйелі талдау өзінің
операциясына структуризациялық жүйе, элементтердің бір-бірімен байланысын
зерттейтін және сыртқы ортамен, элементтер параметрін анықтау жүйені
толығымен қосады. Осыған қоса жүйелі әдіс техноэкономикалық талдау
көрсеткіштерінің объектісіне қолданылуы мүмкін. Ол негізінде комплексті
көрсеткішті жүйелі жеке көрсеткіштер ретінде әр түрлі деңгейде қаралады.
Функционалды әдістемеде әрбір материалдық объект дақпыртты функцияны
тасушы ретінде болады. Бұл функциялар пайдалы және пайдасыз болуы мүмкін.
Пайдасыз функциялар объектінің ақталмайтын қымбаттауына әкеледі. Осының
негізінде объектінің құны бірінен құн функциясын зерттейді. Функционалды
әдіс принциптері құн талдау теориясында және инжиринг құнының негізінде
жатыр.
Статистикалық үлгілеу – методология, математикалық статистика
теориясына ахуал сүйенеді және бағалаушының экономика-математикалық
корреляциялық әдістерін тұрғызуға арнайы аспабы болып келеді. Статистикалық
модельдеу сонымен қатар бағалау нәтижесіне түзету анализін өткізуге
мүмкіндік береді, жетілдіру және экономикалық нормативті шығындарын
негіздеу және рентабельділік есептеу құнында қолданылады.
Өмірлік цикл принципі барлық объектінің өмірлік кезендерінің
параметрлерін зерттеуін болжайды: жобалау, өңдеу, сату, эксплуатация және
утилизация. Әр бір өмірлік цикл кезеңдерінде ақша ағымдарын бағалайды және
пайда мен шығынды талдайды. Өмірлік цикл теория дәрежесі мынандай
практикалық тапсырманы есептеуге, объектінің қызмет ету тиімділігін
бағалау, пайдалылық мерзімін пайдалануын болжау ( қызмет мерзімі ),
объектінің тозу дәрежесін бағалау және т.б.

1.3 Бағалау процессі.

Бағалау процессі бірнеше негізгі кезеңдерден тұрады.
Тапсырма қаулысы. Тапсырыс берушінің бағалау қажеттілігі пайда болып
бағалаушы тапсырыс ерушімен бірге ситуацияны қарастырады. Әдетте бұндай
ситуациялар Қазақстан Республикасының бағалау қызметі туралы заңда
ескеріледі және регламенттеледі. Содан кейін бағалау нәтижесі қалай
пайдаланатыны және меншік қандай бағалау объектісіне жататынын қарастырады.
Бағалау күні бағалау объектісінің мақсаты мен ситуациясына байланысты
анықталады. Бағалау күні – бұл бекіту күні, бұл күнге барлық есептемелер
жүргізіледі. Нарықта үздіксіз ситуация ауысуы нәтижесінде, бағалау күніне
байланысты әр түрлі нәтижелер алынады.
Құнды анықтау. Бұл этапта бағалаушы бағалау мақсатын салыстыру, ол
бұл кезеңде көрсетіледі және есептелуі керек. Машина мен құралжабдықтарды
бағалауда әр түрлі құн құн түрлері қарастырылады. Оның ішінде ең маңызды
нарықтық құн болып есептеледі. Бағалаудың міндеттемелеріне бағалау
объектісінің мақсатына байланысты ең тиімді тәсілдерін, құнның кезеңдері
мен түрін тапсырыс берушіге ұсынуы кіреді.
Меншік объектісін анықтау. Бұл этапта меншікті теңдестіру және оны
инвентаризациялық тізіммен салыстыру жұмыстары атқарылады.
Мәліметтер жиыны. Бұл ең күрделі және өзекті жұмыстардың бірі болып
саналады. Мұнда міндетті түрде активтерді жүйелеу және оларды
классификациялау жүргізуі тиіс. Ол бухгалтерлік есептеуде қолданылатын
стандартты классификация немесе +жекеменшік, бағалаушының өз шартымен
құрастырылған егер ол қойылған тапсырманы тез және жақсы есептеуге
көмектессе.
Содан кейін бағалаушы объектіні физикалфқ қарастырады, объектінің
сипаттамасын жүргізеді ( листинг ), машинаның физикалық күй – жағдайын
анализдейді, техникалық қызмет әдістемелермен танысады, технология және
әрдайым жөндеу графикасымен, сонымен қатар олардың орындалуын анализдейді.
Бұл мәліметтер келешекте машинаның күй-жағдайын дұрыс анықтауға мүмкіндік
береді. Мәліметтер жинау этапы ең маңызды болып табылады, себебі бұл
жинақталған мәліметтер барлық бағалау жұмысының нәтижесішығарылады. Жиі
машина мен құралжабдықтарды бағалағанда көптеген агрегаттар мен буындарды
қоса бағалауымыз қажет. Егер барлық қажетті мәліметтерді анықтап алмасақ,
әсіресе физикалық қарастыруда, онда бұл себептерден әр түрлі түсініктемелер
пайда болуы мүмкін және ол қате нәтижеге соқтыруы мүмкін.
Бағалаушы физикалық қарастыруды жүргізбеуіне болады, бірақ ол өз
атчетында бұл мәліметті көрсетуі тиіс. Күтілетін нақты құн нәтижесі екі есе
түседі.
Мәліметтер жинау барысында негізгі үш бағытқа негізделуі жөн:
Шығындар әдісінің ерекшелігі мынада, индекстеуге объектінің тұтастай
алғандағы құны (бағасы) емес, оның өзіндік құны реттелетін шығынға
ұшырайды.
Салыту осындай немесе осы объектіге ұқсас т.б. осындай құралжабдықтар
құнының анализі.
Пайдалылық ол объектінің болашақта қандай пайда әкелетіні.

Тозу анализі. Бұл этапта бағалаушы мәліметтерді талдайды, сонымен
қатар осы мәліметтерге сүйене отырып машинанын физикалық күй-жағдайын нақты
анықтайды. Эксплуатациядағы машина әр түрлі физхикалық факторлерге дұшар
болатыны бізге түсінікті және тозу кезеңі анықталады.
Бірақ та физикалық тозу ғана емес сонымен қатар функционалды және
экономикалық ескіруі де машина құнының түсуіне себепкер болады.
Функционалды немесе материалдық тозу техника және технологиялық
прогресс кезінде пайда болады. Осыдан бірнеше жыл бұрын шығарылған машина
бүгінгі кезде шығарылғанмен ерекшеленеді. Бұл ерекшеліктер әр түрлі болуы
мүмкін.
--- капиталды шығындардың және эксплуатациялық шығынның көп болуы,
нашар техникалық сипаттамалар, ескі техника мен материалдарды қолдану және
т.б. Бұның бәрі техниканың тартымдылық құнын төмендетеді.
Сыртқы экономикалық тозу – сыртқы және ішкі нарықта болып жатқан
экономикалық өзгерістерге байланысты туындайды.
Объектінің жағдайын, қолдану деңгейін талдап, бағалаушы жұмыстың ең
маңызды бөлігіне, яғни объектіні бағалау және есептеуге кіріседі.

2.1. Бағалау методологиясы.

Транспорттық құралдарды практикалық бағалауда негізгі үш тәсіл
қолданылады.
Шығындық тәсіл, құнды бағалауда мына жағдайға сүйенеді: баға, құн және
өзіндік құн арасындағы айырмашылықтарға қарамастан, нарықтық
қатысушыларықұн мен бағаны, өндіріс және сатушығындарына байланысты. Мұнда
физикалық тозу басты рөл атқарады.
Нарықтық тәсіл, жиі салыстырмалы тәсіл (салыстыру арқылы) деп аталады,
әділетті анықтау немесе дәйекті объекті нарықтық құнына негізделеді.
Табысбық тәсіл, пайдадан шыға нарықтық құнның анықтауы негізделеді, ол
болашақта объектінің эксплуатациядан әкелетін пайдасы.
Барлық үш тәсіл нарықтық мәліметтерді қолданады. Шығындық тәсіл
материалға, еңбекке және т.б. ресурстар, машиналарды ауыстыруға немесе
қалпына келтіру үшін керек ресурстардың нарықтық құнын қолданады. Нарықтық
тәсіл берілген құрылыстың бірлігінің нарықтық құнын анықтайды. Ал табыстық
тәсіл арқылы бағаланатын объектінің болашақта әкелетін табысы негізінде
құнын анықтайды.
Үш тәсілдің есебін жүргізгенде, бағалаушы көп жағдайда үш нәтиже
алады. Сол себепті келесі кезеңде бағалаушы алған нәтижелерді салыстырып
талдау жасап, қорытынды жасайды. Содан кейін бағалаушы қорытынды құн
шығарады. Соңғы кезең бұл – бағалау туралы есеп жасау. Төменде аталып
кеткен кезеңдерге толық тоқталып кеттік.

2.2. Бағалау мақсаты.

Мүлікті бағалау әрқашанда мақсатты сипаты бар. Транспорттық құралдарды
бағалауда келесідей бағалау мақсаттары және дәлелдері аса маңызды.
• Салық салу және бухгалтерлік есеп беру мақсатында кәсіпорынның
активтерін қайта бағалау,
• Акционерлік қоғам құру кензінде мүліктік кешеннің жалпы құнын
бағалау,
• Несиелеу жағдайында белгілі объектіні кепіл ретінде алу үшін
машинаның және құрылыстың кепілдік құнын анықтау,
• Транспорттық құралдардың сақтандыру құнын анықтау,
• Қаржылық менеджмент мақсатындағы машиналармен құрылғылардың құнын
анықтау.
Сонымен қатар машиналар мен құрылғылардың құнын анықтағанда:
• Сату, сатып алу кезінде;
• Жалға немесе лизинг беру кезінде;
• Жарғылық капиталда мүліктің үлесін анықтау;
• Кәсіпорынды жабу кезінде;
• Кәсіпорынды ликвидациялаған кезде;
• Инвестициялық жобаның бизнес жоспарын жасау кезінде;
• Объектілерді утилизациялаған кезде және т.б.

Бағалау объектісінің мақсаты мен дәлелдеріне байланысты мынадай болуы
мүмкін:
• Жекеше, бір ғана машина немесе құрылғылар, нарықтық құн, салыстыру
құны, ликвидациялық құн, жалға беру құрылғылар құны, утилизациялық
құн анықтаған жағдайда;
• Көптеген шартпен бір бірі тәуелсіз бірлік машиналар мен құрылғылар,
қалпына келтіру құны анықталған жағдайда;
• Машина және құрылғылар комплексін өндіріс – техникалық ақпаратпен
тіркеу, комплекстік бөлек элементтерімен және олардың арасында, бір
жағынан оны қоршаған инженер – техникалық инфраструктурамен, ал
екіншіден нарықтық құн анықталған кезде, ликвидациялық құн,
инвестициялық құн.
Құн түрін бағалау мақсаты мен ахуалына байланысты таңдалады.
Бағалау мақсаты мен дәлелдері бағалау объектісін таңдауына ықпал
етеді, бағалау әдістерінде қолданады, бағалау құнының түрін анықтау және
анықталу әдістері.
Осыған байланысты әр бір бірдей құрылғылар жиыны бағалау мақсатына
байланысты әр түрлі бағалануы мүмкін және жалпы жиынның құны да әр түрлі
болады.
Дүние жүзілік тәжірибеде келесідей бағалау мақсаты мен құн кезеңдері
ұсынады:
• Меншік құқықтарын беру – дәйекті нарықтық құн;
• Қаржыландыру (несие беру мақсатымен және т.б.) – дәйекті нарықтық
құнын тоқталмай пайдалануы (бұл құн көбінесе өте жоғары нәтиже
береді), дәйекті нарықтық құнның ауысуы, ликвидацияны ретке салу
құны, тездетілген ликвидациялық құн;
• Табыс салығы – пайдалануда дәйекті нарықтық құн, қондырылған
құрылғылар дәйекті нарықтық құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық
құн;
• Мүлік салығы – көбінесе батыс заңдары дәйекті нарықтық құнды
қолдануға бет бұрған, себебі бұл құн кезеңдері ең жоғары
көрсеткішті көрсетеді;
• Сақтандыру – физикалық тозудан толық қайта өндіру немесе ауыстыру
құнын алып тастау. Кейбір мемлекеттерде – тоқталмай пайдаланудың
дәйекті нарықтық құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Лизинг – қаржэылықтағыдай көп нұсқалық есептеулер болуы мүмкін;
• Серіктестікті бұзу (мысалы, ажырау) – қолдануда дәйекті нарықтық
құн, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Заңды капитал салымы – қондырылған құрылғылар дәйекті нарықтық
құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық құн;
• Мұраға салық (жағдайға байланысты) пайдаланудың дәйекті нарықтық
құны, ауыстырудағы дәйекті нарықтық қөұны;
• Жобаның орындалуын зерттеу – барлық құн түрлері;
• Сату бағасын үлесу – 99% жағдайда дәйекті нарықтық құнды пайдалану;
• Ставка мен тарифтерді анықтау – кәсіпорын коммуналды қызметтерде
қолданылады (электр-энергие, жылу және телефон желісі), көбінесе
толық қайта өндіру құны, толық ауыстыру құны немесе ары
қарайпайдаланудағы дәйекті нарықтық құн.

Жалпы ережеде алғанда, бағалаушы керекті құн кезеңін және бағалау
мақсатын теңестіруі міндетті. Ол ликвидациялық құнды анықтауға тікелей
қатысы болып келеді. Бұл жағдайда тапсырыс беруші нақта ликвидациялық
құнды анықтауын талап ете алады және бағалаушы оны орындауы тиіс

2.3 Объектілердің жағдайына ішкі және сыртқы факторлардың әсері.

Белгілі бір машинаны шығару барысында, адам өз біліміне, жаңа
технологияға сүйенеді. Білімнің жоғары деңгейлігі, жаңа технологиялар,
сондай ақ кәсіпорындардың пайдаланылатын әдістері - өнімнің жоғары сапада
шығарылуын қамтамассыз етеді.
Қазіргі көп машиналар құрылымының сапас жағынан төмендігі –
механикалық, химиялық, электромагниттік, жылулық энергияларына тікелей
байланысты болып келеді. Ішкі және сыртқы факторлардың қандай түрі
болмасын машиналардың эксплуотациялық кезеңіне айтарлықтай әсерін
тигізуде.
Классикалық ғылым, машиналардың механикалық қарастыра отырып, атқарылып
жатқан жұмыстардың қателіктерін, дәл еместігін, қызу деформациясын,
технологиялық факторларын және т.б, жай ғана машинаның кемшілігі ретінде
қарастырған.
Ал қазіргі заман ғылымы, әсірісе кибернетика жағынан, бұл сауалдарға
аса көп назар аударады: әр құрылғы сапасының жоғарлығы, жасалу жолдарының
дұрыстығы машинаның жалпы сапасын жоғарлатады, яғни машинаның сапасына
әсер ететін барлық себептерді ескере отырып, функционалдық және
эксплуотациялық зерттеулер жүргізіледі.
Машинаның жұмыс барысында, энергияның барлық түрі механизмдері мен
техникаларына әсер етеді.
Механикалық энергия – бұл құбылыс машинаның жұмыс істеу барысында
жүреді, бірақ машинаның динамикалық салмағы сыртқы ортамен байланысты
болып келеді.
Машинада пайда болған күштер әдетте кинаматикалық құрылғылармен
байланыста болады, бірақ бұл күштер толық анықталмаған, уақытша болып
келеді. Мысалы, двигательдің айналу барысында, станоктың кесу күшінде,
ауылшаруашылық жұмыстарындағы құрылыс және т.б. машиналардың күштері.
Машинаның қозғалыс күштерінің жылдамдығы, уақыттың кездейсоқ
функцияларымен байланысты.
Машинаның механикалық энергия қозғалыс кезінднгі кеткен энергияға
байланысты болуы мүмкін. Мысалы, құрылғылардың деформациялық қуаттылығы,
термикалық өзгеру кезіндегі құрылғылардың көлемінің өзгеруі сыртқы
әсерсіз болады.
Жылулық энергиы – бұл машинаның сыртқы ортадағы жылудың әсері, жұмыс
барысындағы двигательдер мен техникалық құрылғылардың құбылысы кезіндегі,
сондай ақ механизмдер, электротехникалық және гидравикалвқ құрылғылардың
жұмысы уақытында пайда болады.
Химиялық энергия – бұл құбылыс та машинаға өз әсерін тигізеді.
Машинаның коррозиялық тармақтарына ылғалды ауа әсер етекеннен пайда болуы
мүмкін.
Электромагниттік энергия – бұл энергия радиотолқын түрінде машинаның
электрондық аппаратураларына әсер етеді. Бұл энергия түрі жаңа
машиналарда көп кездеседі.
Осындай амалмен, барлық энергия түрлері жалпы машиналар мен оның
механизмдеріне әсер ете отырып, машина жұмысына қолайсыз жағдайлар
тудырып, техникасына кері әсерін тигізеді.
Машинадағы болып жатқан барлық құбылыстар оның техникалық мінездемесіне
әсер етеді. Құбылыстар – қайтымды және қайтымсыз болып екіге бөлінеді.
Қайтымды құбылыстар – олар машинаның құрылғыларын уакытша және кері
әсерсіз өзгертеді. Мысалы, машинадағы деформациялық тармақтар мен
құрылғылардың ішкі және сыртқы күштер әсерінен өзгереді.
Қайтымсыз құбылыстар – уақыт өте келе машинаның техникалық
мінездемесінің нашарлауына әкеп соғады. Мысалға, ішкі құрылғылардың
тозуы, коррозия т.б. бұның барлығы уақытқа байланысты пайда болған
құбылыстар, сондай ақ ол машинаның жалпы сапасына әсер етеді.
Машинаның құрылғылары тозып, қирайды: жылдамдық пен көп мөлшердегі
ауырлық (функциялық алаң ) әсерінен, бұл факторларды F, v, T; деп атайды,
олар қышқылды сұйықтықтар әсерінен пайда болады ( химиялық алаң ); Көп
жағдайда бір құрылғыға бірнеше құбылыстар әсер етеді, бірақ басты
құбылыс, заң бойынша біреу ғана болады.
Сыртқы ортамен байланыстыфакторлардың көптігіне қарамастан машинаның
құрылғыларының қирауы ішкі факторларға байланысты. Оларға:
1. Ішкі жүктеу құбылыстары мен қирауының нәтижесінде материалдардың
ескіруі;
2. Көлемді газдық коррозия. Бұл ескіру уақыт өте келе пайда болатын
құбылыс. Мысалға, шынаудың пайда болуы, макро және микромөлшерде
үстінгі қабатының өзгеруі, сондай ақ толық құрылғылардың қирауы.
Төменде көлік құрылғыларының көптеген күштер мен қоршаған ортаның
әсерінен қирауын қарастырамыз.
Құрылғылардың физикалық алаңыныңәсерінен қирауы.
Физикалық алаң – температура, жылдамдық және т.б. физикалық көлем
жинағы. Егер физикалық алаң уақытқа байланысты өзгерсе, ол
керістационарлық деп аталады; ал егер уақытқа байланысты өзгермесе –
стационарлық деп аталады.
Құрылғыларға әсер ететін келесі физикалық алаңдар бар:
механикалық, жылулық, электрикалық, магниттік, дыбыстық, жарықтық және
т.б.
Пластикалық құрылғылардың деформациясы майысу түрінде айқындалады.
Бұл құбылыс статикалық және динамикалық қысым әсерінен пайда болады,
және өз шегінен артық қысым болып келеді. Осылайша құрылғылардың
бөлшектері майысып, созылып, бұралып кетеді.
Кезектілік – металл құрамының деформациялық балқуы, бұл құбылыс
деформация қысымының шамадан тыс болуынан пайда болады. Поликристалдық
металлдардың сапалы түрінде бұл құбылыс тез арада байқалады ( 2.1.
сурет ). Осындай жағдайда пластикалық деформацияның шартты шегін
анықтайды ( яғни, 0,2 ... ...0,3% ).
Құрылғылардың бөліктері ( блок, қорап аудару бөліктері, редуктор,
цилиндр және т.б. ) қысым, вибрация, қызу, ағу құбылыстар әсерінен
ескіреді. Сол себептен де ішкі қысым өзгереді және құрылғылар майысады.
Нәзік және нақтылы қирау. Нәзікті қирау деформациясыз жәй қысым
уақытында пайда болады.
Нақтылы қирау алдын ала қарастырылған деформация кезінде үлкен
көлемді қысымнан пайда болады.
Тозулық қирау – құрылғылардың сатикалық және циклдік ауыр
қысымдардың нәтижесінде ( машиналардың элементтері, серіппелр, рессор
және т.б. ) қиратады. Тозулық қирау металлдардың пластикалық
деформациясымен байланысты. Бұл машинаның толық жарамсыздығына әкеп
соғады.
Мықтылық – бұл материалдардың белгілі бір деңгейдегі қысымға
дейін қарсыласу мүмкіндігі ( мықтылықтың шегі ). Ол материалдардың
түріне байланысты және қысымның күштілігіне, деформация түріне
байланысты анықталады.
Шыдамдылық шегі (R) – бұл металлдың тозулық қирауысыз, қысымдық
циклге б мах шыдауы. Сонымен қатар қысымның өзгеруі бір қалыпты және
шектен аспауы тиіс.
Метеаллдардың мықтылығының басқа да критерийлері бар, олар:
Өмір бойғы N – бұл қысымның бақылау жағдайындағы қираудың циклдық
мезгілдері.
Тозулық қираулар құбылысы екі кезеңге бөлінеді:
1. Металлда көптеген локальдық, микродеформациялық өзгерулерге
байланысты пайда болған майда шынаулар.
2. Шынаулардың өсуі.
Жылулық қирау ( тепловое разрушение ) – бұл қирау жылулық алаңға
байланысты. Машина жұмыс істеу барысында металлдар бастапқы күйін
жоғалтады да, олар жарамдылығын жоғалтады. Бұндай құрылғыларға
цилиндрлер, форкамерелар, коллекторлар т.б жатады.
Жылулық қысымның үлкен көлемі машиналардың тоқтармақты
электроқұрылғыларының істен шығуына ықпал етеді. Тозулық қирау әсерінен
сынған құрылғыларды жөндеу мүмкін емес.

3.1.. ШЫҒЫН ТӘСІЛІН ҚОЛДАНУ
Көліктер мен жабдықтардың құнын шығын әдісімен бағалау орынбасу
үрдісімен және еңбек теориясы құнымен негізделеді.
Шығын тәсілі – жабдықтың ағымдағы құнын қайта құру құнын есептеу
жолымен оның келесідегідей құнсыздану есебінен жиналған тозу элементтердің
табылғанынан шақырылады, олар: физикалық, функционалды және экономикалық
бағалау тәсілдерін анықтау болып табылады. Ол келесі түрде беріледі.
Соб.т =ВС-О,
Мұндағы - Соб.т -жабдықтың ағамдық құны (бағалау күніне);
ВС-орынбасу құнында (Сз) немесе ұдайы өндіріс құнының базасында
(Св) есептелетін қайта құру құны;
О-құнсыздану есебінен жиналған тозу элементтердің табылғанынан
шақырылады, олар: физикалық, функционалды және экономикалық.
Қайта құру құны – жаңа бағаланатын жабдықтың тозу есебінсіз және
бағалау күніне сәйкес ағымдағы бағаларын есептейді. Бағалаушының алдындағы
тұрған мәселе базадағы орынбасу құнын немесе ұдайы өндіріс құнының қайта
құру құнын есептеулерін дұрыс таңдау әдістерін анықтау болып табылады.
Ұдайы өндіріс құны - өндіріске кететін ағымдағы шығындар немесе
бағаланатын жаңа жабдықтың сатып алуының функционалдық, конструктивтік және
пайдалану сипаттамаларына сәйкес болуы.
Орынбасу құны – бұл нарықтағы тәріздес жабдықты сатып алғандағы
минималды ағымдық шығындары бағаланатын жабдыққа өзінің функционалды,
конструктивті және пайдалану сипаттамаларына максималды жақын болады.
Бірінші жағдайда сәйкес объектілер туралы, ал екінші жағдайда
тәріздес болып келеді.
Объектілердің тәрізділерге жатқызуын анықтау үшін көліктер мен
жабдықтардың тұтынушылық қасиетерінің көрсеткіштерін тоқталу қажет.
- Функционалдық көрсеткіштер (өнімділік немесе қуаттылық, жүк
көтергіштігі, күш көлігі, жұмыс кеңістігінің өлшемі, тура
класы, атвоматизация деңгейі);
- Пайдалылық көрсеткіштер (тоқтаусыз жұмыс істейтіндік, көліктің және
жабдықтың ұзақтылығы, жөндеуге жарамдылығы, сақтануы):
- Конструктивті көрсеткіштер (массасы, оөлшемі, негізгі конструктивті
материалдарының құрамы):
- Көліктердің пайдалану экономиясының көрсеткіштері көліктердің уақыт
бірлігіне және өнімділік немесе жұмыс бірлігіне функционалдау арқылы
әртүрлі ресурстардың шығындарын сипаттайды;
- Эстетикалық көрсеткіштер;
- Эргономикалық көрсеткіштер, адам-көлік элементінің жүйесі сияқты
сипатталады;
Көліктер мен жабдықтардың белгіленген ұқсастықтары арқылы үш деңгейді
көрсетеді:
- функционалдық ұқсастық (белгіленген қолдану ауданы бойынша);
- конструктивтік ұқсастық (конструктивтік сызба бойынша, элементтердің бір
тектілік және құрамы бойынша);
- параметрлік ұқсастық (ең негізгі баға құру параметрлерінің мәні бойынша).
Толық жетістік арқылы функционалдық конструктивтік және параметрлік
ұқсастықтарды сәйкес объектілер сияқты қарстыру керек. Ал, жиі және жақын
ұқсастықтар арқылы-тәріздес аналогтарды қаарстыру керек.
Өндіріс немесе орынбасу құнының негізгі есептеу құнын сол немесе басқа
көлік-техникалық өнімділік түрінің өндіріс шығындарын есептеуі өзіндік
құнды құрайды.
Өзіндік құн - өндіріске және көлік-техникалық өнімділікті іске асыруына
кеткен ағымдық шығындардың ақшалай түрінде көрсетілуі.
Өзіндік құн қайта құру құнының категориясына келесі қосымша факторлар
арқылы өтеді:
- өндіріс ұйымының пайда нормасы;
- сауданың үстеме бағасы;
- пайдалану орнына жабдықтың жеткізуі бойынша транспортық шығындар;
- активтің пайдалануын бастау үшін қажетті іліспе шығындар (құрастыру, іске
қосу, жабдықты реттеу және т.б.).
Содан кейін есептелген қайта құру құнынан жабдықтардың тозу нәтижесінен
болған құнның жоғалып кетуі ескеріледі.
Қайта құру құнын есептеу болып өзіндік құнды есептеу болып өзіндік
құнды есептеу болып табылады.
Көліктер мен жабдықтардың бағалауының шығын тәсіл теориясы өзіндік
құнды есептеу немесе қайта құру құнының тура және жанама әдістерін
ескереді.
Тура әдістерге жататындар:
- тура калькуляция әдісі;
- тренд әдісі;
- біртекті объектінің бағасы бойынша есептеу әдісі;
- компонеттік болу әдісі.
Тура калькуляция әдісі – жеткілікті күрделі және үлкен ақпарат
массивтерінің өңделуін талап етеді, өйткені көптеген нормалардың әртүрлі
экономикалық көрсеткіштердің әрбір нақты саласын білу қажет. Бірақ та, бұл
әдіс ең нақты және дұрыс нәтиже береді. Тәжірибе бағалауында тура
калькуляция әдісі бағалаушылармен жоғарыдағы көрсетілген сбеептермен
қолданылмайды. Сонымен қоса жиі жағдайда тренд әдісі қолданылуы мүмкін.
Тренд - әдісі – бағаланатын жабдықтың қайта құру құнын немесе өзіндік
құнын ретроспективті ақпаратқа негізделген сәйкес жабдықтың қайта құру
құнын немесе өзіндік құнының өзгеруі туралы индекстер (тренд) көмегімен
ағымдағы деңгейдің (бағалау күніне) келесідегідей көрсетілуін анықтайды.
Мұндай көрсеткіш бөлек шығын мақалаларымен өзіндік құнын қалпына
келтіретінін және жалпы өзіндік құны бойынша іске асырылады.
Объектінің ағымдағы өзіндік құны
Сnm=Сn·І,
Мұндағы Сn-объектінің базалық өзіндік құны;
І-өзіндік құн индексі (тренд).
Бір текті объектінің бағасы бойынша есептеу әдісі келесі тұрғыда іске
асырылады:
1. Бағаланатын объекті үшін бір текті объект теріледі, бағаланатын
объектіге дайындау технологиясы бойынша, қолданылатын материалдарға,
конструкцияларға ұқсас болып келеді.
2. Бір текті объектінің өндірістегі толық өзіндікк құны анықталады
Сn.од=
Мұндағы Ндс-қосылған құнға салық мөлшерлемесі;
Нпр-түскен пайдаға салық мөлшерлемесі;
Кр-өнімінің инемділік көрсеткіші;
Цод-бір текті объетінің бағасы.
0,25-0,35 интервалындағы өнімнің жоғары сұранысының қолданылуы үшін
икемділік үшін 0,05-0,1 қабылдану керек.
3. Бағаланатын объектінің толық өзіндік құны есептеледі. Бұл үшін
текті объетінің өзіндік құнына әртүрлілігін ескеруінде, мысалы,
объектілердің массасында өзгертулер енгізіледі:
Сn= Сn·од
Мұндағы Сn – бағаланатын объектінің толық өзіндік құнының өндірісі;
-бағаланатын және бір текті объектілердің
конструкциялық массасына сәйкес.
4. Бағаланатын объектінің қайта құру құны формула бойынша анықталады.
ВС=
Егер де көліктер мен жабдықтардың сұранысы төмен болған жағдайда
бағаланса, онда олардың қайта құру құны өзіндік құнының деңгейімен
қабылданады.
Компонеттік бөлу әдісі келесі тұрғыда іске асырылады:
1. Бағалы ақпараты бар бағаланатын объектінің агрегаттары мен толық жиынтық
түйіндерінің тізімі құрастырылады.
2. Бағалау объектісінің толық өзіндік құны анықталады.
Сn=,
Мұндағы Цэл – агрегаттың немесе толық жиынтыұ түйіндердің құны;
СЗс-дайындаушының өзіндік шығындары (мысалы, жинау құны).
3. Бағаланатын объектіге қалпына келтіру құны есептеледі.
ВС=()·Кn·Кт,
Мұндағы – Кn-пайда нормасы;
Кт-диллердің саудадағы ескеретін үстеме баға
коэффициенті
Пайда нормасын қалпына келтіру құнындағы ереже бойынша ВС есебінің
ауыстыру позиция құнының жағдайымен ескереді.
Жанама әдістерге қалпына келтіру ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.