Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің психологиясында тұлғааралық қарым-қатынастың қалыптасуы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

І бөлім. ОТБАСЫ-АДАМ ӨМІРІНДЕГІ ЖЕТІСТІКТІҢ ПСИХОЛОГИЯСЫНДА ТҰЛҒААРАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1. 1 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің мәселесінің психологиялық негіздері

1. 2 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынастың қалыптасу ерекшеліктері

1. 3 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің қарым-қатынасындағы психотерапияның негізгі бағыттары

2 бөлім. ОТБАСЫ-АДАМ ӨМІРІНДЕГІ ЖЕТІСТІКТІҢ ПСИХОЛОГИЯСЫНДА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫН ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДІ СЫНАҚТАН ӨТКІЗУ

2. 1 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынастың қалыптасуын анықтау

2. 2 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты түзету жаттығуларын жүйелеу және қолдану

2. 3 Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты зерттеу нәтижесін жинақтау

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің баланың ең жақын әлеуметтендіру ортасы. Осы ортада баланың өмірдің мақсаты, оның құндылықтары, не біліп, өзін қалай ұстау керектігі туралы алғашқы мағлұматтар меңгеріледі және онда басқалармен қарым-қатынас орнатуға дағдыланады. Сөйтіп, өзінің «кім» және «қандай» екенін, басқалардың «кім» және «қандай» екенін тәжірбиеде сынап байқап көреді. Балар отбасы-адам өміріндегі жетістіктің әртүрлі жағдаяттар мен төтенше ахуалдарда өзін ұстаудың нормаларын, мінез-құлқын реттеудің өлшемдерін меңгереді. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің психологиясын зерттеушілер А. Г. Харчев, А. Н. Антонов, З. И. Файнбург, Д. Горборинко оның функцияларын ата-ананың үгіт-насихаты, түсіндіруі, олардың үлгі-өнегесі, үйдегі ахуал, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің психологиялық тынысы арқылы балалардың әдеті, мінез-құлқы, жақсы-жаманды бағалау уәзіндері (критерий) қалыптасуымен бірге қандай қылықтары үшін сөгіс алып, не үшін жазаланатынын, әділдік пен адалдық үғымдарын меңгереді деген тұжырымдар жасады.

Қазақстан Республикасының Конститутциясында «балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың табиғи құқығы әрі парызы» деп, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің міндеті нақты көрсетілген.

«Қазақстан-2030» бағдарламасында балаларымызды алыс болашақта қандай сапада көруіміз керектігі айтылған. Сонымен бірге, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің туралы заң жоғары және орта білім тұжырымдамасында әрбір отбасы-адам өміріндегі жетістігіне өзінің ұрпағын тәрбиелеп, қатарға қосу міндеті жүктелген.

Қазіргі заманда отбасы-адам өміріндегі жетістіктің құрылымы өзгеріп, оның мүшелер саны азайып, бала саны да кеми түсті. Қоғамдағы әлеуметтік, мәдени экономикалық жаңғырулар, әр түрлі сипаттағы әлемдік деңгейдегі ақпарат алмасу, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің мүшелерінің арасындағы қарым-қатынас сипатына да өз әсерін тигізіп отыр. Қазіргі аналардың көпшілігі жұмыс жасайтын болғандықтан бала уақытының көбін пассивті тәрбиешілермен өткізеді. Бала тәрбиесі қалалық отбасы-адам өміріндегі жетістігіне тән болып отырған келесі ерекшеліктерімен шартталған: балалардың көбісі күннен күнге ұлғайып отырған айырылысулардың нәтижесінде әкесіз немесе анасыз өседі; теледидар, жеке бөлме т. с. с. өркениеттің жетістіктері балалар мен олардың ата-аналарының арасындағы қарым-қатынас процесін қиындатады.

Қарым-қатынастың адамзат өмірінде аса маңызды роль атқарады. Қарым-қатынас нәтижесінде тұлғааралық байланыс орнығып, өзара мәміле қалыптасып дамитындығы әр жеке тұлғаның қалыптасуында жетекші факторлардың бірі болады. Қарым-қатынас барысында өзара пікір алмасу, сезім әлеміне бірлесіп ләззат алу, қайғы, қуанышта ортақтас болу арқылы адамдар арасында сенімді кең ауқымды эмоциялар арқылы екі немесе бірнеше психологиялық жүйе не бірнеше рухани әлем және ой-пікір, сана-сезім, мінез-құлық, қылық-жорықтар арасында келісім, өзара түсіністік, не болмаса қақтығыс, талас-тартыс, қарама-қайшылық тұрғысындағы мәміле үрдісі іске асады (А. В. Мудрик, А. В. Запорожец, Қ. Жарықбаев, Ж. Ы. Намазбаева, С. М. Жақыпов, М. Мұқанов ) [1, 8-9]

Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің ұғымына анықтама беру, оның атқаратын қызметтерін нақтылау, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің қарым-қатынас мәселерін талдау көптеген зерттеулерде орын алған. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің қызметінің ортақ топтамасы немесе жіктемесі де жетік түрде толық жасалмаған. Г. М. Свердлов және В. Л. Ресенцев (1958) отбасы-адам өміріндегі жетістіктің маңызды қызметтерін ұрпақ жалғастыру, тәрбиелеу, шаруашылық және өзара көмек көрсету түрлерін датқызған. Ата-ананың отбасы-адам өміріндегі жетістігінің ықпалы туралы өз еңбектерінде А. Ю. Гавит, Э. А. Тийт қарастырды, сонымен қоса некедегі сәйкестікке қатысты мәселелер де талданған [5, 64-65] .

Д. Горборино отбасы-адам өміріндегі жетістіктін «адамзаттың тәжірибенің негізгі бірлігі» ретінде сипаттады [6, 17] . А. Н. Антоновтың айтуынша, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің ата-ана бала қатынасын орнатады, ал неке болса ер азамат пен әйел адамның арасындағы қарым-қатынасты растайтын мойындау болып табылады. Ол отбасы-адам өміріндегі жетістігінің кеңістік аймағы үй, пәтер көңіл аударады, және де отбасы-адам өміріндегі жетістіктің меншігі иен экономикалық негізі ата-аналар мен балалардың жалпы отбасы-адам өміріндегі жетістігінің іс-әрекетін болжайды [3, 65] .

Отбасы-адам өміріндегі жетістігінің қатынастар бойынша құрылған отбасы-адам өміріндегі жетістіктің анықтамаларының ішінде А. Г. Харчевтің ұсынған анықтамасы бойынша - «отбасы-адам өміріндегі жетістіктің - бұл жұбайлар арасындағы ата-аналар мен балалар арасындағы қарым-қатынастардың жүйесі, оның мүшелері бір-бірімен некелік және туыстық қатынаспен байланысады, ортақ тұрмыс пен өзара адамгершіліктің жауапкершілікпен, қоғамның қажеттіліктеріне шартталынған әлеуметтік тәуелділікпен сипатталады» [1, 63] . «Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің денелік өмір мен әлеуметтік ағза өмірінің арасында байланыстырушы звено» - деп берген А. Б. Харчевтың отбасы-адам өміріндегі жетістіктің ұғымына анықтамасы жалпылама түрде болып табылады.

Қазіргі кезде отбасы-адам өміріндегі жетістіктің проблемаларының арасында ата-ана мен бала арасындағы қатынаста түсінбеушілік жиі орын алып, бір-біріне кешіріммен қарау процесі кешеуілдеп, психологиялық қызмет көрсету жағынан мәселе туындауда. Сондықтан отбасы-адам өміріндегі жетістігінде орын алған қиындықтарды шешуге көмек көрсету жолдарын жан-жақты зерттеу қажет болып отыр. Осы мәселені шешу жолдарын іздеу мақсатында зерттеу тақырыбын «Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық аспектілері» деп анықтадық .

Зерттеу мақсаты: отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық аспектілерін теориядлық жағынан негіздеп және қарым-қатынаста орын алатын қақтығыс жағдайлардың теріс әсерін төмендету жолдарын анықтау.

Зерттеу обьектісі: отбасы-адам өміріндегі жетістігіне психологиялық қызмет көрсету.

Зерттеу пәні: отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық аспектілерінің ерекшелігін зерттеу.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер де, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынастың демократиялық стилі үлкендер жағынан дұрыс бағытта қолданылса, қарым-қатынастың әлеуметтік-моральдық деңгейінің ерекше түрі - құрбы-құрдастық және достық қатынас маңызды роль атқаратындығын ескеріліп, оған қолдау көрсетілсе, онда отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қатынасты дұрыс қабылдау орын алады.

Зерттеу міндеттері

1. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық ерекшеліктері туралы ғылыми - теориялық әдебиеттерге талдау.

2. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынас ерекшеліктерін зерттеу әдістемелерін жинақтау.

3. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың ерекшеліктерін айқындау экспериментін жүргізу.

4. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық көрсеткіштерін коррекциялау жаттығуларын пайдалану.

5. Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық аспектілері бойынша жүргізілген зерттеулерді қорытындылау, психологиялық ұсыныстар жасау.

Зерттеу әдістері: 1. Теориялық, әдістемелік әдебиеттерді және құжаттарды талдау әдісі. 2. Айқындау және қайта құру эксперименті. 3. Психодиагностикалық әдістемелер: «Отбасы-адам өміріндегі жетістігінің қобалжуды анықтау» сұрақна масы. “Ата-ана мен бала өзара қатынасы”, “Рене Жиль ” әдістемесі, “Қажеттілік базасы” әдістемесі, «Отбасы-адам өміріндегі жетістіктің эмоционалды қатынасты анықтау», ПЭА (түсіністік, эмоционалдылық және беделдік) сауалнамасы.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері - отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынас қалыптасуына берілген теориялар, пікірлер мен тұжырымдар (А. Г. Харчев, Б. Г. Ананьев, В. В. Драгунова, И. С. Кон, Э. Берн және т. б. ), психиканың онтогенезде дамуы мен тұлғааралық қатынас қалыптасуы жайлы Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев, С. Л. Рубинштейн, З. Г. Ананьев, Д. Б. Эльконин т. б. ғалымдардың еңбектерінде қалыптасқан психикалық даму теориялары, жеткіншек жасының ерекшеліктерін зерттеген В. В Драгунова, И. С. Кон, В. В. Столин қағидалары, Э. Берннің трансактілік талдауы, С. М. Жақыповтың, Қ. Б. Жарықбаевтың бірлескен диалогты танымдық іс-әрекет тұжырымдары, жеткіншектердің психикалық даму мәселелеріне қатысты Қазақстандық зерттеулердің теориялық негізі мен мәнділігін (С. М. Жақыпов, Қ. Б. Жарықбаев, В. К. Шабельников, Ж. Ы. Намазбаева) құрайды.

Зерттеудің теориялық мәнділігі: зерттеуде отбасы-адам өміріндегі жетістіктің құндылығы және сапалары эмоционалды, когнитивті және мінез-құлықтық деңгейде ерекшеліктері көрсетілген. Алынған мәліметтер: отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық аспектілері, отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынас процесіне психокоррекциялық жұмыстар жүргізу жолдары жүйелі түрде талданған.

Зерттеудің тәжірибелік мәнділігі: отбасы-адам өміріндегі жетістіктің тұлғааралық қарым-қатынасты қабылдаудың психологиялық процесінің аспектілерін анықтауға пайдаланылатын әдістер қазақ тіліне аударылып, осы ортаға бейімделіп қолданылды, нәтиже көрсеткіштері тепе-тең деңгейде мәселені қарастыруға әкеледі. Зерттеу көрсеткіштері мен қолданылған психокоррекциялық әдістемелер психолог әрекетінің құрылымы мен стратегияларын әсерін жоғарылатуға әкеледі.

Зерттеу кезеңдері.

Зерттеу үш кезеңде жүргізілді. Бірінші кезеңде тақырып анықталып, ғылыми-әдістемелік әдебиеттер талданды, библиография тізілді, зерттеу мақсаты, міндеттері, объектісі мен пәні айқындалады. Екінші кезеңде жинақталған материалдан теориялық тұрғыдан талдау жасалынып, курстық жұмыс жазщылды, зерттеу базасында айқындау эксперименті жүргізілді және отбасы-адам өміріндегі жетістігіне кеңес беру жұмыстары ұйымдастырылды. Үшінші кезеңде зерттеу барысында анықталған психодиогностикалық көрсеткіштерге сәйкес психокоррекциялық жұмыстар, түзету жаттығулары, тренинг сабақтары, психологиялық кеңес беру жұмыстары жүргізіліп, ұсыныстар жасалынады.

Зерттеу базасы Оңтүстік Қазақстан Облысының «Қазақстан Психологтар Қауымдастығы» ассоциациясында, 15 отбасы-адам өміріндегі жетістіктің (бақылау тобы) мен 16 отбасы-адам өміріндегі жетістіктің (тәжірибе тобы) балалары алынды.

Курстық жұмысының құрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.