Аудиторлық қызмет ұғымының мәнi
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi ... ... ... 6
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Қолданылған әдебиеттердің тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi ... ... ... 6
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Қолданылған әдебиеттердің тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
Аудиторлық қызметтi егемендi елiмiздiң тарихындағы нарықтық экономикаға көшкеннен кейiнгi ең бiр аса маңызды әрi күрделi құбылыстардың бiрi деп қарастыруға болады. Сол себептенде аудиторлық қызметке аса қызығушылықпен мән берiп зерттеуге толық негiз бар деп айтсақ артық бола қоймас.
Аудит Қазақстан Республикасында жаңадан пайда бола бастады, 1990 ж. бiрiншi аудиторлар фирмасы құрылды. Қазақстан Республикасының Министрлiк кеңесiнiң 1990 ж. 15 ақпанда 60 номерлiк қаулысына байланысты Қазақстан Республикасының қаржы министрлiгiнiң құрамында «Қазақстан аудиты» атты аудиторлық орталық құрылған. 1992 ж. бастап бұл фирма өз бетiнше бөлек iрi акционерлiк бiрлестiкке айналып, Қазақстан территориясындағы кәсiпорындар мен мекемелерге билiк формасына қарамастан аудиторлық қызмет пен кеңес жұмыстарын көрсетедi.
Қазiргi кезде аудиторлық қызметтiң құқықтық табиғатын зерттеу - оның қызметiндегi және дамуындағы басты ерекшелктердi теориялық тұрғыдан ашу, оның қажеттiлiгiн айқындау басты мiндеттердiң бiрi болып табылады.
Мен өзiмнiң жұмысымда, аудиторлық қызмет ұғымына және оның мәнiне талдау жасай келiп, бұл мәселелердi құқық ұғымыменен байланыстыра отырып, қарастырып кеткiм келедi. Себебi, аудиторлық қызмет пен құқық барлық кезде қатар жүредi, сондықтан да аудиторлық қызмет құқықтан бөлiп қарау мүмкiн емес.
Кез-келген аудиторлық қызметтi жүзеге асыруы үшiн құқықтық реттеуге жүгiнуi тиiс. Мiне осы тұрғыдан алып қарағанда аудиторлық қызметтi жүзеге асыру барысында құқықтың атқаратын қызметiнiң маңызы өте жоғары деп айтуға болады.
Аудит Қазақстан Республикасында жаңадан пайда бола бастады, 1990 ж. бiрiншi аудиторлар фирмасы құрылды. Қазақстан Республикасының Министрлiк кеңесiнiң 1990 ж. 15 ақпанда 60 номерлiк қаулысына байланысты Қазақстан Республикасының қаржы министрлiгiнiң құрамында «Қазақстан аудиты» атты аудиторлық орталық құрылған. 1992 ж. бастап бұл фирма өз бетiнше бөлек iрi акционерлiк бiрлестiкке айналып, Қазақстан территориясындағы кәсiпорындар мен мекемелерге билiк формасына қарамастан аудиторлық қызмет пен кеңес жұмыстарын көрсетедi.
Қазiргi кезде аудиторлық қызметтiң құқықтық табиғатын зерттеу - оның қызметiндегi және дамуындағы басты ерекшелктердi теориялық тұрғыдан ашу, оның қажеттiлiгiн айқындау басты мiндеттердiң бiрi болып табылады.
Мен өзiмнiң жұмысымда, аудиторлық қызмет ұғымына және оның мәнiне талдау жасай келiп, бұл мәселелердi құқық ұғымыменен байланыстыра отырып, қарастырып кеткiм келедi. Себебi, аудиторлық қызмет пен құқық барлық кезде қатар жүредi, сондықтан да аудиторлық қызмет құқықтан бөлiп қарау мүмкiн емес.
Кез-келген аудиторлық қызметтi жүзеге асыруы үшiн құқықтық реттеуге жүгiнуi тиiс. Мiне осы тұрғыдан алып қарағанда аудиторлық қызметтi жүзеге асыру барысында құқықтың атқаратын қызметiнiң маңызы өте жоғары деп айтуға болады.
1. “Аудиторлық қызмет туралы” Қазақстан Республикасының Заңы. 20. 11. 1998 ж.
2. ҚР “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі туралы” Заңы 21ақпан 1995 ж. аталған Заңның 24.06.2002 жылғы толықтырулар мен өзгертулер ескерілген нұсқасы.
3. Абдықалықов Т.А. Аудит және бухгалтерлiк есеп. Алматы, Алматы Қазақ Университетi,2002.
4. Концептуальная основа для подготовки и представления финансовой отчетности. Бюллетень бухгалтера. 2002.№45.
5. Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации по их применению. //Нормативные акты по финансам, А., 2003.
6. Бавдей А.Л., Белый И.Н., Дробышевский Н.Г. Аудит и ревизия. - г. Минск, Мисанта,2002.
7. Ворст И, Ревентлоу П. “Экономика фирмы” изд. “Высшая школа” 1998.
8. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансовой деятельности, А, 2000.
9. Ковалев И. “Как читать баланс?”, М, 2000.
10. Тулешова Г.К. Учет и аудит коммерческой деятельности А., 2000.
11. Финансовый анализ деятельности фирм, Сейфулин О.Л. М., “ИстСервис”, 1998.
12. Шеремет А.Д. “Экономический анализ в управлении производством”
1998.
2. ҚР “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі туралы” Заңы 21ақпан 1995 ж. аталған Заңның 24.06.2002 жылғы толықтырулар мен өзгертулер ескерілген нұсқасы.
3. Абдықалықов Т.А. Аудит және бухгалтерлiк есеп. Алматы, Алматы Қазақ Университетi,2002.
4. Концептуальная основа для подготовки и представления финансовой отчетности. Бюллетень бухгалтера. 2002.№45.
5. Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации по их применению. //Нормативные акты по финансам, А., 2003.
6. Бавдей А.Л., Белый И.Н., Дробышевский Н.Г. Аудит и ревизия. - г. Минск, Мисанта,2002.
7. Ворст И, Ревентлоу П. “Экономика фирмы” изд. “Высшая школа” 1998.
8. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансовой деятельности, А, 2000.
9. Ковалев И. “Как читать баланс?”, М, 2000.
10. Тулешова Г.К. Учет и аудит коммерческой деятельности А., 2000.
11. Финансовый анализ деятельности фирм, Сейфулин О.Л. М., “ИстСервис”, 1998.
12. Шеремет А.Д. “Экономический анализ в управлении производством”
1998.
Жоспар
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi ... ... ... 6
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Қолданылған әдебиеттердің тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
Кiрiспе
Аудиторлық қызметтi егемендi елiмiздiң тарихындағы нарықтық экономикаға көшкеннен кейiнгi ең бiр аса маңызды әрi күрделi құбылыстардың бiрi деп қарастыруға болады. Сол себептенде аудиторлық қызметке аса қызығушылықпен мән берiп зерттеуге толық негiз бар деп айтсақ артық бола қоймас.
Аудит Қазақстан Республикасында жаңадан пайда бола бастады, 1990 ж. бiрiншi аудиторлар фирмасы құрылды. Қазақстан Республикасының Министрлiк кеңесiнiң 1990 ж. 15 ақпанда 60 номерлiк қаулысына байланысты Қазақстан Республикасының қаржы министрлiгiнiң құрамында Қазақстан аудиты атты аудиторлық орталық құрылған. 1992 ж. бастап бұл фирма өз бетiнше бөлек iрi акционерлiк бiрлестiкке айналып, Қазақстан территориясындағы кәсiпорындар мен мекемелерге билiк формасына қарамастан аудиторлық қызмет пен кеңес жұмыстарын көрсетедi.
Қазiргi кезде аудиторлық қызметтiң құқықтық табиғатын зерттеу - оның қызметiндегi және дамуындағы басты ерекшелктердi теориялық тұрғыдан ашу, оның қажеттiлiгiн айқындау басты мiндеттердiң бiрi болып табылады.
Мен өзiмнiң жұмысымда, аудиторлық қызмет ұғымына және оның мәнiне талдау жасай келiп, бұл мәселелердi құқық ұғымыменен байланыстыра отырып, қарастырып кеткiм келедi. Себебi, аудиторлық қызмет пен құқық барлық кезде қатар жүредi, сондықтан да аудиторлық қызмет құқықтан бөлiп қарау мүмкiн емес.
Кез-келген аудиторлық қызметтi жүзеге асыруы үшiн құқықтық реттеуге жүгiнуi тиiс. Мiне осы тұрғыдан алып қарағанда аудиторлық қызметтi жүзеге асыру барысында құқықтың атқаратын қызметiнiң маңызы өте жоғары деп айтуға болады.
Аудиторлық қызмет екi топқа жататын құжатқа сәйкес ұйымдастырылуы қажет: мемлекеттiк заң актiлерi және аудиторлық стандарт бойынша. Аудиторлық жұмыстың тәуелсiз тексеру екендiгiн ескере отырып, оларға құқық негiз беру қажет. Осыны ескере отырып 1998 ж. 20 қарашада Қазақстан Республикасының Президентiнiң жарлығы бойынша Аудиторлық қызмет жөнiнде заң қабылданды. Бұл заң аудиторлық қызмет жүргiзу үшiн мемлекеттiк органдармен заңды және жеке тұлғалардың өзара қарым – қатынасын реттеу. Бұл заңды Қазақстан Республикасының территориясында тұратын барлық субъектiлер қолданады.
Заң 6 тараудан, 25 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы жағдай (1-4 баптар)
2 тарау. Аудиторлар палатасы және аудиторлық мекемелер (5-8 бап)
3 тарау. Аудиторларға үмiткерлердi аттестациялау және аудиторлық қызметкерлерге лицензия беру (9-13 бап)
4 тарау. Аудиторлық қызметтi ұйымдастыру, жүргiзу (14-16 бап)
5 тарау. Аудиторлар мен аудиторлық мекемелердiң мiндетi, жауаптылығы, құқықтары (17-20 бап)
6 тарау. Аудиторлық қызмет жасайтын субъектiлердiң мiндетi, жауаптылығы, құқықтары (21-25 бап)
Дербес институт ретiнде аудиторлық қызмет өзiнiң дамуын әлi де болса тоқтатқан жоқ, яғни ол уақыт өткен сайын қоғаммен бiрге дамып күрделене түсуде деп айтуға болады.
Оның үстiне соңғы жылдарда Қазақстанның нарығы ұлғайа түстi, ірі және ұсақ кәсіпорындарға қызметтің әртүрлі нысандарымен айналысуға жағдай жасалды.Сондықтан да бақылауға, бағалауға және ұйымның бухгалтерлік есептің аудитіне көңіл аудару керек.
Қаржы мәселесі жөніндегі есептеулерді жүргізу кезінде қаржы сомасын есептегенде жіберілетін қателіктерді ретке келтіру – есептілік мерзімнің шығыстарына немесе кірістеріне кіргізіледі.
Ішкі тексеруді жүргізудің басты мақсаты болып, шаруашылық қызметін жүргізуші субъектінің сараптамалық бағалауды жүргізу кезіндегі экономикалық саясатын сақтай білу. Ол, ең алдымен шаруашылық субъектісіне қажетті және уақытындағы қайта құруды жасап үлгеру және шаруашылық ресурстарының қажетінен тыс артық пайдаланбау үшін қажет.
Менiң осы жұмысымның негiзгi мақсаты ол - аудиторлық қызмет ұғымының мәнiн теориялық тұрғыдан жан-жақты қарастыру.
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi
Аудит –бұл шаруашылық органның бухгалтерлік есеп жүргізудің тәртібіне сәйкес тәуелсіз қаржылық сараптама жасау бболып табылады, шаруашылық және қаржы операциялары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаруашылық органның қызмет әрекеттерінде қаржылық есептіліктің қызметінжүргізу болып табылады.Сараптама- аудиторлық қорытындыны жасаумен аяқталады.
Аудиттің мақсаты болып, аудиторлық қызметтің нормативті реттеужүйесін, аудитор мен клиенттің арасындағы келісім-шарттың міндеттемесін заңмен анықталған және тікелей көрсетілген міндеттерін шешу болып табылады.
Аудиторлық қызмет Қазақстан Республикасында “Аудиторлық қызмет туралы” 1998 жылыдың 20 қарашасында қабылданған Заңға сәйкес жүзеге асырылады.
Аудиторлық қызметтiң ең басты ұйымдық құқықтық нысаны болып аудиторлар палатасы табылады. Аудиторлар палатасы жеке аудиторлардың қызметiн реттеп олардың қызметiн жетекшiлiк етедi және бұл ұйым коммерциялық емес ұйым болып табылады. Қазақстанда аудиторлық қызмет тек лицензия бойынша жүзеге асырылады және аудитор мiндеттi түрде аудиторлық палатаның мүшесi болуы керек.
Қазақстан Республикасында аудиторлық фирмалардың жүйесі қалыптасуының процесі 1997 жылдан басталды.1999 жылы аудиторлар съезінде 180 аудиторлық фирмалардың өкілдері қатысқан болатын.Бұл жерде әдістемелік маңызы болып, аудиттің түрлерін зерттеу болып табылады.Шетел маманы М.Х.Коул және Ресей экономикалық академиясының доценті Г.В.Плеханов және В.В.Нитецкий аудитті үш түрге бөліп қарастырады:
Аудит – Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп туралы ережелерге сәйкес өткізілді.Аудит өз алдына таңдаулы негізге сүйене отырып жасалды. Жүргізілген аудиттің нәтижесінда бухгалтерлік есептің нәтижесінде міндеттемелердің есебінде барлық мәліметтер орынды, әрі дұрыс толтырылған.Міндеттемелердің есебінде: бюджетпен байланысты есеп айырысу, жалақы бойынша есеп айырысу бойынша ешбір қателіктер жіберілмеді.
Қазіргі замандаҚазақстан Республикасының экономикасы нарықтық жағдайларына көшуіне байланысты, бухгалтерлік есебі бойынша әдістемелік базасын жаңарту жүргізіліп жатыр, яғни бухгалтрлік есепке қатысты барлық заңды құжаттары жаңартылып, қолданысқа ие болып жатыр.Әдістемелік базасының негізгі нормативті актілердің арасында : Бухгалтерлік есеп пен есептілігі туралы Ереже, Шоттардың жоспарлары тағы да басқа нормаивті-құқықтық сипатқа ие заң актілері бар.Осы аталған барлық құжаттар- бухгалтерлік есепке қатысты барлық нормативті-құқықтық қатынастардың реттеуіне негіз болды.Бухгалтерлік есептің жаңа объектілері енгізілген болатын: лизинг, жалға алу ( беру), материалдық емес активтер, материалдық активтер, т. б.
Аудитордың басты міндеті болып, негізгі қаражат көздерінің көлемі мен мөлшерін сақталануды қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.Соған байланысты материалды жауапкершіліктегі тұлғалардың бұйрықтарын тексеру керек, солармен толық материалдық жауапкершілігі жөнінде келісім-шарттар жасалған ба, жоқ пе екен, жылдық бухгалтерлік есептің алдында негізгі қаражат көздері бойынша инвентаризация жүргізілді ме, жүргізілетін болса, олардың нәтижелері дұрыс ресімделген бе, оларды қарастыру мерзімдері сақталған ба екен, инвентаризациялану тізімдемесі сапаға лайықты екендігін тексеруді қажет етеді және соған аса қатты көңіл бөлгені жөн. Іс жүзінде көп жағдайларда операцияларды ресімдеу кезінде көп қате жіберіледі,негізгі қаражаттың қозғалысы туралы, олардың құжаттарындағы түр-нысаны сақталынбай жатады.Тағы да практикада көп орын алатын қателердің түрлеріне бұл – бухгалтердің негізгі қаражат көзін есептеу кезінде оларды өндірістік , әлде өндірістік еместердің қатарына жатқызу керек екендігі жөніндедаулы сұрақтар туады және бұл жерлерде бухгалтерлер көп қате жібереді.
Аудит кезінде шаруашылық органның барлық филиалдары тексеріледі (сонымен қатар шетелдердегі филиалдар мен бөлімшелер).Осы кезде аудитор консолидацияланған есептілікті және жеке бөлімшелердің есептілігін тексереді.
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру
Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру - сол кезде қызмет ететін заң актілеріне, ережелеріне, Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет етудің стандарттарына сүйене отырып жүзеге асырылады.
Қаржы есептің аудиті өз алдына субъектінің қаржы есептіліктің тексерісі ретінде жүзеге асырылады, бухгалтерлік есептің жалпы анықталған критериялары негізінде және жалпыға міндетті ережелердің негізінде қорытынды шешімдерін шығару болып табылады.Қаржы есептің аудиті тұтынушыларға жеткізіледі- акционерлерге, мемлекеттік органға сәйкес кредиторларға жеткізілуі тиісті.
Аудит субъектінің қаржылық және шаруашылық қызметінің анализін анықтау, жалпыға міндетті талаптар мен ережелерге, заңдарға сәйкес мақсаттарын жүзеге асырылуына тиіс.
“Аудиторлық стандарттар - біртұтас аудиттің талаптарын қалыптастырады, аудиттің нормативті талаптарына сай келетін жұмыстың, қызметтің сапалылығын , тиімділігін және аудиттік тексерудің қажетті деңге мен дәрежеде нәтижелердің шығарудың тиімді кепілдіктерінің мызғымастығы болып табылатын базалық талаптар.” ЖОО-ға аудит туралы оқулықтарда “ аудиторлық стандарттар деп, барлық аудиторлардың (аудиторлық компаниялардың) өзінің мамандандырылған қызметіндегі басшылыққа алынатын біртұтас базалық қағидалар” деп көретілген.
Бұл –аудиторлардың қызметін салыстыруға жата алатындай етіп көрінуді қамтамасыз ету керек.Бірақ стандарттар клиенттің барлық қызметін толық қамтып қарастыра алмайды және стандарттан тыс ауытқушылықтар аудитордың тарапынан зерттеуі ретінде қарастырылмайды.Сонымен байланысты берілген пастулат декларативті сипатқа ие.
Аудиторға көңіл бөлетін бір жәйт бар , ол бухгалтерлік баланстың мазмұнына, ең алдымен жылдың басындағы және жылдың аяғындағы капиталдың және ақша құралдарының берілгендерін Бас кітаптың шоттарымен салыстыру тиіс. Аудитор қорытындыны жасаған кезде жұмсалмай қалған кірістердің мөлшерін анықтау керек.
Тексеруге жататын құжаттардың қатарына : олардың құжаттары,ТМҚ болуы және олардың қозғалысы, басқа да активтер тексеріледі және аталған құжаттардың барлығы бағдарламаға сәйкес болуы тиіс.Қаржы есептіліктің аудиті- шаруашылық органның қызметінің тексерісі болып табылады, өйткені аудитор есептілік бойынша қорытынды жасау кезінде тексерілген ұйымның жетекшісімен, бухгалтермен қоса есептілік жөнінде бірдей жауапкершілікте болады.Қаржы есептіліктің аудиті кезінде баланстың дұрыс толтырылуын және есептілікке қосымша жазбалардың дұрыс толтырылып, есептелгендігі тексеріледі.Аудиторға басшылыққа алатын бір нәрсе болып, бухгалтерлік баланс- қаржы есептіліктің орталық нысаны болып табылады.
Бухгалтерлік баланс-субъектінің мүлкінің құрылымы мен құрамының есептілік жасаудың күнін анықтап алуына жағдай жасайды.Өтпелі активтердің ликвидтілігін және олардың айналымға түсу мүмкіндігін анықтап көрсетеді, жеке меншіктегі капитал мен соған байланысты міндетемелерді анықтап көрсетеді, дебиторлық және кредиттік қарыздың жағдайы мен динамикасын көрсетеді.Оның мәліметтері бойынша капиталдың эффектілігін бағалауға болады.Заем қайнар көздерінің құрылымын, мөлшерін және оны тиімді түрде тартудың қызметі ретінде көрініс табады.Қаржы жағдайының анализін жүргізудің маңыздылығы өте зор, сол себепті оны кәсіби әдебиеттерде баланстың анализі деп те атайды.Активтер,жеке басының капиталы және соған қатысты туындайтын міндеттемелер- бухгалтерлік баланста көрініс табады, ол элементтер қаржы есептіліктің басты элементтері болып саналады.
Банктің шоттарында аудиттің операцияларын жүргізу кезінде мынаны анықтау қажет:
1)Банктің қандай мекемесінде есеп және валюталық шот ашылғандығын;
2)Алғашқы құжаттарда көрсетілген сомасының мөлшері банктің жазбаларындағы ақша мөлшерімен сай келетіндігін анықтау;
3)Есептің әртүрлі нысандарының дұрыс қолданылуының негіздеп алуды қарау және тексеру;
4)Бухгалтерлік жазбаларды журнал-ордерде және Негізгі кітабында дұрыс толтыруды қамтамасыз ету керек;
Валюталық шоттарды тексеру кезінде қосымша мынандай мәліметтер тексеріледі:
1)Валютаны сату және сатып алу кезінде есептілік операцияларын дұрыс жүргізілуді бақылау және тексеру;
2)Курстық салыстырмалы түрдегі айырмашылықтардың дұрыстылығын анықтау;
3) есептіліктің нысандарында шетелдердің партнерлерме бартерлік операциялардың дұрыстылығын тексеру;
4) шетелдік банктерде шетел валюталарының банк шоттарындағы қозғалысын бақылау және ҚР Ұлттық банкінің мұндай шоттарын ашу үшін рұқсатын беруі.
Шаруашылық органның активтерін аудитін жүргізу кезінде: дебиторлық қарыздар ( талаптар) тексеріледі, олар жеке немесе заңды тұлғалардың субъектіге берілуге тиісті қарыздың сомасын көрсетеді.
Аудитордың дебиторлық қарызға тексеру кезінде келесі міндеттер тұрады:
1)субъектінің балансындағы дебиторлық қарыздың сомасын есептеу кезіндегі заңды және реалды негізділіктер тексеріледі;
2) есептілік пен қаржылық тәртіп ережелерінің сақталуын қадағалап отырады.
3)ТМҚ-дың бөлшек сауда бағасымен тұтынушыларға жеткізілуінің сомасы көлемінің дұрыстылығын тексеріледі.
4) есептілік және төлем құжаттарының дұрыс ресімделуі тексеріледі;
5)Өтініш білдірілген істердің дұрыс ресімделуін және осы істердің уақытында сотта жеткізіліп, заңды түрде қарасырылуын қамтамасыз ету үшін тексеру;
6) қарыздарды өндіріп алуды ұйымдастырылуын тексеру және зиян келтірілген сомасының көлемін анықтау керек;
7) есептілікті дұрыс жүргізілуі үшін ұсыныстарды қалыптастыру және дебиторлық қарыздың заңсыз екендігін , күмәнданған жағдайларда оны дереу анықтау және тексеру.
Дебиторлық қарыздың жағдайын тексеру - есептіліктің инвентаризациясын дебитормен жүргізу кезінде басталады. Инвентаризацияны ұйымдастыру кезінде дебиторлық қарыздың пайда болуын және оны болдыртқан кінәлі субъектілерді анықтау, қарыздың мөлшерін және мерзімін анықтайды.Өтініш істері бойынша өндіріп алу шаралары қолданылады.Аталған инвентаризация арнайы актпен ресімделеді,бұнда тексерілген шот, реалды дебиторлық қарыздың мөлшері, талап мерзімінің өтуіне байланысты өтеусіз дебиторлық қарыздың жағдайын қарастырады.
Осы актіге қоса анықтама жазылады, мұнда дебитордың аты, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi ... ... ... 6
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Қолданылған әдебиеттердің тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
Кiрiспе
Аудиторлық қызметтi егемендi елiмiздiң тарихындағы нарықтық экономикаға көшкеннен кейiнгi ең бiр аса маңызды әрi күрделi құбылыстардың бiрi деп қарастыруға болады. Сол себептенде аудиторлық қызметке аса қызығушылықпен мән берiп зерттеуге толық негiз бар деп айтсақ артық бола қоймас.
Аудит Қазақстан Республикасында жаңадан пайда бола бастады, 1990 ж. бiрiншi аудиторлар фирмасы құрылды. Қазақстан Республикасының Министрлiк кеңесiнiң 1990 ж. 15 ақпанда 60 номерлiк қаулысына байланысты Қазақстан Республикасының қаржы министрлiгiнiң құрамында Қазақстан аудиты атты аудиторлық орталық құрылған. 1992 ж. бастап бұл фирма өз бетiнше бөлек iрi акционерлiк бiрлестiкке айналып, Қазақстан территориясындағы кәсiпорындар мен мекемелерге билiк формасына қарамастан аудиторлық қызмет пен кеңес жұмыстарын көрсетедi.
Қазiргi кезде аудиторлық қызметтiң құқықтық табиғатын зерттеу - оның қызметiндегi және дамуындағы басты ерекшелктердi теориялық тұрғыдан ашу, оның қажеттiлiгiн айқындау басты мiндеттердiң бiрi болып табылады.
Мен өзiмнiң жұмысымда, аудиторлық қызмет ұғымына және оның мәнiне талдау жасай келiп, бұл мәселелердi құқық ұғымыменен байланыстыра отырып, қарастырып кеткiм келедi. Себебi, аудиторлық қызмет пен құқық барлық кезде қатар жүредi, сондықтан да аудиторлық қызмет құқықтан бөлiп қарау мүмкiн емес.
Кез-келген аудиторлық қызметтi жүзеге асыруы үшiн құқықтық реттеуге жүгiнуi тиiс. Мiне осы тұрғыдан алып қарағанда аудиторлық қызметтi жүзеге асыру барысында құқықтың атқаратын қызметiнiң маңызы өте жоғары деп айтуға болады.
Аудиторлық қызмет екi топқа жататын құжатқа сәйкес ұйымдастырылуы қажет: мемлекеттiк заң актiлерi және аудиторлық стандарт бойынша. Аудиторлық жұмыстың тәуелсiз тексеру екендiгiн ескере отырып, оларға құқық негiз беру қажет. Осыны ескере отырып 1998 ж. 20 қарашада Қазақстан Республикасының Президентiнiң жарлығы бойынша Аудиторлық қызмет жөнiнде заң қабылданды. Бұл заң аудиторлық қызмет жүргiзу үшiн мемлекеттiк органдармен заңды және жеке тұлғалардың өзара қарым – қатынасын реттеу. Бұл заңды Қазақстан Республикасының территориясында тұратын барлық субъектiлер қолданады.
Заң 6 тараудан, 25 баптан тұрады.
1 тарау. Жалпы жағдай (1-4 баптар)
2 тарау. Аудиторлар палатасы және аудиторлық мекемелер (5-8 бап)
3 тарау. Аудиторларға үмiткерлердi аттестациялау және аудиторлық қызметкерлерге лицензия беру (9-13 бап)
4 тарау. Аудиторлық қызметтi ұйымдастыру, жүргiзу (14-16 бап)
5 тарау. Аудиторлар мен аудиторлық мекемелердiң мiндетi, жауаптылығы, құқықтары (17-20 бап)
6 тарау. Аудиторлық қызмет жасайтын субъектiлердiң мiндетi, жауаптылығы, құқықтары (21-25 бап)
Дербес институт ретiнде аудиторлық қызмет өзiнiң дамуын әлi де болса тоқтатқан жоқ, яғни ол уақыт өткен сайын қоғаммен бiрге дамып күрделене түсуде деп айтуға болады.
Оның үстiне соңғы жылдарда Қазақстанның нарығы ұлғайа түстi, ірі және ұсақ кәсіпорындарға қызметтің әртүрлі нысандарымен айналысуға жағдай жасалды.Сондықтан да бақылауға, бағалауға және ұйымның бухгалтерлік есептің аудитіне көңіл аудару керек.
Қаржы мәселесі жөніндегі есептеулерді жүргізу кезінде қаржы сомасын есептегенде жіберілетін қателіктерді ретке келтіру – есептілік мерзімнің шығыстарына немесе кірістеріне кіргізіледі.
Ішкі тексеруді жүргізудің басты мақсаты болып, шаруашылық қызметін жүргізуші субъектінің сараптамалық бағалауды жүргізу кезіндегі экономикалық саясатын сақтай білу. Ол, ең алдымен шаруашылық субъектісіне қажетті және уақытындағы қайта құруды жасап үлгеру және шаруашылық ресурстарының қажетінен тыс артық пайдаланбау үшін қажет.
Менiң осы жұмысымның негiзгi мақсаты ол - аудиторлық қызмет ұғымының мәнiн теориялық тұрғыдан жан-жақты қарастыру.
1. Аудиторлық қызметтiң түсiнiгi және мақсат мiндеттерi
Аудит –бұл шаруашылық органның бухгалтерлік есеп жүргізудің тәртібіне сәйкес тәуелсіз қаржылық сараптама жасау бболып табылады, шаруашылық және қаржы операциялары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаруашылық органның қызмет әрекеттерінде қаржылық есептіліктің қызметінжүргізу болып табылады.Сараптама- аудиторлық қорытындыны жасаумен аяқталады.
Аудиттің мақсаты болып, аудиторлық қызметтің нормативті реттеужүйесін, аудитор мен клиенттің арасындағы келісім-шарттың міндеттемесін заңмен анықталған және тікелей көрсетілген міндеттерін шешу болып табылады.
Аудиторлық қызмет Қазақстан Республикасында “Аудиторлық қызмет туралы” 1998 жылыдың 20 қарашасында қабылданған Заңға сәйкес жүзеге асырылады.
Аудиторлық қызметтiң ең басты ұйымдық құқықтық нысаны болып аудиторлар палатасы табылады. Аудиторлар палатасы жеке аудиторлардың қызметiн реттеп олардың қызметiн жетекшiлiк етедi және бұл ұйым коммерциялық емес ұйым болып табылады. Қазақстанда аудиторлық қызмет тек лицензия бойынша жүзеге асырылады және аудитор мiндеттi түрде аудиторлық палатаның мүшесi болуы керек.
Қазақстан Республикасында аудиторлық фирмалардың жүйесі қалыптасуының процесі 1997 жылдан басталды.1999 жылы аудиторлар съезінде 180 аудиторлық фирмалардың өкілдері қатысқан болатын.Бұл жерде әдістемелік маңызы болып, аудиттің түрлерін зерттеу болып табылады.Шетел маманы М.Х.Коул және Ресей экономикалық академиясының доценті Г.В.Плеханов және В.В.Нитецкий аудитті үш түрге бөліп қарастырады:
Аудит – Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп туралы ережелерге сәйкес өткізілді.Аудит өз алдына таңдаулы негізге сүйене отырып жасалды. Жүргізілген аудиттің нәтижесінда бухгалтерлік есептің нәтижесінде міндеттемелердің есебінде барлық мәліметтер орынды, әрі дұрыс толтырылған.Міндеттемелердің есебінде: бюджетпен байланысты есеп айырысу, жалақы бойынша есеп айырысу бойынша ешбір қателіктер жіберілмеді.
Қазіргі замандаҚазақстан Республикасының экономикасы нарықтық жағдайларына көшуіне байланысты, бухгалтерлік есебі бойынша әдістемелік базасын жаңарту жүргізіліп жатыр, яғни бухгалтрлік есепке қатысты барлық заңды құжаттары жаңартылып, қолданысқа ие болып жатыр.Әдістемелік базасының негізгі нормативті актілердің арасында : Бухгалтерлік есеп пен есептілігі туралы Ереже, Шоттардың жоспарлары тағы да басқа нормаивті-құқықтық сипатқа ие заң актілері бар.Осы аталған барлық құжаттар- бухгалтерлік есепке қатысты барлық нормативті-құқықтық қатынастардың реттеуіне негіз болды.Бухгалтерлік есептің жаңа объектілері енгізілген болатын: лизинг, жалға алу ( беру), материалдық емес активтер, материалдық активтер, т. б.
Аудитордың басты міндеті болып, негізгі қаражат көздерінің көлемі мен мөлшерін сақталануды қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.Соған байланысты материалды жауапкершіліктегі тұлғалардың бұйрықтарын тексеру керек, солармен толық материалдық жауапкершілігі жөнінде келісім-шарттар жасалған ба, жоқ пе екен, жылдық бухгалтерлік есептің алдында негізгі қаражат көздері бойынша инвентаризация жүргізілді ме, жүргізілетін болса, олардың нәтижелері дұрыс ресімделген бе, оларды қарастыру мерзімдері сақталған ба екен, инвентаризациялану тізімдемесі сапаға лайықты екендігін тексеруді қажет етеді және соған аса қатты көңіл бөлгені жөн. Іс жүзінде көп жағдайларда операцияларды ресімдеу кезінде көп қате жіберіледі,негізгі қаражаттың қозғалысы туралы, олардың құжаттарындағы түр-нысаны сақталынбай жатады.Тағы да практикада көп орын алатын қателердің түрлеріне бұл – бухгалтердің негізгі қаражат көзін есептеу кезінде оларды өндірістік , әлде өндірістік еместердің қатарына жатқызу керек екендігі жөніндедаулы сұрақтар туады және бұл жерлерде бухгалтерлер көп қате жібереді.
Аудит кезінде шаруашылық органның барлық филиалдары тексеріледі (сонымен қатар шетелдердегі филиалдар мен бөлімшелер).Осы кезде аудитор консолидацияланған есептілікті және жеке бөлімшелердің есептілігін тексереді.
2. Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру
Кәсіпорынның қызметін аудиторлық тексеру - сол кезде қызмет ететін заң актілеріне, ережелеріне, Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет етудің стандарттарына сүйене отырып жүзеге асырылады.
Қаржы есептің аудиті өз алдына субъектінің қаржы есептіліктің тексерісі ретінде жүзеге асырылады, бухгалтерлік есептің жалпы анықталған критериялары негізінде және жалпыға міндетті ережелердің негізінде қорытынды шешімдерін шығару болып табылады.Қаржы есептің аудиті тұтынушыларға жеткізіледі- акционерлерге, мемлекеттік органға сәйкес кредиторларға жеткізілуі тиісті.
Аудит субъектінің қаржылық және шаруашылық қызметінің анализін анықтау, жалпыға міндетті талаптар мен ережелерге, заңдарға сәйкес мақсаттарын жүзеге асырылуына тиіс.
“Аудиторлық стандарттар - біртұтас аудиттің талаптарын қалыптастырады, аудиттің нормативті талаптарына сай келетін жұмыстың, қызметтің сапалылығын , тиімділігін және аудиттік тексерудің қажетті деңге мен дәрежеде нәтижелердің шығарудың тиімді кепілдіктерінің мызғымастығы болып табылатын базалық талаптар.” ЖОО-ға аудит туралы оқулықтарда “ аудиторлық стандарттар деп, барлық аудиторлардың (аудиторлық компаниялардың) өзінің мамандандырылған қызметіндегі басшылыққа алынатын біртұтас базалық қағидалар” деп көретілген.
Бұл –аудиторлардың қызметін салыстыруға жата алатындай етіп көрінуді қамтамасыз ету керек.Бірақ стандарттар клиенттің барлық қызметін толық қамтып қарастыра алмайды және стандарттан тыс ауытқушылықтар аудитордың тарапынан зерттеуі ретінде қарастырылмайды.Сонымен байланысты берілген пастулат декларативті сипатқа ие.
Аудиторға көңіл бөлетін бір жәйт бар , ол бухгалтерлік баланстың мазмұнына, ең алдымен жылдың басындағы және жылдың аяғындағы капиталдың және ақша құралдарының берілгендерін Бас кітаптың шоттарымен салыстыру тиіс. Аудитор қорытындыны жасаған кезде жұмсалмай қалған кірістердің мөлшерін анықтау керек.
Тексеруге жататын құжаттардың қатарына : олардың құжаттары,ТМҚ болуы және олардың қозғалысы, басқа да активтер тексеріледі және аталған құжаттардың барлығы бағдарламаға сәйкес болуы тиіс.Қаржы есептіліктің аудиті- шаруашылық органның қызметінің тексерісі болып табылады, өйткені аудитор есептілік бойынша қорытынды жасау кезінде тексерілген ұйымның жетекшісімен, бухгалтермен қоса есептілік жөнінде бірдей жауапкершілікте болады.Қаржы есептіліктің аудиті кезінде баланстың дұрыс толтырылуын және есептілікке қосымша жазбалардың дұрыс толтырылып, есептелгендігі тексеріледі.Аудиторға басшылыққа алатын бір нәрсе болып, бухгалтерлік баланс- қаржы есептіліктің орталық нысаны болып табылады.
Бухгалтерлік баланс-субъектінің мүлкінің құрылымы мен құрамының есептілік жасаудың күнін анықтап алуына жағдай жасайды.Өтпелі активтердің ликвидтілігін және олардың айналымға түсу мүмкіндігін анықтап көрсетеді, жеке меншіктегі капитал мен соған байланысты міндетемелерді анықтап көрсетеді, дебиторлық және кредиттік қарыздың жағдайы мен динамикасын көрсетеді.Оның мәліметтері бойынша капиталдың эффектілігін бағалауға болады.Заем қайнар көздерінің құрылымын, мөлшерін және оны тиімді түрде тартудың қызметі ретінде көрініс табады.Қаржы жағдайының анализін жүргізудің маңыздылығы өте зор, сол себепті оны кәсіби әдебиеттерде баланстың анализі деп те атайды.Активтер,жеке басының капиталы және соған қатысты туындайтын міндеттемелер- бухгалтерлік баланста көрініс табады, ол элементтер қаржы есептіліктің басты элементтері болып саналады.
Банктің шоттарында аудиттің операцияларын жүргізу кезінде мынаны анықтау қажет:
1)Банктің қандай мекемесінде есеп және валюталық шот ашылғандығын;
2)Алғашқы құжаттарда көрсетілген сомасының мөлшері банктің жазбаларындағы ақша мөлшерімен сай келетіндігін анықтау;
3)Есептің әртүрлі нысандарының дұрыс қолданылуының негіздеп алуды қарау және тексеру;
4)Бухгалтерлік жазбаларды журнал-ордерде және Негізгі кітабында дұрыс толтыруды қамтамасыз ету керек;
Валюталық шоттарды тексеру кезінде қосымша мынандай мәліметтер тексеріледі:
1)Валютаны сату және сатып алу кезінде есептілік операцияларын дұрыс жүргізілуді бақылау және тексеру;
2)Курстық салыстырмалы түрдегі айырмашылықтардың дұрыстылығын анықтау;
3) есептіліктің нысандарында шетелдердің партнерлерме бартерлік операциялардың дұрыстылығын тексеру;
4) шетелдік банктерде шетел валюталарының банк шоттарындағы қозғалысын бақылау және ҚР Ұлттық банкінің мұндай шоттарын ашу үшін рұқсатын беруі.
Шаруашылық органның активтерін аудитін жүргізу кезінде: дебиторлық қарыздар ( талаптар) тексеріледі, олар жеке немесе заңды тұлғалардың субъектіге берілуге тиісті қарыздың сомасын көрсетеді.
Аудитордың дебиторлық қарызға тексеру кезінде келесі міндеттер тұрады:
1)субъектінің балансындағы дебиторлық қарыздың сомасын есептеу кезіндегі заңды және реалды негізділіктер тексеріледі;
2) есептілік пен қаржылық тәртіп ережелерінің сақталуын қадағалап отырады.
3)ТМҚ-дың бөлшек сауда бағасымен тұтынушыларға жеткізілуінің сомасы көлемінің дұрыстылығын тексеріледі.
4) есептілік және төлем құжаттарының дұрыс ресімделуі тексеріледі;
5)Өтініш білдірілген істердің дұрыс ресімделуін және осы істердің уақытында сотта жеткізіліп, заңды түрде қарасырылуын қамтамасыз ету үшін тексеру;
6) қарыздарды өндіріп алуды ұйымдастырылуын тексеру және зиян келтірілген сомасының көлемін анықтау керек;
7) есептілікті дұрыс жүргізілуі үшін ұсыныстарды қалыптастыру және дебиторлық қарыздың заңсыз екендігін , күмәнданған жағдайларда оны дереу анықтау және тексеру.
Дебиторлық қарыздың жағдайын тексеру - есептіліктің инвентаризациясын дебитормен жүргізу кезінде басталады. Инвентаризацияны ұйымдастыру кезінде дебиторлық қарыздың пайда болуын және оны болдыртқан кінәлі субъектілерді анықтау, қарыздың мөлшерін және мерзімін анықтайды.Өтініш істері бойынша өндіріп алу шаралары қолданылады.Аталған инвентаризация арнайы актпен ресімделеді,бұнда тексерілген шот, реалды дебиторлық қарыздың мөлшері, талап мерзімінің өтуіне байланысты өтеусіз дебиторлық қарыздың жағдайын қарастырады.
Осы актіге қоса анықтама жазылады, мұнда дебитордың аты, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz