Жүйелік плата
1. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАҒА ҚЫСҚАША ТҮСІНІКТЕМЕ
1. Жүйелік плата
1.2 Платаларды орнату және оның конфигурациясы
1.3 Екілік кэш
1.4 Процессор
1.5 Қорек және процессордің салқындатылуы
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Синхронизация
3. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАНЫҢ КОНСТРУКЦИЯСЫ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
3.1 POST.ты бастапқы қосу тесті
3.2 Компьютерді конфигурациялау . BIOS Setup
2.3 Жүйелік платаның “жандануы”
2.4 РС жүйелік платасын таңдау
3.5 ASUS A8N.SLI.Deluxe жүйелік платасы
ҚОСЫМША
Глоссарий
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Жүйелік плата
1.2 Платаларды орнату және оның конфигурациясы
1.3 Екілік кэш
1.4 Процессор
1.5 Қорек және процессордің салқындатылуы
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Синхронизация
3. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАНЫҢ КОНСТРУКЦИЯСЫ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
3.1 POST.ты бастапқы қосу тесті
3.2 Компьютерді конфигурациялау . BIOS Setup
2.3 Жүйелік платаның “жандануы”
2.4 РС жүйелік платасын таңдау
3.5 ASUS A8N.SLI.Deluxe жүйелік платасы
ҚОСЫМША
Глоссарий
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Дербес компьютерлердің (System board немесе Mother board ) жүйелік немесе аналық платасы компьютерлердің өндірістігін және архитектурасын анықтайтын жүйелік блоктың негізі болып табылады. Онда келесі міндетті түрдегі қараушылар орнатылады:
• Процессор және сопроцессор
• Жады : тұрақты (ROM немесе Flash BIOS ) оперативті (dram) кэш (SRAM)
• Енгізу-шығарудың міндетті түрдегі жүйелік құрылғылары
• Интерфейсті сұлбалар және құрдың ағытпа (разьем) кеңейтулері
• Қоректену блогынан Power Good немесе Reset батырмасынан сигнал бойынша түсіру жүйесінің қүрылымдық сұлбасымен бірге синхрондаудың кварцты генераторы
• VRM (Voltage Regulation Module ) төменгі вольтті процессорлар үшін кернеу көзінің қосымша стабилизаторы
Одан басқа міндетті түрдегі құрылғылардан бөлек көптеген жүйелі платаға иілгіш және қатты дискілерді қосу үшін бақылау интерфейстерін (IDE, SCSI графикалық адаптер) процесордың құрына жергілікті қосуда қолданады. Жүйелік платада басқа контроллерлерді орналастыру мақсаты компьютердің платаларын жалпы санын қысқарту.
8088/86 процессорларындағы жасалған алғашқы РС жүйелік платаларды процессорлардан бөлек бірнеше шалғай БИС – тан (жадыға тура қатынаудың түзілу контроллердің түзілу контроллері, құрдың контроллерлері ) және кіші және ортаңғы микросұлбалардағы жинақтау деңгейіндегі логикалық байланыстан тұрады.
Қазіргі заманғы платаларға негізінде чипшелі процессорлар жатады және құр кеңейтілуі негізгі және қажетті компоненттердің байланысына мүмкіндік беретін бірнеше БИС жинағын қолданылады. Чипшелі процессорлардың түрлі типтерін қолдану мүмкіндігін, негізгі және кэштағы оның модернизациясын анықтайтын басқа да жүйе сипаттамаларын анықтайды . Оның типі маңызды түрде өндірістілігіне әсер етеді – бірдей орнатылған компоненттерде (процессор, жады, графикалық адаптер , қатты диск) әртүрлі жүелік платаға жиналған компьлютер өнімділігі – чипшелерде деп санауға болады – 30 % айырмашылығы болуы мүмкін. [7. 225бет]
• Процессор және сопроцессор
• Жады : тұрақты (ROM немесе Flash BIOS ) оперативті (dram) кэш (SRAM)
• Енгізу-шығарудың міндетті түрдегі жүйелік құрылғылары
• Интерфейсті сұлбалар және құрдың ағытпа (разьем) кеңейтулері
• Қоректену блогынан Power Good немесе Reset батырмасынан сигнал бойынша түсіру жүйесінің қүрылымдық сұлбасымен бірге синхрондаудың кварцты генераторы
• VRM (Voltage Regulation Module ) төменгі вольтті процессорлар үшін кернеу көзінің қосымша стабилизаторы
Одан басқа міндетті түрдегі құрылғылардан бөлек көптеген жүйелі платаға иілгіш және қатты дискілерді қосу үшін бақылау интерфейстерін (IDE, SCSI графикалық адаптер) процесордың құрына жергілікті қосуда қолданады. Жүйелік платада басқа контроллерлерді орналастыру мақсаты компьютердің платаларын жалпы санын қысқарту.
8088/86 процессорларындағы жасалған алғашқы РС жүйелік платаларды процессорлардан бөлек бірнеше шалғай БИС – тан (жадыға тура қатынаудың түзілу контроллердің түзілу контроллері, құрдың контроллерлері ) және кіші және ортаңғы микросұлбалардағы жинақтау деңгейіндегі логикалық байланыстан тұрады.
Қазіргі заманғы платаларға негізінде чипшелі процессорлар жатады және құр кеңейтілуі негізгі және қажетті компоненттердің байланысына мүмкіндік беретін бірнеше БИС жинағын қолданылады. Чипшелі процессорлардың түрлі типтерін қолдану мүмкіндігін, негізгі және кэштағы оның модернизациясын анықтайтын басқа да жүйе сипаттамаларын анықтайды . Оның типі маңызды түрде өндірістілігіне әсер етеді – бірдей орнатылған компоненттерде (процессор, жады, графикалық адаптер , қатты диск) әртүрлі жүелік платаға жиналған компьлютер өнімділігі – чипшелерде деп санауға болады – 30 % айырмашылығы болуы мүмкін. [7. 225бет]
1. «Микропроцессоры и микропроцессорные комплекты интегральных микросхем», справочник, под ред. В.А. Шахнова, том 2, Москва «Радио и связь», 1998.
2. А.С. Басманов «МП и ОЭВМ», Москва, «Мир», 1998.
3. В.В. Сташин, А.В. Урусов «Программирование цифровых устройств на однокристальных микроконтроллерах», Москва, «Энергоатомиздат», 2001.
4. «Микропроцессоры», Учебное пособие в 5-ти книгах, под редакцией В.А. Шахнова, Москва «Высшая школа», 1998.
5. «Новейшая энциклопедия персонального компьютера 2002», Москва «ОЛМА-ПРЕСС» 2002 год.
6. Колесниченко О.В., Шишигин И.В. «Аппаратные средства РС» - 4-ое изд., перераб. и доп. – СПб.: БХВ - Петербург 2002
7. М.Гук «Аппаратные средства РС» Москва 2002
8. Интернет желісі: www.ixbt.com, www.bankreferatof.ru,
www.allbest.ru, www.kazref.kz
2. А.С. Басманов «МП и ОЭВМ», Москва, «Мир», 1998.
3. В.В. Сташин, А.В. Урусов «Программирование цифровых устройств на однокристальных микроконтроллерах», Москва, «Энергоатомиздат», 2001.
4. «Микропроцессоры», Учебное пособие в 5-ти книгах, под редакцией В.А. Шахнова, Москва «Высшая школа», 1998.
5. «Новейшая энциклопедия персонального компьютера 2002», Москва «ОЛМА-ПРЕСС» 2002 год.
6. Колесниченко О.В., Шишигин И.В. «Аппаратные средства РС» - 4-ое изд., перераб. и доп. – СПб.: БХВ - Петербург 2002
7. М.Гук «Аппаратные средства РС» Москва 2002
8. Интернет желісі: www.ixbt.com, www.bankreferatof.ru,
www.allbest.ru, www.kazref.kz
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:
Тақырыбы: Жүйелік плата
1. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАҒА ҚЫСҚАША ТҮСІНІКТЕМЕ
1. Жүйелік плата
Дербес компьютерлердің (System board немесе Mother board ) жүйелік
немесе аналық платасы компьютерлердің өндірістігін және архитектурасын
анықтайтын жүйелік блоктың негізі болып табылады. Онда келесі міндетті
түрдегі қараушылар орнатылады:
• Процессор және сопроцессор
• Жады : тұрақты (ROM немесе Flash BIOS ) оперативті (dram) кэш (SRAM)
• Енгізу-шығарудың міндетті түрдегі жүйелік құрылғылары
• Интерфейсті сұлбалар және құрдың ағытпа (разьем) кеңейтулері
• Қоректену блогынан Power Good немесе Reset батырмасынан сигнал
бойынша түсіру жүйесінің қүрылымдық сұлбасымен бірге синхрондаудың
кварцты генераторы
• VRM (Voltage Regulation Module ) төменгі вольтті процессорлар үшін
кернеу көзінің қосымша стабилизаторы
Одан басқа міндетті түрдегі құрылғылардан бөлек көптеген жүйелі
платаға иілгіш және қатты дискілерді қосу үшін бақылау интерфейстерін (IDE,
SCSI графикалық адаптер) процесордың құрына жергілікті қосуда қолданады.
Жүйелік платада басқа контроллерлерді орналастыру мақсаты компьютердің
платаларын жалпы санын қысқарту.
808886 процессорларындағы жасалған алғашқы РС жүйелік платаларды
процессорлардан бөлек бірнеше шалғай БИС – тан (жадыға тура қатынаудың
түзілу контроллердің түзілу контроллері, құрдың контроллерлері ) және кіші
және ортаңғы микросұлбалардағы жинақтау деңгейіндегі логикалық байланыстан
тұрады.
Қазіргі заманғы платаларға негізінде чипшелі процессорлар жатады
және құр кеңейтілуі негізгі және қажетті компоненттердің байланысына
мүмкіндік беретін бірнеше БИС жинағын қолданылады. Чипшелі процессорлардың
түрлі типтерін қолдану мүмкіндігін, негізгі және кэштағы оның
модернизациясын анықтайтын басқа да жүйе сипаттамаларын анықтайды . Оның
типі маңызды түрде өндірістілігіне әсер етеді – бірдей орнатылған
компоненттерде (процессор, жады, графикалық адаптер , қатты диск) әртүрлі
жүелік платаға жиналған компьлютер өнімділігі – чипшелерде деп санауға
болады – 30 % айырмашылығы болуы мүмкін. [7. 225бет]
1.2 Платаларды орнату және оның конфигурациясы
РС- тін стандартизация компонентері әдеттегі орындау корпустарына
орнату үшін арналған жүйелік платаларға жіктеледі. Кейбір “фирмалық”
платалары спецификалық габоритке және жалғағыш (бейтаныс) көлемінен тұрады,
және оларды тек “туған” корпустарына орнатуға болады. Осындай спецификалық
конструтивтілігімен мысалы IBM, PS2, ASEK, Compag, Didgital, Paccald Bell
және басқа да компьютер корпусы мен платасы ерекшеленеді. Оларға әрине
кейбір келесі резистор қолданылмайды . Мұнда АТ класының машина корпусына
орнату үшін арналған жүйелік платалардың конструктивтілігі қарастырылған.
ХТ класының жүйелік платалары енді тіпті қызықтырмайды да, ал АТ компьютері
үшін ХТ корпусын қолдану мүмкін, бірақ ол көптеген шектеулер мен қолайсыз
жағдайды туғызады.
Decatur Body АТ , Many – 6 Midi және Big Tour корпустары үшін
Flu АТ (305х350 мм) және Body АТ (220х330мм) дәстүрі платалар
унифицерленген жүйелік саңылау платаларынан және платалардың артқы
қабықшаларына қатысты пернелер платаларының ағытпасы және слоттарының
орналасуына және белгіленуіне ие, ол жүйелік блоктардың модернизациясына
және жөндеу жарамдылығын жеңілдетеді. Олардың ұқсас түрі 1-суретінде
көрсетілген.
Платалар шасси ойығына кіретін пласттмасса кірістірулерінің көмегімен
орнатылады . Бұл кірістірулер платалардың тік және жанама (слот
кеңейтулерінің ось бойымен) фиксацияны қамтамасыз етеді. Олар платаларды
слоттарға кеңейтілу платаларын орнату кезінде толықтырылатын корпустын
артқы қабырғасына қатысты дұрыс орнығуына мүмкіндік береді. Талап етілген
жағдайда плата кескіш төлкелердің массасында шамамен орналасқан бір немесе
бірнеше оралған орамдармен фиксацияланады. Осы орамдар жерге тартылған
компьютер корпусының жалпы қорек көзі жалғастырушымен байланыстың жалғыз
(қорек блогы арқылы) теориялық нүктесін қамтамасыз етеді.
Жүйелік платаны алу үшін одан ең алдымен барлық кеңейту карталарын
шығарып, қосу кабелін ажырату қажет (ең болмағанда қысқасын).
Mini Tower типті корпусында жүйелік плата бекітілген массаны алу керек
(немесе кейбір корпустарда жылжыту керек). Қатты орамдарды орамалап болған
соң платаны солға қарай жылжытады, одан кейін оны масадан алуға болады.
Платаны орнату теріс тәртіпте орындалады, фиксацияланған орамдар платаға
орнатылғаннан кейін және кез келген платаға кеңейтілу орнатқаннан кейін
корпусқа тартылады. Платаны орнату кезінде келесі кең таралған жинақтау
қателіктерін болдырмау керек.
• Бекіту нүктесінің жеткіліксіз мөлшері. Шасси және плата әдетте барлық
кезде бір – біріне сәйкес келмейтін кескіш төлкелер мен орнатқыш
қондырғыларының мүмкін нүктесінің мөлшер артықшылығына ие болады.
Қолданылатын бекіту нүктелері міндетті түрде барлық төрт жағынан да
слот кеңейтілу аймағын қоршап тұру керек . Қарсы жағдайда плата
кеңейтілуін орнату кезінде жүйелік платаның іліну жағы майысады, ол
сенімсіз байланысқа және жүйелік платаның таңбаларының желілерінің
жасырын үзілуіне әкеліп соғуы мүмкін.
Сурет 1 - Baby-AT жүйелік платасы
• Бекітілген орамдардың дұрыс емес қолдануы. Бекітілу саңылауларының
диаметрі тақшаларда пластмасса ендірмесімен бірге металл бекіту
орамдарын ендіруге мүмкіндік береді. Орамдар үшін арналған саңылаулар
әдетте платаның екі жағынан жердің баспа шинасының орамына ие, немесе
керсінше оны баспаны желілерден тәуелсіз аймақ қоршап тұрады.
Пластмасса бекітулері үшін арналған саңылау айналасында шет жағына
жақын тек жұқа баспа желілері өте алады. Егер бұл саңылаулар металл
орамдар үшін қолданылатын болса онда орамдардың созылуы сезілсе
олардың үзілуі немесе корпусында желілердің қысқа тұйықталуы мүмкін.
Егер желілермен жақын орналасқан саңылауларды орадар үшін қолдану
керек болса , онда оларды оқшауланған тығызырақ орнату (жабыстыру )
керек.
• Тым ұзын орамдардың қолданылуы. Бұл кезде орамдарды плата фиксациясына
дейін созу мүмкін емес. Ол жалпы желілердің жерге қосылу
сенімділігімен көрсетіледі, ал жұмыстағы кездейсоқ жаңылысуларға
әкеліп соғуы мүмкін. Егер орам созылмаса , ал қысқа орам болмаса
тығырық қоюға болады (егер жерге қосқыш орам платаның төменгі жағында
болса, онда тығырық оқшауланған болуы мүмкін).
Сурет 2 - ATX жүйелік платасы
“Ерекше” корпустарда, “жеке меншік” 2-суретте жүйелік платаға
бағытталатын, беттік панельдің барлық мүшелері бір шлейфпен және ағытпамен
қосылады, ол өте жақсы, бірақ жан – жақтылығы аз.
Әдетте қадауышты ағытпаларда жүйелік платаға қойылған таңбалау
болады. Сымдарды ағытпалардың таңбалануы кейбір кезде болмайды, бірақ түрлі
түсті сымдарды қосылу нүктесіне дейін бақылау өте оңай. Басқару және
индукция сұлба мүшелері, сонымен қатар кең тараған таңбаланудың нұсқаулары
суретте көрсетілген.
Егер жүйелік платадағы таңбалану және платаның түсініктемесі жоқ болса
, онда оның қосылуымен экспериментті түрде де шешеуге болады.
Динамиктің ағытпасы көп жағдайда төрт қадауышты , әйтсе де ең шеткі
шығыстарға қосылады.
Клавиатураның кілтін қосу үшін KEYLOCK және индикаторда ескі
корпустарда сонымен қатар платаларда қоректі қосу үшін бес қадауышты
ағытпа пайдаланған . Кей жағдайларда бұған RESET 3-суретте батырмасынан
сигнал шығарылады .
Қазір бұл элементтер екі қадауышты бөлген ағытпалармен қосылады.
Батырмалар және индикаторлар GND – ның бір шығысына 3-суретте
қосылады. Индикатордың орнына қосылатын батырмалар керсінше қауыпсыз.
Индикатордағы ток жүйелік платада қондырылған резистормен шектеулі және
ондағы ағытпаның қысқа тұйықталу контактісі қауыпсыз. Индикатордың,
батырманың ағытпасына қосылуы тек тұнық емес жарқырауға әкеп соғады , ол
қосылудағы қатені көрсетіп тұрады. Сәулелі
Сурет 3 - Басқарудың және индикацияның мүшелері
диод индикаторы үшін полярлы қосылу қажет – оның қате қосылуынан ол
жарқырамауы мүмкін. Батырмалардың қосылу полярлығы RESET және KEYLOCK .
Ауыстырып қосқыштын ағытпасында TURBO үш шығыс бар (ортақ әрқашанда
ортасында орналасады) , бірақ екіқадауышты ағытпаға қосылады. Түйіспелі
парлардың қосылуына тек TURBO режимі қандай жағдайға байланыстылығы
тәуелді. [7. 225бет]
Бір жағдайды ескеру қажет, беттік панельдегі мүшелердің қосылмаған
жағдайда компьютер әдеттегідей жұмыс істей алады (АТХ керек батырмасынан
басқа).
Төбеде көрсетілгендерден басқа методика ұсынуға болады.
1. Динамикті батырмалар тақтасын және графикалық адаптер мен мониторды
жүйелік платадағы ағытпа қорегіне қосу . Бұл қосылулар сұрақтар
тудырмайды, әйтсе де динамиктін ағытпасы бір көргеннен ағытпалардын сырт
батарейлерімен шатастыруға болады. Бірақ батареяның ағытпасы өте де алыс
орналаспаған.
2. Компьютерді қосқанда, монитордың экранына POST қосылу тестінде көз
жеткізу керек және жады тестіндегі динамик қосылады.
3. Егер бес қадауышты ағытпа болса, оған индикация және басқару
мүшелерді сәйкестіре қосу керек. Егер ондай болмаса, RESET 4-суретте
батырмасы үшін ағытпаны анықтап және оны қосу қажет. Оны анықтау оңай, екі
қадауышты ағытпалардағы контактілерді бұрмалап , яғни RESET сигналы бойынша
қайтадан POST басталады, ол мониторда көрінеді және динамиктен естіледі.
Сурет 4 - RESET, кілт және индикатор батырмалар қосылуының ескі варианты
4. Қорекке қосылған индикатордың ағытпасын анықтау яғни оған қосылған
индикатор әрқашан қоректін қосылуында жарқырау керек.
5. Клавиатурадағы уақытша жауап тастау ағытпасын келесі белгілер
арқылы анықтауға болады: оның бұрмалану контактарында POST жұмысының
аяғында клавиатураның қатесі туралы хабарлама пайда болады.
6. Индикатордың қатты дискіге ұсынылуы IDE немесе SCSI
контроллерлердін қосымша палатасына қосу мүмкін, егер де жүйелік платада
орналасқан контроллер қолданылмаса. Ағытпаны дұрыс қосу тек қатты дискіден
ОС жүктелу кезінде болады. Яғни бұл жағдайда индикатор жанып - өшіп түру
керек.
Әдетте индикатормен DOS жүктемесінде басқаруға болады (немесе DOS –
тан ОС Windows терезелері), яғни CTRL + ALT батырмалары комбинациясымен
(қосылу) және CTRL + ALT (TURBO режимінің өшуі) жүйелік платадағы ауыстырып
– қосқыштың ағытпасы кейбір кезде джампермен қиындатылады, яғни бұл
платаларда пайдалы, қайта қосқыштын контактілерінің істен шығып қалуынан
сақтайды. Егер TURBO режимін батырманың көмегімен өшірудің қажеті жоқ
болса, басқа джамперді қысқарту резоны бар , яғни ол компьютердін
абайсыздан ақырын жұмыс істеуінен сақтайды.
Энергияны сақтаушы режимның батырмасы және индикаторы жиі
қолданылмайды (Creen Functions). Батырмалардын басылуы 5 және 6-суретте бұл
сыртқы жағдай болып табылады. Яғни қосылатын төмендетілген энергияны
паидалану режимі, бұл жағдай туралы индикатордын жарқырауында куә болуынан
болады. Батырмаларды қосу реакциясы BIOS Setup – та Power Management
опцияларымен беріледі.
Сурет 5 - Power Good сигналының RESET батырмасына қосылуы
Сурет 6 - Power Good сигналының құрылуы
Енді беттік панельде орналасқан цифрлық “Стедаметрге” тоқталып кетсек.
Ол көрсетілетін кез келген цифрлар немесе символдар баспалық платада
комбинация түрінде беріледі, және нақты жиілікке ешқандай қатысы жоқ.
Джамперлер TURBO батырмасымен ауыстырылатын сегментте көрінетін екі жиынды
беруді рұқсат етеді. Егер батырма іске қосылса, онда индикаторлардағы
цифрлардың қайта қосылуы ештеңе көрсетпейді. Батырмадан үш контактісі
ағытпасы жүйелік платаның екі қадауышты ағытпасына бірнеше рет қосыла
алады. Кейбір кезде индикациямен басқару батырмадан шығарылмайды, ол
жүйелік платадағы TURBO индикаторының шығысынан - бұл тым қолайлы
индикацияның әдісін көрсетеді және клавиатурамен жасалған режимның қайта
қосылуын көрсетеді. Көрсетілген символдар джамперлер қондырғысының
таблицасымен беріледі, яғни корпусқа қосылған. Осы берілген кестелерге
басқатырмас үшін әрбір жаңартуда (ең күшті процессордың қосылуы) барлық
жағдайда символдар көрсетілуін орнату ыңғайлы (High TURBO режимі үшін) және
LO (LOW болу режим үшін).
Индикатордың цифрлары жарқырауы үшін 5 және 6-суретте, блок
қоректен индикатор платасына екі сымның өтуі керек GND және 5V.
“Бөтен” берілген корпус үшін екі сымның қорек блогі болмауы да
мүмкін, сонда да индикатордың жұмыс істемеуімен келісуге болады, одан
компьютер жаман болмайды.
USB ағытпасы және инфрақызыл қабылдап тасымалдаушы, панельдің
беттік жағында орналасқан жүйелік платадағы келісетін қадауышты ағытпаларға
кабельдермен және шлейфтермен қосылады. Бұл жерде қосылудың ережесін сақтау
айтарлықтай шлейфтің бірінші сымы түрлі-түспен боялады, ал ағытпаның
түйіспесі белгіленеді және баспа платасында төрт бұрышты түйіспелі алаңы
бар (ол платаның төменгі жағынан көрінеді).
Сыртқы ағытпалар корпустын артқы жағында орналасқан немесе бұрышта
қыстырылысқан платаның қадауышты ағытпаларының шлейфтеріне қосылады. Олар
қадауыштардың саны бойынша өте оңай анықталады. (ағытпа бойынша): 10-COM-
порттар, 16-GAME-порт 26-LPT-порт, 4(5)-PS2 Monse. Түйсіктердің жиынтығы
кабельдердің және шлейфтердің сыртқы ағытпалары әрқашанда жүйелік платаның
жиынтығында болу керек. PS2 Mouse немесе LPT – порты үшін ағытпалардың жоқ
себебімен қолайсыздықтар туу мүмкін, сонымен қатар 10-қадауышты ішкі
ағытпалардың COM-порттары әр түрлі нұсқаулардан тұрады. PS2. V ішкі
ағытпалар әртүрлі дәнекерлеуі мүмкін, бірақ оның қарапайым интерфейсін
біле отырып 6ТD және +5V оңай шақырып алуға болады, ал түзулердің берілген
деректердің сәйкесінше және синхрондауында әрқашан екінші қадамнан
анықтауға болады.
Иілгіш дискінің жиналуы. 34-контакті ағытпалардың шлейфтерінде
қосылады. RESET кнопкасына әсер етпейді және өзімділігін көрсетпейді. Егер
IDE командалары шатастырылып алынса, копьютердің тәртібі BIOS-тын және
Setup қондырғысының дұрыстығынан тұрады. BIOS-тың жаңа түрлері барлық төрт
мүмкін қондырғыларының Auto идентификацияның режимін беруге мүмкіндік
тудырады.
Шлейфпен қосылған тең қолданысқа ие болған қателер ағытпалардың 180
градусқа 1-кестеде бұрылуы және контактардың ұзақ араласып кетуі. Бұл
қателіктерден жасалған ободок сақтайды. Алайда кілттермен де қателіктер
болады.
Кесте 1
Жадының тез жұмыс істеуіне арналған талаптар
FPM EDO BEDO SDRAM
Спецификация -4,-5, -4,-5,-6,-7 -5,-6,-7 -10,-12,-15
-6,-7
Іске қосу уақыты 40,50,60,70 40,50,60,70 50,60,70 50,60,70
(мГц) максималды 50,33,28,25, 66,50,40,33 66,60,50 100,80,66
жылдамдық, яғни 5-3-3-3 5-2-2-2 5-1-1-1 5-1-1-1
пакетті оқу
жылдамдығында.
Кейбір жағдайда RESET батырмасын қарастырмаған жүйелік платаның
қосылуы мүмкін. Бұл жағдайда оныPower-Good қосылуына болады, сондай-ақ
балонсты резистордың қосылуын ескеру керек.
Басқа да радиус болуы мүмкін - қорек блогында Power Good сигналы
болмайды. (мысалға Hewelett-Packard ескі компьютерлерінің қорек блогінда
бұл сигнал жоқ). Бұл жағдайда жаңа жүйелік плата қоректің қосылу кезінде
жүктелмейді. Осы жағдайдан шығу үшін келесі сұлбада көрсетілген.
1.3 Екілік кэш
Статистикалық кэш-жады жүйелік платада кең қолданыла бастады. 386, 486
процессорлары және Pentium-мен оның өндіріс динамикалық жадыда тез дамыған.
Кэш жүйелік платада 486 және Pentium (level2) екілік болып табылады,
өйткені кэштаудың бірінші деңгейін процессордің ішінде іске асырады.
Pentium Pro процессорларында және Pentium екілік кэшы жүйелік платамен
процессордың микросхемасына көшті.
Кэш жадысында келесідегі статистикалық жадылар қолданылады:
а) Asenc SRAM, ол A-SRAM немесе SRAM-ассинхронды жады.
б) Sync Burst, немесе SB SRAM-пакетті синхронды жады.
с) PB SRAM-пакет конвейерлі синхронды жады.
Конструктивті екілік кэш жүйелік платаға дәнекерленген немесе DIP-
корпустағы микросхемаларға қосымша қондыруға болады, пакетте (тек
ассинхронды жады ) не COAST моделдерінде арнайы слот (кез келген типті
жадыны орнатуға болады. Кэштің деректерінің жадысынан басқа Tag SRAM
қосымша микросхемасын орнату қажет болуы мүмкін, кэштің кез келген жады
типін ассинхронды). Кэшті орнатудағы және конфигурацияның дәлдіктерінде
орналасқан, осы жерде келесідегі жағдайларды еске түсірейік.
1) Орнатылған модельдердің типтері немесе жүйелік платамен берілген
тапсырмалар, немесе тұйтықтағыштармен.
2) Кэштің размерін тұйықтағыштармен беруге тура келеді.
3) Микросхемалардың тез жұмыс істеу талабы микросхемалармен анықталады.
4) Екілік кэш BIOS-та тыйым салынуы мүмкін, сонымен қатар оның жазылу
плотинасы ылғи берілу мүмкін. Әйтседе екілік кэш РС-ның міндеті болып
табылмайды, оның орнатылуы копьютерлердің жасалуын жақсартады.
1.4 Процессор
Процессорлар ХТ компьютерлерінде орнатылған, АТ-286 және АТ-386-ны
ауыстыру жөн емес, олардың жұмыс барысынан шығып қалуы сирек кездеседі,
оларға қарағанда жүйелік платаның басқа элеметтері шығып қалуы мүмкін.
Олардын өзгеруі өндірісті түрде басқа компоненттерде үлкен өзгертулерді
талап ету мүмкін, әйтсе де құр ұсталмауы мүмкін. Бұл компьютерлерде көп
жағдайда математикалық процессорлармен кездесуге болады. Ол үшін
микросхеманы кесіп тұрған бағанда орнатқан қажетті және жеткілікті сонымен
қатар BIOS Setup –тағы процессордын опциясын қосу керек. BIOS – кейбір
нұсқауларында POST бар екенін бақылап білетін арнайы опциялары жоқ. ХТ – да
процессорды қосу үшін сәйкес келетін DIP – конфигурациялы ауыстырып
қосқышты қосу керек.
486 процессорларынан бастаса жағдай тым өзгереді:
Сопроцессорлар басты процессорлардын бөлігі болды. Сол уақытта
процессордын ауысуы оның күшті болғаны, ал бұл жағдай процессордын
архитектуралық прогресіне және жүйелік платанын иілгіш конфигурациясына
байланысты. Процессорды стандартты ZIF – сокеттеріне орната бастады. Оның
шығару белгілеулерін әдетте Intel фирмасынан бірінші өтетін процессорлармен
анықталады, ал басқа фирмалар өзінің процессорларында бұл сокеттермен
келісушілікті ұстап тұрады. Қазіргі жағдайда сокеттердін мынандай типтері
анықталған: 1 – ден 8 – ге дейін, Pentium II процессорлары үшін - слот 1.
2-кестесінде параметрлері көрсетілген.
Кесте 2
5. және 6 процессорлар дәуірінің сокеттер типі
Типі Шығыс саны Матрица Қорек В Қолдайтын процессорлар
Сокет 1 168169 17х17 PGA 5 486 SхSх2.DXDX2*
Сокет 2 183 19х19 PGA 5 486 SхSх2.DXDX2,PODP
Сокет 3 273 19х19 PGA 55 486 SхSх2.DXDX2
DX4,PODP ,D4 ODP
Сокет 4 273 21х21 PGA 5 P5 Pentium 6066
Pentium 6066 ODP
Сокет 5 32 37х37 PGA 3,3 P54 Pentium 75100 ODP
Сокет 6 235 19х19 PGA 3,3 486 SXSX2, DX4
DX4PODP
Сокет 7 221 37х37 SPGA 2,9- 3,3 Pentium 75-235,P55C,
P55CT
Сокет 8 387 Модификация- 2,9-3,3 P6 Pentium ,Pro
ланған SPGA Pentium Pro ODP
Сокет 9 242 Екі бағанды 2,9- 3,3 P6 Pentium II
слот 2х3,3
Өкінішке орай, барлық процессорлардын арасындағы толық келісушілік,
бір типті сокетке орнатылатын жоқ. Мұндай процессорларды орнату типтері
келесідей жүйелік платаның қасиетерімен анықталады.
1. Сокеттің типі.
2. Талап етілген кернеу.
3. BIOS версиясымен процессорды қолдану.
4. Берілген процессорлардын пайдалану талаптары.
Егер бірінші екі пункт анықталатын болса, онда соңғылары үшін
варианттар болу мүмкін. BIOS версиясын жаңарпатуға болады . Келісушілік
тізімін алсақ, олар уақытша. Платаны өндіруші процессормен келісушілікті
алдын – ала айту мүмкін , бірақ мынадай сұрақ туу мүмкін. Олар бірге жұмыс
істейді ма? Әйтпесе процессорларды жасаушы нақты жүйелік платаны өзінің
келісушілік тізіміне кіргізбеуі де мүмкін, бірақ олар жақсы жұмыс атқаруы
да мүмкін. Жүйелік платалардың типтері өте көп. Яғни, процессорлардың
типтеріне қарағанда.
Платалардың симметриялы мультипроцессорлы жүйелер үшін жұп слогтары
болу керек. Оларға Intel фирмасының процессорларын орнатады, тек осындай
конфигурация үшін пайдаланылады. Төрт процессорлы жүйеде көп жағдайдй екі
процессорлы модуль пайдаланылады, олар жалпы немесе кросс платасына
орнатылады. Алайда, бұл ретті PC келісетін компоненттердің шегінен шығып
кетеді. Олар Pentium II процессордың біреуін ғана қалайды. [7.252бет]
1.5 Қорек және процессордің салқындатылуы
Алғаш процессорлар 5В қорек кернеуін пайдаланған. Технологияның
өркендеуі 3.3 Вольт не одан да төмен болуына әкелді және бұл қажетті және
жеткілікті. Процессор үшін қоректің стандартты блогы тек +5В пен қамтамасыз
етеді, сондықтан жүйелік платадағы процессорлар үшін төмендетілген қорек
кернеумен VRM қосымша кернеуді қолдана бастады. Бұл реттеулер белгіленген
кернеудегі стабилизатордың микросхемасын көрсетеді немесе басқарылатын
деңгейде анықталады. Күшті процессорлардың қорегі үшін бұл реттеулер
радиаторда орнатылады. Басқарылатын реттеуіштердің кернеуі джамперлермен
беріледі, кей жағдайда оларды ажырата білу үшін қызыл түсті жасайды. Қорек
кернеуінің орнатылған белгілеулері процессордың номиналына сәйкес болу
керек. Ал тым төмен кернеулік тұрақты емес жұмысқа әкеп соғады, тым жоғары
болса, процессордың жұмыс барысынан шығып кетуі мүмкін. Бөлек қорегі бар
процессорлар үшін платада екі не үш реттеуіш тұруы керек. АТХ платасында
біреу де болуы мүмкін, өйткені қорек үшін процессордың интерфейсінде 3.3В
бірден қолданылу мүмкін.
Кесте 3
Процессорлардын жұмыс істеу диапазондарының температурасы
Процессор Жұмыс істейтін диапазондардың
түрлері
Intel 486тм SX, Intel 486DX ,Intel 0...+85
DX2тм ,Intel DX4тм
Intel DX2 ,IntelDX4 Over Drive 0...+95
Pentium 60 мГЦ 0...+80
Pentium 66... 166 МГц 0...+70
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Синхронизация
Басты тактілі жүйелік платаның генераторы тіректі жиіліктің жоғарғы
стабильді импульсі процессордың синхронизациясы үшін қолданылады.
Генератордың стандартты жиілігі: 4.77, 6.7, 10, 12, 16, 20, 25, 33.3, 40,
50, 60, 66.6 мГц. Тактілі жиілігі бар компьютерлер пайда болғаннан кейін
олар жоғарғы стандартты ХТ (8 мГц) өндірушілікті қамтамасыз ететін
модельдер программалар мен келісушілікті қамтамасыз етеді.
TURBO режимінде процессор максималды жылдамдықта жұмыс істейді, ал
әдеттегідей болса онда төмендетілген түрде болады. Бара бара
компьютерлердін өндірісі төмендетілген жылдамдықта да басты эталоннан әлде
қайда алыстап ктті және режимді ауыстырудағы үлкен маңыздылығы жоқ.
Компьютердін өндірісі туралы айтқанда көбінесе оның TURBO режимінде жұмыс
істеуі туралы айтылады , сондықтан бұл режимді қарапайым деп атауға болады.
8088286386 процессорлары бар машиналарда TURBO ауыстырып қосқышы көп
жағдайда жиі синхронизациясын ауыстырып қосатын. Компьютерлерде 486
процессорларында және әртүрлі жағдайлармен жиілікті лезде ауыстырып қосуға
болмайды. Оларда турбо ауыстырып қосқышы бар , яғни ол бар болса ол екілік
кэшті өшіріп тастауы мүмкін немесе сихронизациядағы үзілмелі режимін қосу
мүмкін.
Әртүрлі компьютерлердін тез жұмыс атқаруы шина үшін адаптерлердін
ерекшеліктері бар (ISA, EISA, ULB, PCI):
1. Hast BUS Clock – системалық шинанын жиілігі. Бұл жиілік басқаларға
да тіреуішті болып табылады және тұйықтағыштармен орнатылаы. Pentium
классының қазіргі заманғы процессорлар 50, 55, 60, 66.6, 75, 83, 100, 125
мГц қолданады. 55 мГц жиілігін Cyrix 6х86-Р133 процессорлары үшін міндетті
түрде пйдалану керек. 75 мГц жиілігін чип, микросхема және жүйелік
платаларды дайындау технологиясында тым жоғары талаптары болады. 486
процессорларының классында 16, 25, 33.3 және 40 мГц пайдаланылады .
Процессордын синхронизациясының кіріс сигналы кейбір жағдайда CILKIN деп
атайды, ал АТ – 286 және 386 компьютерлерінде көп жағдайда CILKIN деп
атайтын.
2. CPU Clock немесе Core Speed – процессордын ішкі жиілігі, яғни онда
оның ақпараттау ядросы жұмыс істейді. Қазіргі заманғы технология интегралды
компьютерлерден шекті жиілігін көтерді ,сонымен қатар ішеі өнімділіктін
көбейтулері кең қолданылады, яғни 1, 5, 2, 2.5, 3, 3.5, 4 және кейбір басқа
белгілеулерді қолданылады. Көбейту коэффицентерді жүйелік платадағы
тұйықтағыштармен таңдалынады. Бір нәрсені ескеру керек, процессорлардың
барлық моделдері бөлу коэфицентінің барлық сигналдарын қабылдайды сонымен
қатар джамперлердің бір жағдайына коэфиценттердің әртүрлі белгіленулері
келісуі мүмкін.
3. PSI Bus Clock – шинаның жиілігі PCI, ол 25 – 33.3 мГц толықтыру
керек (спецификация – 21, 66.6 мГц жиілікті қабылдайды). Ол Hast Bas Clock
болуларымен қамтамасыз етеді, ал процессордың сыртқы жиілігін қолданғанда,
33.3 мГц тен жоғары болмайтын жиілікті қолданбайды. Шинаның тым төмен
жиілігі PSI мәліметтерді ауыстыруды жәйлатады , ал графикалық адаптерлерде
жақсы көрінеді, SCI – контроллерлеріндегі лезде локальді жүйенің
адаптерлері PSI слоттарына орнатылады тым жоғары жиілік адаптерлердін
жұмысының тұрақсыздығына әкеп соғуы мүмкін.
4. VLB Bus Clock – шинаның жиілігі VLB аналогты түрде PSI Bus Clock –
тен анықталады. VLB шинасы бар платаларды әрқашан джамперлері болады.
5. ISA Bus Clock, немесе ATCLK – ISA шинасының жиілігі, ал 8 мГц
–ке жақын болу керек. Ол көп жағдайда BIOS Setup-қа жүйелік жиілікті
коэффиценттерін бөлу арқылы беріледі. Кейбір жағдайда ескі карталарды
орнатудағы кеңейтілуде оны BIOS Setup опциясымен төмендетуге тура келеді.
Бұл тактілігі жиіліктерінен басқа, яғни жүйелік талаптарда
синхронизация үшін СОМ- порттары, CMOS – таймерлері, НГМД және басқа
адаптерлер, бірақ олар өзіне назар аудармайды. ISA – шинасы OSC жиілікті
14, 138 мГц сигналы бар, ол тек графиктік контроллердін синхронизация үшін
қолданылады. (MDA ,HGS, CGA)
Еске түсірсек Pentium келісетін процессорлардың ішкі жиіліктері кейде
сәйкес келмейді. Көп таралған процессорлардың синхронизациясының
параметрлері төртінші, бесінші және алтыншы деңгейлері 4 және 5 кестесінде
келтірілген.
Кесте 4
486 процессорлар классының синхронизациясы
Процессор Ішкі жиілік мГц Көбейту коэффиценті
486 DX2-66 33 2
486DX 4-75 25 3
486 DX2-80 40 2
486 DX4-100 33 3
486 DX4- 120 40 3
Am5x86-P75 33 4
Кесте 5
Көбейту жиілігі бар Pentium Pentium Pro процессорлар классының
синхронизациясы.
Процессор Жоғарғы жиілік мГцКөбейту PSI шинасының
коэффиценті жиілігі
Intel Pentium 75 50 1,5 25
AMD K5PR75
5 кестенің жалғасы
Intel Pentium 90 AMD60 1.5 30
K5PR90 K5PR100
Intel Pentium 100 66 1.5 33
AMD K5PR120 K5PR133
Intel Pentium 120 60 2 30
Intel Pentium 133 66 2 33
Intel Pentium және 60 2.5 30
Pentium Pro 150
Intel Pentium және 66 2.5 33
Pentium MMX Pentium
Pro 166
Intel Pentium және 60 3 30
Pentium MMX Pentium
Pro 180
Intel Pentium және 66 3 33
Pentium MMX Pentium
Pro 200
Intel Pentium MMX 66 3.5 33
және Pentium II266
Intel Pentium II 26666 4 33
Intel Pentium II 33366 4.5 33
AMD K5PR 166 66 5 33
AMD K6PR 166 66 1.75 33
AMD K6PR 200 66 2.5 33
AMD K6PR 233 66 3.0 33
Cyrix(IBM) 6x86- 66 3.5 33
P120+
Cyrix(IBM) 6x86- 50 2 25
P133+
Cyrix(IBM) 6x86- 55 2 27.5
P150+
Cyrix(IBM) 6x86- 60 2 30
P166+
Cyrix(IBM) 6x86- 66 2 33
P200+
Cyrix(IBM) MX 6x86-75 2 37.5 немесе 33
P166+
Cyrix(IBM) 6x86- 60 2.5 30
P120+
Cyrix(IBM) MX 6x86- 66 2.5 33
PR200+
2.2 Процессорлардың жылдамдығы және тоқтап қалуы
Микропроцессорларды шығаратын фирмалар оның тұрақты ұзақ жұмыс
атқаруына гарантия береді. Қорек кернеунің төмендеуінен күштің
процессорымен таралуы төмендейді. Такті жиіліктін жоғарлауы өзімен өзі
пайдалану күшін жоғарлатады, ал жұмыстың стабильділігін қамтамасыз ету
үшін, кейбір қорек кернеуінің жоғарлауын талап етеді. Ішкі жиіліктін таңдау
мүмкіндігі және Pentium процессорының ішкі коэффицент көбейтілуі
процессордың жылдамдығына әсер етеді . Бұл жерде бірнеше жол бар.
1. Кіріс жиілігінің жоғарлауы 50-ден 60-қа дейін, 60-тан 66.66 мГц –
ке дейін бұл жағдайда процессордың жылдамдығын 100, 133, 166...мГц ядро
жиілігімен тездету мүмкін емес.
2. Көбейту коэффицентінің жоғарлауы ядро 75 мГц ядро жиілігіндегі
процессормен қабылданады. Алайда 2.5 коэффиценті тек процессорлар
қабылдайды.
3. Комбинациялы өзгертулер және сыртқы жиілікті көбейту коэффиценті.
Бұл өзгертулер спецификация қоршауында өндіріледі. Мысалы, Pentium
процессоры 100 мГц, ал сондай-ақ 50 мГц коэффицентімен жұмыс істей алады.
Жүйелік платаларда, тек Intel процессорларына ғана емес, одан да күшті
варианттар болу мүмкін. Мысалы Pentium 200, 66.6 мГц жиілікті талап етеді.
Процессордын ядросынын жылдамдығы 3-4% ке өндірісті жоғарлатуға әсер
етеді, алайда PSI–дан 41.5 ке дейін жылдамдығы 33 мГц ке қарсы. Егер
PSI адаптерлерді осындай жиілікке арналса немесе оны ұстап тұра алса, онда
графикалық қосымшалардың жылдамдықпен жұмыс істеуі сезіледі. Жүйелік
платаның компьютері, 83 мГц жиілігін қабылдайтындар шын мәнінде оны ұстап
тұру қажет. Алайда осы жерде жүйе астында жадыдағы өндірушілікті жоғалтуға
болады. Бұл жағдайда барлық компьютерлердің таңдалуы, осындай жылдамдықтағы
компьютер жақсы жұмыс істейді.
Егер процессордың жылдамдығы мен пайдаланушы айналысса, онда ол
компьютердің иесі.
Жылдамдықтың мүмкін болатын нұсқаларына кесте келтірейік. Бұл кесте
жұмыс атқаруды бақылауға емес, компьютердің тұрақты емес жұмысына мүмкін
ақпараттарды ойластыруға арналған.
Әрине, тым жоғарғы жиілігі бар процессорлар шығады. Процессордің
жылдамдығын алған эффект BIOS-тың жүйелік шинаның жоғарғы жиілігіне
ауысқанда чипшелермен бірлесіп жады циклындағы күту тактілерін кеңейтеді.
Жүйелік шинаның жиілігі төмендеуі әдетте PSI жұмыс атқару жиілігінің
төмендеуіне әкеп соғады сондай-ақ жалпы жағдайда компьютерлердің
өндірушілігін төмендетеді.
Кесте 6
Pentium жылдамдығының варианттары
Процессорлар Мүмкін болатын жиілік
Intel Pentium 75 90,100
Intel Pentium 90 100 (120)
Intel Pentium 100 120 (133)
Intel Pentium 120 133
Intel Pentium 133 150, 166 (180, 200)
Intel Pentium 150 166, 180,200
Intel Pentium 166 180,200
Intel Pentium MMX 166 180,200,233
Intel Pentium MMX 200 233
Егер сіз жылдамдықпен эксперимент жасағыныз келсе, қауыпсіздік
сақтаңыз. Жылдамдықты екі есе көтермеңіз, оның өзінің иесі бар. Алайда
процессор ғана жанып кетпей сонымен қатар сокеттің пластмассасы балқып
кетуі мүмкін.
2.3 Енгізу-шығару кеңейтулерінің шиналары
Енгізу-шығару кеңейтулерінің стандартты шиналары көптеген есептеулерде
орындауда қолданылатын РС-персоналды компьютерінің негізгі функционалды
кеңейтілуін қамтамасыз етеді. Кеңейту платаларына орнатылған көптеген
компоненттер жүйелік платаларға біртіндеп қойыла бастағанымен енгізу-шығару
кеңейтілуінің шиналарының маңызы өте зор.
Жүйелі платадағы слот түріндегі енгізу-шығару кеңейту шиналарына
мыналар жатады:
• ISA-8 және ISA-16 – ауыстырудың жоғарғы жылдамдығын қажет етпейтін
перифериялық адаптерлердің әдет ғұрыптың универсал қосу слоты.
• EISA – серверлерінде жергілікті желілердің адаптерлері мен диск
бақылаушысын қосу үшін қолданылатын орташа өндірудің қымбат 32-битті
шина (ол жүйелік плата және кеңейту шиналы бойынша қымбат). Қазіргі
уақытта РСІ шинасымен байланысып жатыр, бірақ көптеген қосымша кеңейту
платаларына қажет сервер платформаларында да қолданылады.
• MCA – осы күйге дейін кейбір серверлі платформаларда қолданылатын
PS2 компьютерлерінің шинасы. Өнімділігі орташа МСА шинасына арналған
адаптерлер көп таралмаған.
• VLB – 486 процессоріндегі компьютерлердің жүйелі платаларында
қолданылған ISAEISA слоттың жұбында пайдаланылатын тез әрекет ететін
32(64) битті кеңейту. Диск контроллері, графикалық адаптерлер және
жергілікті желілердің контроллері үшін қолданылады.
• РСІ – 486 және одан да жоғары процессорлеріндегі компьютерлерде
қолданылатын ең көп тараған өнімділігі жоғары 3664 битті шина. Диск
адаптерлерін, SСSІ контроллерін, графикалық, видео, коммуникационды
және тағы басқа адаптерлерді қосу үшін қолданылады. Жүйелік платада
көбінесе 3 немесе 4 РСІ слотын орнатады. РСІ слоты ISA шинасының
сигналдары енгізілген Media BUS кеңейтуі бар қосымша кішкене слотқа ие
(бұл РСІ платасына арзан ISA – құрылысын, мысалы, дыбысты каналды
орнатуға мүмкіндік береді).
• РС Card, PCMCIA – блокнотты компьютерлердің кеңейтілу слоты блокнотты
және қойылатын РС бірігуінің тағы бір деңгейі қамтамасыз етеді.
Мұндай шиналардан басқа, кабель сымдармен қосылатын шиналар да бар.
Олар:
• SСSІ – мәліметтер ауыстырудың жоғары өнімділігін талап ететін ішкі
және сыртқы перифериялық құрылғылардың кең спектрін қосуға арналған
жүйелік деңгейдің интерфейсті шинасы. SСSІ – адаптері бар жүйелік
плата сыртқы және ішкі құрылғыларымен ленталық кабельмен-шлейфпен
қосылатын интерфейс типінде болады.
• USB принтер, сканер, дисктер (әртүрлі), сандық акустикалық жүйелер
сияқты әртүрлі сыртқы құрылғыларды қосу үшін арналған орташа әрекет
ететін тізбектелген шина сыртқы құрылғылары компьютер корпусының
беттік немесе артқы панелінде орнатылады.
• Fire Wire (IEEE1394) – видеоаппаратураны қосу үшін арналған сыртқы
құрылғыларды қосқан жоғары өнімді тізбектелген шина. Осы шинаның
көмегімен бірнеше компьютерді локальды желіге қосуға болады. Мұндай
шинасы бар жүйелік платалар әлі сирек кездеседі.
Кеңейту шиналарынан басқа, заманғы жүйелік платалар
конфигурациялық ақпаратты беру мен тесттен өткізу үшін қолданылатын
қосымша шиналары да бар:
• JTAG – РСІ шинасының спецификациясына кіретін тесттік тізбектелген
интерфейсте.
• I2C – DIMM жадысының жаңа модулінің, сондай-ақ (DDS) мониторы бар
байланыс сандық каналындағы ақпаратты беру үшін қолданылады.
Кеңейтілу карталары (интерфейстік карталар) жүйелік платаның
сәйкесті слоттарына орнатылады. Слоттар түрін визуалды анықтау оңай, бұған
7-сурет көмектеседі. Бұл суретте, әрине шиналардың барлық түрлерінің
қатысуы шарты артық емес қатысады. Кең тараған қосулар: ISA+PCI, ISA+VLB,
EISA-PCI, EISA+VLB MCA шинасы әдетте ерекше РСІ слотын ISA шинасының
сигналдарымен толықтыратын Media BUS слоты тек AsusTek фирмасында ғана
қолданылады.
Сурет 7 - Кеңейту шина слоттарының түрі мен орналасуы
РСІ шиналарының адаптерлерінің ISAЕISA және VLB –дан айырмашылығы,
баспа платасының сол жағында орналасқан. Басқа платасының ауданын үнемдеу
үшін бөлетін (Shared slot) деп аталатын слот қолданылады. Шынында да бұл
корпустың артқы қабырғасындағы бөлетін терезе не ISA, РСІ адаптерлерінің
максимум суммалық саны жүйелік платадағы слоттардың санынан аз болады.
Төменгі профильді корпустар үшін жүйелік платалар арнайы плата өткел
Riser ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАҒА ҚЫСҚАША ТҮСІНІКТЕМЕ
1. Жүйелік плата
Дербес компьютерлердің (System board немесе Mother board ) жүйелік
немесе аналық платасы компьютерлердің өндірістігін және архитектурасын
анықтайтын жүйелік блоктың негізі болып табылады. Онда келесі міндетті
түрдегі қараушылар орнатылады:
• Процессор және сопроцессор
• Жады : тұрақты (ROM немесе Flash BIOS ) оперативті (dram) кэш (SRAM)
• Енгізу-шығарудың міндетті түрдегі жүйелік құрылғылары
• Интерфейсті сұлбалар және құрдың ағытпа (разьем) кеңейтулері
• Қоректену блогынан Power Good немесе Reset батырмасынан сигнал
бойынша түсіру жүйесінің қүрылымдық сұлбасымен бірге синхрондаудың
кварцты генераторы
• VRM (Voltage Regulation Module ) төменгі вольтті процессорлар үшін
кернеу көзінің қосымша стабилизаторы
Одан басқа міндетті түрдегі құрылғылардан бөлек көптеген жүйелі
платаға иілгіш және қатты дискілерді қосу үшін бақылау интерфейстерін (IDE,
SCSI графикалық адаптер) процесордың құрына жергілікті қосуда қолданады.
Жүйелік платада басқа контроллерлерді орналастыру мақсаты компьютердің
платаларын жалпы санын қысқарту.
808886 процессорларындағы жасалған алғашқы РС жүйелік платаларды
процессорлардан бөлек бірнеше шалғай БИС – тан (жадыға тура қатынаудың
түзілу контроллердің түзілу контроллері, құрдың контроллерлері ) және кіші
және ортаңғы микросұлбалардағы жинақтау деңгейіндегі логикалық байланыстан
тұрады.
Қазіргі заманғы платаларға негізінде чипшелі процессорлар жатады
және құр кеңейтілуі негізгі және қажетті компоненттердің байланысына
мүмкіндік беретін бірнеше БИС жинағын қолданылады. Чипшелі процессорлардың
түрлі типтерін қолдану мүмкіндігін, негізгі және кэштағы оның
модернизациясын анықтайтын басқа да жүйе сипаттамаларын анықтайды . Оның
типі маңызды түрде өндірістілігіне әсер етеді – бірдей орнатылған
компоненттерде (процессор, жады, графикалық адаптер , қатты диск) әртүрлі
жүелік платаға жиналған компьлютер өнімділігі – чипшелерде деп санауға
болады – 30 % айырмашылығы болуы мүмкін. [7. 225бет]
1.2 Платаларды орнату және оның конфигурациясы
РС- тін стандартизация компонентері әдеттегі орындау корпустарына
орнату үшін арналған жүйелік платаларға жіктеледі. Кейбір “фирмалық”
платалары спецификалық габоритке және жалғағыш (бейтаныс) көлемінен тұрады,
және оларды тек “туған” корпустарына орнатуға болады. Осындай спецификалық
конструтивтілігімен мысалы IBM, PS2, ASEK, Compag, Didgital, Paccald Bell
және басқа да компьютер корпусы мен платасы ерекшеленеді. Оларға әрине
кейбір келесі резистор қолданылмайды . Мұнда АТ класының машина корпусына
орнату үшін арналған жүйелік платалардың конструктивтілігі қарастырылған.
ХТ класының жүйелік платалары енді тіпті қызықтырмайды да, ал АТ компьютері
үшін ХТ корпусын қолдану мүмкін, бірақ ол көптеген шектеулер мен қолайсыз
жағдайды туғызады.
Decatur Body АТ , Many – 6 Midi және Big Tour корпустары үшін
Flu АТ (305х350 мм) және Body АТ (220х330мм) дәстүрі платалар
унифицерленген жүйелік саңылау платаларынан және платалардың артқы
қабықшаларына қатысты пернелер платаларының ағытпасы және слоттарының
орналасуына және белгіленуіне ие, ол жүйелік блоктардың модернизациясына
және жөндеу жарамдылығын жеңілдетеді. Олардың ұқсас түрі 1-суретінде
көрсетілген.
Платалар шасси ойығына кіретін пласттмасса кірістірулерінің көмегімен
орнатылады . Бұл кірістірулер платалардың тік және жанама (слот
кеңейтулерінің ось бойымен) фиксацияны қамтамасыз етеді. Олар платаларды
слоттарға кеңейтілу платаларын орнату кезінде толықтырылатын корпустын
артқы қабырғасына қатысты дұрыс орнығуына мүмкіндік береді. Талап етілген
жағдайда плата кескіш төлкелердің массасында шамамен орналасқан бір немесе
бірнеше оралған орамдармен фиксацияланады. Осы орамдар жерге тартылған
компьютер корпусының жалпы қорек көзі жалғастырушымен байланыстың жалғыз
(қорек блогы арқылы) теориялық нүктесін қамтамасыз етеді.
Жүйелік платаны алу үшін одан ең алдымен барлық кеңейту карталарын
шығарып, қосу кабелін ажырату қажет (ең болмағанда қысқасын).
Mini Tower типті корпусында жүйелік плата бекітілген массаны алу керек
(немесе кейбір корпустарда жылжыту керек). Қатты орамдарды орамалап болған
соң платаны солға қарай жылжытады, одан кейін оны масадан алуға болады.
Платаны орнату теріс тәртіпте орындалады, фиксацияланған орамдар платаға
орнатылғаннан кейін және кез келген платаға кеңейтілу орнатқаннан кейін
корпусқа тартылады. Платаны орнату кезінде келесі кең таралған жинақтау
қателіктерін болдырмау керек.
• Бекіту нүктесінің жеткіліксіз мөлшері. Шасси және плата әдетте барлық
кезде бір – біріне сәйкес келмейтін кескіш төлкелер мен орнатқыш
қондырғыларының мүмкін нүктесінің мөлшер артықшылығына ие болады.
Қолданылатын бекіту нүктелері міндетті түрде барлық төрт жағынан да
слот кеңейтілу аймағын қоршап тұру керек . Қарсы жағдайда плата
кеңейтілуін орнату кезінде жүйелік платаның іліну жағы майысады, ол
сенімсіз байланысқа және жүйелік платаның таңбаларының желілерінің
жасырын үзілуіне әкеліп соғуы мүмкін.
Сурет 1 - Baby-AT жүйелік платасы
• Бекітілген орамдардың дұрыс емес қолдануы. Бекітілу саңылауларының
диаметрі тақшаларда пластмасса ендірмесімен бірге металл бекіту
орамдарын ендіруге мүмкіндік береді. Орамдар үшін арналған саңылаулар
әдетте платаның екі жағынан жердің баспа шинасының орамына ие, немесе
керсінше оны баспаны желілерден тәуелсіз аймақ қоршап тұрады.
Пластмасса бекітулері үшін арналған саңылау айналасында шет жағына
жақын тек жұқа баспа желілері өте алады. Егер бұл саңылаулар металл
орамдар үшін қолданылатын болса онда орамдардың созылуы сезілсе
олардың үзілуі немесе корпусында желілердің қысқа тұйықталуы мүмкін.
Егер желілермен жақын орналасқан саңылауларды орадар үшін қолдану
керек болса , онда оларды оқшауланған тығызырақ орнату (жабыстыру )
керек.
• Тым ұзын орамдардың қолданылуы. Бұл кезде орамдарды плата фиксациясына
дейін созу мүмкін емес. Ол жалпы желілердің жерге қосылу
сенімділігімен көрсетіледі, ал жұмыстағы кездейсоқ жаңылысуларға
әкеліп соғуы мүмкін. Егер орам созылмаса , ал қысқа орам болмаса
тығырық қоюға болады (егер жерге қосқыш орам платаның төменгі жағында
болса, онда тығырық оқшауланған болуы мүмкін).
Сурет 2 - ATX жүйелік платасы
“Ерекше” корпустарда, “жеке меншік” 2-суретте жүйелік платаға
бағытталатын, беттік панельдің барлық мүшелері бір шлейфпен және ағытпамен
қосылады, ол өте жақсы, бірақ жан – жақтылығы аз.
Әдетте қадауышты ағытпаларда жүйелік платаға қойылған таңбалау
болады. Сымдарды ағытпалардың таңбалануы кейбір кезде болмайды, бірақ түрлі
түсті сымдарды қосылу нүктесіне дейін бақылау өте оңай. Басқару және
индукция сұлба мүшелері, сонымен қатар кең тараған таңбаланудың нұсқаулары
суретте көрсетілген.
Егер жүйелік платадағы таңбалану және платаның түсініктемесі жоқ болса
, онда оның қосылуымен экспериментті түрде де шешеуге болады.
Динамиктің ағытпасы көп жағдайда төрт қадауышты , әйтсе де ең шеткі
шығыстарға қосылады.
Клавиатураның кілтін қосу үшін KEYLOCK және индикаторда ескі
корпустарда сонымен қатар платаларда қоректі қосу үшін бес қадауышты
ағытпа пайдаланған . Кей жағдайларда бұған RESET 3-суретте батырмасынан
сигнал шығарылады .
Қазір бұл элементтер екі қадауышты бөлген ағытпалармен қосылады.
Батырмалар және индикаторлар GND – ның бір шығысына 3-суретте
қосылады. Индикатордың орнына қосылатын батырмалар керсінше қауыпсыз.
Индикатордағы ток жүйелік платада қондырылған резистормен шектеулі және
ондағы ағытпаның қысқа тұйықталу контактісі қауыпсыз. Индикатордың,
батырманың ағытпасына қосылуы тек тұнық емес жарқырауға әкеп соғады , ол
қосылудағы қатені көрсетіп тұрады. Сәулелі
Сурет 3 - Басқарудың және индикацияның мүшелері
диод индикаторы үшін полярлы қосылу қажет – оның қате қосылуынан ол
жарқырамауы мүмкін. Батырмалардың қосылу полярлығы RESET және KEYLOCK .
Ауыстырып қосқыштын ағытпасында TURBO үш шығыс бар (ортақ әрқашанда
ортасында орналасады) , бірақ екіқадауышты ағытпаға қосылады. Түйіспелі
парлардың қосылуына тек TURBO режимі қандай жағдайға байланыстылығы
тәуелді. [7. 225бет]
Бір жағдайды ескеру қажет, беттік панельдегі мүшелердің қосылмаған
жағдайда компьютер әдеттегідей жұмыс істей алады (АТХ керек батырмасынан
басқа).
Төбеде көрсетілгендерден басқа методика ұсынуға болады.
1. Динамикті батырмалар тақтасын және графикалық адаптер мен мониторды
жүйелік платадағы ағытпа қорегіне қосу . Бұл қосылулар сұрақтар
тудырмайды, әйтсе де динамиктін ағытпасы бір көргеннен ағытпалардын сырт
батарейлерімен шатастыруға болады. Бірақ батареяның ағытпасы өте де алыс
орналаспаған.
2. Компьютерді қосқанда, монитордың экранына POST қосылу тестінде көз
жеткізу керек және жады тестіндегі динамик қосылады.
3. Егер бес қадауышты ағытпа болса, оған индикация және басқару
мүшелерді сәйкестіре қосу керек. Егер ондай болмаса, RESET 4-суретте
батырмасы үшін ағытпаны анықтап және оны қосу қажет. Оны анықтау оңай, екі
қадауышты ағытпалардағы контактілерді бұрмалап , яғни RESET сигналы бойынша
қайтадан POST басталады, ол мониторда көрінеді және динамиктен естіледі.
Сурет 4 - RESET, кілт және индикатор батырмалар қосылуының ескі варианты
4. Қорекке қосылған индикатордың ағытпасын анықтау яғни оған қосылған
индикатор әрқашан қоректін қосылуында жарқырау керек.
5. Клавиатурадағы уақытша жауап тастау ағытпасын келесі белгілер
арқылы анықтауға болады: оның бұрмалану контактарында POST жұмысының
аяғында клавиатураның қатесі туралы хабарлама пайда болады.
6. Индикатордың қатты дискіге ұсынылуы IDE немесе SCSI
контроллерлердін қосымша палатасына қосу мүмкін, егер де жүйелік платада
орналасқан контроллер қолданылмаса. Ағытпаны дұрыс қосу тек қатты дискіден
ОС жүктелу кезінде болады. Яғни бұл жағдайда индикатор жанып - өшіп түру
керек.
Әдетте индикатормен DOS жүктемесінде басқаруға болады (немесе DOS –
тан ОС Windows терезелері), яғни CTRL + ALT батырмалары комбинациясымен
(қосылу) және CTRL + ALT (TURBO режимінің өшуі) жүйелік платадағы ауыстырып
– қосқыштың ағытпасы кейбір кезде джампермен қиындатылады, яғни бұл
платаларда пайдалы, қайта қосқыштын контактілерінің істен шығып қалуынан
сақтайды. Егер TURBO режимін батырманың көмегімен өшірудің қажеті жоқ
болса, басқа джамперді қысқарту резоны бар , яғни ол компьютердін
абайсыздан ақырын жұмыс істеуінен сақтайды.
Энергияны сақтаушы режимның батырмасы және индикаторы жиі
қолданылмайды (Creen Functions). Батырмалардын басылуы 5 және 6-суретте бұл
сыртқы жағдай болып табылады. Яғни қосылатын төмендетілген энергияны
паидалану режимі, бұл жағдай туралы индикатордын жарқырауында куә болуынан
болады. Батырмаларды қосу реакциясы BIOS Setup – та Power Management
опцияларымен беріледі.
Сурет 5 - Power Good сигналының RESET батырмасына қосылуы
Сурет 6 - Power Good сигналының құрылуы
Енді беттік панельде орналасқан цифрлық “Стедаметрге” тоқталып кетсек.
Ол көрсетілетін кез келген цифрлар немесе символдар баспалық платада
комбинация түрінде беріледі, және нақты жиілікке ешқандай қатысы жоқ.
Джамперлер TURBO батырмасымен ауыстырылатын сегментте көрінетін екі жиынды
беруді рұқсат етеді. Егер батырма іске қосылса, онда индикаторлардағы
цифрлардың қайта қосылуы ештеңе көрсетпейді. Батырмадан үш контактісі
ағытпасы жүйелік платаның екі қадауышты ағытпасына бірнеше рет қосыла
алады. Кейбір кезде индикациямен басқару батырмадан шығарылмайды, ол
жүйелік платадағы TURBO индикаторының шығысынан - бұл тым қолайлы
индикацияның әдісін көрсетеді және клавиатурамен жасалған режимның қайта
қосылуын көрсетеді. Көрсетілген символдар джамперлер қондырғысының
таблицасымен беріледі, яғни корпусқа қосылған. Осы берілген кестелерге
басқатырмас үшін әрбір жаңартуда (ең күшті процессордың қосылуы) барлық
жағдайда символдар көрсетілуін орнату ыңғайлы (High TURBO режимі үшін) және
LO (LOW болу режим үшін).
Индикатордың цифрлары жарқырауы үшін 5 және 6-суретте, блок
қоректен индикатор платасына екі сымның өтуі керек GND және 5V.
“Бөтен” берілген корпус үшін екі сымның қорек блогі болмауы да
мүмкін, сонда да индикатордың жұмыс істемеуімен келісуге болады, одан
компьютер жаман болмайды.
USB ағытпасы және инфрақызыл қабылдап тасымалдаушы, панельдің
беттік жағында орналасқан жүйелік платадағы келісетін қадауышты ағытпаларға
кабельдермен және шлейфтермен қосылады. Бұл жерде қосылудың ережесін сақтау
айтарлықтай шлейфтің бірінші сымы түрлі-түспен боялады, ал ағытпаның
түйіспесі белгіленеді және баспа платасында төрт бұрышты түйіспелі алаңы
бар (ол платаның төменгі жағынан көрінеді).
Сыртқы ағытпалар корпустын артқы жағында орналасқан немесе бұрышта
қыстырылысқан платаның қадауышты ағытпаларының шлейфтеріне қосылады. Олар
қадауыштардың саны бойынша өте оңай анықталады. (ағытпа бойынша): 10-COM-
порттар, 16-GAME-порт 26-LPT-порт, 4(5)-PS2 Monse. Түйсіктердің жиынтығы
кабельдердің және шлейфтердің сыртқы ағытпалары әрқашанда жүйелік платаның
жиынтығында болу керек. PS2 Mouse немесе LPT – порты үшін ағытпалардың жоқ
себебімен қолайсыздықтар туу мүмкін, сонымен қатар 10-қадауышты ішкі
ағытпалардың COM-порттары әр түрлі нұсқаулардан тұрады. PS2. V ішкі
ағытпалар әртүрлі дәнекерлеуі мүмкін, бірақ оның қарапайым интерфейсін
біле отырып 6ТD және +5V оңай шақырып алуға болады, ал түзулердің берілген
деректердің сәйкесінше және синхрондауында әрқашан екінші қадамнан
анықтауға болады.
Иілгіш дискінің жиналуы. 34-контакті ағытпалардың шлейфтерінде
қосылады. RESET кнопкасына әсер етпейді және өзімділігін көрсетпейді. Егер
IDE командалары шатастырылып алынса, копьютердің тәртібі BIOS-тын және
Setup қондырғысының дұрыстығынан тұрады. BIOS-тың жаңа түрлері барлық төрт
мүмкін қондырғыларының Auto идентификацияның режимін беруге мүмкіндік
тудырады.
Шлейфпен қосылған тең қолданысқа ие болған қателер ағытпалардың 180
градусқа 1-кестеде бұрылуы және контактардың ұзақ араласып кетуі. Бұл
қателіктерден жасалған ободок сақтайды. Алайда кілттермен де қателіктер
болады.
Кесте 1
Жадының тез жұмыс істеуіне арналған талаптар
FPM EDO BEDO SDRAM
Спецификация -4,-5, -4,-5,-6,-7 -5,-6,-7 -10,-12,-15
-6,-7
Іске қосу уақыты 40,50,60,70 40,50,60,70 50,60,70 50,60,70
(мГц) максималды 50,33,28,25, 66,50,40,33 66,60,50 100,80,66
жылдамдық, яғни 5-3-3-3 5-2-2-2 5-1-1-1 5-1-1-1
пакетті оқу
жылдамдығында.
Кейбір жағдайда RESET батырмасын қарастырмаған жүйелік платаның
қосылуы мүмкін. Бұл жағдайда оныPower-Good қосылуына болады, сондай-ақ
балонсты резистордың қосылуын ескеру керек.
Басқа да радиус болуы мүмкін - қорек блогында Power Good сигналы
болмайды. (мысалға Hewelett-Packard ескі компьютерлерінің қорек блогінда
бұл сигнал жоқ). Бұл жағдайда жаңа жүйелік плата қоректің қосылу кезінде
жүктелмейді. Осы жағдайдан шығу үшін келесі сұлбада көрсетілген.
1.3 Екілік кэш
Статистикалық кэш-жады жүйелік платада кең қолданыла бастады. 386, 486
процессорлары және Pentium-мен оның өндіріс динамикалық жадыда тез дамыған.
Кэш жүйелік платада 486 және Pentium (level2) екілік болып табылады,
өйткені кэштаудың бірінші деңгейін процессордің ішінде іске асырады.
Pentium Pro процессорларында және Pentium екілік кэшы жүйелік платамен
процессордың микросхемасына көшті.
Кэш жадысында келесідегі статистикалық жадылар қолданылады:
а) Asenc SRAM, ол A-SRAM немесе SRAM-ассинхронды жады.
б) Sync Burst, немесе SB SRAM-пакетті синхронды жады.
с) PB SRAM-пакет конвейерлі синхронды жады.
Конструктивті екілік кэш жүйелік платаға дәнекерленген немесе DIP-
корпустағы микросхемаларға қосымша қондыруға болады, пакетте (тек
ассинхронды жады ) не COAST моделдерінде арнайы слот (кез келген типті
жадыны орнатуға болады. Кэштің деректерінің жадысынан басқа Tag SRAM
қосымша микросхемасын орнату қажет болуы мүмкін, кэштің кез келген жады
типін ассинхронды). Кэшті орнатудағы және конфигурацияның дәлдіктерінде
орналасқан, осы жерде келесідегі жағдайларды еске түсірейік.
1) Орнатылған модельдердің типтері немесе жүйелік платамен берілген
тапсырмалар, немесе тұйтықтағыштармен.
2) Кэштің размерін тұйықтағыштармен беруге тура келеді.
3) Микросхемалардың тез жұмыс істеу талабы микросхемалармен анықталады.
4) Екілік кэш BIOS-та тыйым салынуы мүмкін, сонымен қатар оның жазылу
плотинасы ылғи берілу мүмкін. Әйтседе екілік кэш РС-ның міндеті болып
табылмайды, оның орнатылуы копьютерлердің жасалуын жақсартады.
1.4 Процессор
Процессорлар ХТ компьютерлерінде орнатылған, АТ-286 және АТ-386-ны
ауыстыру жөн емес, олардың жұмыс барысынан шығып қалуы сирек кездеседі,
оларға қарағанда жүйелік платаның басқа элеметтері шығып қалуы мүмкін.
Олардын өзгеруі өндірісті түрде басқа компоненттерде үлкен өзгертулерді
талап ету мүмкін, әйтсе де құр ұсталмауы мүмкін. Бұл компьютерлерде көп
жағдайда математикалық процессорлармен кездесуге болады. Ол үшін
микросхеманы кесіп тұрған бағанда орнатқан қажетті және жеткілікті сонымен
қатар BIOS Setup –тағы процессордын опциясын қосу керек. BIOS – кейбір
нұсқауларында POST бар екенін бақылап білетін арнайы опциялары жоқ. ХТ – да
процессорды қосу үшін сәйкес келетін DIP – конфигурациялы ауыстырып
қосқышты қосу керек.
486 процессорларынан бастаса жағдай тым өзгереді:
Сопроцессорлар басты процессорлардын бөлігі болды. Сол уақытта
процессордын ауысуы оның күшті болғаны, ал бұл жағдай процессордын
архитектуралық прогресіне және жүйелік платанын иілгіш конфигурациясына
байланысты. Процессорды стандартты ZIF – сокеттеріне орната бастады. Оның
шығару белгілеулерін әдетте Intel фирмасынан бірінші өтетін процессорлармен
анықталады, ал басқа фирмалар өзінің процессорларында бұл сокеттермен
келісушілікті ұстап тұрады. Қазіргі жағдайда сокеттердін мынандай типтері
анықталған: 1 – ден 8 – ге дейін, Pentium II процессорлары үшін - слот 1.
2-кестесінде параметрлері көрсетілген.
Кесте 2
5. және 6 процессорлар дәуірінің сокеттер типі
Типі Шығыс саны Матрица Қорек В Қолдайтын процессорлар
Сокет 1 168169 17х17 PGA 5 486 SхSх2.DXDX2*
Сокет 2 183 19х19 PGA 5 486 SхSх2.DXDX2,PODP
Сокет 3 273 19х19 PGA 55 486 SхSх2.DXDX2
DX4,PODP ,D4 ODP
Сокет 4 273 21х21 PGA 5 P5 Pentium 6066
Pentium 6066 ODP
Сокет 5 32 37х37 PGA 3,3 P54 Pentium 75100 ODP
Сокет 6 235 19х19 PGA 3,3 486 SXSX2, DX4
DX4PODP
Сокет 7 221 37х37 SPGA 2,9- 3,3 Pentium 75-235,P55C,
P55CT
Сокет 8 387 Модификация- 2,9-3,3 P6 Pentium ,Pro
ланған SPGA Pentium Pro ODP
Сокет 9 242 Екі бағанды 2,9- 3,3 P6 Pentium II
слот 2х3,3
Өкінішке орай, барлық процессорлардын арасындағы толық келісушілік,
бір типті сокетке орнатылатын жоқ. Мұндай процессорларды орнату типтері
келесідей жүйелік платаның қасиетерімен анықталады.
1. Сокеттің типі.
2. Талап етілген кернеу.
3. BIOS версиясымен процессорды қолдану.
4. Берілген процессорлардын пайдалану талаптары.
Егер бірінші екі пункт анықталатын болса, онда соңғылары үшін
варианттар болу мүмкін. BIOS версиясын жаңарпатуға болады . Келісушілік
тізімін алсақ, олар уақытша. Платаны өндіруші процессормен келісушілікті
алдын – ала айту мүмкін , бірақ мынадай сұрақ туу мүмкін. Олар бірге жұмыс
істейді ма? Әйтпесе процессорларды жасаушы нақты жүйелік платаны өзінің
келісушілік тізіміне кіргізбеуі де мүмкін, бірақ олар жақсы жұмыс атқаруы
да мүмкін. Жүйелік платалардың типтері өте көп. Яғни, процессорлардың
типтеріне қарағанда.
Платалардың симметриялы мультипроцессорлы жүйелер үшін жұп слогтары
болу керек. Оларға Intel фирмасының процессорларын орнатады, тек осындай
конфигурация үшін пайдаланылады. Төрт процессорлы жүйеде көп жағдайдй екі
процессорлы модуль пайдаланылады, олар жалпы немесе кросс платасына
орнатылады. Алайда, бұл ретті PC келісетін компоненттердің шегінен шығып
кетеді. Олар Pentium II процессордың біреуін ғана қалайды. [7.252бет]
1.5 Қорек және процессордің салқындатылуы
Алғаш процессорлар 5В қорек кернеуін пайдаланған. Технологияның
өркендеуі 3.3 Вольт не одан да төмен болуына әкелді және бұл қажетті және
жеткілікті. Процессор үшін қоректің стандартты блогы тек +5В пен қамтамасыз
етеді, сондықтан жүйелік платадағы процессорлар үшін төмендетілген қорек
кернеумен VRM қосымша кернеуді қолдана бастады. Бұл реттеулер белгіленген
кернеудегі стабилизатордың микросхемасын көрсетеді немесе басқарылатын
деңгейде анықталады. Күшті процессорлардың қорегі үшін бұл реттеулер
радиаторда орнатылады. Басқарылатын реттеуіштердің кернеуі джамперлермен
беріледі, кей жағдайда оларды ажырата білу үшін қызыл түсті жасайды. Қорек
кернеуінің орнатылған белгілеулері процессордың номиналына сәйкес болу
керек. Ал тым төмен кернеулік тұрақты емес жұмысқа әкеп соғады, тым жоғары
болса, процессордың жұмыс барысынан шығып кетуі мүмкін. Бөлек қорегі бар
процессорлар үшін платада екі не үш реттеуіш тұруы керек. АТХ платасында
біреу де болуы мүмкін, өйткені қорек үшін процессордың интерфейсінде 3.3В
бірден қолданылу мүмкін.
Кесте 3
Процессорлардын жұмыс істеу диапазондарының температурасы
Процессор Жұмыс істейтін диапазондардың
түрлері
Intel 486тм SX, Intel 486DX ,Intel 0...+85
DX2тм ,Intel DX4тм
Intel DX2 ,IntelDX4 Over Drive 0...+95
Pentium 60 мГЦ 0...+80
Pentium 66... 166 МГц 0...+70
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Синхронизация
Басты тактілі жүйелік платаның генераторы тіректі жиіліктің жоғарғы
стабильді импульсі процессордың синхронизациясы үшін қолданылады.
Генератордың стандартты жиілігі: 4.77, 6.7, 10, 12, 16, 20, 25, 33.3, 40,
50, 60, 66.6 мГц. Тактілі жиілігі бар компьютерлер пайда болғаннан кейін
олар жоғарғы стандартты ХТ (8 мГц) өндірушілікті қамтамасыз ететін
модельдер программалар мен келісушілікті қамтамасыз етеді.
TURBO режимінде процессор максималды жылдамдықта жұмыс істейді, ал
әдеттегідей болса онда төмендетілген түрде болады. Бара бара
компьютерлердін өндірісі төмендетілген жылдамдықта да басты эталоннан әлде
қайда алыстап ктті және режимді ауыстырудағы үлкен маңыздылығы жоқ.
Компьютердін өндірісі туралы айтқанда көбінесе оның TURBO режимінде жұмыс
істеуі туралы айтылады , сондықтан бұл режимді қарапайым деп атауға болады.
8088286386 процессорлары бар машиналарда TURBO ауыстырып қосқышы көп
жағдайда жиі синхронизациясын ауыстырып қосатын. Компьютерлерде 486
процессорларында және әртүрлі жағдайлармен жиілікті лезде ауыстырып қосуға
болмайды. Оларда турбо ауыстырып қосқышы бар , яғни ол бар болса ол екілік
кэшті өшіріп тастауы мүмкін немесе сихронизациядағы үзілмелі режимін қосу
мүмкін.
Әртүрлі компьютерлердін тез жұмыс атқаруы шина үшін адаптерлердін
ерекшеліктері бар (ISA, EISA, ULB, PCI):
1. Hast BUS Clock – системалық шинанын жиілігі. Бұл жиілік басқаларға
да тіреуішті болып табылады және тұйықтағыштармен орнатылаы. Pentium
классының қазіргі заманғы процессорлар 50, 55, 60, 66.6, 75, 83, 100, 125
мГц қолданады. 55 мГц жиілігін Cyrix 6х86-Р133 процессорлары үшін міндетті
түрде пйдалану керек. 75 мГц жиілігін чип, микросхема және жүйелік
платаларды дайындау технологиясында тым жоғары талаптары болады. 486
процессорларының классында 16, 25, 33.3 және 40 мГц пайдаланылады .
Процессордын синхронизациясының кіріс сигналы кейбір жағдайда CILKIN деп
атайды, ал АТ – 286 және 386 компьютерлерінде көп жағдайда CILKIN деп
атайтын.
2. CPU Clock немесе Core Speed – процессордын ішкі жиілігі, яғни онда
оның ақпараттау ядросы жұмыс істейді. Қазіргі заманғы технология интегралды
компьютерлерден шекті жиілігін көтерді ,сонымен қатар ішеі өнімділіктін
көбейтулері кең қолданылады, яғни 1, 5, 2, 2.5, 3, 3.5, 4 және кейбір басқа
белгілеулерді қолданылады. Көбейту коэффицентерді жүйелік платадағы
тұйықтағыштармен таңдалынады. Бір нәрсені ескеру керек, процессорлардың
барлық моделдері бөлу коэфицентінің барлық сигналдарын қабылдайды сонымен
қатар джамперлердің бір жағдайына коэфиценттердің әртүрлі белгіленулері
келісуі мүмкін.
3. PSI Bus Clock – шинаның жиілігі PCI, ол 25 – 33.3 мГц толықтыру
керек (спецификация – 21, 66.6 мГц жиілікті қабылдайды). Ол Hast Bas Clock
болуларымен қамтамасыз етеді, ал процессордың сыртқы жиілігін қолданғанда,
33.3 мГц тен жоғары болмайтын жиілікті қолданбайды. Шинаның тым төмен
жиілігі PSI мәліметтерді ауыстыруды жәйлатады , ал графикалық адаптерлерде
жақсы көрінеді, SCI – контроллерлеріндегі лезде локальді жүйенің
адаптерлері PSI слоттарына орнатылады тым жоғары жиілік адаптерлердін
жұмысының тұрақсыздығына әкеп соғуы мүмкін.
4. VLB Bus Clock – шинаның жиілігі VLB аналогты түрде PSI Bus Clock –
тен анықталады. VLB шинасы бар платаларды әрқашан джамперлері болады.
5. ISA Bus Clock, немесе ATCLK – ISA шинасының жиілігі, ал 8 мГц
–ке жақын болу керек. Ол көп жағдайда BIOS Setup-қа жүйелік жиілікті
коэффиценттерін бөлу арқылы беріледі. Кейбір жағдайда ескі карталарды
орнатудағы кеңейтілуде оны BIOS Setup опциясымен төмендетуге тура келеді.
Бұл тактілігі жиіліктерінен басқа, яғни жүйелік талаптарда
синхронизация үшін СОМ- порттары, CMOS – таймерлері, НГМД және басқа
адаптерлер, бірақ олар өзіне назар аудармайды. ISA – шинасы OSC жиілікті
14, 138 мГц сигналы бар, ол тек графиктік контроллердін синхронизация үшін
қолданылады. (MDA ,HGS, CGA)
Еске түсірсек Pentium келісетін процессорлардың ішкі жиіліктері кейде
сәйкес келмейді. Көп таралған процессорлардың синхронизациясының
параметрлері төртінші, бесінші және алтыншы деңгейлері 4 және 5 кестесінде
келтірілген.
Кесте 4
486 процессорлар классының синхронизациясы
Процессор Ішкі жиілік мГц Көбейту коэффиценті
486 DX2-66 33 2
486DX 4-75 25 3
486 DX2-80 40 2
486 DX4-100 33 3
486 DX4- 120 40 3
Am5x86-P75 33 4
Кесте 5
Көбейту жиілігі бар Pentium Pentium Pro процессорлар классының
синхронизациясы.
Процессор Жоғарғы жиілік мГцКөбейту PSI шинасының
коэффиценті жиілігі
Intel Pentium 75 50 1,5 25
AMD K5PR75
5 кестенің жалғасы
Intel Pentium 90 AMD60 1.5 30
K5PR90 K5PR100
Intel Pentium 100 66 1.5 33
AMD K5PR120 K5PR133
Intel Pentium 120 60 2 30
Intel Pentium 133 66 2 33
Intel Pentium және 60 2.5 30
Pentium Pro 150
Intel Pentium және 66 2.5 33
Pentium MMX Pentium
Pro 166
Intel Pentium және 60 3 30
Pentium MMX Pentium
Pro 180
Intel Pentium және 66 3 33
Pentium MMX Pentium
Pro 200
Intel Pentium MMX 66 3.5 33
және Pentium II266
Intel Pentium II 26666 4 33
Intel Pentium II 33366 4.5 33
AMD K5PR 166 66 5 33
AMD K6PR 166 66 1.75 33
AMD K6PR 200 66 2.5 33
AMD K6PR 233 66 3.0 33
Cyrix(IBM) 6x86- 66 3.5 33
P120+
Cyrix(IBM) 6x86- 50 2 25
P133+
Cyrix(IBM) 6x86- 55 2 27.5
P150+
Cyrix(IBM) 6x86- 60 2 30
P166+
Cyrix(IBM) 6x86- 66 2 33
P200+
Cyrix(IBM) MX 6x86-75 2 37.5 немесе 33
P166+
Cyrix(IBM) 6x86- 60 2.5 30
P120+
Cyrix(IBM) MX 6x86- 66 2.5 33
PR200+
2.2 Процессорлардың жылдамдығы және тоқтап қалуы
Микропроцессорларды шығаратын фирмалар оның тұрақты ұзақ жұмыс
атқаруына гарантия береді. Қорек кернеунің төмендеуінен күштің
процессорымен таралуы төмендейді. Такті жиіліктін жоғарлауы өзімен өзі
пайдалану күшін жоғарлатады, ал жұмыстың стабильділігін қамтамасыз ету
үшін, кейбір қорек кернеуінің жоғарлауын талап етеді. Ішкі жиіліктін таңдау
мүмкіндігі және Pentium процессорының ішкі коэффицент көбейтілуі
процессордың жылдамдығына әсер етеді . Бұл жерде бірнеше жол бар.
1. Кіріс жиілігінің жоғарлауы 50-ден 60-қа дейін, 60-тан 66.66 мГц –
ке дейін бұл жағдайда процессордың жылдамдығын 100, 133, 166...мГц ядро
жиілігімен тездету мүмкін емес.
2. Көбейту коэффицентінің жоғарлауы ядро 75 мГц ядро жиілігіндегі
процессормен қабылданады. Алайда 2.5 коэффиценті тек процессорлар
қабылдайды.
3. Комбинациялы өзгертулер және сыртқы жиілікті көбейту коэффиценті.
Бұл өзгертулер спецификация қоршауында өндіріледі. Мысалы, Pentium
процессоры 100 мГц, ал сондай-ақ 50 мГц коэффицентімен жұмыс істей алады.
Жүйелік платаларда, тек Intel процессорларына ғана емес, одан да күшті
варианттар болу мүмкін. Мысалы Pentium 200, 66.6 мГц жиілікті талап етеді.
Процессордын ядросынын жылдамдығы 3-4% ке өндірісті жоғарлатуға әсер
етеді, алайда PSI–дан 41.5 ке дейін жылдамдығы 33 мГц ке қарсы. Егер
PSI адаптерлерді осындай жиілікке арналса немесе оны ұстап тұра алса, онда
графикалық қосымшалардың жылдамдықпен жұмыс істеуі сезіледі. Жүйелік
платаның компьютері, 83 мГц жиілігін қабылдайтындар шын мәнінде оны ұстап
тұру қажет. Алайда осы жерде жүйе астында жадыдағы өндірушілікті жоғалтуға
болады. Бұл жағдайда барлық компьютерлердің таңдалуы, осындай жылдамдықтағы
компьютер жақсы жұмыс істейді.
Егер процессордың жылдамдығы мен пайдаланушы айналысса, онда ол
компьютердің иесі.
Жылдамдықтың мүмкін болатын нұсқаларына кесте келтірейік. Бұл кесте
жұмыс атқаруды бақылауға емес, компьютердің тұрақты емес жұмысына мүмкін
ақпараттарды ойластыруға арналған.
Әрине, тым жоғарғы жиілігі бар процессорлар шығады. Процессордің
жылдамдығын алған эффект BIOS-тың жүйелік шинаның жоғарғы жиілігіне
ауысқанда чипшелермен бірлесіп жады циклындағы күту тактілерін кеңейтеді.
Жүйелік шинаның жиілігі төмендеуі әдетте PSI жұмыс атқару жиілігінің
төмендеуіне әкеп соғады сондай-ақ жалпы жағдайда компьютерлердің
өндірушілігін төмендетеді.
Кесте 6
Pentium жылдамдығының варианттары
Процессорлар Мүмкін болатын жиілік
Intel Pentium 75 90,100
Intel Pentium 90 100 (120)
Intel Pentium 100 120 (133)
Intel Pentium 120 133
Intel Pentium 133 150, 166 (180, 200)
Intel Pentium 150 166, 180,200
Intel Pentium 166 180,200
Intel Pentium MMX 166 180,200,233
Intel Pentium MMX 200 233
Егер сіз жылдамдықпен эксперимент жасағыныз келсе, қауыпсіздік
сақтаңыз. Жылдамдықты екі есе көтермеңіз, оның өзінің иесі бар. Алайда
процессор ғана жанып кетпей сонымен қатар сокеттің пластмассасы балқып
кетуі мүмкін.
2.3 Енгізу-шығару кеңейтулерінің шиналары
Енгізу-шығару кеңейтулерінің стандартты шиналары көптеген есептеулерде
орындауда қолданылатын РС-персоналды компьютерінің негізгі функционалды
кеңейтілуін қамтамасыз етеді. Кеңейту платаларына орнатылған көптеген
компоненттер жүйелік платаларға біртіндеп қойыла бастағанымен енгізу-шығару
кеңейтілуінің шиналарының маңызы өте зор.
Жүйелі платадағы слот түріндегі енгізу-шығару кеңейту шиналарына
мыналар жатады:
• ISA-8 және ISA-16 – ауыстырудың жоғарғы жылдамдығын қажет етпейтін
перифериялық адаптерлердің әдет ғұрыптың универсал қосу слоты.
• EISA – серверлерінде жергілікті желілердің адаптерлері мен диск
бақылаушысын қосу үшін қолданылатын орташа өндірудің қымбат 32-битті
шина (ол жүйелік плата және кеңейту шиналы бойынша қымбат). Қазіргі
уақытта РСІ шинасымен байланысып жатыр, бірақ көптеген қосымша кеңейту
платаларына қажет сервер платформаларында да қолданылады.
• MCA – осы күйге дейін кейбір серверлі платформаларда қолданылатын
PS2 компьютерлерінің шинасы. Өнімділігі орташа МСА шинасына арналған
адаптерлер көп таралмаған.
• VLB – 486 процессоріндегі компьютерлердің жүйелі платаларында
қолданылған ISAEISA слоттың жұбында пайдаланылатын тез әрекет ететін
32(64) битті кеңейту. Диск контроллері, графикалық адаптерлер және
жергілікті желілердің контроллері үшін қолданылады.
• РСІ – 486 және одан да жоғары процессорлеріндегі компьютерлерде
қолданылатын ең көп тараған өнімділігі жоғары 3664 битті шина. Диск
адаптерлерін, SСSІ контроллерін, графикалық, видео, коммуникационды
және тағы басқа адаптерлерді қосу үшін қолданылады. Жүйелік платада
көбінесе 3 немесе 4 РСІ слотын орнатады. РСІ слоты ISA шинасының
сигналдары енгізілген Media BUS кеңейтуі бар қосымша кішкене слотқа ие
(бұл РСІ платасына арзан ISA – құрылысын, мысалы, дыбысты каналды
орнатуға мүмкіндік береді).
• РС Card, PCMCIA – блокнотты компьютерлердің кеңейтілу слоты блокнотты
және қойылатын РС бірігуінің тағы бір деңгейі қамтамасыз етеді.
Мұндай шиналардан басқа, кабель сымдармен қосылатын шиналар да бар.
Олар:
• SСSІ – мәліметтер ауыстырудың жоғары өнімділігін талап ететін ішкі
және сыртқы перифериялық құрылғылардың кең спектрін қосуға арналған
жүйелік деңгейдің интерфейсті шинасы. SСSІ – адаптері бар жүйелік
плата сыртқы және ішкі құрылғыларымен ленталық кабельмен-шлейфпен
қосылатын интерфейс типінде болады.
• USB принтер, сканер, дисктер (әртүрлі), сандық акустикалық жүйелер
сияқты әртүрлі сыртқы құрылғыларды қосу үшін арналған орташа әрекет
ететін тізбектелген шина сыртқы құрылғылары компьютер корпусының
беттік немесе артқы панелінде орнатылады.
• Fire Wire (IEEE1394) – видеоаппаратураны қосу үшін арналған сыртқы
құрылғыларды қосқан жоғары өнімді тізбектелген шина. Осы шинаның
көмегімен бірнеше компьютерді локальды желіге қосуға болады. Мұндай
шинасы бар жүйелік платалар әлі сирек кездеседі.
Кеңейту шиналарынан басқа, заманғы жүйелік платалар
конфигурациялық ақпаратты беру мен тесттен өткізу үшін қолданылатын
қосымша шиналары да бар:
• JTAG – РСІ шинасының спецификациясына кіретін тесттік тізбектелген
интерфейсте.
• I2C – DIMM жадысының жаңа модулінің, сондай-ақ (DDS) мониторы бар
байланыс сандық каналындағы ақпаратты беру үшін қолданылады.
Кеңейтілу карталары (интерфейстік карталар) жүйелік платаның
сәйкесті слоттарына орнатылады. Слоттар түрін визуалды анықтау оңай, бұған
7-сурет көмектеседі. Бұл суретте, әрине шиналардың барлық түрлерінің
қатысуы шарты артық емес қатысады. Кең тараған қосулар: ISA+PCI, ISA+VLB,
EISA-PCI, EISA+VLB MCA шинасы әдетте ерекше РСІ слотын ISA шинасының
сигналдарымен толықтыратын Media BUS слоты тек AsusTek фирмасында ғана
қолданылады.
Сурет 7 - Кеңейту шина слоттарының түрі мен орналасуы
РСІ шиналарының адаптерлерінің ISAЕISA және VLB –дан айырмашылығы,
баспа платасының сол жағында орналасқан. Басқа платасының ауданын үнемдеу
үшін бөлетін (Shared slot) деп аталатын слот қолданылады. Шынында да бұл
корпустың артқы қабырғасындағы бөлетін терезе не ISA, РСІ адаптерлерінің
максимум суммалық саны жүйелік платадағы слоттардың санынан аз болады.
Төменгі профильді корпустар үшін жүйелік платалар арнайы плата өткел
Riser ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz