Атырау облысы топырағынан бөлініп алынған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді зерттеу

ӘЛ -ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ 1

БИОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

Микробиология кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

Атырау облысы топырағынан бөлініп алынған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді зерттеу.

.

(қолы, күні)

Алматы 2010 ж

РЕФЕРАТ

бітіру жұмысының тақырыбы: « Атырау облысы топырағынан бөлініп алынған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді зерттеу»

Магистірлік бітіру жұмысы 60 беттен, 9 кестеден, 9 суреттен, 4 диаграммадан, 27 әдебиеттен тұрады.

Негізгі сөздер: көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдер, мұнаймен ластанған топырақ, қоректік орта, рекультивация, биопрепарат, биоремедиация, штамм.

Зерттеу объектілері: Зерттеу объектісі ретінде Атырау обылысының мұнаймен ласьтанған топырақ үлгілерінен бөлініп алынған микроорганизмдер қолданылды.

Зерттеу әдістері: мұнаймен ластанған топырақтан көмірсутегін тотықтырушы микрооргаизмдерді бөліп алу әдісі, Іріктеп алған микрооргаизмді идентификациялау әдісі, іріктеп алған микрооргаизмдердің әртүрлі көмірсутегінде, мұнай және мұнай өнімдерінде өсуін зерттеу әдістері.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Атырау облысының мұнаймен ластанған топырағынан көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмді бөліп алу және оларды зерттеу.

Жұмыстың мақсатына жету үшін алға қойған міндеттер:

1. Атырау облысының мұнаймен ластанған топырақ үлгісінен көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмді бөліп алу.
2. Бөлініп алған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерге іріктеу жүргізу.
3. Көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді мұнай және мұнай өнімдерінде өсуін бақылау.
4. Іріктеп алған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді идентификациялау.
5. Іріктеп алғн микроорганизмдердің сұйық қоректік ортада әртүрлі көмірсутегінде өсуін бақылау.

Зерттеу нәтижесі бойынша қысқаша қортынды: Зерттеу нәтижесінде мұнаймен ластанған топырақ үлгісінен 7 микроорганизм дақылы бөлініп алынды. Бөліп алған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерге идентификация жүргізілді. Идентификаация барысында микроорганизмдер

1А- Arthrobacter туысы , 2А- Acinetobacter туысына, 3А- Terrabacter туысына, 4А - Acinetobacter туысына, 5А- Paracoccus туысына, 6А- Bacillus туысына, 7А- Acetobacter туысына жіктелді. Бөлініп алынған микроорганизмдерден 3 штамм 1А- Arthrobacter, 6А- Bacillus, 7А- Acetobacter туысының штаммдары белсенді болып танылды. Олардың 3% - 70%, ал 5% - 30-40%, 7% - 30% пайызға дейін мұнай ыдыратуға қабілетті екенділігі зерттелді.

Сонымен қатар, белсенді дақылдардың ароматикалық көмірсутегінде өсуіне зерттеу жүргізіп, флурен бар ортада 1А және 7А штаммы өсуге қабілеті зерттелді.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Соңғы жылдары экологиялық жағдайдың төмендеуі байланысты қоршаған ортаны мұнай көмірсутектері мен олардың өнімдерінен тазартуда көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің алатын орны ерекше. Қазіргі кезде микроорганизмдердің көмірсутектерді ыдыратуында көбінесе олардың беткі-белсенді заттар түзу және әртүрлі көмірсутектерді тотықтыру қабілеттіліктеріне көп көңіл бөлуде /1-2/.

Мұнайдың көмірсутектерінің микроорганизмдермен биодеградациясы қоршаған ортадан мұнай көмірсутектерін жоюдың негізгі механизмдерінің бірі болып келеді. Мұнаймен ластанған топырақты тазалаудың ең қолайлы әдісі болып ластанған ортаға белсенді мұнай тотықтырушы микроорганизмдерді енгізу арқылы биоремедиация жүргізу болып саналады. Сондықтан ластанған топырақтан алдын-ала шығарылған көмірсутек тотықтырушы микроорганизмдер кешенін құрайтын биопрепараттарды құрастырудың маңызы өте зор. Ресейде, АҚШ-та, Англияда, Қытайда қоршаған ортаны мұнайлы ластанудан тазарту үшін мұнай тотықтырғыш микроорганизмдердің препараттарын алу бойынша көптеген зерттеулер жүргізілуде. Препараттардың эффективтілігі көбіне жасанды ассоциацияларға кіретін микробты компоненттерге байланысты.

Сонымен дүниежүзілік экологиялық проблемаларының бірі, мұнай өнімдерімен ластанған қоршаған орта. Осыған орай әртүрлі тіршілік ету орталарының мұнаймен ластанғанын тазарту үшін әртүрлі механикалық, физико-химиялық және микробиологиялық әдістерді қолданып жүр. Микробиологиялық әдістер ферментативті белсенді деструкторларды қолдануға, көмірсу және энергия көзі ретінде мұнай көмірсутектерді қолдануға негізделген. Мұнаймен ластанған топырақты тазарту үшін көмірсутек тотықтыруға қабілетті белсенді микроорганизмдер бөлініп алынған және олардан арнаулы препараттар жасалған. Сонымен қатар, микробиологиялық әдіс, айтылған технологияларды толықтыруға қабілеті бар.

Жұмыстың мақсаты: Атырау облысының мұнаймен ластанған топырағынан көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмді бөліп алу және оларды зерттеу.

Осы мақстқа жету жолында алға келесі міндеттер қойылды:

1. Атырау облысының мұнаймен ластанған топырақ үлгісінен көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмді бөліп алу.
2. Бөлініп алған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерге іріктеу жүргізу.
3. Көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді мұнай және мұнай өнімдерінде өсуін бақылау.
4. Іріктеп алған көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдерді идентификациялау.
5. Іріктеп алғн микроорганизмдердің сұйық қоректік ортада әртүрлі көмірсутегінде өсуін бақылау.

1. Әдебиетке шолу

1. 1 Мұнай тотықтырушы микроорганизмдер және оларды топырақты тазартуда қолдану

Мұнай және мұнай өнімдері экожүйедегі ең кең тараған ластағыштардың бірі. Осыған орай қазіргі уақытта топырақтың мұнай және мұнай өнімдерімен ластануы тез өсуде. Ал бұл біздің қоршаған ортадағы маңызды мәселелердің бірі болып отыр.

Мұнай және мұнай өнімдерімен ластану топырақ биоценозының өзгеруіне әкеліп соғады. Ал ол топырақтың өнімділігін түсіреді. Бұл ортада ластанудың өздігінен қайта қалпына келуі үшін 10-25 жыл өтеді. Осыған байланысты 90-жылдардың ортасында экологиялық-биотехнологияның жаңа бағыты қалыптасты. Бұл бағыт табиғи ортадағы биоремедиация (биологиялық қалпына келтіру) деген атты иеленді. Биоремедиация технологиясын мұнай құйылыстарында, яғни топырақтағы қажетсіз және улы заттарды жою үшін қолданды /1/.

Мұнай-көмірсутектердің табиғи қосындыларының бірі. Мұнай құрамына күкірт, азот және оттегінің басқа да қосылыстары кіреді. Жер шарының әртүрлі аудандарындағы органикалық қалдықтар жиналған жерлерде мұнай кендері пайда болды. Осы жағдайды іске асыратын басты қызметті микроорганизмдер атқарды. 2000 метр тереңдіктегі мұнай кендеріндегі жиналған қалдықтардың 1 га-да 10-нан 100 млн-ға дейін бактериялар кездеседі. Олар автотрофты организмдерге жатады.

Қазіргі кезде зерттеулерге сүйенсек, көмірсутекті тотықтырушы микроорганизмдер табиғатта кең таралғаны анықталған.

Жалпы дүниежүзінде мұнай және мұнай өнімдерін шығарушы өнеркәсіптерге микробиологиялық жолмен мұнай өнімдерін тазартуы және мұнай көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің орны ерекше болып келеді /2/.

Көміртегін тотықтырушы микроорганизмдер табиғатта кең тараған. Қоршаған ортада көмірсутекті тотықтырушы микроорганизмдердің болуы экологиялық маңызды фактор болып келеді. Қоршаған ортаның көмірсутегімен ластану деңгейі ұлғайған жағдайда, көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің экологиялық маңызы өседі.

Ең алғаш 1905 жылы Майелемнің басқаруымен мұнайды тотықтыратын саңырауқұлақ грифтарының парафин пленкаларын пайдалануын зерттеп, дәлелдеу арқылы бастаған болатын. Арасында бір жыл салып, яғни 1906 жылы Ран топырақтан минералды тұздар қоректік орталарда көмірсутектің жалғыз көзі ретінде парафинді тотықтыратын саңырауқұлақты алды /3/.

Топыраққа микроорганизмдерді жеке және оларды азотты, фосфорлы қоректік заттармен қосып енгізу топырақтың активтілігін арттырады. Осыған байланысты оның активтілігін арттыру нәтижесі, мұнайдың биологиялық ыдырауын тездетеді /4/.

Көмірсутек тасмалдаушы микроорганизмдер мұнайдың органикалық қосылыстарын өсуі мен көбеюіне субстрат ретінде қолдануға қабілетті. Дәл осы организмдердің әсері ету нәтижесінде мұнайдың күрделі көмірсутектері қарапайым заттарға ыдырайды /5/.

Микроорганизмдердің көмірсутек тотықтыру қабілетінің негізінде мұнай және оның өңделген өнімдерімен ластанған топырақтың қалпына келуінің биологиялық технологиясы жасалынды /6/.

Көмірсутек ыдыратушы микроорганизмдер топырақтағы, судағы заттармен тіршілік етеді. Бұл организмдерге қай жерде мұнаймен ластанған орта бар, сол жер өздерінің дамуына қолайлы жағдай болып табылады. /10/.

Мұнай тотықтырушы микроорганизмдердің саны мен түрінің әртүрлілігі және ортаның мұнаймен ластануының арасында тығыз байланыс бар. Сонда мұнаймен ластанған теңіз жағалауындағы суда 5-50 пайызға дейін микроорганизмдер жеке көмірсутектер мен олардың қоспаларын тотықтыруға қабілетті.

Топырақтағы мұнай және мұнай өнімдерінің құрамы мен концентарциясы кең көлемде өзгеріп ортырады. Осыған байланысты топырақтағы мұнай және мұнай өнімдерінің құрамы дәл анықтаудағы біркелкілік әдісі әлі дәлелденбеген. Лабораториялық жағдайларда түрлі ұйымдастықпен топырақтағы мұнайдың құрамын анықтауда төмендегі әдістерді ұсынды:

• органикалық (корбанатсыз) көмірсуды құрғақ әдісімен анықтау;
• спектр ауданындағы спектрофотометрияның инфроқызылмен анықтау;
• спектр ауданындағы люминецентті - битуминологиялық анализ;
• спекр ауданындағы люминецентті анализді ультракүлгін және қысқа көлемде анықтау;
• газ сұйықтық хоромотография және хромота масспектрометрия, сонымен қатар т. б.

Мұнайдың қатысы бар процестердің барлығы маңызды экологиялық қауіп туғызады. Шынында да мұнайды бақылап табудан бастап және мұнай өнімдерін қолдануға дейін осы кезеңдердің барлығы белгілі бір шамада қоршаған ортаның қатты ластануына, адамдардың денсаулығына кері әсер етуіне апарып соғады /7/.

Шикі мұнай табылған жерде және оны тасмалдау жолында антропогендік ластанудың негізгі бір түрі болып саналады. Оны қайта өңдеуде көптеген өнімдер мен жеке компоненттері өндірістік өнеркәсіптерде және күнделікті жұмыста кеңінен қолдаданды /19/. Мұнайдың ашық сулар мен топырақта, жерасты суының гаризонтында, атмосфераның жер қабатында және тұрғын үйлерде, өнеркәсіпорындарында табылуына байланысты қоршаған ортаның жалпы органикалық ластанудың негізгі бөлігін құрайды /8/.

Мұнай және оның өңделген өнімдерімен ластанған топырақтың табиғи жағдайда қалпына келуі физика-химиялық (жарық, температураның, желдің т. б. әсерлері), биологиялық тотығу арқылы жүреді. Мұнайдың тасмалдау жылдамдығы биологиялық процестердің өту қарқындылығына байланысты болады /9-10/. Гетеротрофты микроорганизмдер гетеротрофты микрофлораның бөлігі ретінде мұнай көмірсутектерді қарқынды тасмалдайтындықтары белгілі /11/.

Бұрын табиғат адамдарға қауіп төндірсе, ал қазіргі таңда керісінше адамдар табиғатқа залалын тигізуде. Адамдар ойланбай істеген жұмыстарының нәтижесінде табиғатқа биологиялық қауіп төндіріп келеді.

Мұнайды қазып алу, тасымалдау және сақтау технологияларын дұрыс орындалмағандықтан ол біраз мөлшерде азаяды. Әлемде мұнайды қазіргі кездегідей көп мөлшерде қазып алу нәтижесінде жылына 50 млн. тоннадан астам қоршаған ортаға төгіліп отырады. Осыған байланысты мұнаймен ластану мәселесі тек қазып алынған және мұнайды өңдейтін аудандарға ғана тән сипат емес. Нақтырақ айтсақ кез-келген қала немесе аудан аталған мәселеге душар болуы мүмкін. Мұнайдың әртүрлі апаттарының нәтижесінде қоршаған ортаға төгілуі, өздігінен қалпына келтіру процесі ұзақ 15-20 жылдам уақытқа созылатын шөлейтті жерлердің қалыптасуына әкеліп соғады /12/.

Көмірсутегін пайдаланушы микроорганизмдер табиғатта өте кең тараған. Ортада көмірсутектердің жиналуы, артүрлі қолайлы жағдайлардың әсерінен көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің қарқынды дамуын жүзеге асырады /13/. Сонымен, табиғатта көмірсутектер және оның өнімдері де жиі кездеседі. Көптеген көмірсуткетер құрамына қарай күрделі немесе оңай ыдырайды.

Көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдер микроценоздың қарапайым мүшесі болғандықтан, әртүрлі таксономиялық топтарға жатады. Олар мұнай өнімдерімен қатты ластанған жерлерде көп мөлшерде кездеседі. Кейбір мұнаймен қатты ластанған аудандарда олардың саны аз болуы мүмкін. Көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің санының жоғары болуы көмірсутектермен ластану деңгейін көрсетпейді, табиғи экожүйелердің өздігінен тазару процестерінің қарқындылығының сапалық деңгейіне алғы шарт қана болып табылады /14-15/. Мұнайдың барлық белгілі деструктор-бактериялары аэробты және факультативті-анаэробты микроорнагнизмдерге жатады. Олардың ішінде топырақта едәуір тұрақты тіршілік ететін бактерияларға Pseudomonas, Rhodococcus, Arthrobacter, Mycobacterium, Bacillus, Micrococcus, Micrococcus, Nocardia және Achromobacter туыстары жатады.

Қазақстанда мұнай өңдеу және тасмалдау өнеркәсіптерінің қарқынды жұмыс істеу нәтижесінде топырақтың мұнаймен ластануы, сараптамалық бағалаулар бойынша бірнеше жүздеген мың гектарға жетеді. Ал мұнай өтетін құбырлардың апаты нәтижесінде мұнайдың төгілуі миллиондаған тоннаға бағаланады. Мұнай және мұнай өнімдерімен ластану биоценоздардың кері өзгеруіне әкеп соғады. Мұнайдың өте жоғары деңгейде төгілуі топырақ немесе ландшафтың өнімділігін толығымен жылдам төмендетеді. Соған байланысты, әртүрлі тіршілік ету орталарының мұнаймен ластануынан тазарту үшін әртүрлі физико-химиялық және биологиялық әдістер қолданады. Бірақ аталған алғашқы екі фактордың әсерінен мұнай және мұнай өнімдерінің толық деструкциясы жүрмей, тек белгілі бір құрамында ғана өзгеріс болады. Қоршаған ортаның өздігінен тазарту процестерін комплексті түрде пайдалануда мұнай тотықтырғышы микроорганизмдердің көмірсутектерді көміртегінің жалғыө көзі ретінде пайдалану қабілеттілігі, олардың ең негізгі экологиялық маңызды қасиеттердің болуы органикалық дүниеден ерекшеленеді /16-17/.

Соңғы жылдары топырақтың табиғи микрофлорасының белсенділігін арттыруға, соның ішінде топырақты ауамен қамтамассыз ету, азотты қорек көзімен қамтамассыз ету, эмульгаторларды қосу жолдарында арналған мақалалар көптеп жарық көруде. Микробиологиялық тазалаудың эффективтілігі ластаушы заттың көлеміне, оның ерігіштігіне, аэробты микроорганизмдердің аэрациялау жағдайында және минералды элементтермен қоректенуімен қамтамассыз етілуіне байланысты болады.

Мұнаймен ластанған топырақты қопсыту, жырту, айдау сияқты агротехникалық әдістер топырақтағы мұнайдың биодеградирлеу процесін арттыратын қолайлы факторларға жатады. Осыдан келіп, көмірсутегін тотықтырушы микроорганизмдердің тіршілік етуінің қарқыны артып, мұнайдың ұшқыш фракциялары буланып ұшады, топырақтың кесек болып қатқан бөлігі азайып, су - ауа режимі, топырақтың қуыстылығы және биохимиялық белсенділігі жақсарады.

Мұнаймен ластанған топырақты қалпына келтірудегі агротехникалық әдістердің бірі, ластанған топырақты таза топырақпен араластыру. Ластанған топырақты таза топырақпен араластырғаннан кейін топырақтың биологиялық және физикалық қасиеті жақсарып, ары қарай ауылшаруашылығына қажетті өсімдіктерді өсіруге жарамды жерлерге айналдыратын, шөптесін өсімдіктердің қалыпты өсіп дамуына толығымен жарамды болатындығын көрсетті /18/.

Мұнаймен ластанған топыраққа азотты қорек көзі және қопсытқыш ретінде бұршақ сабанын салу, мұнайдың уыттылығын төмендетіп, топырақ микрофлорасының дамуын артырады және топырақтағы сукцессиялық процестерді жақсартты.

Топырақтың мұнаймен ластаудан кейінгі бұзылғын биологиялық белсенділігін қалпына келтіру үшін биогумусты салу оның биологиялық және микробиологиялық белсенділігіне қолайлы әсер жасайды.

Топырақты мұнай өнімдерінен тазалау мақсатында ластанған аймақты қопсытумен қатар, минералды тыңайтқыштарды және мұнаймен ластанған топырақтан бөлініп алынған мұнай тотықтырушы микроорганизмдердің жинақталған культураларын бірге салу ұсынылады. Бұнда жинақталған культурада әртүрлі түрлердің қатынасы мен түрлік құрамы сондай маңызды емес /19/. Мұнаймен ластануды тоқтату үшін топырақтың су өткізетін қабатын мұнайдың таралған перпендикуляр бағытында арық қазу, сосын әр қабатты минералды тыңайтқыштар мен мұнай тотықтырушы микроорганизмдерді араластырып, қазылған топыраққа қайтадан салу ұсынылады.

Мұнай тотықтырушы микроорганизмдердің негізінде топырақты мұнайдан тазарту үшін бактериалық препараттар дайындалуда. Қазіргі кезде қоршаған ортаны мұнаймен ластанудан тазарту мақсатында бактерияның бір ғана түрінен жасалған биопрепараттармен қатар көмірсутектердің кең спектірін ыдыратуға қабілетті аралас культураларды да іс жүзінде қолдануда.

Топырақты мұнай және оның өнімдерінен тазарту үшін адамдар жануарларға зиянсыз микроорганизмдердің арнайы штамдарының аралас культураларынан тұратын «Noggits» препаратын ұсынуда. Препарат топырақты мазутты, дизельді жағармайды, бензинді, керосинді, әртүрлі фенолдар мен формальдегидтерді ыдыратуға негізделген. Препарат мұнай өнімдерімен ластанған жерлерге микроорганизмдердің жетуін қамтамассыз ететін, сонымен бірге бактериялар үшін оттегі мен қорек көзі ретінде болатын көпіршік күйінде салынады.

Шикі мұнаймен ластанған топырақты тазалау үшін құрамында арнайы мұнай тотықтырушы микроорганизмдердің штамдары бар «Деворойл» препаратының мүмкінділігі зерттелді. Препарат тәжірибенің барлық үлгілерінде әртүрлі ластану деңгейіндегі мұнайды тотықтырады. Девон мұнайы 60-180 м ³ /га дейін, бобриков мұнайын 120 м ³ /га дейін тотықтырды. Микроорганизмдердің көмірсутегін тотықтыру белсенділігінің жоғары көрсеткіші препатартты қосқаннан кейін алғашқы үш айда байқалды. Екі жылдық тазалау қорытындысы бойынша 60 м ³ /га мұнай бір үлгіде үш ай уақыт мерзімде топырақтағы мұнайдың мөлшері 78, 8 % төмендеумен қатар, топырақтың фитоуыттылығында айтарлықтай азайғанын көрсетеді. Далалық тәжірибелер «Деворойл» препаратымен қара топырақты жерлерді мұнайдан ластаудан тазартуда, оның құрамына кіретін микроорганизмдердің көмірсутегін тотықтыру белсенділігі жағарлағанын көрсетеді. Далалық тәжірибелердегі препараттың ең жоғарғы мұнай тотықтыру белсенділігі алғашқы үш айға сәйкес келеді. Мелиоранттардың, әсіресе ағаш үгіндісі препараттардағы микроорганизмдердің санының жоғарлауын тұрақты сақтауды қамтамассыз ететіндіктен топырақтағы мазуттың деструкциялану деңгейін жоғарылауын қабілеттендіреді.

Мұнаймен ластанған топырақты тазалау үшін «Лестан» биопрепараттарын лабораториялық және далалық тәжірибелерде тексеру жүргізілді. Аталған препарат құрамына микробтық компонент және адсорбенттер кіреді. Мұнаймен ластанған топырақты тазалауды биокөпіршік түрінде ластанған аймақтарды суару және препаратты топырақты қопсыту арқылы құрғақ күйінде қосу сияқты әртүрлі әдістері зерттелінді. Топырақты «Лестан» биокөпіршік түрінде өңдеу нәтижесінде көмірсутектердің микробиологиялық деструкциясын қарқындаттыруын көрсететін мәліметтер алынды. Тазалау деңгейі 35 тәуліктен соң 89 бар күрделі 91-95% жетті. Препаратты құрғақ күйінде пайдалану 48 тәуліктен соң тазалану деңгейі 73% жеткенін көрсетті. Аталған препарат ортаның жағдайымен температураның өзгеруіне төзімді болады /5-6/.

Л. В. Понамарев зерттеулерінде мұнаймен ластанған топырақты тазалауға арналған «БИОСЭТ» препаратын ұсынады. Оның негізі микроб ассоциациясынан құралған, оның ішінде үш аэробты микроорганизм, екеуі (Arthrobacter) туысына жататын микроорганизм болса, біреуі (Micrococcus) туысына жататын микроорганизм тобы болып саналады. Препарат көмірсутегінің биоыдырауын және биотасмалдауын қамтамассыз етеді /27/.

Топырақты мұнай және мұнай өнімдерінен тазарту үшін «Родобел-Т» препараты жасалынды. Бұл экологиялық зиянсыз препарат қоршаған ортаны мұнай және оның өнімдерінен тазарту үшін ұсынылғандықтан мұнай, дизельді жағармай, мазут және т. б. мұнайдың ауыр өнімдерін (гудрон, битум) ыдыратуға қабілеті зерттелінді. Препарат мұнай көмірсутектерін белсенді пайдалнатын микроорганизмдер бірлестіктерінен тұрады /23/.

1. 2 Мұнаймен ластанудың топырақ микрофлорасына әсері

Мұнай және мұнай өнімдері - сұйық ластаушылар болып табылады, олардың әртүрлі топырақтарда активтілігі миграциялануға қабілетті. Көмірсутектердің жоғарғы қозғалғыштығын авариялық жағдайларда туындаған елеулі аудандарында олардың таралу қауіптілігі ғана емес, оған қоса топырақты - грунтты, жерасты және жер бетіндегі суларға түсуі де анықтайды /20-21/.

Ластану процесінде мұнайдың басым бөлігі топырақтың ең беткі қабатында жинақталады, содан кейін ол бөлек топырақты блоктар арасында өте шапшаң айырмашылығы бар концентарцияны тудырмай ластаушымен толық қаныға алады. Топырақты горизонттардың шөгу тереңдігі жоғарлаған сайын сіңірілген мұнайдың саны тез төмендейцді. Топыраққа сіңіріліп жатқан мұнай тең таралмайды және топырақ профилінің морфологиялық өзгерістерін тудырады. Бастапқы топырақтың бөлек генетикалық шектерінің толық деградациясы болуы мүмкін, әсіресе бастапқы белгілерінің жоғалуына дейін.

Топырақтың бетіне түскен мұнай гидростатикалық, капиллярлы және гравитациялық күштердің әсерінен ауысады. Бұл күштердің топырақтағы, грунтты жүйелердегі қатынасы әртүрлі биоклиматтық жағдайларда бірдей емес, ол бір территорияның әртүрлі типті топырағында да әртүрлі болып келеді. Оған қоса, олар бір топырақтың әртүрлі генетикалық шектерінде де әртүрлі болып келеді. Топырақтың тереңірек шектерінде мұнай әлсізденген аймақ бойымен миграция каналдарынан өтеді. Олар капиллярлы кайма аймағында грунтты судың ағу бағытымен таралады. Мұнайдың топырақтағы осындай жолмен таралуы оның профилінің жоғарғы бөлігінде үлкен жабысқақтық пен топырақты агрегаттардың саңылауларының бітелуінің нәтижесіндегі механикалық тежелумен байланыста. Осыған байланысты төменгі шектерге өте елеусіз мөлшерде судағы жоғары ерігіштігі бар төменгі молекулалы қосылыстар енеді, яғни мұнайдың жоғарғы молекулалық компоненттеріне қарағанда жоғары диффузиялық қабілеті бар қосылыстар енеді /24/.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс