Қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері және олардың түрлері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе

І-тарау. Қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатудың құқықтық сипаттамасы.

Қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатутүсінігі10
Қылмыстық жауаптылық пен жазадан

босату институтының мәні 13

П-тарау. Қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері және олардың түрлері.

2. 1 Қылмыстық заң бойынша қылмыстық

жауаптылықтан босату негіздері 16

І. І Қылмыстық жауаптылықтан босату
негіздерінің түрлері және олардың
жалпы сипаттамасы 19

Ш-тарау. Жаза. Жазадан босату түсінігі мен түрлері.

3. 1 Жаза және оның мақсаты 27

3. 2 Жазалар жүйесінің ұғымы және маңызы 34

3. 4 Қылмыстық жазадан босату түрлері мен

олардың жалпы сипаттамасы 38

3. 5 Кәмелеттік жасқа толмағандарды жазаны

өтеуден босату 47

ІV-тарау. Рақымшылық және кешірім беру.

Рақымшылық. 49
Кешірім беру. 52

Қорытынды 54

Пайдаланған әдебиеттер 56

Кіріспе

Қылмыстық жауаптылық әдетте жаза арқылы жүзеге асырылады. Бірақ та кейбір жағдайларда қылмыспен күрес жаза қолданбай-ақ жүргізіле беруі мүмкін. Қылмыспен күрес практикасында қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату институттары мейлінше кең таралған. Аталған институттарды қолдану негіздері босату түріне байланысты әрқилы болғанымен, жасалған іс әрекеттің құқықтық сипаты өзгеріссіз калады. Яғни ол іс-әрекет қылмыстық сипатта болады.

Қылмыстық жауаптылықтан босату қылмыстық-құқықтық мәжбүрлеуді біртіндеп жеңілдетумен азайту тенденциясын бейнелейді. Барлық жауаптылықтан босату түрлері әр жағдайда индивидуалды, тұлғаның жеке қасиеттерін терең талдау нәтижесінде және осы тұлғаның қылмыстық жаза шарасын қолданбай түзелуі мүмкін деп танылған жағдайда ғана қолданылуы тиіс. Өзінің мазмұны бойынша қылмыстық жауаптылықтан босату тек жазаны өтеуден босатуды ғана емес, сонымен бірге жазалау шараларын белгілеуден де босатуды білдіреді. Қылмыстық жауаптылықтан босату- ескіру мерзімінің өтуіне байланысты жазадан босатудан басқа жағдайларда, тиісті органның құқығы болып табылады. Ал, ескіру мерзімінің өтуіне байланысты жауаптылықтан босату бұл органдар үшін міндетті болады.

Қылмыстық жазадан босату- бүл кінәлі адамды жазаның құрамдас бөліктері болып табылатын белгілі бір құқықтарын шектеумен құқықтарынан айырудан босату.

Аталған институтты қолдануға сот тағайындаған жазаны орындаудың тиімсіздігі немесе жазаны атқаруға мүмкіндік болмауы негіз болады. Кейде қылмыстық жазадан босатуды қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың бір формасы ретінде түсініп оны қылмыстық жауаптылықтан босатудың құрамдас бөлігі ретінде құрастырып қате тұжырым жасайды. Ал іс жүзінде, жазаны өтеуден босату - дербес қылмыстық-құқықтық институт болып табылады.

Бұлар өзара мазмұны, негіздері, заңдық салдарлары және қолданудың процессуалдық тәртібіне байланысты ерекшеленеді. Мысалы, қылмыстық жазадан босату тек онша ауыр емес және орташа ауырлықтағы қылмыстар үшін ғана емес одан да кең шеңберде қолданылады. Ал қылмыстық жауаптылықтан босату тек үлкен қауіп тудырмайтын онша ауыр емес және орташа ауырлықтағы қылмыс жасаған адамдар үшін ғана қолданылады. Жазаны өтеуден тек сот қана босата алады, ал қылмыстық жауаптылықтан босатуды тергеуші, прокурор, анықтау органы жүзеге асыра алады.

Сондай-ақ, қылмысты адам жазаны өтеуден босатылғанымен қылмыстық жауаптылықтан босатылмайды. Ал қылмыстық жауаптылық жаза қолданусыз жүзеге асырылуы мүмкін.

I Тарау. Қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатудың

құқықтық сипаттамасы.

1. 1 Қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату түсінігі

Жалпы қабылданған тәртіп бойынша қылмыстық жауаптылық қылмыс жасағаны үшін кінәлі тұлғаға сот тағайындаған жазаны қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бірақ та қылмыспен күресудің көздеген мақсатына кей реттерде қылмыс жасаған тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тартпай немесе оларды жауаптылыққа тартып, бірақ жазаны өтеуден босату арқылы, жазаны өтеуден босату немесе жазаның өтелмеген бөлігін жеңілдеу жазаға ауыстыру жолымен жетуге болады.

Қылмыстық жаза тағайындаудың мақсаты қылмыс жасаған адамнан кек алу немесе оның сазайын тарттыру емес. Оның негізгі қолданылу мәні құқық бұзушыны тәрбиелеу, түзеу, оның қайта қылмыс жасауының алдын-алу болып табылады. Егер аталған мақсаттарға жету үшін қатал қылмыстық-құқықтық ықпал ету шаралары қажет болмаса заңда көрсетілген тәртіппен сотталғанның жазасын жазаны өтеуден толық босатуға дейін жеңілдетуге жол беріледі. Жазаны өтеуден босату деп мемлекеттің кінәлі адамға заңда көзделген қылмыстық жазалау шараларын қолданудан бас тартуы деп түсінуіміз керек. Мұндай жазадан босатудың негіздері әртүрлі. Атап айтқанда, жазаны өтеуден босатуға сотталған тұлға түзелген және қайта тәрбиеленді сондықтан жаза мақсатына оны өтеусіз-ақ жетуі мүмкін деп танылса, немесе жазаны қолданудың орынсыздығын көрсететін басқа да жағдайлар (мысалы, ауыр науқастық мүгедектік) болған кездерде жол берілуі мүмкін.

Қылмыс жасағаны үшін сотталған адамға тағайындалған жазаның мөлшерін жеңілдету немесе оны өтеуден босатуды рақымшылық актісі немесе кешірім беру тәртібімен жүзеге асырылған кездерден басқа жағдайларда, заңда көзделген тәртіп пен шарттар бойынша сот қана қолдана алады.

Қылмыстық жауаптылықтан босатудың құқықтық сипаттамасы қылмыстық жауаптылықтың өзімен тығыз байланысты.

Сондықтан, бір жағынан қылмыстық жауаптылық ұғымы, мәні және мазмұны туралы теориялық мәселелерді шешу қылмыстық жауаптылықтан босатудың құқықтық сипаты жөніндегі мәселелерді шешу үшін негіз болады. Екінші жағынан, қылмыстық жауаптылықтан босату мәселелерін заң актілері арқылы шешу- бізге заң шығарушының қылмыстық жауаптылық мазмұны, оны жүзеге асыру кезендері туралы пікірін білуге мүмкіндік беретін материал.

Қылмыстық жауаптылықтан босатудың құқықтық сипатын анықтау процессін қылмыстық жауаптылық пен оның мәні туралы мәселеде нақты бір пікірдің жоқтығы қиындата түседі. Бұл мәселені шешуде екі негізгі тенденция бар. Бірінші бағытты ұстанғандар бұл проблеманы қылмыстық жауаптылық пен жазаны біртұтастандыру арқылы және қылмыстық жауаптылықтан босатуды қылмыстық жазадан босатумен біріктіру арқылы шешуге тырысады. Екінші көзқарастың негізін қылмыстық жауаптылық ұғымымен қоса қылмыс жасаған адамға қатысты заңда белгіленген басқада тиімсіз салдарлар жатқызылады. Ал қылмыстық жауаптылықтан босату өтеуден босатумен шектеліп қалмай, басқа да тиімсіз салдарлардан, мысалы сотталудан да босатылуды қамтиды.

Бұл екі бағыттың да (ұстанушылар) қолданушылары өте көп. Карпушин, Курляндский сияқты ғалымдардың ойынша "қылмыстық жауаптылық - бұл кінәлі адамның жасаған қылмысының занда көрсетілген барлық тиімсіз салдарларын өткеру міндеті".

Екінші көзкарасты ұстанушылар (Алексеев, Карнеева, Галперин) "қылмыстық жауаптылық - жазаны өтеу" деген анықтаманы дұрыс санайды.

Ал біз алғашқы көзқарасты қолдаймыз. Яғни біздің ойымызша қылмыстық жауаптылық тек жазаны өтеумен ғана шектеліп калмауы тиіс.

Ұстанған бағытымды түсіндіріп өтейін.

Біріншіден, егер басқа көзқарасты қабыл етсек, онда қылмыстық заңда қылмыстық жауаптылықтан босату мен қылмыстық жазадан босату ұғымдары арасында ерекшелік барын және бұл ерекшелік ешқандай негізделмегенін мойындауымызға тура келеді.

Екіншіден, бұл көзқарас бойынша қылмыстық жауаптылықтан босату қай кезеңде жүзеге асырылғандығына мән берілмейді. Бірақ та қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу зандары тұрғысынан қарағанда жауаптылықтан босатудың қылмыстық жауаптылықтан адамды айыпкер деп танығанға дейін босату мен айыпкер деп танылған соң босатуда, сотқа дейін немесе сотта айыптау үкімі шығарылғанға дейін босатумен сотталғанды айыптау үкімін шығарып жазаны өтеуден босатуда және жазаны одан әрі өтеуден босатуда құқықтық мәні мен құқықтық салдарлары бірдей емес екендігіне көз жеткіземіз. Бұл жағдайларда тұлғаларға қолданылатын мәжбүрлеу шараларының көлемі әртүрлі.

Үшіншіден, жазаны өтеуден босату тек кінәліге қатысты жаза қолданылып, орындалып, оны кінәлі адам өтеп жатса ғана мүмкін болады. Яғни, мұндай жағдайда мысылы бас бостандығынан айыруға сотталған адам бас бостандығынан іс жүзінде айырылған фактілер туралы ғана айта аламыз.

Яғни, қылмыстық жауаптылықтан босату менің пікірімше, бұл жазаны іс жүзінде атқарудан босату емес, жазаны өтеу міндетінен босату. Әрине, бұл жағдайда қылмыстық жауаптылыққа тартылмаған кінәлі адам қорқыныштан басқа ешқандай тиімсіз салдарлар көрмейді және қылмысы үшін жауаптылық көру міндетінің мәнін жояды деп қарсылық білдіруге болар еді. Бірақ бұл міндет кінәлі адам әділсоттылықтан құтылып кететін қалыптан тыс жағдайларда каралмауы тиіс. Жалпы аталған міндет қалыпты жағдайда жазаны өтеудің бір түріне айналады. Яғни бұл процесс жазаны атқару міндетінің дамуы мен жүзеге асуы процессі болып табылады.

Сонымен, жасаған іс әрекеті үшін жауап беру міндеті жүзеге асырылуы керек және осы мақсатта әділ сот органдары қызмет етеді. Ал олардың көп жағдайда қылмыскерді жауапқа тарта алмауы қылмыстық заңның беделіне емес, осы органдардың беделіне нұқсан келтіреді.

Енді біз "қылмыстық жауаптылықтан босату" ұғымын қарастырып көруге тырысайық. "Босату" ұғымының өзі белгілі бір шектеулердің бар екендігін көрсетіп тұрса керек. Қылмыстық жауаптылықтан босату тек қылмыс жасаған және осы қылмысы үшін жауап беру міндеті жүктелген тұлғаға қатысты ғана қолданылуы мүмкін. Сәйкесінше міндеттерінен босату дегеніміз бұл қылмыс жасаған тұлғаға қылмысына байланысты жүкгелген міндеттерін алып тастау деген сөз. Жауаптылық дегеніміз бір нәрсе немесе әрекет үшін жауап беру қажеттілігі, міндеті.

Егер адам жауап беруге міндетті болмаса, демек ол жауаптылықтан босатуды да қажет етпейді. Егер тұлға қылмыстық іс-әрекет жасамаса оны қылмыстық жауаптылықтан босату да орынсыз болып қалады. Мұндай жағдайды дәлірек айтқанда "аталған тұлға қылмыстық жауаптылыққа тартуға жатпайды" деуге болады. Сәйкесінше қылмыс істеген тұлға қылмыстық жауаптылықка тартуға жатады, ал қылмыс істеген адам жатпайды.

Филимонов, Курляндский, Карпушин, Келина сияқты ғалымдар адамды қылмыстық жауаптылықтан босату үшін алдымен сол тұлғаның жасаған қылмысының құрамын сараптап, анықтап алу қажеттігіне баса көңіл аударады.

Филимонов В. Д. Біздің заң актілерімізде қылмыстық жауаптылықтан босатудың әрқилы түрлерінің болуы, оларды қолданған жағдайларда қылмыстық жауаптылыққа тартуға негіз жоқ дегенді білдірмейді. Керісінше олардың қолданылғандығы қылмыстық жауапқа тартуға негіз болғандығын дәлелдейді. Егер қылмыстық жауаптылықка тартуға негіздер болмаса, бұл жауаптылықтан босату туралы мәселе көтерудің өзі қисынсыз болған болар еді. Біз қажетті қорғану мен аса кажеттілікте қылмыстық жауаптылықтан босату мәселесін қоймаймыз ғой. Қоймайтын себебіміз бұл жағдайларда қылмыстық жауаптылыққа тартуға негіз жоқ немесе басқа сөзбен айтқанда "қылмыс құрамы жоқ"- дейді. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің бірқатар баптарын жоғарыда қарастырып өткен нюанстармен байланыстыра отырып талдасақ.

Мысалы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің ескіру мерзімінің өтуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату туралы 69-бабында қылмыс жасаған адам "егер қылмыс жасаған күннен келесі мерзімдер өтсе: . . . " қылмыстық жауаптылықтан босатылуы тиіс делінген1. Адам қылмыс жасағаны белгілі болғандықтан қылмыстық жауаптылықтан босату туралы сөз қозғағаны орынды. Сондай-ақ егер мерзімдердің өтіп кетуі сот мәжілісі уақытында анықталса қылмыс жасаған адам қылмыстық жауаптылыққа тартылып тек жазадан ғана босатылады.

Сондықтан жоғарыда аталған бапты "қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату" деп қайта құрса толық және нақтырақ болар еді.

1. 2 Қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату институтының мәні.

Өзі жасаған қылмысы үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылған тұлғаның сотталуы және заңмен көзделген мөлшерде жаза тағайындалуы тиіс екендігін ешкім теріске шығармайды. Бірақта жаза тағайындамауға жол беретін жағдайлар ең ежелгі қылмыстық заң актілеріне белгілі болған және қазіргі заманғы жоғарғы құқықтық мәдениеті бар деп саналатын барлық мемлекеттердің қылмыстық кодекстеріңде көзделген. Мәселені бұлайша шешу, жасалған іс-әрекет қылмысқа тән белгілерін жоғалтты, ал оны істеген адам қоғамға кауіптілігін жойды деген сөз емес. Бұндай жағдайдың формальдық логикаға қарсы келетіні де айқын. Қылмыстық белгілері бар іс-әрекет жазасыз калуы мүмкін емес. Бұл ұстаным ой қортындылардың кез-келген салыстырмалылығына жол бермейді. Бірақ заң шығарушы ұстанып отырған формальды емес логика тұрғысынан, әлеуметтік қажеттілік пен қарапайым дұрыс ой тұрғысынан алғанда қылмыс жасау және кінәлі адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту фактісі оған міндетті түрде қылмыстық жаза тағайындап, оны өтету кажет дегенді білдірмейді. Кей жағдайларда сотталған адамға белгілі бір фактілік немесе қылмыстық-құқықтық жағдайлардың болуына байланысты ең жеңіл деген қылмыстық жазаны қолдану мүмкін болмайды немесе орынсыз болып қалады. Қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың әртүрлі формаларының болуы отандық заң шығарушыларға қылмыстық жазадан босату қажеттілігін туындататын қылмыстық жазаны жүзеге асыруға мүмкіндік бермейтін және жазаны тиімсіз ететін жағдайлар жүйесін енгізуге мүмкіндік береді.

Өзінің қылмыстық-кұқықтық мәні бойынша бұл жағдайлар жазаны өтеуге теңестіріледі, оның әлеуметтік - құқықтық эквиваленті түріңде болады. Сондықтан қылмыстық жаза қолдану қажеттілігін жояды.

Қылмыстық жауаптылықтан босату автоматты түрде қылмыстық жазадан босатуға әкеледі. Бұл жағдайда қылмыстық жауаптылықтан босатудың бастапқы моменті - алдын-ала тергеу кезеңі, соңғы сәті, айыптау үкімі шығарылғанға дейінгі сот талқылауы болуы тиіс. Бұл сәттен өтіп кеткеннен соң тек қылмыстық жазадан босату туралы ғана сөз қозғауға болады.

Босату - бұл, әрине, кеңістік пен уақытта белгілі бір ұзақтығы мен көлемі бар процесс. Бірақ бұл жағдайды негізге алып, қылмыстық жазадан босату институты екен деп ой тұжырымдау қате болған болар еді. Мұндай қате ой тұжырымға заң шығарушы да жол бермесе керек. " Босату " терминіне ғана сүйеніп мұндай қорытындыға келе негізсіз болары сөзсіз.

Ең алдымен " босату " терминін заң шығарушы процестің өзін анықтау үшін емес, оның қылмыстық құқықтық нәтижесін көрсету үшін қолданылады.

Сонымен қоса жазадан босату идеясының негізінде жазаны қолданудың орынсыздығы және мүмкін еместігін білдіретін ойлар жатыр.

Ары қарай қарастырайық.

Іс - әрекеттің жазаланушылығын жоятын жағдайлар заң актілерінде тікелей көрсетілген. Ал, сот сотталған адамды қылмыстық заңда көрсетілмеген жағдайлармен қылмыстық жазадан босатуға күзіретті емес.

Жекелеген жағдайларда қылмыстық жазалардан босату қылмыстық жауаптылықтан босатуға себеп болатындығы белгілі.

Мұндай жағдайлар да бірінші босату, екінші босатудың орындылығын көрсетіп тұрады. Бұл қорытындыға келуімізге мынадай талас тудырмайтын, маңызды екі жағдай негіз болады. Біріншіден, қылмыстық жаза қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың көптеген формаларының бірі ғана болып табылатындықтан, қылмыстық жауаптылық өзінің негізгі әлеуметтік - құқықтық функциясын кінәліге жаза тағайындамай-ақ жүзеге асыра береді. Екіншіден, егер қылмыс жасаған тұлға белгілі бір себептермен қылмыстық жауаптылыққа тартылмаған немесе қылмыстық жауаптылықтан босатылған болса, оған жаза тағайындау ойға қонымсыз, әрі жол берілмеуі тиіс іс-әрекет болатыны айқын. Себебі, жаза тек қылмыстық жауаптылықка тартылудың нәтижесі болуы ғана мүмкін.

Бірақ бұл аталған қылмыстық жауаптылықтан босату институттарын мәні бойынша толық сәйкес келетін, біртұтас деп есептесек өте кате пікірге бой алдырған болар едік. Бұл екі институтта өзінің кайталанбастығымен, ерекше индивидуальдығымен ерекшеленіп, бұларды жеке дара автономды қылмыстық - құқықтық ақиқаты деп тануға алғы шарттар қалыптастырады. Бұл тұжырымды қылмыстық жазалаудан босатылған тұлғаның автоматты түрде қылмыстық жауаптылықтан да босатылып кете алмайтындығы дәлелдей түседі. Бұдан бөлек, қылмыстық жауаптылықтан босаткан қатынастар өз іс-әрекетін тоқтатады. Ал қылмыстық жазадан босатқанда, олар сақталып қалуы мүмкін (мысалы, соттылық жойылған немесе алынғанға дейін) . Қылмыстық құқықтың бұл институттарының шекарасын белгілеуде олардың әртүрлі қылмыстық-процессуалдық формасын да ескеру керек: қылмыстық жазадан босату қылмыстықтық жауаптылықпен салыстырғанда тек сотпен ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Бұған карап отырып қылмыстық жауаптылықтан босату мәселесін шешуді де сот органдарының құзіретіне беру ойға қонымды болар еді.

Қазіргі отандық қылмыстық құқық қылмыстық іс-әрекеттің жазаланушылығын азайтатын жағдайлардың едәуір жетілген жүйесін бекіткен. Бұл қылмыстық жазадан босатуды жүзеге асыруға кеңірек мүмкіндіктер береді. Қылмыстық жазадан босату деп - сот актісінде көрсетіліп, заңға сәйкес негізделген, қылмыстық жауаптылыққа тартылған адамға қылмыс жасағаны үшін қылмыстық жазаны өтеу міңдетін жүктеуден толық немесе ішінара бас тартқан сот актісі.

Қылмыстық жазадан босату түрлері жалпы бірдей әлеуметтік-құқықтық бағытына қарамай, әртүрлі заңдық сипатқа ие болып, өзінің жүзеге асуы үшін әртүрлі негіздер мен шарттарды қажет етеді.

II Тарау

Қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері және олардың түрлері.

2. 1 Қылмыстық заң бойынша қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері.

Кез-келген елдің қылмыстық заңының жалпыға бірдей мәлім постулаты қылмыс жасаған тұлға жеке, ұйымдық және мүліктік тәртіп формасындағы шектеудің мемлекеттік-мәжбүрлік ықпал ету шараларын өткеруі міндетті делінетін ереже болып табылады. Ү. Беккариа жазуынша "қылмыс жасаудан аяқ тарттыратын ең тиімді құрал жазаның қаталдығы емес, қылмыс жасаған адамның жазадан құтыла алмайтындығы қағидасы". Бірақ кейбір занда тікелей көзделген реттерде қылмыс жасаған тұлға қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін.

С. Н. Собанини "қылмыстық жауаптылықтан босатуды әділетті әрі негізделген деп тек ол тұлғаның бостандығы мен кұқығын қорғау және қылмыстық қол сұғушылықтан қорғаудың құқықтық тәртібіне кедергі жасамаса және қылмыс жасаған тұлғаның түзелуіне, жаңа қылмыстар жасауының алдын-алуға ықпалы болса ғана, яғни басқа сөзбен айтқанда босату жаза мақсатына оны іс жүзінде қолданусыз жетуге болатын кездерде ғана айтуға болады" деп дұрыс байқаған.

Осыларға сүйене отырып, қылмыстық жауаптылықтан босатудың бірінші негізі онша ауыр емес және орташа ауырлықтағы жасалған қылмыс болуы керек деген қорытындыға келеміз. Казақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне қылмыстардың дәрежесі туралы ережелердің кіргізілуі аталған мәселені шешуде тергеу-сот практикасы үшін нақтылық енгізді.

Қылмыстық кодекстің 10-бабына сәйкес онша ауыр емес қылмыстар санатына қылмыстық заңда көзделген жаза мөлшері екі жылдан бас бостандығынан айырудан аспайтын, қасақана жасалған қылмыстар, сондай-ақ жасалғаны үшін заңда көзделген жаза мөлшері 5 жыл бас бостандығынан айыру жазасынан аспайтын абайсызда жасалған қылмыстарды жатқызады. Орта ауырлықтағы қылмыс деп - қылмыстық кодексте жаза мөлшері бес жыл бас бостандығынан айырудан аспайтын касақана қылмыстар мен бес жылдан жоғары бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсызда жасалған қылмыстар танылады. Қылмыстық кодекс бойынша ауыр қылмыстар жасағаны үшін қылмыстық занда көзделген ең жоғарғы жаза мөлшері 12 жыл бас бостандығынан айыру жазасынан аспайтын қасақана қылмыстар жатады. Аса ауыр қылмыстар санатына қылмыстық кодекс бойынша жасалғаны үшін 12 жылдан жоғары бас бостандығынан айыру немесе өлім жазасына көзделген қасақана жасалған қылмыстарды жатқызады.

Екінші негіз - қылмыс жасаған адамның қоғамға қауіптілігі болмауы немесе төмен деңгейде болуы. Бірінші аталған ұғыммен салыстырғанда бұл ұғым абстрактілі сипатта. Қылмыстық-құқықтық ғылым мен тергеу соттық тұлғаның қоғамға кауіптілік деңгейін анықтауда ең алдымен жасалған қылмыстың сипаты мен ауырлығын, сондай-ақ кінәлінің қылмыс жасағанға дейінгі және қылмыс жасағаннан кейінгі мінез-құлқын сипаттайтын мән-жайларды ескереді. Бұл мән-жайлар шеңбері кендігі сондай олардың толық тізбесін беру тіптен мүмкін емес. Сонда да олардың бірқатары заң мәтінінде тікелей көрсетілген және міндетті сипатта болып табылады. Бұлар:

- Қылмысты алғаш рет жасауы;

Өз еркімен қылмысын мойындап келу; Қылмысты ашуға көмектесу; Келтірілген шығынды өтеу; Қылмыс нәтижесіңце келтірілген зардаптыңсалдарларын жою; Жәбірленушімен татуласу; Мән-жайдың өзгеруі;

Аталған мән-жайлардың біреуінің немесе бірнешеуінің онша ауыр емес және орта ауырлықтағы қылмысқа қатысты орын алуы бұл қылмысты жасаған адамның қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырусыз түзеліп кететіндігінің кепілі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.