«Хорды дирижерлау пәнінің теориялық негіздері»

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Музыка мұғалімдерін даярлау саласында музыкалық білім беру мамандығы бойынша оқытылатын пәндердің бірі- дирижерлау пәні. Оның мақсаты- болашақ мамандарға дирижерлау техникасын меңгерту, мектеп қабырғасында оқушылдар хорын ұйымдастыра білігу баулу.
Дирижерлау пәнінің керегі қанша? Оның болашақ жұмыс істегенде қажеті жоқ екен деген қате пікір айтылып жүр. Бұл теріс ой, себебі музыка пәнінің мұғалімі мектепке барғанда көптеген сабақтан тыс жұмыстарды атқаруға тура келеді, хор үйірмесі, түрлі мерекелік іс-шаралардың бәріне музыкант мұғалім араласып, басы-қасында болады. Көркем өнерпаздар байқауына дайындау вокалды топ, хор ұжымын ұйымдастыру кезеңінде дирижерлық ету өте қажет. Сонымен, дирижерлау қандай пән және неге үйретеді? Соған мақаланың негізгі ретінде тоқталайық. Дирижерлау пәні күрделі де жан-жақты процесті қамтиды. Дирижер хорды басқарушы, яғни музыкалық шығарманы дұрыс орындатып шығатын үйірме жетекшісі. Ол өзінің қимылы арқылы, орындаушыға әсер етіп, сол арқылы шығарманың дұрыс орындалуын реттеп жүргізіп тұрады. Хор жетекшісі орындаушыларға батыл, тік қарап, бет-пішіні ашық мимикалық қозғалыстарды шығарманың мазмұнына сай. Мысалы (көзбен, қаспен, иегпен көрсету, баспен көрсету) пайдаланып қолдана білу керек. Қолдың қимыл қозғалыстары бір келкі тез, бірақ аса қатты құлашталмай үнемді және нақты болуы талап етіледі. Дирижер орындалатын музыка шығармасының партитурасын жатқа біліп, бір дауысты екі, үш, төрт дауысты хорды басқарғанда оның әр дауысын жақсы етіп, қате дыбыстарды түзеп, оларды жеке орындап көрсете білу керек.

1.Асафьев Б.В. Хор өнерінің негіздері. Л.,1990
2.Андреева Л.М. Хормен дирижерлау әдістемесі. М., 1975
3.Анисимов А.И. Дирижер-хормейстер. Л.,1987
4.Безбородова Л.А.Дирижирование. М.,1990
5.Гуренко Е.Г. Орындаушылық өнер. Н.,1985
6.Қазақ мәдениеті-энциклопедиялық анықтама. А.,2005
7.Соколов В.Г. Хормен жұмыс. М.,1989
8.Стулова г.П. Хор класы. М.,1990

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Хорды дирижерлау пәнінің теориялық негіздері
Музыка мұғалімдерін даярлау саласында музыкалық білім беру мамандығы бойынша оқытылатын пәндердің бірі- дирижерлау пәні. Оның мақсаты- болашақ мамандарға дирижерлау техникасын меңгерту, мектеп қабырғасында оқушылдар хорын ұйымдастыра білігу баулу.
Дирижерлау пәнінің керегі қанша? Оның болашақ жұмыс істегенде қажеті жоқ екен деген қате пікір айтылып жүр. Бұл теріс ой, себебі музыка пәнінің мұғалімі мектепке барғанда көптеген сабақтан тыс жұмыстарды атқаруға тура келеді, хор үйірмесі, түрлі мерекелік іс-шаралардың бәріне музыкант мұғалім араласып, басы-қасында болады. Көркем өнерпаздар байқауына дайындау вокалды топ, хор ұжымын ұйымдастыру кезеңінде дирижерлық ету өте қажет. Сонымен, дирижерлау қандай пән және неге үйретеді? Соған мақаланың негізгі ретінде тоқталайық. Дирижерлау пәні күрделі де жан-жақты процесті қамтиды. Дирижер хорды басқарушы, яғни музыкалық шығарманы дұрыс орындатып шығатын үйірме жетекшісі. Ол өзінің қимылы арқылы, орындаушыға әсер етіп, сол арқылы шығарманың дұрыс орындалуын реттеп жүргізіп тұрады. Хор жетекшісі орындаушыларға батыл, тік қарап, бет-пішіні ашық мимикалық қозғалыстарды шығарманың мазмұнына сай. Мысалы (көзбен, қаспен, иегпен көрсету, баспен көрсету) пайдаланып қолдана білу керек. Қолдың қимыл қозғалыстары бір келкі тез, бірақ аса қатты құлашталмай үнемді және нақты болуы талап етіледі. Дирижер орындалатын музыка шығармасының партитурасын жатқа біліп, бір дауысты екі, үш, төрт дауысты хорды басқарғанда оның әр дауысын жақсы етіп, қате дыбыстарды түзеп, оларды жеке орындап көрсете білу керек. Оның ерні дикциялық жағынан жаттыққан, ешбір дыбыссыз сөйлей алатын халыққа дағдыланған, есту сезімі жақсы жетілген, дамыған дәрежедә болуы өте маңызды. Дирижер үш процестің (музыкалық шығарманың композиторы, орындаушылар және тыңдаушы көрермен) арасындағы шығармашылық байланыстың ашылуына ықпал ететін және оны игеретін басты тұлға. Композитор шығармасын өне бойынан өткізе отырып, ол шығарманың идеялық көркемдік мазмұнын орындаушы ұжымға жеткізіп, орындаушылардан композитордың айтайын деген ойын тыңдаушы аудиторияға өз дәрежесінде жеткізуін талап етеді. Дирижер- ол актер, әрі орындалған шығарманың режиссеры деп айтуға болады, себебі ол шығарманың мазмұнын ашуда неше түрлі әдістер қолдана отырып, көркем образды жасап шығарады. Дирижердың (орындайтын шығарманы хорға үйретпес бұрын өзі танып біліп) композитор ойын іштей сезінуі сол музыка туралы өз ойын толғауының пайда болуына әсер етеді. Композитор музыканы жазу кезінде неойлайды, нені сезеді деген сұрақтарғаа жауап бере отырып, шығарманы рухани қабылдау керек. Сондықтан дирижерлауға үйрену, музыканы іштей есте білу қабілетін жетілдірумен бірге, соған өз ойын ұштастыра білуді көздейді. Дирижердің тікелей негізгі жұмыс істейтін тірі аспабы. Оның алдындағы орындаушылар ұжымы болып табылады. Сондықтан оған ерекше талап қойылған. Дирижерлық өнер- өзіне тән кәсіптік көркемдеуші құралдармен дирижерлық жест, музыка мазмұнына сай мимикалық қозғалыста жасау және түсіндірмелі арқылы, орындаушы ұжыммен шығармашыл жұмыстың пайда болуын қамтуымен және образды суреттеуді көркемдікпен жеткізу жағдайын тудырумен ерекшеленеді. Бұл нәрселер үнемі жүйелі түрде дирижермен хор арасындағы үзіліссіз байланыста дамып жетіледі. Хор жетекшісінің кәсіптік жұмысы екі кезеңді қамтиды: а)өзіндік дайындалу және хор партитурасымен дайындық жұмыстары, б)концерткке шығу. Дайындық жұмыстарына мынандай үш кезең кіреді:
1) орындалатын музыкалық образды жасауда істелетін жұмыстың сипаттама конспектісін жасау:
2) образды жасауда дирижерлық қимылды іріктеу және оны дауыспен музыкалық аспаппен сүйемелдеумен қол қимылдарымен техникалық жағынан жетілдіру:
3) дайындық кезіндегі жұмыстарды қосып біріктіру. Концерткке шығудың мақсаты: алдағы істелген жұмыстарды сахна деңгейіне сай жүзеге асыру және музыка мазмұнын тыңдаушыға жеткізу. Дирижер хор орындаушылардың алдында тұрған түрлі мәселелерді шешеді, ұжымдық орындауды игереді.
Дирижерға қойылатын талаптар: музыкалық шығарманы нота текстін іштей естіп көзбен не дауыспен, немесе аспаппен орындай білу керек; шығарманың құрылысы, стилі, жанры, композиторы туралы мағлұматты болуы; музыканың көркемдік құралдары: екпін, саз, ырғақ, тембр, интонация, әуен, гармония, өлшем, фактурасының музыкалық шығарма мазмұнын жасаудағы ерекшеліктерін талдай білуі аспапты хор партитурасын сауатты ойнай алуы; дирижерлық техника негіздерін игере білуі (ауфтакт, дыбысты жиыру, тактілей білу дағдысы т.б.); дыбыс жүргізу негіздерінің және шығарманың көркемдік мәнін ашудағы түрлі әдістерін игеруі; кульминация кезеңіндегі дыбысты жасау, шығару жолдарын білуі; дирижерлық психоматрика шапшаңдық, жүйрікті, білезік және саусақ буындарының майда, нақты, қысқа қозғалыстарын игеруі; хор ұжымымен вокалды-хор жаттығуларын жасатып, дауыстарын жаттықтыра білуі; қате орындалған дыбыстарды талдап, дұрыс орындау жолдарын таба білу; дыбыс тазалығын талапа ету және оны тегістей білу жолдарын игеруі; дирижерлық аппарат қойлымының негізгі принциптерін білу керек. Сахнаға шығар алдында алдындағы дирижерға өте қажетті ерекше қасиеттер: концерт алдында өзін-өзі дайындауы; көрермен толы залдың акустикалық ерекшелігін ескере отырып, орындаушыларды және тыңдаушылардың орындаушыларға қатынасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.