Қондырғыда энергияның таралуын бақылау жүйесі

Лекция 4. Энергетикалық қондырғылардың БҚЖ орындағыш механизмадерінің құрылымы

1 Орындағыш механизмдерді құрастыру принциптері.
2 Орындағыш механизмдердің кинематикалық сұлбасы.
3 Орындағыш механизмдердің орналасуының көрсеткіштері және кейінгі (концевой) сөндіргіші.

Ядролық реакторды басқару жүйесінің орындағыш механизмдері деп – автоматикалық не дистанционды қолмен басқару режимдерінде басқару органдарының орын ауыстыруын қамтамасыз ететін құралдар комплексін айтамыз.
АБ орындағыш мезанизмдері. АБ орындағыш механизмдерінің негізгі элементтеріне келесілері жатады: басқару органының қажетті орын ауыстыру жылдамдығын қамтамасыз ететін редуктор; айнымалы қозғалысты ілгерілмелі қозғалысқа айналдыру түрлендіргіші; басқару органдарының орналасуының датчиктері; басқару органдарының шеткі (жоғарғы және төменгі) орналасуының датчигі. Ол басқару органдарының шеткі орналасуларында қозғалтқышты сөндіру үшін қолданылады (сөндіру датчигі – СД).
Құрастыру мақсаты – көрсетілген өзектер арасындағы рационалды өзара байланысын қамтамасыз ету. Аталған бірнеше функциялар бір элементте қоса атқарылуы мүмкін. Мысалы, айнымалы қозғалысты ілгерілмелі қозғалысқа айналдыру түрлендіргіші бұранда-сомын жұбы бір уақытта редуктор функциясын да орындай алады.
Редуктор мен басқару органдарының орналасу датчигінің функцияларын адымдық қозғалтқыш атқарады. Зәкірдің (якорь) орын ауыстыру жылдамдығы басқарғыш импульстар жиілігімен беріледі, ал қозғалтқышқа берілетін басқарғыш импульстардың саны басқару органдарының орналасуын сипаттайды.
АА орындағыш механизмдері. Осы механизмнің жоғары сенімділігін қамтамасыз ететін автономды энергия көзін қолдану АА орындағыш механизмдерінің айқын сипаты болып табылады.
Басқару органының активті аймақтың барлық диапазонында толығымен енгізілген не толығымен алып шығарылған орналасуын белгілейтін басқару органының орналасу датчигі АА механизмі үшін қажет емес. Ол тек басқару органының шеткі орналасуларын ғана тіркеуі тиіс, сондықтан шеткі орналасу датчигімен (кейінгі сөндіргіш) қиыстырылуы мүмкін.
Сонымен қатар, АА механизмінде басқару органдарын шығарылған күйде ұстап тұратын құрал қажет. Ұстап тұратын құрал энергия көзінен қорек тоқтаған кезде басқару органы активті аймаққа енгізілу үшін босатылу керек. Басқару органын активті аймаққа жылдам енгізілуі (құлауы) тежегіш құралының болуын қажет етеді. Ол басқару органының кинетикалық энергиясын сөндіру үшін қолданылады.