Мәліметтер базасын жобалау бойынша электрондық оқулық
Мазмұны
МАЗМҰНЫ 2
КIРIСПЕ 3
I ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚЫТУШЫ ҚҰРАЛДАР 5
1.2. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ 6
1.3. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ КIМГЕ ЖӘНЕ НЕ ҮШIН ҚАЖЕТ? 8
1.4. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ЖАСАУДЫҢ НЕГIЗГI КЕЗЕҢДЕРI 8
1.5. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ЖАСАУ БОЙЫНША МЕТОДИКАЛЫҚ НҰСҚАУЛАР 9
1.6. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ПАЙДАЛАНУҒА ДАЙЫНДЫҚ 11
II ТАРАУ “МӘЛIМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУ” БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ 12
2.1. ОҚУ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ ЖАСАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 12
2.2. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ 15
2.3. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 23
2.4. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТТЕРДІҢ КОНСТРУКТОРЫ 28
2.5. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРАСТЫРУ КЕПIЛДЕМЕЛЕРI 34
III ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРУ ЖОЛДАРЫ 36
3.1. JAVASCRIPT ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 36
3.2. ПРОГРАММАДА ПАЙДАЛАНҒАН КОМПОНЕНТТЕР 43
3.3. ПРОГРАММАЛЫҚ ӨНІМНІҢ СИПАТТАМАСЫ 47
ҚОРЫТЫНДЫ 51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 52
МАЗМҰНЫ 2
КIРIСПЕ 3
I ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚЫТУШЫ ҚҰРАЛДАР 5
1.2. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ 6
1.3. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ КIМГЕ ЖӘНЕ НЕ ҮШIН ҚАЖЕТ? 8
1.4. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ЖАСАУДЫҢ НЕГIЗГI КЕЗЕҢДЕРI 8
1.5. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ЖАСАУ БОЙЫНША МЕТОДИКАЛЫҚ НҰСҚАУЛАР 9
1.6. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ПАЙДАЛАНУҒА ДАЙЫНДЫҚ 11
II ТАРАУ “МӘЛIМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУ” БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ 12
2.1. ОҚУ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ ЖАСАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 12
2.2. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ 15
2.3. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 23
2.4. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТТЕРДІҢ КОНСТРУКТОРЫ 28
2.5. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРАСТЫРУ КЕПIЛДЕМЕЛЕРI 34
III ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРУ ЖОЛДАРЫ 36
3.1. JAVASCRIPT ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 36
3.2. ПРОГРАММАДА ПАЙДАЛАНҒАН КОМПОНЕНТТЕР 43
3.3. ПРОГРАММАЛЫҚ ӨНІМНІҢ СИПАТТАМАСЫ 47
ҚОРЫТЫНДЫ 51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 52
Кiрiспе
Бiлiм беру реформасы мультимедиалық технологиялар болып табылатын электрондық оқулық, құрал, тренажерлар түрiндегi компьютерлiк пакеттердi құру шарттарында ғана орындалуы мүмкiн.
Жоғарғы оқу орындарында студенттерге бiлiм беруде компьютердi қолдану оларды аудиториялық, яғни лекциялық және лабороториялық сабақтарда, өз бетiмен бiлiм алу сабақтарында, алыстан оқыту жағдайында пайдалану мүмкiндiгiн туғызады.
Бүгiнгi таңда оқу процесiнде арнайы оқыту жүйелерiн, оқыту процесiнде электрондық шолу ресурстарын пайдалану өзектi мәселе болып отыр.
Компьютерлiк оқыту жүйелерiнiң бiр формасы электрондық оқулық болып табылады. Электрондық оқулық деп өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен оқу курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi қамтамасыз ететiн программалық - әдiстемелiк кешендi айтады.
Электрондық оқулық бiрiншi кезекте басылымдарды толықтыратын, жаңа ақпарат ұсынатын және бiлiм алушының алған бiлiмдерi мен дағдыларын шектеп тестiлеуге бағытталуы керек.
Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi бiлдiредi, ол өз бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн қарапайым нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi бiлiммен қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр қадам бойынша бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады. Курстың әрбiр мәтiндiк үзiндiсi практикалық жаттығулар және бақылау – тестiлеу сабақтарымен жалғасуы керек.
Ақпарат жүйесi (АЖ) – қандай да бiр объектiнi басқаруға қажеттi ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, iздеу және шығарып беру жүйесi деп қарастырылады. Әрбiр ақпарат жүйесi (АЖ) ақпараттық объектiлердiң бiрiгуiн қамтитын қандай да бiр ақпараттық кеңiстiктi бейнелейтiн пәндiк саланы иемденедi. Ақпаратты қандайда бiр мәселелердi шешу үшiн пайдалы болатын, қабылданып алынған, түсiнiктi және бағаланған жаңа бiлiм деп түсiнейiк. Ақпарат дегенiмiз, оны алушы кiсiге дейiн қабылдау механизiмiнiң қабылданды – түсiнiктi – бағаланды деген үш сүзгiсiнен өткен нәрсе.
Мультимедиалық ақпаратты - әдiстемелiк кешендердi практикада пайдалану белгiлi бiр техникалық шарттарға, бiрiншiден, жаңа сипаттағы аудиториялық қордың бар болуын талап етедi. Мультимедиа құралдарын пайдаланып лекциялар даярлауға қосымша жұмыс уақытын шығындауы, сонымен бiрге мультимедиалық аудиториялар, компьютермен жабдықталған лабораторияларды құру, олардың тұрақты жұмыс жасауын ұйымдастыруға арналған материалды қаржылық ресурстарды қажет етедi. Ал, жалпы оқу процесiнде электрондық шолу ресурстарын пайдалану шарттарында электрондық оқулық студенттердiң уақытын үнемдейдi, өз бетiмен бiлiм алу, алыстан оқу жағдайында студенттерге үлкен көмек болады. Осыған орай, көкейтестi мәселе техника мен телекоммуникация байланыстарының жаңа дидактикалық мүмкiндiктерiнiң даму есебiнде бiлiм берудiң жаңа компьютерлiк әдiстерiн өңдеу болып отыр және көрсетiлген бағытта жұмысты жалғастыруды қажет етедi.
Бiтiру жұмысының мақсаты “Ақпараттар жүйесiн математикалық жабдықтау және басқару” кафедрасының негiзгi пәндерiнiң бiрi болып табылатын “Мәлiметтер базасы ” курсы бойынша электрондық оқулықтың нұсқасын жасау.
Осы мақсатқа жету барысында келесi мiндеттер туады:
“Мәлiметтер базасы” бойынша теориялық материал жинау;
Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды орындау әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру;
Теория және практиканы бiр жүйеге келтiру;
Курс бойынша тест тапсырмаларын ұйымдастыру.
Берiлген бiтiру жұмысым кiрiспеден, екi тараудан, қорытындыдан, қосымшалардан және қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
Бiлiм беру реформасы мультимедиалық технологиялар болып табылатын электрондық оқулық, құрал, тренажерлар түрiндегi компьютерлiк пакеттердi құру шарттарында ғана орындалуы мүмкiн.
Жоғарғы оқу орындарында студенттерге бiлiм беруде компьютердi қолдану оларды аудиториялық, яғни лекциялық және лабороториялық сабақтарда, өз бетiмен бiлiм алу сабақтарында, алыстан оқыту жағдайында пайдалану мүмкiндiгiн туғызады.
Бүгiнгi таңда оқу процесiнде арнайы оқыту жүйелерiн, оқыту процесiнде электрондық шолу ресурстарын пайдалану өзектi мәселе болып отыр.
Компьютерлiк оқыту жүйелерiнiң бiр формасы электрондық оқулық болып табылады. Электрондық оқулық деп өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен оқу курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi қамтамасыз ететiн программалық - әдiстемелiк кешендi айтады.
Электрондық оқулық бiрiншi кезекте басылымдарды толықтыратын, жаңа ақпарат ұсынатын және бiлiм алушының алған бiлiмдерi мен дағдыларын шектеп тестiлеуге бағытталуы керек.
Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi бiлдiредi, ол өз бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн қарапайым нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi бiлiммен қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр қадам бойынша бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады. Курстың әрбiр мәтiндiк үзiндiсi практикалық жаттығулар және бақылау – тестiлеу сабақтарымен жалғасуы керек.
Ақпарат жүйесi (АЖ) – қандай да бiр объектiнi басқаруға қажеттi ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, iздеу және шығарып беру жүйесi деп қарастырылады. Әрбiр ақпарат жүйесi (АЖ) ақпараттық объектiлердiң бiрiгуiн қамтитын қандай да бiр ақпараттық кеңiстiктi бейнелейтiн пәндiк саланы иемденедi. Ақпаратты қандайда бiр мәселелердi шешу үшiн пайдалы болатын, қабылданып алынған, түсiнiктi және бағаланған жаңа бiлiм деп түсiнейiк. Ақпарат дегенiмiз, оны алушы кiсiге дейiн қабылдау механизiмiнiң қабылданды – түсiнiктi – бағаланды деген үш сүзгiсiнен өткен нәрсе.
Мультимедиалық ақпаратты - әдiстемелiк кешендердi практикада пайдалану белгiлi бiр техникалық шарттарға, бiрiншiден, жаңа сипаттағы аудиториялық қордың бар болуын талап етедi. Мультимедиа құралдарын пайдаланып лекциялар даярлауға қосымша жұмыс уақытын шығындауы, сонымен бiрге мультимедиалық аудиториялар, компьютермен жабдықталған лабораторияларды құру, олардың тұрақты жұмыс жасауын ұйымдастыруға арналған материалды қаржылық ресурстарды қажет етедi. Ал, жалпы оқу процесiнде электрондық шолу ресурстарын пайдалану шарттарында электрондық оқулық студенттердiң уақытын үнемдейдi, өз бетiмен бiлiм алу, алыстан оқу жағдайында студенттерге үлкен көмек болады. Осыған орай, көкейтестi мәселе техника мен телекоммуникация байланыстарының жаңа дидактикалық мүмкiндiктерiнiң даму есебiнде бiлiм берудiң жаңа компьютерлiк әдiстерiн өңдеу болып отыр және көрсетiлген бағытта жұмысты жалғастыруды қажет етедi.
Бiтiру жұмысының мақсаты “Ақпараттар жүйесiн математикалық жабдықтау және басқару” кафедрасының негiзгi пәндерiнiң бiрi болып табылатын “Мәлiметтер базасы ” курсы бойынша электрондық оқулықтың нұсқасын жасау.
Осы мақсатқа жету барысында келесi мiндеттер туады:
“Мәлiметтер базасы” бойынша теориялық материал жинау;
Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды орындау әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру;
Теория және практиканы бiр жүйеге келтiру;
Курс бойынша тест тапсырмаларын ұйымдастыру.
Берiлген бiтiру жұмысым кiрiспеден, екi тараудан, қорытындыдан, қосымшалардан және қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
Қолданылған әдебиеттер
1. Савельев А. и др. «Создание и использование баз данных», М: 1991
2. Куправа Т.А. «Создание программирования баз данных средствами СУБД», М: Мир, 1991.
3. Шумаков П.В. Delphi3 и разработка приложений баз данных. М: «Нолидж». 1998 – 704с.
4. Шумаков П.В., Фаронов В.В. Delphi4. Руководство разработчика баз данных. М: «Нолидж», 1999 – 560с.
5. Голицына О.Л. и др «Базы данных», М.: «Форум - Инфра» 2003.
6. Дейт К. «Руководство по реляционной СУБД» М.: «Финансы и статистика» 1988
7. Диго С. М. «Проектирование баз данных», «Финансы и статистика» 1988
8. Дрибас В.П. «Реляционные модели баз данных». Минск: Издателство БГУ, 1982
9. Голицина О.Л. «Базы данных. Интеллектуалная обработка информации». М.: «Нолидж», 2000
10. Жантекеева З.Ө., Нақысбеков О. Орысша – қазақша оқушыларға, студенттерге арналған сөздiк. Алматы 2001.
1. Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных.- М.: Фин.и Стат., 1983, - 320с.
2. Дейт К. Дж. Введение в системы баз данных. Пер. с англ. 6-ое изд.- К.: Диалектика, 1998.
3. Диго С.М. Проектирование баз данных (учебник). - М.: Финансы и Статистика, 1988
4. Овчаров Л.А., Селетков С.Н. Автоматизированный банк данных. –М: Фин. И Стат., 1988, - 260с.
5. Базы данных. Учебник для высших учебных заведений /Под ред. Хомоненко А.Д. -СПб.: КОРОНАпринт, 2000, - 415с.
6. Карпова Т. Базы данных.Модели, разработка, реализация - СПб.: Питер, 2001, - 304с.
7. Бородаев В.А., Кустов В.Н. Банки и базы данных. Уч.пособие. Л.: ВИКИ, 1989.
8. Системы управления базами данных и базами знаний: Справ.изд. / Наумов А.Н. и др. М.: Финансы и статистика, 1991.
9. Замулин А.В. Системы программирования баз данных и знаний. Новосибирск.: Наука. Сиб.отд-ние, 1990.
10. Ульман Дж. Основы систем баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1983.
11. Дженнингс Р. Microsoft Access 97 в подлиннике. Том 2: Пер. с англ. СПб.: BHV, 1997.
12. Четвериков В.Н. и др. Базы и банки данных: Учебник для вузов по спец. «АСУ»/ Под ред. В.Н. Четверикова. М.: Высш.шк., 1987.
13. Майер Д. Теория реляционных баз данных. М., Мир, 1987.
14. Мартин Д. Организация баз данных в вычислительных системах. М., Мир, 1987.
15. Берещанский Д.Г. Практическое программирование на dBase. М., Финансы и статистика, 1989.
1. Савельев А. и др. «Создание и использование баз данных», М: 1991
2. Куправа Т.А. «Создание программирования баз данных средствами СУБД», М: Мир, 1991.
3. Шумаков П.В. Delphi3 и разработка приложений баз данных. М: «Нолидж». 1998 – 704с.
4. Шумаков П.В., Фаронов В.В. Delphi4. Руководство разработчика баз данных. М: «Нолидж», 1999 – 560с.
5. Голицына О.Л. и др «Базы данных», М.: «Форум - Инфра» 2003.
6. Дейт К. «Руководство по реляционной СУБД» М.: «Финансы и статистика» 1988
7. Диго С. М. «Проектирование баз данных», «Финансы и статистика» 1988
8. Дрибас В.П. «Реляционные модели баз данных». Минск: Издателство БГУ, 1982
9. Голицина О.Л. «Базы данных. Интеллектуалная обработка информации». М.: «Нолидж», 2000
10. Жантекеева З.Ө., Нақысбеков О. Орысша – қазақша оқушыларға, студенттерге арналған сөздiк. Алматы 2001.
1. Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных.- М.: Фин.и Стат., 1983, - 320с.
2. Дейт К. Дж. Введение в системы баз данных. Пер. с англ. 6-ое изд.- К.: Диалектика, 1998.
3. Диго С.М. Проектирование баз данных (учебник). - М.: Финансы и Статистика, 1988
4. Овчаров Л.А., Селетков С.Н. Автоматизированный банк данных. –М: Фин. И Стат., 1988, - 260с.
5. Базы данных. Учебник для высших учебных заведений /Под ред. Хомоненко А.Д. -СПб.: КОРОНАпринт, 2000, - 415с.
6. Карпова Т. Базы данных.Модели, разработка, реализация - СПб.: Питер, 2001, - 304с.
7. Бородаев В.А., Кустов В.Н. Банки и базы данных. Уч.пособие. Л.: ВИКИ, 1989.
8. Системы управления базами данных и базами знаний: Справ.изд. / Наумов А.Н. и др. М.: Финансы и статистика, 1991.
9. Замулин А.В. Системы программирования баз данных и знаний. Новосибирск.: Наука. Сиб.отд-ние, 1990.
10. Ульман Дж. Основы систем баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1983.
11. Дженнингс Р. Microsoft Access 97 в подлиннике. Том 2: Пер. с англ. СПб.: BHV, 1997.
12. Четвериков В.Н. и др. Базы и банки данных: Учебник для вузов по спец. «АСУ»/ Под ред. В.Н. Четверикова. М.: Высш.шк., 1987.
13. Майер Д. Теория реляционных баз данных. М., Мир, 1987.
14. Мартин Д. Организация баз данных в вычислительных системах. М., Мир, 1987.
15. Берещанский Д.Г. Практическое программирование на dBase. М., Финансы и статистика, 1989.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Мазмұны 2
Кiрiспе 3
I ТАРАУ Электрондық оқытушы құралдар 5
1.2. Электрондық оқулықтың сипаттамасы 6
1.3. Электрондық оқулық кiмге және не үшiн қажет? 8
1.4. Электрондық оқулықты жасаудың негiзгi кезеңдерi 8
1.5. Электрондық оқулықты жасау бойынша методикалық нұсқаулар 9
1.6. Электрондық оқулықты пайдалануға дайындық 11
II ТАРАУ “Мәлiметтер базасын жобалау” бойынша электрондық оқулық 12
2.1. Оқу материалдардың жасау ерекшеліктері 12
2.2. Электрондық оқулық 15
2.3. Электрондық оқулықтарды құру технологиялары 23
2.4. Компьютерлік тесттердің конструкторы 28
2.5. Электрондық оқулықты құрастыру кепiлдемелерi 34
III ТАРАУ Электрондық оқулықты құру жолдары 36
3.1. JavaScript дегеніміз не? 36
3.2. Программада пайдаланған компоненттер 43
3.3. Программалық өнімнің сипаттамасы 47
Қорытынды 51
Қолданылған Әдебиеттер 52
Кiрiспе
Бiлiм беру реформасы мультимедиалық технологиялар болып табылатын
электрондық оқулық, құрал, тренажерлар түрiндегi компьютерлiк пакеттердi
құру шарттарында ғана орындалуы мүмкiн.
Жоғарғы оқу орындарында студенттерге бiлiм беруде компьютердi қолдану
оларды аудиториялық, яғни лекциялық және лабороториялық сабақтарда, өз
бетiмен бiлiм алу сабақтарында, алыстан оқыту жағдайында пайдалану
мүмкiндiгiн туғызады.
Бүгiнгi таңда оқу процесiнде арнайы оқыту жүйелерiн, оқыту процесiнде
электрондық шолу ресурстарын пайдалану өзектi мәселе болып отыр.
Компьютерлiк оқыту жүйелерiнiң бiр формасы электрондық оқулық болып
табылады. Электрондық оқулық деп өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен
оқу курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi
қамтамасыз ететiн программалық - әдiстемелiк кешендi айтады.
Электрондық оқулық бiрiншi кезекте басылымдарды толықтыратын, жаңа
ақпарат ұсынатын және бiлiм алушының алған бiлiмдерi мен дағдыларын шектеп
тестiлеуге бағытталуы керек.
Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi бiлдiредi, ол өз
бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн қарапайым
нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi бiлiммен
қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр қадам бойынша
бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады. Курстың әрбiр мәтiндiк
үзiндiсi практикалық жаттығулар және бақылау – тестiлеу сабақтарымен
жалғасуы керек.
Ақпарат жүйесi (АЖ) – қандай да бiр объектiнi басқаруға қажеттi
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, iздеу және шығарып беру жүйесi деп
қарастырылады. Әрбiр ақпарат жүйесi (АЖ) ақпараттық объектiлердiң бiрiгуiн
қамтитын қандай да бiр ақпараттық кеңiстiктi бейнелейтiн пәндiк саланы
иемденедi. Ақпаратты қандайда бiр мәселелердi шешу үшiн пайдалы болатын,
қабылданып алынған, түсiнiктi және бағаланған жаңа бiлiм деп түсiнейiк.
Ақпарат дегенiмiз, оны алушы кiсiге дейiн қабылдау механизiмiнiң қабылданды
– түсiнiктi – бағаланды деген үш сүзгiсiнен өткен нәрсе.
Мультимедиалық ақпаратты - әдiстемелiк кешендердi практикада пайдалану
белгiлi бiр техникалық шарттарға, бiрiншiден, жаңа сипаттағы аудиториялық
қордың бар болуын талап етедi. Мультимедиа құралдарын пайдаланып лекциялар
даярлауға қосымша жұмыс уақытын шығындауы, сонымен бiрге мультимедиалық
аудиториялар, компьютермен жабдықталған лабораторияларды құру, олардың
тұрақты жұмыс жасауын ұйымдастыруға арналған материалды қаржылық
ресурстарды қажет етедi. Ал, жалпы оқу процесiнде электрондық шолу
ресурстарын пайдалану шарттарында электрондық оқулық студенттердiң уақытын
үнемдейдi, өз бетiмен бiлiм алу, алыстан оқу жағдайында студенттерге үлкен
көмек болады. Осыған орай, көкейтестi мәселе техника мен телекоммуникация
байланыстарының жаңа дидактикалық мүмкiндiктерiнiң даму есебiнде бiлiм
берудiң жаңа компьютерлiк әдiстерiн өңдеу болып отыр және көрсетiлген
бағытта жұмысты жалғастыруды қажет етедi.
Бiтiру жұмысының мақсаты “Ақпараттар жүйесiн математикалық жабдықтау
және басқару” кафедрасының негiзгi пәндерiнiң бiрi болып табылатын
“Мәлiметтер базасы ” курсы бойынша электрондық оқулықтың нұсқасын жасау.
Осы мақсатқа жету барысында келесi мiндеттер туады:
▪ “Мәлiметтер базасы” бойынша теориялық материал жинау;
▪ Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды орындау
әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру;
▪ Теория және практиканы бiр жүйеге келтiру;
Курс бойынша тест тапсырмаларын ұйымдастыру.
Берiлген бiтiру жұмысым кiрiспеден, екi тараудан, қорытындыдан,
қосымшалардан және қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
I ТАРАУ Электрондық оқытушы құралдар
1.1 Негiзгi ұғымдар
Электрондық басылым (ЭБ) – бұл графикалық, тексттiк, цифрлiк, тiлдiк,
музыкалық, видео, фото және ақпараттар, сонымен қатар қолданушының
басылымдық құжаттардың жиынтығы. Электрондық басылымдар кез келген
электрондық тасымалдаушыларда – магниттiк оптикалық оптикалы дискiлерде
орындалуы және электрондық компьютерлiк желiлерде жариялануы мүмкiн.
Оқу электрондық басылымы (ОЭБ) – бiлiмнiң сәйкес ғылыми – практикалық
саласы бойынша жүйеленген материалдарды қамтуы керек және студенттер мен
оқушылар осы саладағы бiлiмдер, бiлiктер және дағдыларды белсендi түрде
меңгеруi керек.
Оқулық (О)- мемлекеттiк стандартқа және оқу программасына сәйкес оқу
пәнiнiң немесе оның тарауын жүйелi мазмұндаудан тұратын басылымы.
Электрондық оқулық (ЭО)-өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен оқу
курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi қамтамасыз
ететiн программалық-әдiстемелiк кешендi айтады.
Оқу құралы (ОҚ)- бұл берiлген басылымның түрi ретiнде ресми түрде
бекiтiлген және оқулықты толықтыратын немесе оны бөлшектеп немесе толық
алмастыратын оқулық.
Электрондық оқу құралы (ЭОҚ)-оқулықты толығымен немесе жартылай
ауыстыратын немесе толықтыратын және берiлген түрдегi басылым ретiнде
бекiтiлген электрондық басылым.
Гиертекст-электрондық формада ұсынылған және оның бiр фрагментiнен
басқа фрагментiне дер кезiнде өтудi қамтамасыз ететiн тармақталған
байланыстар жүйесiмен жабдықталған текст.
Интеллектуалдық ядро-математикалық операцияларды сандық және символдық
формада шығаратын программалардың арнайы жиынтығы.
Визуализация-суреттердiң, графиктердiң және анимацияның көмегiмен
көрнекi түрде көрсетiлуi.
1.2. Электрондық оқулықтың сипаттамасы
Электрондық оқулық-оқу әдебиеттiнiң жаңа жанры болып табылады. Қазiргi
заманда бiлiм беру реформасында арнайы компьютерлiк аудиторияларда
өткiзiлетiн практикалық сабақтарда, жатақханада , үйде ДЭЕМ – де
студенттердiң, оқушылардың және мұғалiмдердiң өзiндiк жұмыс жасауы үшiн
электрондық кiтаптар пайдаланған ыңғайлы. Дегенмен электрондық оқулық
кәдiмгi кiтапты толық ауыстырмайды және ауыстыра алмайды. ЭО әдебиеттiк
шығарманы экранизациялау қандай да бiр жанрға жататындай, ЭО – та оқу
мiндетiндегi шығарманың жаңа жанрына жатады. ЭО бiршама ұғымдарды,
тұжырымдарды және көптеген мысалдардың түсiнуiн және тез есте сақтауын
максималды түрде жеңiлдету керек.
Электрондық оқулықты құру барысында кейбiр принциптер мен Ақпараттық
жүйенiң белгiлерiне жүгiнiуiмiз керек:
1. Кванттау принципi: Мазмұны бойынша тұйық, көлемi минимальдi модульдерден
тұратын материалдық бөлiмдерге бөлiнуi.
2. Толықтық принципi: Әрбiр модульдердiң құрамында келесi компоненттер
болуы тиiс.
▪ Тоериялық ядро;
▪ Тоерия бойынша бақылау сұрақтар;
▪ Мысалдар;
▪ Өзiндiк жұмысы бойынша есептер мен жаттығуларды шешу;
▪ Барлық модульдер үшiн бақылау сұрақтары жауаптарымен;
▪ Бақылау жұмысы;
▪ Контекстiк анықтама;
▪ Тарихи түсiнiктемелер;
3. Көрнекi принципi: әрбiр модуль коллекциялық кадрлардан олардың iшiнде
минимум текст және визуалдардан құрылуы керек.
4. Тармақталу принципi:пайдаланушының басқа бiр модульге өту үшiн, әрбiр
модуль гипертексттiк сiлтеулермен басқа модульдермен байланысуы керек.
5. Реттеу принципi:оқушылардың дербес кадрларды ауыстыруды және экран
бетiне кез келген мысалдарды шақыруға мүмкiндiгi бар.
6. Бейiмделу принципi:пайдаланушы оқу барысында электрондық оқулыққа
бейiмделуi керек.
7.Компьютерлiк қолдау принципi: кез келген мезетте пайдаланушы компьютерлiк
қолдау ала алады.
8. Жинақтылық принципi: электрондық оқулық форматтарда орындалуы керек.
Ақпараттық жүйенiң белгiлерi:
1. Басқару объектiсiнiң сипатымен;
2. АЖ – ны тұрғызу мен жұмыс iстеудiң жинақталған тәжiрибесiмен;
3. Басқару және басқарылушы жүйелерiнiң құрылымымен;
4. Мәлiметтердi жинауда, өткiзiп беруде және өңдеуде қолданылатын
жабдықтармен;
5. АЖ – ны басқару объектiсiнiң жетекшiлiк тұрғысымен және т.б.
1.3 Электрондық оқулық кiмге және не үшiн қажет?
Электрондық оқулық күндiзгi әсiресе дистанциялық оқу бөлiмiнде
оқитындарға жеке түрде жұмыс жасау үшiн қажет. Өйткенi ол:
- Оқытылатын материалды басқалардың көмегiмен түсiнудi жеңiлдетедi;
- Дайындық деңгейiне байланысты студенттiң қажеттiлiктерiне сәйкес
интеллектуалдық мүмкiншiлiктермен және амбицияларымен адаптацияны
жiбередi;
- Көптеген түрлендiрулерден және есептеулерден босатады, есептiң мәнiне
шоғырланып, есептер шығару және мысалдар қарастыру;
- Жұмыстың барлық кезеңдерiне байланысты өзiн - өзi тексеру үшiн кең
мүмкiншiлiктер туғызады;
Электрондық оқулық студентке берiлген пән бойынша жан – жақты бiлiм
алу үшiн қажет.
Электрондық оқулық арнайы аудиторияларда өтетiн практикалық сабақтарда
пайдалы. Өйткенi ол:
- Компьютердiң көмегiмен көптеген есептер шығаруға, алынған шешiмдердi
анализдеуге кететiн уақытты босатады;
- Мұғалiмге сабақты компьютерде өздiк жұмыс ретiнде өткiзуге мүмкiндiк
туғызады;
- Мұғалiмге компьютердiң көмегiмен оқитындардың бiлiм деңгейiн
бақылауға, бақылау жұмысының қиындық деңгейiн және мазмұнын беруге
мүмкiндiк туғызады.
4 Электрондық оқулықты жасаудың негiзгi кезеңдерi
1. Қайнар көздерiн таңдау
2. Қайта жөндеу құқығына авторлармен келiсiмдер жасау
3. Ұғымдар тiзiмiн және мазмұнын өңдеу
4. Help құру және бөлiмдер бойынша модульдегi тексттердi қайта жөндеу
5. Электрондық формада гипертексттi шығару
6. Компьютердiң көмегiмен электрондық оқулық жасау
7. Мультимедианы iске асыру үшiн мәлiметтердi сорттау
8. Дыбыстардың шығуын қамтамасыз ету
9. Дыбыстардың шығуын реализациялау
10. Визуализация үшiн мәлiметтердi дайындау
11. Мәлiметтердi визуализациялау.
1.5 Электрондық оқулықты жасау бойынша методикалық нұсқаулар
Электрондық оқулықты жасаудың бiрiншi кезеңiнде қайнар көздерi ретiнде
басылған және электрондық баспаларды таңдау керек. Олар:
• Көбiнесе стандарттық программаға толық сәйкес келу керек
• Гипертексттердi жасау үшiн ыңғайлы
• Көптеген мысалдар мен есептердi қамтиды
• Ыңғайлы форматта болады.
Екiншi кезеңде алынған қайнар көздер жиынынан бағасы және сапасы бойынша
оптималды қарым – қатынастардан келiсiмдер жасалынады.
Үшiншi кезеңде мазмұны өңделедi, яғни көлемi бойынша минималды, бiрақ
мазмұны бойынша тұйық модульдерден тұратын бөлiмдерге материалды бөлу
орындалады. Сонымен қатар пәндi меңгерiп алуға қажеттi және жеткiлiктi
ұғымдар тiзiмi қарастырылады.
Төртiншi кезеңде модульдер құрылымына, индексiне және мазмұнына сәйкес
қайнар көздердiң мәтiндерi өңделедi; тiзiмiнде қамтылмаған мәтiндер алынып
тасталынады; контексттiк анықтамалар (Help) жүйесi өңделедi; модульдер және
басқа гипертексттiк байланыстар арасындағы байланыстар анықталады.
Осындай тәсiлмен, компьютерлiк реализация үшiн гипертексттiң жобасы
дайындалады.
Бесiншi кезеңде гипертекст электрондық формада шығарылады. Нәтижесiнде оқу
мақсаттарында пайдалануға болатын электрондық басылым құрылады.
Алтыншы кезеңде компьютерлiк қолдау өңделедi: әрбiр нақты жағдайда
компьютерге берiлетiн қандай математикалық әрекеттер және компьютердiң
жауабы қандай формада ұсынылу керектiгi анықталады; интеллектуалдық ядро
жобаланады және шығарылады; математикалық есептердi шешу үшiн
интеллектуалдық ядроны қолдану бойынша пайдаланушылар үшiн нұсқаулар
өңделедi.
Нәтижесiнде студенттерге қажеттi аудиториялық сабақтарға пайдалы және
мұғалiмдерге ыңғайлы болатын қасиеттерi бар жұмыс жасайтын электрондық
оқулық құрылады.
Ендi электрондық оқулық мультимедиалық құрылғылар арқылы одан ары қарай
жетiлуiне дайын.
Жетiншi кезеңде жеке ұғымдардың түсiндiру тәсiлдерi өзгертiледi және
мультимедиалық материалдармен ауыстырылатын мәтiндер iрiктелiнедi.
Сегiзiншi кезеңде оқушының есте сақтау қабiлетiн пайдалану, яғни оқылатын
материалды түсiнуiн және есте сақтауын жеңiлдету үшiн және мәтiндiк
ақпаратты экраннан алып тастау мақсатында жеке модульдердiң дыбыстық
мәтiндерi өңделедi.
Тоғызыншы кезеңде өңделген дыбыстық мәтiндер диктафонға жазылады және
компьютерде шығарылады.
Оныншы кезеңде оқушының оқылатын материалды түсiнуiн және есте сақтауын
жеңiлдету үшiн эмоциялық жадын пайдалану тексттiк ақпараттан экранда
максималды түрде алып тастауын жеңiлдету және көрнекiлiгiн арттыру үшiн
модульдердi визуализациялау сценариi өңделедi.
Он бiрiншi кезеңде мәтiндердiң визуализациясы орындалады, яғни өңделген
сценарийлердi суреттердi, графиктердi және анимацияны пайдалану арқылы
компьютердiң жүзеге асуы.
Осымен электрондық оқулықты өңдеу аяқталады да, оны қанауға дайындық
басталады.
1.6 Электрондық оқулықты пайдалануға дайындық
Бұл жұмыс кезеңiнiң мазмұны:
1. Тестiлеу;
2. Қанау бойынша нұсқау жазу;
3. Методикалық қамсыздандыруды өңдеу;
4. Бiлiм министрлiгiнен грифтi тiркеу және алу үшiн материалдар дайындау;
5. ЭО – то қорғау және тарату;
болып табылады.
II ТАРАУ “Мәлiметтер базасын жобалау” бойынша электрондық оқулық
2.1. Оқу материалдардың жасау ерекшеліктері
Сырттай-дистанциондық форма бойынша оқитын оқушыда оқу-әдістемелік
материалдар жинағы болуы керек. Осы оқу-әдістемелік материалдарда
курстардың программасы, электрондық және немесе баспасөз түрінде оқулықтар
және оқу пособиялар (оқулық, есеп кітап, лабораториялық жұмыстарды орындау
жетекшілігі және т.б.) болуы тиіс. Сонымен бірге, әр сабақ бойынша өзіндік
жұмысты орындауға арналған әдістемелік пособиялар да болуы тиіс. Сыртта(й)н
оқу формасының белгілі ерекшеліктер нәтижесінен сыртта(й)н-дистанциондық
оқытуға арналған оқу-әдістемелік материалдарды жасаудың көзқарастар
(пікірлер) жиынтығын ұсынуға болады. Кейбір көзқарастар (пікірлер) бізге
дәстүрлі оқыту тәжірибесінен белгілі. Бірақ талқыланып жатқан проблемаларды
(нысана, тауқымет) шешу үшін дәстүрлі оқытуды тағыда атап көрсетуге өте
маңызды және пайдалы болады.
1. Курстың программасы курсты зерттеу мақсаттарының құрылуынан тұруы
керек. Осы программа таңдалған мамандығы бойынша оқыту жүйесінде оның
орнын және маңызын түсіндіру көмегімен пәннің табысты зерттелуін
дәлелдеу. Пәннің тақырыптар мен тараулар тізімі болады. Осындай
тізімдерді игеруге қойылған талаптар деңгейімен бірге көрсеткен жөн.
2. Оқу попобиялар терминдер мен шартты таңбаларды әдепті, әрі бір
мағыналы қолдану талаптарға сай болу керек, яғни, қанағаттандыру
керек. Алдыңғы курстарда енгізілген немесе келешектегі курстарда
енгізілетін шамалар пәндерге енгізілген. Осы шамалар үшін стандарттық
таңбаларды қолдану керек.
3. Электрондық формадағы оқу материалдар (егер мүмкіндік бар болса) оқушы
оқыған (зерттеген) ақпараттану курсының бөлімдеріне сәйкес
программалық ортада құрылуы қажет. Әрине, оқушы оны берілген пәннен
бұрын оқып зерттеген болған жағдайда ғана. Туындыгерлі программалық
өнімдерді қолданған кезде олардың игерілуі оқушыға қосымша кедергі
(жүктеме) жасамауы және пәннің мазмұнынан көңілін аударып, алаңдамауы
қажет.
4. Электрондық формадағы оқу материалдар гиперортамен бірге қолданылады
және олар оқушының сілтемелер (ссылки) бойымен орын ауыстырған кезде
жағдайға бейімделу (ориентация) қарапайымдық талаптарын қанағаттандыру
керек. Оқу материалдардағы алғы сөзде шартты белгіленулерді түсіндіру
қажет. Олар сілтемелерге қолданылады және гиперсілтемелермен бірге
қолданылуын рационалдық әдістерді навигациялау бойынша кеңестерді беру
қажет. Сілтемелер оқу материал бойынша тез және мақсаттылы орын
ауыстыру мүмкіндігін алдын ала ескеру керек.
5. Интернет желісінің ресурстарына сұраныс жасайтын гиперсілтемелерді оқу
материалдарында қолданған кезде Web-беттерге арналған сілтемелерден
аулақ болу тиіс. Себебі, олар тиеулеуге (загрузка) көп уақыт кетіреді
(қажет етеді).
Оқушы әдістемелік пособияларды оқыған кезде оқытушының орындалуымен
жасалынатын іс-әрекеттен өзі жасайтын іс-әрекетіне көшуге болады, яғни,
оқытушылық бақылауды өзіндік бақылауға максималды түрде ауыстыру мүмкіндігі
болады. Сондықтан олар егжей-тегжейлі рационалды әдістердің суреттелуінен
(суреттелген іс-әрекеттердің түрлері), дұрыс шешімдердің критерилерінен,
консультацияны тиімді қолдану кепілдемелерінен құрылуы қажет.
ДО курстарын құрған кезде ең көп тараған қателіктеріне стандарттық баспалық
(баспасөздік) оқулықтардың электрондық көшірмелер түрінде орындалуы жатады.
Ақпараттық технологиялар оқытушының қолына күшті (мықты) құралдар жиынтығын
ұсынып береді. Осы құралдар жиынтығы дистанциондық оқыту кезінде оқу
процессінің мақсаттарына жету үшін тиімді қолданылу керек. ДО курстарын
құрған кезде отандық тәжірибе бойынша ДО-ң оқу курсы толық вариантта:
• Курсты зерттеу бойынша әдістемелік кепілдемелер;
• Теориялық материал;
• Теориялық білімдердің іскерлігін және дағдысын орындауға арналған
практикумы есептерді шығару жолдарынан және өте көп кездесетін
қателіктердің талдауынан тұрады;
• Виртуалдық лабораториялық практикум;
• Анықтамалық материал, глоссарий;
• Білімді бақылау және тестілеу жүйесі.
Оқу курсының әрбір құрамасы пәндік сала мен мамандыққа байланысты болады.
Бұған берілген курс жатады. Мысалы, техникалық мамандықтар үшін практикум
есеп кітапша түрінде, ал экономикалық мамандықтар – интерактивті іс(керлік)
ойындары түрінде ұсынылуы керек.
Инженерлік саладағы желілік технологияларды қолданған кезде байсалды
проблема виртуалдық лабораториялық практикумдарды құру болып табылады.
Көптеген инженерлік мамандықтардың толық дайындығын шын физикалық
аспаптармен және қондырғылармен таныспай, одан кейін олармен жұмыс істеу
дағдыларын алмай, оқушы келешекте маман бола алмайды. Студенттің
математикалық модельдер базасындағы сәйкес физикалық процестерді тереңдетіп
зерртеуі туралы ғана сөйлеуге болады. Бұл зерттелетін шын процестер мен
құбылыстарды толығымен көрсетеді. Мұндай проблемалардың келешектік шешулері
Web- және JAVA-технологияларының қасиеттерін біріктіру болып табылады
(осындай модельдерді құру үшін). Әрине, виртуалдық лабораториялар шын
лабораториялық қондырғыларына алмастыруымен бірдей болмайды. Бірақ жұмыстың
шын программасын қарқынды орындау үшін студенттерге виртуалдық
лабораториялар жоғары сапалы дайындық құралы ретінде пайдалануға өте тиімді
болады (студенттер университетте қысқаша уақыт мерзімінде оқыған кезде).
Лабораториялық практикумдардың проблемаларын шешуіндегі жеке жолдамасы
ретінде шын лабораториялық қондырғыларға желілік алыстатылған доступы бар
жүйелерін құру болып табылады. Бұл жерде виртуалдық практикум туралы емес,
шын физикалық объектілерді басқару үшін көптеген алыстатылған доступы бар
таратылған типті шын практикумы туралы сөз болған еді. Мұнда оқушының
алыстатылған компьютері (компьютер-клиент) арқылы шын уақыт көлемінде шын
объектілерге әсер ететін нәтижелерді алуы туралы айтылып тұр. Әрине, мұндай
күрделі технологияларды тек бірегей қондырғыларға алыстатылған доступы бар
болғанда ғана қолданған жөн (бірнеше университеттердің кооперациялар
рамкаларында). Әсіресе, виртуалдық университеттің тұжырымдамасын
(концепция) жасаған (іске асырған) кезде қолданған дұрыс. Мұндай
технологияларды тиімді жасайтын (іске асыратын) National Instruments (АҚШ)
фирмасының LabView программалық-аппараттық құралы болып табылады.
2.2. Электрондық оқулық
2.2.1. Жалпы талаптар
Электрондық оқулық сырртай - дистанциондық оқу формасының өзекті кезеңі
болып табылады. Электрондық компьютерлік оқулық (ЭКО) терминінің көп
таратылғанына қарамастан, әртүрлі туындыгерлер оған алуан түрлі мағыналарды
береді. Жалғыз жалпы қабылданған белгісі болмаса да, дегенмен, оны оқытатын
программалардың көптеген түріндегі біреуіне ғана жатқызуға болмайды. ЭКО-ты
программалық-әдістемелік комплекске жиі жатқызатын болды. Мұндай ЭКО-тар
оқу курсын өз бетімен немесе оның үлкен бөлімдерін оқып үйренуге мүмкіндік
береді және құрамында қарапайым оқулықтың, анықтамалықың, есеп кітапшасының
және лабораториялық практикумның қасиеттерін біріктіреді. Осы ЭКО дәстүрлі
оқыту тәжірибесінің баламасы емес, қосымшасы боып табалады және студенттің
кітаптармен, конспекттермен, есептер жинағымен және жаттығулармен және т.б.
жұмыс істеуін алмастырмайды. Мына электрондық дәріскер кітаптың немесе
оқу пособиясының барлық қасиеттерін сақтауға арнаулы ғана емес, сонымен
бірге, қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар мен мультимедиялық
мүмкіндіктерді толық пайдалануын компьютерлер қамтамасыз етеді. Осындай
мүмкіндіктерге:
• Динамикадағы физикалық, химиялық және т.б. құбылыстардың ұсынылуы;
объекттер мен құбылыстардың көрнекті ұсынылуы, олар тікелей бақылауға
доступты емес (микродүниедегі құбылыстар, космостық құбылыстар, өте
кіші не өте үлкен тән уақыттары бар құбылыстар және т.б.);
• Құбылыстар мен объектілерді компьютерлік модельдеу (өзін-өзі зерттеуге
арналған бірегей немесе қымбат тұратын жабдықтарды, материалдарды,
реагенттерді, сонымен бірге, адам баласының денсаулығына зиян
келтіретін және өміріне қауіп төндіретін материалдарды қажет етеді)
және олардың көрнекті ұсынылуы; оқулық туындыгерінің
аудиотүсініктемелері; оқу материалға аудио- және видеосюжеттердің,
анимацияның енгізілуі;
• Контексттік көмекшелерді (подсказка собственный перевод), сілтемелерді
(гипертекст) орындау;
• Сандық немесе графикалық түрінде күрделі есептеудің нәтижелерін тез
арада орындау;
• Студенттің білімін оперативті өзіндік бақылау (ол жаттығуларды және
тесттерді орындаған кезде);
Оқулықты құру процессі пәндік аймағымен ақпараттық технологиялар
аймағында білімдер болу қажет. Практикада жиірек екі мамандардың
ынтымақтастығы – пәндік-дәріскер және программист-маманы болады. Осы
жұмыстың келесі негізгі кезеңдерін ұсынуға болады:
• Оқулықтың мәтінінің шимай жазу вариантын дайындауын (дәрістер курсы
бойынша пособияны қолдануға жөн, келесіде оны түбегейлі өзгертіп
жасағаны дұрыс);
• ЭКО-ң жеке бөлшектерінің сценария әрекеттестігін құрастыру
(оқулықтың рационалдық құрылымы және материалдардың баянадалуын мұқият
ойластырған дәйектілік негізінде, мүмкін қиылыс сілтемелерді
ұйымдастыру және т.б.), сонымен қатар, аудио- және видеосюжеттер
сценарийлардың, түрлі иллюстрациялардың алғашқы дайындығын (олар
текстте статикалық немесе ЭКО оқу процесінде динамикалық пайда
болады);
• Компьютерде ЭКО құрамдас бөліктерін іске асыруды.
Пәндік-дәріскердің ақпараттық технологиялар бойынша кез-келген
білімдері аса пайдалы болады, бірақ міндетті емес. Бірінші екі кезеңде
туындыгердің квалификациясы пәндік салада және оның ұстаздық, әрі әдіскер
мүмкіндіктері үлкен (шешуші емес болса) рөл атқарады. Бұған себеп болған
мынау: тек электрондық оқулықты жазу процесінде ғана емес, сол сияқты
қарапайым оқу пособияны немесе кітапты жазу процесі кезінде туындыгер
қиыншылықтарға тап болады. Осы қиыншылықтар: туындыгердің білімін
оқырманның не оқушының біліміне айналдыру. Кейбіреулеріне тоқталайық.
Білімдердің өзгеру (айналу) процессі текст арқылы схема бойынша іске
асырылады: туындыгердің білімі - текст – оқырманның білімі және
өкінішке орай, барлық сатыларда қайтылмайтын ысыраптардың пайда болуына
әкеледі. Бірінші кезеңде туындыгер текстті жазады, бірақ текстте
туындыгердің білімі болмайды, яғни, тек оның белгілі ақпараты болады.
Күндізгі оқу формасындағы білікті дәріскер көптеген көмекші ресурстарға ие
болады және осы ресурстар арқылы жоғарыда айтылған ысыраптардың азаюын
көмектеседі. Сөйлеудің дұрыс қойылған акценттері, вербальды қарым-
қатынастардың артықшылықтары зерттелетін тараудағы маңызды жерлеріне назар
аудару мүмкіндігін береді. Оған қоса, аудиториямен қайтымды байланысты
орнату, материалды ұғыну деңгейіне байланысты дәрістердің жоспарын өзгерту
мүмкіндігі болады. Бұл жерде тыңдаушылар сұрақтарының және дәріскердің
провакациялық сұрақтар рөлі, студенттердің бір-бірімен қарым-қатынасының
рөлін бағаламаса болмайды.
Көрсетілген проблемаларды ескерген кезде оқушының ЭКО-пен жұмыс істеу
жұмысын жеңілдету керек. Әрбір тарау (сирек кездесетін, тек суреттеулі)
бойынша оқушы тек өзінің мақсатымен және есептің қойылымымен танысып қана
қоймай, сонымен бірге жанжалдық ситуациясын ұғынып, пайда болған
проблемалардың түбірін (не үшін ол керек? Неге ол бұрынғы аппараттың
негізінде бұрын жасалмаған?) ұққаннан кейін осындай жанжалдықтарды шешу
механизмдермен танысады. Күндізгі оқу формасымен салыстырғанда, ұстаздың
консультация көлемі және шапшаңдығы шектеулі болғандықтан, ЭКО-та
оқушылардың аса көп ықтималдық сұрақтарына, провакациялық сұрақтарға
жауаптарын ұсынғаны жөн және материалдың ұғынуын бақылау үшін кіші ішкі
тесттерді қолданған жөн.
ЭКО-ты дайындаған кездегі маңызды сәті ЭКО-ң жеке (дара) бөліктер қарым-
қатынасының сценарийларын және аудио- және видео сценарийларын дайындауы
болып табылады. Пәндік-дәріскердің программалық қамсыздандыру туралы
білімі аз болғанымен, бұл кедергілерді тудырмайды. Бірақ ол тек өз
саласындағы оқулықтар мен оқыту программалармен танысып қана қоймай, басқа
да салалардағы оқулықтар мен мен оқыту программалармен танысуы қажет.
Негізгі мақсаты – қазіргі кездегі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін зерттеу. Аудио- және видео үзінділеріне, формулалардың
визуализация әдістеріне, графиктерге, суреттерге, кестелерге және т.б.
ерекше назар аудару керек.
Мұнда ең бастысы – оқушыға білімдерді жеткізетін құралдардың өздері
(оларды программалық іске асыру емес). Келесі қадам: пәндік-дәріскер мен
ақпараттық технологиялар маманның үйлесімді жұмыс. Жоғарыда көрсетілген
алдын ала жұмыстың үзінділері ЭКО-да іске асу үшін көп рет түзетіледі.
2.2.2. ЭКО мазмұны мен құрылымы
ЭКО негізгі мазмұны құрамында:
• тіректік конспект
• дәрістердің конспекті
• бөлшектенген курс
• курстың жеке (дара) тарауларының тереңдетулері
болу керек.
Алғашқы кезеңде бірінші екі конспектермен жұмыс жүргізіледі. Үшіншіні
таңдалған оқулықпен алмастыруға болады (қатты көшірме және оған түрлі
сілтемелер). Төртіншісі тараулардың тізбектерін тереңдетіп оқуға
(зерттеуге) арналған. Оқулықтың өзі және оның тараулары негізгі материалдың
баяндалуынан бұрын кіріспе бөлімінен тұруы міндетті болуы керек. Бұдан
басқа, ЭКО-та қолданылған әдебиеттер тізімі мен глоссарий болуы қажет.
Оларға негізгі мәтіннен сәйкес сілтемелер қамтамасыз етіледі.
Кіріспе бөлім. Әсіресе, осы бөлімде материал ұқыпты құрылымдалуы қажет
(тараудың және барлық курстың құралы көрсетіледі, сонымен қатар, олардың
бір-бірімен байланысын көрсетеді). Оның құрамында:
• мемлекеттік стандартпен келісілген курстың қысқаша программасы,
курстың негізгі міндеттер тізімі және иллюстрациясы, олардың шешулер
маңыздылығы мен көкейтестілігі;
• базалық пәндердің тізімі(оларды білу курсты меңгеруге қажетті;
• зерттелетін курстың білімі бойынша жасалған пәндердің тізімі;
• курстың (тараудың) құрылымы, функционалдық және логикалық байланыстар;
• курсты зерттеу реті бойынша жалпы кепілдемелер (оған қоса, қандай
тарауларды тәуелсіз зерттеуге болады);
• нұсқалар, қайда курс есептерінің дамуымен тереңдетулерін іздеу қажет;
осы нұсқалар оқу программадан тыс болады және жеке мамандықтардың
топтары үшін қандай тарауларды зерттеуі міндетті, әдебиеттерге
жасалған сілтемелер (түсініктемелермен бірге).
Негізгі материал. Кіріспе бөлімінен басқа қалған әрбір тарауға (тақырып)
пайдалы:
• есептің қойылымы (проблеманың мәнісі);
• негізгі есептердің иллюстрациялары және оларды шешу маңыздылығы;
• геометриялық, физикалық иллюстрациялар, мультипликациялар, курстың,
тараудың түрлі орындары бойынша клиптер;
• аудио үзінділер;
• шешімдерде қолданылатын тараулар тізімі және берілген шешімді
қолданылатын тараулар тізімі;
• тәсілдер, әдістер, айлалар және олардың практикалық қолдануын қыр
көрсетуі (демонстрация);
• нәтижелердің физикалық интерпретациясы (формулаларсыз), шарттар
(курста орнатылған факттың орны және маңыздылығы);
• берілген есептің басқа шешу жолдары (егер ол мүмкін және мән-мағынасы
бар болса);
• берілген нәтижелерді қолдайтын аса көп кездесетін техникалық
қосымшалар;
• алдыңғы материалдың міндетті білімдеріне жасалған сілтемелер.
Әрбір тақырып мысалдармен және есептермен бірге жүргізіледі:
• баянауды бейнелейтін (егжей-тегжейлі шешімдермен);
• өз бетімен шешу үшін (көрсетулер мен жауаптар);
• бақылауды шешу үшін өткен курстың тарауларын қайта зерттеу міндеттерін
кейінгі көрсетумен немесе аттестаттау шешімі);
• бақылау сұрақтары өткен курстың тараулармен байланысын тексеру.
Материалдың проблемалық бағдарлық (“case study”) баяндауы әрқилы
қысқартылады және ұсынылады. Осындай баяндауда студент, проблемамен,
фактпен немесе құбылыспен дәстүрлі емес схема бойынша танысады (теориялық
материал – шешу амалдары – бейнелеуші есеп), ал нәтижесінде нақты есептің
(мысалдың) қойылымы және шешуі.
Студенттің ЭКО-пен жұмыс істеу сипаты бойынша соңғының әрбір тарауы
келесі бөліктерден тұруы мүмкін:
• теориялық бөлім, оның негізінде гипертекст оған енгізілген
суреттермен, кестелермен, аудио- және видео үзінділерімен және т.б.
гипертексттің қосымшасы көрнекті компьютерлік модельдер болып
табылады;
• динамикада зерттелетін объекттерді немесе құбылыстарды бейнелейді. Сол
немесе басқа параметрлерді өзгерту мүмкіндіктері, объекке немесе
процесске әсерін зерттеу мақсатымен;
• практикалық бөлім, берілген оқу курсы бойынша типтік есептер және
жаттығулардың қадамдық шешімдері. Теориялық курстың сәйкес тарауларына
минималдық түсіндірулер мен сілтемелердің ұсынылуы. Дәстүрлі
лабораториялық жұмыстардың аналогі ретінде көрнекті компьютерлік
модельдер болады (лабораториялық практикум өзіндік программалық өнімге
атап көрсетіледі);
• бақылау бөлімі – тесттердің жиынтығы, теориялық бөлім бойынша сұрақтар
мен есептердің және жаттығулардың шешулері (дұрыс емес жауап бергенде
оны қайтадан шешуге арналған подсказкаларды енгізу мүмкіндігі);
• анықтама бөлімі өзінің құрамына: пәндік сілтеме (іздеу жүйесі);
негізгі константалардың, өлшемдердің, физикалық-химиялық қасиеттерінің
және т.б. кестелері; негізгі формулалардың мәліметтері; басқа керекті
ақпаратты графикалық, кестелік немесе кез-келген басқа формада;
• көмектесу жүйесі құрамында компьютерлік оқулықпен және әдістемелік
кепілдемелермен жұмыс істеу ережелерінің нұсқаулары.
2.2.3. Программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар
Құрастырылатын программалық қамсыздандыруы:
• түрлі платформада қолдануымен
• on-line режимінде оқумен
• Күшті қызметтермен бірге қолданудың қарапайымдылығымен
• Оқуда интерактивті көмекпен
• Бір зерттелетін тараудан екіншіге ауысуының шапшаңдылығымен;
• Жеке және коллективтік оқу формасын көмегімен
• Зерттелетін объекттердің иерархияларын қолайлы қараумен
• Зерттелетін тараулардың произвольный (ұсынылатынан басқа)
дәйектіліктерін таңдау мүмкіндігімен;
• Оқушының оқу процессі кезінде керекті ақпараттарды енгізумен (оның
кейінгі жаңалаумен)
• Оқушы үшін жеке есептердің орындалу нәтижеліктерін мониторингі
• Стандарттық беттерде файлдардың, графиктердің, үлкен диаграммалардың
басылымымен
• Диаграммаларды, графиктерді көрсету икемділігі (оқушы жағынан жалғыз
үзінділерді, мәліметтерді, формулаларды таңдау)
• Зерттелетін жүйелердің қызметтеу құбылыстарының анимациясымен;
• Оқушының жеке есептерді орындаған кездегі қателіктерді бақылайтын
құралдардың бар болуымен; графикалық интерфейстермдің стандарттарын
қолдануымен
• GIF- және JPEG-суреттердің көрсетілуін қолдаумен
• Глоссариймен жұмыс істеуін
• Тарауларды, заголовкаларды, суреттерді, формулаларды, сілтемелерді
іздеу жүйелерін қолданумен
• закладкаларды құру және қолдану мүмкіндіктерін қолдаумен
• формулаларды масштабтаумен
• тарауларды, формулаларды, графиктерді, суреттерді нөмірлеумен
• тарауларға, формулаларға, көздерге сілтемелер және олармен жұмыс
істеуін
• оқушылардың әрекеттерін хаттамалауымен
• аудио, видео сопровождениесімен
• компьютерлік оқулықтың программалық қамсыздандыруын бүтіндікке
бақылаумен
• мақалаларға арналған өрістермен; түсініктемелерге арналған бос тұрған
аймақтарының көрсетілген орындарын ұйымдастырумен
қамтамасыз етеді.
2.3. Электрондық оқулықтарды құру технологиялары
2.3.1. Негізгі кезеңдер
Мультимедиа ортасында оқыту курстарын құрастыру ұзақ және қымбат
тұратын процессі болып табылады. Сондықтан, компьютерлік оқу курсының
барлық негізгі құру кезеңдерін көз алдына жақсы елестету маңызды болады.
Алғашқы кезіде мультимедиа ортада ұсынылатын оқу курсын таңдалуы іске
асырылады. Берілген пән бойынша бар болатын курстарды табу, болжамды
шығындар мен уақыттардың анықтау (курсты құруға арналған), сонымен қатар,
оның мүмкіндік таралымы және аудиториясын анықтау (осы аудиторияға курс
арналған) керек. Аудиторияның типі мультимедиа-курсқа қойылатын жалпы
талаптарды анықтауға мүмкіндік береді. Жалпы білімдік курстар оқытылудың
ерекшеліктерін ескеруі қажет (олар оқушыны ң жалпы дайындық түрлі
деңгейлермен және компьютерлік білімдердің деңгейлермен байланысты болады.
Осы білімдерді тексеру үшін алғашқы тестілеу өтіледі де, оқушының бар
білімі анықталады. Арнайы оқу курстар дайындық деңгейлерді ескеру керек,
белгілі (өтілген) тақырыптарды қайталамау мүмкіндігін береді. Берілген
пәннің саласындағы ең соңғы ақпараттармен қамтамасыздандырылуы қажет.
Дайындық кезеңде курстың мәтінін жазылуы, иллюстративті және
анықтамалық материалдың таңдалуы, интерфейстің эскизін және оқытатын
программаның сценарийін құру, сонымен қатар, жеке блоктардың сценарийлерін
құру (анимациялық үзінділер, видео үзінділер, компьютерлік модельдеуді
жасайтын программалар, білімді тексеретін блоктар және т.б.). осы кезңде
(тілектер бойынша) оқу материалының түрлі варианттардың ұсынулары
құрастырылады (форма және мазмұны бойынша). Ол оқушының психикалық типіне
байланысты болады. Мұндай жағдайда тағыда, кіреберіс психологиялық
тестілеуін өткізу керек болып қалуы мүмкін. Оқу курсының тестімен жұмыс
істегенде оның құрылымдылауын жасау керек (барлық керекті тақырыптардың
нақты тізімін анықталумен). Олар берілген курста баяндалуы қажет. Егер
басында студент қандай білімді және дағдыларды алуы белгілі болса, әрбір
тарау және оқу курстың толығымен жетілген деп есептеуге болады.
Нәтижесінде, әртүрлі мнемоникалық амалдарды, шрифттік айыруларымен қоса,
графиктерді, суреттерді және мультипликациялаларды қолданған жөн. Бұл
міндет үшін қорытулардың жинақтауын күшейту керек: негізгі формулалардың
мәліметтерін қосу, негізгі жағдайларды құрастыру, кестелерді құру қажет.
Келешекте текстке үлкен өзгерістерді енгізбеу үшін оны ұқыпты саралау жөн.
Толық сараланған текст гипертекстке түрленеді.
Курстың текстін жазуымен бірге параллельді курстың құрамында
мультимедиа сценарийі курстың сәйкес компоненттер мен тақырыптар тізімін,
сонымен қатар, оның құрылымын алдын ала баяндалуы қажет. Ол келешекте
құрастырылатын болады. Оған жатады: анимациялық, аудио және видео
үзінділер, иллюстрациялар және т.б. сценарийдің жазылуы таңдалған
программалық қамсыздандырумен және нәтижелері бар материалдарының
мүмкіндіктерін есепке алғанда. Курстың толық сценарийі әдеттік текстті және
байланысқан тақырыптарға, тарауларға немесе түсініктерге қолданылады.
Сонымен бірге, суреттерге, дауыстарға, видео үзінділерге, кестелік
ақпараттың қолданылуына, бейнеленген материалдардың (графиктер, схемалар,
суреттер) анимацияланған суреттердің қолданылуына, фотоматериалдың
қолданылуына, аудио және видео үзінділердің қолдануына, компьютерлік
модельдердің қолданылуына сілтемелер де жатады.
Негізгі кезеңде (ЭКО) курстың тікелей құрастыру орындалады. Оның
мазмұны ұсынылатын формадан өзгеше болуы қажет. Материалдың ұсынылатын
формасы қатал болуы қажет. Беттерде артық ақпараттар болмауы қажет
(графикалық немесе тексттік). Себебі, оқырманның көңілін аударуы мүмкін.
Фон бір сазды болу қажет, бірақ міндетті ақ емес. Жарық фонды қолданған
жөн, ал текст қараңғы түспен, мысал үшін, қара немесе қараңғы көкшіл түспен
жазылуы қажет. Қараңғы фон мен жарық шрифтті қолданған дұрыс болмайды,
себебі, оқырманның көздерін шаршатады. Шрифттің гарнитурасын таңдағанда,
тексттің оқылуы жоғары болады. Егерде ол серифтерсіз (засечкалар) жазылатын
болса, шрифттік гарнитураларының кіші шрифттерді қолданудан толық бас тарту
керек. Программаға графикалық суреттерді қосқанда, мынаны ескерген жөн:
беттер жүйелерде әр түрлі графикалық шешулері және түстің тереңділігі болып
қарастырылады да, аппараттық құралдарға бейімделетін болады және олар оқу
программасының көптеген потенциалдық қолданышуларына доступный болады. Оқу
программаның жалпы көлемін азайтуға арналған GIF, JPEG және т.б.
суреттердің сығылуымен қамтамасыз етеді.
Анимация ситуациялардың еліктеуінің және объектілердің қимылдарын қыр
көрсетуінің шексіз мүмкіндіктері болады. Олар көрермендерге тексттік және
дауыстың визуалды өрнектеудің үзінділерін көрсетеді. Әр түрлі компьютерлік
платформаларға арналған көптеген анимациялардың екі өлшемді (2D) және үш
өлшемді (3D) программалық құралдар бар: дербес компьютерлер және графикалық
станциялар. Видео үзінділерді жасау үшін компьютерлік видеомонтаждың
программалық-техникалық комплекстер қолданылады. Алдын ала суреттер мен
дауыстардың кітапханаларын дайындауы дұрыс, олар монтаждау кезінде керек
болып қалуы мүмкін. Монтаждаудың сапасын жоғарлатуы негізгі жүктемелер көзі
программалық қамсыздандырулар. Осы пакеттерді қолданған жөн: Adobe Premiere
4.0 және Video Studio 2.0 сияқты пакеттер. Материалдың қабылдауына әсер
ететін элементтердің біреуі – дауыс болып табылады. Дауыс диктордың айтуы
бойынша тіркес дауыстық еретулері түрінде естілуі мүмкін немесе видео
үзіндінің немесе кейіпкерлердің диалогы дауыстық еретулері түрінде естілуі
мүмкін. Дауыспен жұмыс істеу үшін әр түрлі программалық қамсыздандыруларды
қолданылады. Олар дауыстарды ойнауға, жазуға және синтездеуге мүмкіндік
береді.
Мультимедиа-курстардың әр түрлі элементтерінің құрылуы параллельді
орындалуы мүмкін. Олардың біріктірілуі аяқталатын кезеңде іске асады. Курс
тақырыптарға бөлінеді, гипертексттік сілтемелердің жүйесі пайда болады.
Мультимедиа оқу курстарына тән үлкен көлемдік ақпараттар тек ойластырған
интерфейстің және навигация жүйесінің бар болуына байланысты болады.
Аяқталатын кезеңді өткізгеннен кейін курстың тестілеуі мен түзетілуі
жүргізіледі. Тестілеуден өткен мультимедиа-курс зерделік меншік ретінде
тіркелу керек. Мультимедиа-курсын құрастыруға қатысқан құрастырушы
коллективтің туындыгерлік құқықтарын ескеру міндетті. Таралымнан кейін осы
курстың ары қарай қызмет етумен қамтамасыз етілуі жөн (әрине, тек ресми
қолданушыларға): мүмкін қателіктерді шапшаң түзету, жаңа қосымша
модульдерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны 2
Кiрiспе 3
I ТАРАУ Электрондық оқытушы құралдар 5
1.2. Электрондық оқулықтың сипаттамасы 6
1.3. Электрондық оқулық кiмге және не үшiн қажет? 8
1.4. Электрондық оқулықты жасаудың негiзгi кезеңдерi 8
1.5. Электрондық оқулықты жасау бойынша методикалық нұсқаулар 9
1.6. Электрондық оқулықты пайдалануға дайындық 11
II ТАРАУ “Мәлiметтер базасын жобалау” бойынша электрондық оқулық 12
2.1. Оқу материалдардың жасау ерекшеліктері 12
2.2. Электрондық оқулық 15
2.3. Электрондық оқулықтарды құру технологиялары 23
2.4. Компьютерлік тесттердің конструкторы 28
2.5. Электрондық оқулықты құрастыру кепiлдемелерi 34
III ТАРАУ Электрондық оқулықты құру жолдары 36
3.1. JavaScript дегеніміз не? 36
3.2. Программада пайдаланған компоненттер 43
3.3. Программалық өнімнің сипаттамасы 47
Қорытынды 51
Қолданылған Әдебиеттер 52
Кiрiспе
Бiлiм беру реформасы мультимедиалық технологиялар болып табылатын
электрондық оқулық, құрал, тренажерлар түрiндегi компьютерлiк пакеттердi
құру шарттарында ғана орындалуы мүмкiн.
Жоғарғы оқу орындарында студенттерге бiлiм беруде компьютердi қолдану
оларды аудиториялық, яғни лекциялық және лабороториялық сабақтарда, өз
бетiмен бiлiм алу сабақтарында, алыстан оқыту жағдайында пайдалану
мүмкiндiгiн туғызады.
Бүгiнгi таңда оқу процесiнде арнайы оқыту жүйелерiн, оқыту процесiнде
электрондық шолу ресурстарын пайдалану өзектi мәселе болып отыр.
Компьютерлiк оқыту жүйелерiнiң бiр формасы электрондық оқулық болып
табылады. Электрондық оқулық деп өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен
оқу курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi
қамтамасыз ететiн программалық - әдiстемелiк кешендi айтады.
Электрондық оқулық бiрiншi кезекте басылымдарды толықтыратын, жаңа
ақпарат ұсынатын және бiлiм алушының алған бiлiмдерi мен дағдыларын шектеп
тестiлеуге бағытталуы керек.
Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi бiлдiредi, ол өз
бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн қарапайым
нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi бiлiммен
қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр қадам бойынша
бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады. Курстың әрбiр мәтiндiк
үзiндiсi практикалық жаттығулар және бақылау – тестiлеу сабақтарымен
жалғасуы керек.
Ақпарат жүйесi (АЖ) – қандай да бiр объектiнi басқаруға қажеттi
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, iздеу және шығарып беру жүйесi деп
қарастырылады. Әрбiр ақпарат жүйесi (АЖ) ақпараттық объектiлердiң бiрiгуiн
қамтитын қандай да бiр ақпараттық кеңiстiктi бейнелейтiн пәндiк саланы
иемденедi. Ақпаратты қандайда бiр мәселелердi шешу үшiн пайдалы болатын,
қабылданып алынған, түсiнiктi және бағаланған жаңа бiлiм деп түсiнейiк.
Ақпарат дегенiмiз, оны алушы кiсiге дейiн қабылдау механизiмiнiң қабылданды
– түсiнiктi – бағаланды деген үш сүзгiсiнен өткен нәрсе.
Мультимедиалық ақпаратты - әдiстемелiк кешендердi практикада пайдалану
белгiлi бiр техникалық шарттарға, бiрiншiден, жаңа сипаттағы аудиториялық
қордың бар болуын талап етедi. Мультимедиа құралдарын пайдаланып лекциялар
даярлауға қосымша жұмыс уақытын шығындауы, сонымен бiрге мультимедиалық
аудиториялар, компьютермен жабдықталған лабораторияларды құру, олардың
тұрақты жұмыс жасауын ұйымдастыруға арналған материалды қаржылық
ресурстарды қажет етедi. Ал, жалпы оқу процесiнде электрондық шолу
ресурстарын пайдалану шарттарында электрондық оқулық студенттердiң уақытын
үнемдейдi, өз бетiмен бiлiм алу, алыстан оқу жағдайында студенттерге үлкен
көмек болады. Осыған орай, көкейтестi мәселе техника мен телекоммуникация
байланыстарының жаңа дидактикалық мүмкiндiктерiнiң даму есебiнде бiлiм
берудiң жаңа компьютерлiк әдiстерiн өңдеу болып отыр және көрсетiлген
бағытта жұмысты жалғастыруды қажет етедi.
Бiтiру жұмысының мақсаты “Ақпараттар жүйесiн математикалық жабдықтау
және басқару” кафедрасының негiзгi пәндерiнiң бiрi болып табылатын
“Мәлiметтер базасы ” курсы бойынша электрондық оқулықтың нұсқасын жасау.
Осы мақсатқа жету барысында келесi мiндеттер туады:
▪ “Мәлiметтер базасы” бойынша теориялық материал жинау;
▪ Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды орындау
әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру;
▪ Теория және практиканы бiр жүйеге келтiру;
Курс бойынша тест тапсырмаларын ұйымдастыру.
Берiлген бiтiру жұмысым кiрiспеден, екi тараудан, қорытындыдан,
қосымшалардан және қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
I ТАРАУ Электрондық оқытушы құралдар
1.1 Негiзгi ұғымдар
Электрондық басылым (ЭБ) – бұл графикалық, тексттiк, цифрлiк, тiлдiк,
музыкалық, видео, фото және ақпараттар, сонымен қатар қолданушының
басылымдық құжаттардың жиынтығы. Электрондық басылымдар кез келген
электрондық тасымалдаушыларда – магниттiк оптикалық оптикалы дискiлерде
орындалуы және электрондық компьютерлiк желiлерде жариялануы мүмкiн.
Оқу электрондық басылымы (ОЭБ) – бiлiмнiң сәйкес ғылыми – практикалық
саласы бойынша жүйеленген материалдарды қамтуы керек және студенттер мен
оқушылар осы саладағы бiлiмдер, бiлiктер және дағдыларды белсендi түрде
меңгеруi керек.
Оқулық (О)- мемлекеттiк стандартқа және оқу программасына сәйкес оқу
пәнiнiң немесе оның тарауын жүйелi мазмұндаудан тұратын басылымы.
Электрондық оқулық (ЭО)-өз бетiмен немесе оқытушының қатысуымен оқу
курсын немесе оның бiр бөлiмiн компьютердiң көмегiмен меңгерудi қамтамасыз
ететiн программалық-әдiстемелiк кешендi айтады.
Оқу құралы (ОҚ)- бұл берiлген басылымның түрi ретiнде ресми түрде
бекiтiлген және оқулықты толықтыратын немесе оны бөлшектеп немесе толық
алмастыратын оқулық.
Электрондық оқу құралы (ЭОҚ)-оқулықты толығымен немесе жартылай
ауыстыратын немесе толықтыратын және берiлген түрдегi басылым ретiнде
бекiтiлген электрондық басылым.
Гиертекст-электрондық формада ұсынылған және оның бiр фрагментiнен
басқа фрагментiне дер кезiнде өтудi қамтамасыз ететiн тармақталған
байланыстар жүйесiмен жабдықталған текст.
Интеллектуалдық ядро-математикалық операцияларды сандық және символдық
формада шығаратын программалардың арнайы жиынтығы.
Визуализация-суреттердiң, графиктердiң және анимацияның көмегiмен
көрнекi түрде көрсетiлуi.
1.2. Электрондық оқулықтың сипаттамасы
Электрондық оқулық-оқу әдебиеттiнiң жаңа жанры болып табылады. Қазiргi
заманда бiлiм беру реформасында арнайы компьютерлiк аудиторияларда
өткiзiлетiн практикалық сабақтарда, жатақханада , үйде ДЭЕМ – де
студенттердiң, оқушылардың және мұғалiмдердiң өзiндiк жұмыс жасауы үшiн
электрондық кiтаптар пайдаланған ыңғайлы. Дегенмен электрондық оқулық
кәдiмгi кiтапты толық ауыстырмайды және ауыстыра алмайды. ЭО әдебиеттiк
шығарманы экранизациялау қандай да бiр жанрға жататындай, ЭО – та оқу
мiндетiндегi шығарманың жаңа жанрына жатады. ЭО бiршама ұғымдарды,
тұжырымдарды және көптеген мысалдардың түсiнуiн және тез есте сақтауын
максималды түрде жеңiлдету керек.
Электрондық оқулықты құру барысында кейбiр принциптер мен Ақпараттық
жүйенiң белгiлерiне жүгiнiуiмiз керек:
1. Кванттау принципi: Мазмұны бойынша тұйық, көлемi минимальдi модульдерден
тұратын материалдық бөлiмдерге бөлiнуi.
2. Толықтық принципi: Әрбiр модульдердiң құрамында келесi компоненттер
болуы тиiс.
▪ Тоериялық ядро;
▪ Тоерия бойынша бақылау сұрақтар;
▪ Мысалдар;
▪ Өзiндiк жұмысы бойынша есептер мен жаттығуларды шешу;
▪ Барлық модульдер үшiн бақылау сұрақтары жауаптарымен;
▪ Бақылау жұмысы;
▪ Контекстiк анықтама;
▪ Тарихи түсiнiктемелер;
3. Көрнекi принципi: әрбiр модуль коллекциялық кадрлардан олардың iшiнде
минимум текст және визуалдардан құрылуы керек.
4. Тармақталу принципi:пайдаланушының басқа бiр модульге өту үшiн, әрбiр
модуль гипертексттiк сiлтеулермен басқа модульдермен байланысуы керек.
5. Реттеу принципi:оқушылардың дербес кадрларды ауыстыруды және экран
бетiне кез келген мысалдарды шақыруға мүмкiндiгi бар.
6. Бейiмделу принципi:пайдаланушы оқу барысында электрондық оқулыққа
бейiмделуi керек.
7.Компьютерлiк қолдау принципi: кез келген мезетте пайдаланушы компьютерлiк
қолдау ала алады.
8. Жинақтылық принципi: электрондық оқулық форматтарда орындалуы керек.
Ақпараттық жүйенiң белгiлерi:
1. Басқару объектiсiнiң сипатымен;
2. АЖ – ны тұрғызу мен жұмыс iстеудiң жинақталған тәжiрибесiмен;
3. Басқару және басқарылушы жүйелерiнiң құрылымымен;
4. Мәлiметтердi жинауда, өткiзiп беруде және өңдеуде қолданылатын
жабдықтармен;
5. АЖ – ны басқару объектiсiнiң жетекшiлiк тұрғысымен және т.б.
1.3 Электрондық оқулық кiмге және не үшiн қажет?
Электрондық оқулық күндiзгi әсiресе дистанциялық оқу бөлiмiнде
оқитындарға жеке түрде жұмыс жасау үшiн қажет. Өйткенi ол:
- Оқытылатын материалды басқалардың көмегiмен түсiнудi жеңiлдетедi;
- Дайындық деңгейiне байланысты студенттiң қажеттiлiктерiне сәйкес
интеллектуалдық мүмкiншiлiктермен және амбицияларымен адаптацияны
жiбередi;
- Көптеген түрлендiрулерден және есептеулерден босатады, есептiң мәнiне
шоғырланып, есептер шығару және мысалдар қарастыру;
- Жұмыстың барлық кезеңдерiне байланысты өзiн - өзi тексеру үшiн кең
мүмкiншiлiктер туғызады;
Электрондық оқулық студентке берiлген пән бойынша жан – жақты бiлiм
алу үшiн қажет.
Электрондық оқулық арнайы аудиторияларда өтетiн практикалық сабақтарда
пайдалы. Өйткенi ол:
- Компьютердiң көмегiмен көптеген есептер шығаруға, алынған шешiмдердi
анализдеуге кететiн уақытты босатады;
- Мұғалiмге сабақты компьютерде өздiк жұмыс ретiнде өткiзуге мүмкiндiк
туғызады;
- Мұғалiмге компьютердiң көмегiмен оқитындардың бiлiм деңгейiн
бақылауға, бақылау жұмысының қиындық деңгейiн және мазмұнын беруге
мүмкiндiк туғызады.
4 Электрондық оқулықты жасаудың негiзгi кезеңдерi
1. Қайнар көздерiн таңдау
2. Қайта жөндеу құқығына авторлармен келiсiмдер жасау
3. Ұғымдар тiзiмiн және мазмұнын өңдеу
4. Help құру және бөлiмдер бойынша модульдегi тексттердi қайта жөндеу
5. Электрондық формада гипертексттi шығару
6. Компьютердiң көмегiмен электрондық оқулық жасау
7. Мультимедианы iске асыру үшiн мәлiметтердi сорттау
8. Дыбыстардың шығуын қамтамасыз ету
9. Дыбыстардың шығуын реализациялау
10. Визуализация үшiн мәлiметтердi дайындау
11. Мәлiметтердi визуализациялау.
1.5 Электрондық оқулықты жасау бойынша методикалық нұсқаулар
Электрондық оқулықты жасаудың бiрiншi кезеңiнде қайнар көздерi ретiнде
басылған және электрондық баспаларды таңдау керек. Олар:
• Көбiнесе стандарттық программаға толық сәйкес келу керек
• Гипертексттердi жасау үшiн ыңғайлы
• Көптеген мысалдар мен есептердi қамтиды
• Ыңғайлы форматта болады.
Екiншi кезеңде алынған қайнар көздер жиынынан бағасы және сапасы бойынша
оптималды қарым – қатынастардан келiсiмдер жасалынады.
Үшiншi кезеңде мазмұны өңделедi, яғни көлемi бойынша минималды, бiрақ
мазмұны бойынша тұйық модульдерден тұратын бөлiмдерге материалды бөлу
орындалады. Сонымен қатар пәндi меңгерiп алуға қажеттi және жеткiлiктi
ұғымдар тiзiмi қарастырылады.
Төртiншi кезеңде модульдер құрылымына, индексiне және мазмұнына сәйкес
қайнар көздердiң мәтiндерi өңделедi; тiзiмiнде қамтылмаған мәтiндер алынып
тасталынады; контексттiк анықтамалар (Help) жүйесi өңделедi; модульдер және
басқа гипертексттiк байланыстар арасындағы байланыстар анықталады.
Осындай тәсiлмен, компьютерлiк реализация үшiн гипертексттiң жобасы
дайындалады.
Бесiншi кезеңде гипертекст электрондық формада шығарылады. Нәтижесiнде оқу
мақсаттарында пайдалануға болатын электрондық басылым құрылады.
Алтыншы кезеңде компьютерлiк қолдау өңделедi: әрбiр нақты жағдайда
компьютерге берiлетiн қандай математикалық әрекеттер және компьютердiң
жауабы қандай формада ұсынылу керектiгi анықталады; интеллектуалдық ядро
жобаланады және шығарылады; математикалық есептердi шешу үшiн
интеллектуалдық ядроны қолдану бойынша пайдаланушылар үшiн нұсқаулар
өңделедi.
Нәтижесiнде студенттерге қажеттi аудиториялық сабақтарға пайдалы және
мұғалiмдерге ыңғайлы болатын қасиеттерi бар жұмыс жасайтын электрондық
оқулық құрылады.
Ендi электрондық оқулық мультимедиалық құрылғылар арқылы одан ары қарай
жетiлуiне дайын.
Жетiншi кезеңде жеке ұғымдардың түсiндiру тәсiлдерi өзгертiледi және
мультимедиалық материалдармен ауыстырылатын мәтiндер iрiктелiнедi.
Сегiзiншi кезеңде оқушының есте сақтау қабiлетiн пайдалану, яғни оқылатын
материалды түсiнуiн және есте сақтауын жеңiлдету үшiн және мәтiндiк
ақпаратты экраннан алып тастау мақсатында жеке модульдердiң дыбыстық
мәтiндерi өңделедi.
Тоғызыншы кезеңде өңделген дыбыстық мәтiндер диктафонға жазылады және
компьютерде шығарылады.
Оныншы кезеңде оқушының оқылатын материалды түсiнуiн және есте сақтауын
жеңiлдету үшiн эмоциялық жадын пайдалану тексттiк ақпараттан экранда
максималды түрде алып тастауын жеңiлдету және көрнекiлiгiн арттыру үшiн
модульдердi визуализациялау сценариi өңделедi.
Он бiрiншi кезеңде мәтiндердiң визуализациясы орындалады, яғни өңделген
сценарийлердi суреттердi, графиктердi және анимацияны пайдалану арқылы
компьютердiң жүзеге асуы.
Осымен электрондық оқулықты өңдеу аяқталады да, оны қанауға дайындық
басталады.
1.6 Электрондық оқулықты пайдалануға дайындық
Бұл жұмыс кезеңiнiң мазмұны:
1. Тестiлеу;
2. Қанау бойынша нұсқау жазу;
3. Методикалық қамсыздандыруды өңдеу;
4. Бiлiм министрлiгiнен грифтi тiркеу және алу үшiн материалдар дайындау;
5. ЭО – то қорғау және тарату;
болып табылады.
II ТАРАУ “Мәлiметтер базасын жобалау” бойынша электрондық оқулық
2.1. Оқу материалдардың жасау ерекшеліктері
Сырттай-дистанциондық форма бойынша оқитын оқушыда оқу-әдістемелік
материалдар жинағы болуы керек. Осы оқу-әдістемелік материалдарда
курстардың программасы, электрондық және немесе баспасөз түрінде оқулықтар
және оқу пособиялар (оқулық, есеп кітап, лабораториялық жұмыстарды орындау
жетекшілігі және т.б.) болуы тиіс. Сонымен бірге, әр сабақ бойынша өзіндік
жұмысты орындауға арналған әдістемелік пособиялар да болуы тиіс. Сыртта(й)н
оқу формасының белгілі ерекшеліктер нәтижесінен сыртта(й)н-дистанциондық
оқытуға арналған оқу-әдістемелік материалдарды жасаудың көзқарастар
(пікірлер) жиынтығын ұсынуға болады. Кейбір көзқарастар (пікірлер) бізге
дәстүрлі оқыту тәжірибесінен белгілі. Бірақ талқыланып жатқан проблемаларды
(нысана, тауқымет) шешу үшін дәстүрлі оқытуды тағыда атап көрсетуге өте
маңызды және пайдалы болады.
1. Курстың программасы курсты зерттеу мақсаттарының құрылуынан тұруы
керек. Осы программа таңдалған мамандығы бойынша оқыту жүйесінде оның
орнын және маңызын түсіндіру көмегімен пәннің табысты зерттелуін
дәлелдеу. Пәннің тақырыптар мен тараулар тізімі болады. Осындай
тізімдерді игеруге қойылған талаптар деңгейімен бірге көрсеткен жөн.
2. Оқу попобиялар терминдер мен шартты таңбаларды әдепті, әрі бір
мағыналы қолдану талаптарға сай болу керек, яғни, қанағаттандыру
керек. Алдыңғы курстарда енгізілген немесе келешектегі курстарда
енгізілетін шамалар пәндерге енгізілген. Осы шамалар үшін стандарттық
таңбаларды қолдану керек.
3. Электрондық формадағы оқу материалдар (егер мүмкіндік бар болса) оқушы
оқыған (зерттеген) ақпараттану курсының бөлімдеріне сәйкес
программалық ортада құрылуы қажет. Әрине, оқушы оны берілген пәннен
бұрын оқып зерттеген болған жағдайда ғана. Туындыгерлі программалық
өнімдерді қолданған кезде олардың игерілуі оқушыға қосымша кедергі
(жүктеме) жасамауы және пәннің мазмұнынан көңілін аударып, алаңдамауы
қажет.
4. Электрондық формадағы оқу материалдар гиперортамен бірге қолданылады
және олар оқушының сілтемелер (ссылки) бойымен орын ауыстырған кезде
жағдайға бейімделу (ориентация) қарапайымдық талаптарын қанағаттандыру
керек. Оқу материалдардағы алғы сөзде шартты белгіленулерді түсіндіру
қажет. Олар сілтемелерге қолданылады және гиперсілтемелермен бірге
қолданылуын рационалдық әдістерді навигациялау бойынша кеңестерді беру
қажет. Сілтемелер оқу материал бойынша тез және мақсаттылы орын
ауыстыру мүмкіндігін алдын ала ескеру керек.
5. Интернет желісінің ресурстарына сұраныс жасайтын гиперсілтемелерді оқу
материалдарында қолданған кезде Web-беттерге арналған сілтемелерден
аулақ болу тиіс. Себебі, олар тиеулеуге (загрузка) көп уақыт кетіреді
(қажет етеді).
Оқушы әдістемелік пособияларды оқыған кезде оқытушының орындалуымен
жасалынатын іс-әрекеттен өзі жасайтын іс-әрекетіне көшуге болады, яғни,
оқытушылық бақылауды өзіндік бақылауға максималды түрде ауыстыру мүмкіндігі
болады. Сондықтан олар егжей-тегжейлі рационалды әдістердің суреттелуінен
(суреттелген іс-әрекеттердің түрлері), дұрыс шешімдердің критерилерінен,
консультацияны тиімді қолдану кепілдемелерінен құрылуы қажет.
ДО курстарын құрған кезде ең көп тараған қателіктеріне стандарттық баспалық
(баспасөздік) оқулықтардың электрондық көшірмелер түрінде орындалуы жатады.
Ақпараттық технологиялар оқытушының қолына күшті (мықты) құралдар жиынтығын
ұсынып береді. Осы құралдар жиынтығы дистанциондық оқыту кезінде оқу
процессінің мақсаттарына жету үшін тиімді қолданылу керек. ДО курстарын
құрған кезде отандық тәжірибе бойынша ДО-ң оқу курсы толық вариантта:
• Курсты зерттеу бойынша әдістемелік кепілдемелер;
• Теориялық материал;
• Теориялық білімдердің іскерлігін және дағдысын орындауға арналған
практикумы есептерді шығару жолдарынан және өте көп кездесетін
қателіктердің талдауынан тұрады;
• Виртуалдық лабораториялық практикум;
• Анықтамалық материал, глоссарий;
• Білімді бақылау және тестілеу жүйесі.
Оқу курсының әрбір құрамасы пәндік сала мен мамандыққа байланысты болады.
Бұған берілген курс жатады. Мысалы, техникалық мамандықтар үшін практикум
есеп кітапша түрінде, ал экономикалық мамандықтар – интерактивті іс(керлік)
ойындары түрінде ұсынылуы керек.
Инженерлік саладағы желілік технологияларды қолданған кезде байсалды
проблема виртуалдық лабораториялық практикумдарды құру болып табылады.
Көптеген инженерлік мамандықтардың толық дайындығын шын физикалық
аспаптармен және қондырғылармен таныспай, одан кейін олармен жұмыс істеу
дағдыларын алмай, оқушы келешекте маман бола алмайды. Студенттің
математикалық модельдер базасындағы сәйкес физикалық процестерді тереңдетіп
зерртеуі туралы ғана сөйлеуге болады. Бұл зерттелетін шын процестер мен
құбылыстарды толығымен көрсетеді. Мұндай проблемалардың келешектік шешулері
Web- және JAVA-технологияларының қасиеттерін біріктіру болып табылады
(осындай модельдерді құру үшін). Әрине, виртуалдық лабораториялар шын
лабораториялық қондырғыларына алмастыруымен бірдей болмайды. Бірақ жұмыстың
шын программасын қарқынды орындау үшін студенттерге виртуалдық
лабораториялар жоғары сапалы дайындық құралы ретінде пайдалануға өте тиімді
болады (студенттер университетте қысқаша уақыт мерзімінде оқыған кезде).
Лабораториялық практикумдардың проблемаларын шешуіндегі жеке жолдамасы
ретінде шын лабораториялық қондырғыларға желілік алыстатылған доступы бар
жүйелерін құру болып табылады. Бұл жерде виртуалдық практикум туралы емес,
шын физикалық объектілерді басқару үшін көптеген алыстатылған доступы бар
таратылған типті шын практикумы туралы сөз болған еді. Мұнда оқушының
алыстатылған компьютері (компьютер-клиент) арқылы шын уақыт көлемінде шын
объектілерге әсер ететін нәтижелерді алуы туралы айтылып тұр. Әрине, мұндай
күрделі технологияларды тек бірегей қондырғыларға алыстатылған доступы бар
болғанда ғана қолданған жөн (бірнеше университеттердің кооперациялар
рамкаларында). Әсіресе, виртуалдық университеттің тұжырымдамасын
(концепция) жасаған (іске асырған) кезде қолданған дұрыс. Мұндай
технологияларды тиімді жасайтын (іске асыратын) National Instruments (АҚШ)
фирмасының LabView программалық-аппараттық құралы болып табылады.
2.2. Электрондық оқулық
2.2.1. Жалпы талаптар
Электрондық оқулық сырртай - дистанциондық оқу формасының өзекті кезеңі
болып табылады. Электрондық компьютерлік оқулық (ЭКО) терминінің көп
таратылғанына қарамастан, әртүрлі туындыгерлер оған алуан түрлі мағыналарды
береді. Жалғыз жалпы қабылданған белгісі болмаса да, дегенмен, оны оқытатын
программалардың көптеген түріндегі біреуіне ғана жатқызуға болмайды. ЭКО-ты
программалық-әдістемелік комплекске жиі жатқызатын болды. Мұндай ЭКО-тар
оқу курсын өз бетімен немесе оның үлкен бөлімдерін оқып үйренуге мүмкіндік
береді және құрамында қарапайым оқулықтың, анықтамалықың, есеп кітапшасының
және лабораториялық практикумның қасиеттерін біріктіреді. Осы ЭКО дәстүрлі
оқыту тәжірибесінің баламасы емес, қосымшасы боып табалады және студенттің
кітаптармен, конспекттермен, есептер жинағымен және жаттығулармен және т.б.
жұмыс істеуін алмастырмайды. Мына электрондық дәріскер кітаптың немесе
оқу пособиясының барлық қасиеттерін сақтауға арнаулы ғана емес, сонымен
бірге, қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар мен мультимедиялық
мүмкіндіктерді толық пайдалануын компьютерлер қамтамасыз етеді. Осындай
мүмкіндіктерге:
• Динамикадағы физикалық, химиялық және т.б. құбылыстардың ұсынылуы;
объекттер мен құбылыстардың көрнекті ұсынылуы, олар тікелей бақылауға
доступты емес (микродүниедегі құбылыстар, космостық құбылыстар, өте
кіші не өте үлкен тән уақыттары бар құбылыстар және т.б.);
• Құбылыстар мен объектілерді компьютерлік модельдеу (өзін-өзі зерттеуге
арналған бірегей немесе қымбат тұратын жабдықтарды, материалдарды,
реагенттерді, сонымен бірге, адам баласының денсаулығына зиян
келтіретін және өміріне қауіп төндіретін материалдарды қажет етеді)
және олардың көрнекті ұсынылуы; оқулық туындыгерінің
аудиотүсініктемелері; оқу материалға аудио- және видеосюжеттердің,
анимацияның енгізілуі;
• Контексттік көмекшелерді (подсказка собственный перевод), сілтемелерді
(гипертекст) орындау;
• Сандық немесе графикалық түрінде күрделі есептеудің нәтижелерін тез
арада орындау;
• Студенттің білімін оперативті өзіндік бақылау (ол жаттығуларды және
тесттерді орындаған кезде);
Оқулықты құру процессі пәндік аймағымен ақпараттық технологиялар
аймағында білімдер болу қажет. Практикада жиірек екі мамандардың
ынтымақтастығы – пәндік-дәріскер және программист-маманы болады. Осы
жұмыстың келесі негізгі кезеңдерін ұсынуға болады:
• Оқулықтың мәтінінің шимай жазу вариантын дайындауын (дәрістер курсы
бойынша пособияны қолдануға жөн, келесіде оны түбегейлі өзгертіп
жасағаны дұрыс);
• ЭКО-ң жеке бөлшектерінің сценария әрекеттестігін құрастыру
(оқулықтың рационалдық құрылымы және материалдардың баянадалуын мұқият
ойластырған дәйектілік негізінде, мүмкін қиылыс сілтемелерді
ұйымдастыру және т.б.), сонымен қатар, аудио- және видеосюжеттер
сценарийлардың, түрлі иллюстрациялардың алғашқы дайындығын (олар
текстте статикалық немесе ЭКО оқу процесінде динамикалық пайда
болады);
• Компьютерде ЭКО құрамдас бөліктерін іске асыруды.
Пәндік-дәріскердің ақпараттық технологиялар бойынша кез-келген
білімдері аса пайдалы болады, бірақ міндетті емес. Бірінші екі кезеңде
туындыгердің квалификациясы пәндік салада және оның ұстаздық, әрі әдіскер
мүмкіндіктері үлкен (шешуші емес болса) рөл атқарады. Бұған себеп болған
мынау: тек электрондық оқулықты жазу процесінде ғана емес, сол сияқты
қарапайым оқу пособияны немесе кітапты жазу процесі кезінде туындыгер
қиыншылықтарға тап болады. Осы қиыншылықтар: туындыгердің білімін
оқырманның не оқушының біліміне айналдыру. Кейбіреулеріне тоқталайық.
Білімдердің өзгеру (айналу) процессі текст арқылы схема бойынша іске
асырылады: туындыгердің білімі - текст – оқырманның білімі және
өкінішке орай, барлық сатыларда қайтылмайтын ысыраптардың пайда болуына
әкеледі. Бірінші кезеңде туындыгер текстті жазады, бірақ текстте
туындыгердің білімі болмайды, яғни, тек оның белгілі ақпараты болады.
Күндізгі оқу формасындағы білікті дәріскер көптеген көмекші ресурстарға ие
болады және осы ресурстар арқылы жоғарыда айтылған ысыраптардың азаюын
көмектеседі. Сөйлеудің дұрыс қойылған акценттері, вербальды қарым-
қатынастардың артықшылықтары зерттелетін тараудағы маңызды жерлеріне назар
аудару мүмкіндігін береді. Оған қоса, аудиториямен қайтымды байланысты
орнату, материалды ұғыну деңгейіне байланысты дәрістердің жоспарын өзгерту
мүмкіндігі болады. Бұл жерде тыңдаушылар сұрақтарының және дәріскердің
провакациялық сұрақтар рөлі, студенттердің бір-бірімен қарым-қатынасының
рөлін бағаламаса болмайды.
Көрсетілген проблемаларды ескерген кезде оқушының ЭКО-пен жұмыс істеу
жұмысын жеңілдету керек. Әрбір тарау (сирек кездесетін, тек суреттеулі)
бойынша оқушы тек өзінің мақсатымен және есептің қойылымымен танысып қана
қоймай, сонымен бірге жанжалдық ситуациясын ұғынып, пайда болған
проблемалардың түбірін (не үшін ол керек? Неге ол бұрынғы аппараттың
негізінде бұрын жасалмаған?) ұққаннан кейін осындай жанжалдықтарды шешу
механизмдермен танысады. Күндізгі оқу формасымен салыстырғанда, ұстаздың
консультация көлемі және шапшаңдығы шектеулі болғандықтан, ЭКО-та
оқушылардың аса көп ықтималдық сұрақтарына, провакациялық сұрақтарға
жауаптарын ұсынғаны жөн және материалдың ұғынуын бақылау үшін кіші ішкі
тесттерді қолданған жөн.
ЭКО-ты дайындаған кездегі маңызды сәті ЭКО-ң жеке (дара) бөліктер қарым-
қатынасының сценарийларын және аудио- және видео сценарийларын дайындауы
болып табылады. Пәндік-дәріскердің программалық қамсыздандыру туралы
білімі аз болғанымен, бұл кедергілерді тудырмайды. Бірақ ол тек өз
саласындағы оқулықтар мен оқыту программалармен танысып қана қоймай, басқа
да салалардағы оқулықтар мен мен оқыту программалармен танысуы қажет.
Негізгі мақсаты – қазіргі кездегі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін зерттеу. Аудио- және видео үзінділеріне, формулалардың
визуализация әдістеріне, графиктерге, суреттерге, кестелерге және т.б.
ерекше назар аудару керек.
Мұнда ең бастысы – оқушыға білімдерді жеткізетін құралдардың өздері
(оларды программалық іске асыру емес). Келесі қадам: пәндік-дәріскер мен
ақпараттық технологиялар маманның үйлесімді жұмыс. Жоғарыда көрсетілген
алдын ала жұмыстың үзінділері ЭКО-да іске асу үшін көп рет түзетіледі.
2.2.2. ЭКО мазмұны мен құрылымы
ЭКО негізгі мазмұны құрамында:
• тіректік конспект
• дәрістердің конспекті
• бөлшектенген курс
• курстың жеке (дара) тарауларының тереңдетулері
болу керек.
Алғашқы кезеңде бірінші екі конспектермен жұмыс жүргізіледі. Үшіншіні
таңдалған оқулықпен алмастыруға болады (қатты көшірме және оған түрлі
сілтемелер). Төртіншісі тараулардың тізбектерін тереңдетіп оқуға
(зерттеуге) арналған. Оқулықтың өзі және оның тараулары негізгі материалдың
баяндалуынан бұрын кіріспе бөлімінен тұруы міндетті болуы керек. Бұдан
басқа, ЭКО-та қолданылған әдебиеттер тізімі мен глоссарий болуы қажет.
Оларға негізгі мәтіннен сәйкес сілтемелер қамтамасыз етіледі.
Кіріспе бөлім. Әсіресе, осы бөлімде материал ұқыпты құрылымдалуы қажет
(тараудың және барлық курстың құралы көрсетіледі, сонымен қатар, олардың
бір-бірімен байланысын көрсетеді). Оның құрамында:
• мемлекеттік стандартпен келісілген курстың қысқаша программасы,
курстың негізгі міндеттер тізімі және иллюстрациясы, олардың шешулер
маңыздылығы мен көкейтестілігі;
• базалық пәндердің тізімі(оларды білу курсты меңгеруге қажетті;
• зерттелетін курстың білімі бойынша жасалған пәндердің тізімі;
• курстың (тараудың) құрылымы, функционалдық және логикалық байланыстар;
• курсты зерттеу реті бойынша жалпы кепілдемелер (оған қоса, қандай
тарауларды тәуелсіз зерттеуге болады);
• нұсқалар, қайда курс есептерінің дамуымен тереңдетулерін іздеу қажет;
осы нұсқалар оқу программадан тыс болады және жеке мамандықтардың
топтары үшін қандай тарауларды зерттеуі міндетті, әдебиеттерге
жасалған сілтемелер (түсініктемелермен бірге).
Негізгі материал. Кіріспе бөлімінен басқа қалған әрбір тарауға (тақырып)
пайдалы:
• есептің қойылымы (проблеманың мәнісі);
• негізгі есептердің иллюстрациялары және оларды шешу маңыздылығы;
• геометриялық, физикалық иллюстрациялар, мультипликациялар, курстың,
тараудың түрлі орындары бойынша клиптер;
• аудио үзінділер;
• шешімдерде қолданылатын тараулар тізімі және берілген шешімді
қолданылатын тараулар тізімі;
• тәсілдер, әдістер, айлалар және олардың практикалық қолдануын қыр
көрсетуі (демонстрация);
• нәтижелердің физикалық интерпретациясы (формулаларсыз), шарттар
(курста орнатылған факттың орны және маңыздылығы);
• берілген есептің басқа шешу жолдары (егер ол мүмкін және мән-мағынасы
бар болса);
• берілген нәтижелерді қолдайтын аса көп кездесетін техникалық
қосымшалар;
• алдыңғы материалдың міндетті білімдеріне жасалған сілтемелер.
Әрбір тақырып мысалдармен және есептермен бірге жүргізіледі:
• баянауды бейнелейтін (егжей-тегжейлі шешімдермен);
• өз бетімен шешу үшін (көрсетулер мен жауаптар);
• бақылауды шешу үшін өткен курстың тарауларын қайта зерттеу міндеттерін
кейінгі көрсетумен немесе аттестаттау шешімі);
• бақылау сұрақтары өткен курстың тараулармен байланысын тексеру.
Материалдың проблемалық бағдарлық (“case study”) баяндауы әрқилы
қысқартылады және ұсынылады. Осындай баяндауда студент, проблемамен,
фактпен немесе құбылыспен дәстүрлі емес схема бойынша танысады (теориялық
материал – шешу амалдары – бейнелеуші есеп), ал нәтижесінде нақты есептің
(мысалдың) қойылымы және шешуі.
Студенттің ЭКО-пен жұмыс істеу сипаты бойынша соңғының әрбір тарауы
келесі бөліктерден тұруы мүмкін:
• теориялық бөлім, оның негізінде гипертекст оған енгізілген
суреттермен, кестелермен, аудио- және видео үзінділерімен және т.б.
гипертексттің қосымшасы көрнекті компьютерлік модельдер болып
табылады;
• динамикада зерттелетін объекттерді немесе құбылыстарды бейнелейді. Сол
немесе басқа параметрлерді өзгерту мүмкіндіктері, объекке немесе
процесске әсерін зерттеу мақсатымен;
• практикалық бөлім, берілген оқу курсы бойынша типтік есептер және
жаттығулардың қадамдық шешімдері. Теориялық курстың сәйкес тарауларына
минималдық түсіндірулер мен сілтемелердің ұсынылуы. Дәстүрлі
лабораториялық жұмыстардың аналогі ретінде көрнекті компьютерлік
модельдер болады (лабораториялық практикум өзіндік программалық өнімге
атап көрсетіледі);
• бақылау бөлімі – тесттердің жиынтығы, теориялық бөлім бойынша сұрақтар
мен есептердің және жаттығулардың шешулері (дұрыс емес жауап бергенде
оны қайтадан шешуге арналған подсказкаларды енгізу мүмкіндігі);
• анықтама бөлімі өзінің құрамына: пәндік сілтеме (іздеу жүйесі);
негізгі константалардың, өлшемдердің, физикалық-химиялық қасиеттерінің
және т.б. кестелері; негізгі формулалардың мәліметтері; басқа керекті
ақпаратты графикалық, кестелік немесе кез-келген басқа формада;
• көмектесу жүйесі құрамында компьютерлік оқулықпен және әдістемелік
кепілдемелермен жұмыс істеу ережелерінің нұсқаулары.
2.2.3. Программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар
Құрастырылатын программалық қамсыздандыруы:
• түрлі платформада қолдануымен
• on-line режимінде оқумен
• Күшті қызметтермен бірге қолданудың қарапайымдылығымен
• Оқуда интерактивті көмекпен
• Бір зерттелетін тараудан екіншіге ауысуының шапшаңдылығымен;
• Жеке және коллективтік оқу формасын көмегімен
• Зерттелетін объекттердің иерархияларын қолайлы қараумен
• Зерттелетін тараулардың произвольный (ұсынылатынан басқа)
дәйектіліктерін таңдау мүмкіндігімен;
• Оқушының оқу процессі кезінде керекті ақпараттарды енгізумен (оның
кейінгі жаңалаумен)
• Оқушы үшін жеке есептердің орындалу нәтижеліктерін мониторингі
• Стандарттық беттерде файлдардың, графиктердің, үлкен диаграммалардың
басылымымен
• Диаграммаларды, графиктерді көрсету икемділігі (оқушы жағынан жалғыз
үзінділерді, мәліметтерді, формулаларды таңдау)
• Зерттелетін жүйелердің қызметтеу құбылыстарының анимациясымен;
• Оқушының жеке есептерді орындаған кездегі қателіктерді бақылайтын
құралдардың бар болуымен; графикалық интерфейстермдің стандарттарын
қолдануымен
• GIF- және JPEG-суреттердің көрсетілуін қолдаумен
• Глоссариймен жұмыс істеуін
• Тарауларды, заголовкаларды, суреттерді, формулаларды, сілтемелерді
іздеу жүйелерін қолданумен
• закладкаларды құру және қолдану мүмкіндіктерін қолдаумен
• формулаларды масштабтаумен
• тарауларды, формулаларды, графиктерді, суреттерді нөмірлеумен
• тарауларға, формулаларға, көздерге сілтемелер және олармен жұмыс
істеуін
• оқушылардың әрекеттерін хаттамалауымен
• аудио, видео сопровождениесімен
• компьютерлік оқулықтың программалық қамсыздандыруын бүтіндікке
бақылаумен
• мақалаларға арналған өрістермен; түсініктемелерге арналған бос тұрған
аймақтарының көрсетілген орындарын ұйымдастырумен
қамтамасыз етеді.
2.3. Электрондық оқулықтарды құру технологиялары
2.3.1. Негізгі кезеңдер
Мультимедиа ортасында оқыту курстарын құрастыру ұзақ және қымбат
тұратын процессі болып табылады. Сондықтан, компьютерлік оқу курсының
барлық негізгі құру кезеңдерін көз алдына жақсы елестету маңызды болады.
Алғашқы кезіде мультимедиа ортада ұсынылатын оқу курсын таңдалуы іске
асырылады. Берілген пән бойынша бар болатын курстарды табу, болжамды
шығындар мен уақыттардың анықтау (курсты құруға арналған), сонымен қатар,
оның мүмкіндік таралымы және аудиториясын анықтау (осы аудиторияға курс
арналған) керек. Аудиторияның типі мультимедиа-курсқа қойылатын жалпы
талаптарды анықтауға мүмкіндік береді. Жалпы білімдік курстар оқытылудың
ерекшеліктерін ескеруі қажет (олар оқушыны ң жалпы дайындық түрлі
деңгейлермен және компьютерлік білімдердің деңгейлермен байланысты болады.
Осы білімдерді тексеру үшін алғашқы тестілеу өтіледі де, оқушының бар
білімі анықталады. Арнайы оқу курстар дайындық деңгейлерді ескеру керек,
белгілі (өтілген) тақырыптарды қайталамау мүмкіндігін береді. Берілген
пәннің саласындағы ең соңғы ақпараттармен қамтамасыздандырылуы қажет.
Дайындық кезеңде курстың мәтінін жазылуы, иллюстративті және
анықтамалық материалдың таңдалуы, интерфейстің эскизін және оқытатын
программаның сценарийін құру, сонымен қатар, жеке блоктардың сценарийлерін
құру (анимациялық үзінділер, видео үзінділер, компьютерлік модельдеуді
жасайтын программалар, білімді тексеретін блоктар және т.б.). осы кезңде
(тілектер бойынша) оқу материалының түрлі варианттардың ұсынулары
құрастырылады (форма және мазмұны бойынша). Ол оқушының психикалық типіне
байланысты болады. Мұндай жағдайда тағыда, кіреберіс психологиялық
тестілеуін өткізу керек болып қалуы мүмкін. Оқу курсының тестімен жұмыс
істегенде оның құрылымдылауын жасау керек (барлық керекті тақырыптардың
нақты тізімін анықталумен). Олар берілген курста баяндалуы қажет. Егер
басында студент қандай білімді және дағдыларды алуы белгілі болса, әрбір
тарау және оқу курстың толығымен жетілген деп есептеуге болады.
Нәтижесінде, әртүрлі мнемоникалық амалдарды, шрифттік айыруларымен қоса,
графиктерді, суреттерді және мультипликациялаларды қолданған жөн. Бұл
міндет үшін қорытулардың жинақтауын күшейту керек: негізгі формулалардың
мәліметтерін қосу, негізгі жағдайларды құрастыру, кестелерді құру қажет.
Келешекте текстке үлкен өзгерістерді енгізбеу үшін оны ұқыпты саралау жөн.
Толық сараланған текст гипертекстке түрленеді.
Курстың текстін жазуымен бірге параллельді курстың құрамында
мультимедиа сценарийі курстың сәйкес компоненттер мен тақырыптар тізімін,
сонымен қатар, оның құрылымын алдын ала баяндалуы қажет. Ол келешекте
құрастырылатын болады. Оған жатады: анимациялық, аудио және видео
үзінділер, иллюстрациялар және т.б. сценарийдің жазылуы таңдалған
программалық қамсыздандырумен және нәтижелері бар материалдарының
мүмкіндіктерін есепке алғанда. Курстың толық сценарийі әдеттік текстті және
байланысқан тақырыптарға, тарауларға немесе түсініктерге қолданылады.
Сонымен бірге, суреттерге, дауыстарға, видео үзінділерге, кестелік
ақпараттың қолданылуына, бейнеленген материалдардың (графиктер, схемалар,
суреттер) анимацияланған суреттердің қолданылуына, фотоматериалдың
қолданылуына, аудио және видео үзінділердің қолдануына, компьютерлік
модельдердің қолданылуына сілтемелер де жатады.
Негізгі кезеңде (ЭКО) курстың тікелей құрастыру орындалады. Оның
мазмұны ұсынылатын формадан өзгеше болуы қажет. Материалдың ұсынылатын
формасы қатал болуы қажет. Беттерде артық ақпараттар болмауы қажет
(графикалық немесе тексттік). Себебі, оқырманның көңілін аударуы мүмкін.
Фон бір сазды болу қажет, бірақ міндетті ақ емес. Жарық фонды қолданған
жөн, ал текст қараңғы түспен, мысал үшін, қара немесе қараңғы көкшіл түспен
жазылуы қажет. Қараңғы фон мен жарық шрифтті қолданған дұрыс болмайды,
себебі, оқырманның көздерін шаршатады. Шрифттің гарнитурасын таңдағанда,
тексттің оқылуы жоғары болады. Егерде ол серифтерсіз (засечкалар) жазылатын
болса, шрифттік гарнитураларының кіші шрифттерді қолданудан толық бас тарту
керек. Программаға графикалық суреттерді қосқанда, мынаны ескерген жөн:
беттер жүйелерде әр түрлі графикалық шешулері және түстің тереңділігі болып
қарастырылады да, аппараттық құралдарға бейімделетін болады және олар оқу
программасының көптеген потенциалдық қолданышуларына доступный болады. Оқу
программаның жалпы көлемін азайтуға арналған GIF, JPEG және т.б.
суреттердің сығылуымен қамтамасыз етеді.
Анимация ситуациялардың еліктеуінің және объектілердің қимылдарын қыр
көрсетуінің шексіз мүмкіндіктері болады. Олар көрермендерге тексттік және
дауыстың визуалды өрнектеудің үзінділерін көрсетеді. Әр түрлі компьютерлік
платформаларға арналған көптеген анимациялардың екі өлшемді (2D) және үш
өлшемді (3D) программалық құралдар бар: дербес компьютерлер және графикалық
станциялар. Видео үзінділерді жасау үшін компьютерлік видеомонтаждың
программалық-техникалық комплекстер қолданылады. Алдын ала суреттер мен
дауыстардың кітапханаларын дайындауы дұрыс, олар монтаждау кезінде керек
болып қалуы мүмкін. Монтаждаудың сапасын жоғарлатуы негізгі жүктемелер көзі
программалық қамсыздандырулар. Осы пакеттерді қолданған жөн: Adobe Premiere
4.0 және Video Studio 2.0 сияқты пакеттер. Материалдың қабылдауына әсер
ететін элементтердің біреуі – дауыс болып табылады. Дауыс диктордың айтуы
бойынша тіркес дауыстық еретулері түрінде естілуі мүмкін немесе видео
үзіндінің немесе кейіпкерлердің диалогы дауыстық еретулері түрінде естілуі
мүмкін. Дауыспен жұмыс істеу үшін әр түрлі программалық қамсыздандыруларды
қолданылады. Олар дауыстарды ойнауға, жазуға және синтездеуге мүмкіндік
береді.
Мультимедиа-курстардың әр түрлі элементтерінің құрылуы параллельді
орындалуы мүмкін. Олардың біріктірілуі аяқталатын кезеңде іске асады. Курс
тақырыптарға бөлінеді, гипертексттік сілтемелердің жүйесі пайда болады.
Мультимедиа оқу курстарына тән үлкен көлемдік ақпараттар тек ойластырған
интерфейстің және навигация жүйесінің бар болуына байланысты болады.
Аяқталатын кезеңді өткізгеннен кейін курстың тестілеуі мен түзетілуі
жүргізіледі. Тестілеуден өткен мультимедиа-курс зерделік меншік ретінде
тіркелу керек. Мультимедиа-курсын құрастыруға қатысқан құрастырушы
коллективтің туындыгерлік құқықтарын ескеру міндетті. Таралымнан кейін осы
курстың ары қарай қызмет етумен қамтамасыз етілуі жөн (әрине, тек ресми
қолданушыларға): мүмкін қателіктерді шапшаң түзету, жаңа қосымша
модульдерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz