Маралдардың таралуы

Марал – бұғы тұқымдастарының ішіндегі ең ірі түрі. Маралдар аса бағалы еті мен дәрілік шикізат беретін алтын мүйізі үшін ауланатын аң. Әсіресе, сүйектенбеген жас мүйізі өте жоғары бағаланады. Бұл пантыны тау женьшені деп те атайды. Ол – жүрекке, қан айналым жүйесіне, бұлшық етке, тыныс жолдарына, ішек-қарын жолдарына әсер ететін сергіткіш дәрі. Сонымен қатар Көктемде панты жетілген кезде маралдың қанының шипалық қасиеті бар. Одан пантогемотоген препараты дайындалады. Шығыс медицинасында маралдың құйрығы, ұрығы, сіңірі де пайдаланылады. Кептірілген құйрықтары темірге бай, ал 3-4 айлық бұзаулардың сіңірлері мен эмбриондары әртүрлі ауруларға ем ретінде қолданылады.
Басқа бұғылардан ерекщелігі - ересек маралдардың мүйіздері 6-8 бұтақты. Аналығының мойыны ұзын, басы үлкен және құлақтары ұзын болып келеді. Аталығының дене тұрқы аналығынан әлдеқайда ірі. Тері жамылғысы қыста аналықтарында қара сұр, ал аталықтарында ақшыл сұр, мойыны мен басы қара түсті болып келеді. Жазда тері жамылғылары аталықтарында да, аналықтарында да қарақошқыл түсті, ал жас төлдерінде қою қызыл болады.
Аталықтарының дене тұрқы 240-245 см, шоқтығының биіктігі 150- 155 см, ал салмағы 400 кг шамасында. Аналықтарының дене тұрқы 227 см дейін, шоқтығының биіктігі 142 см, ал салмағы 150-180 кг.
Маралдың дәрілік шикізат беретін мүйізі еркегінде ғана болады. Олар жылда түсіп, қайтадан өсіп шығады. Мүйіздерінің ұзындығы 126-146 см дейін, салмағы 11-22 кг дейін. 12-14 жасында мүйіздері өзгере бастайды.
Мемлекеттiк мекеме «Көкшетау» ұлттық табиғи саябағы Қазақстан республикасы үкiметiнiң қаулысына сәйкес 1996 жылы 10 сәуір айында ұйымдастырылған. «Көкшетау» ұлттық табиғи саябағының негізгі міндеті өсімдіктер мен жануарлар әлемін қорғау және санын көбейту. Ұлттық саябақтың жануарлар әлемі алуан түрлі. Сібір тайгасына тән жануарлардың түрлері бұлан, сілеусін, орман сусары, ақ қоян, ақ тышқан оңтүстік дала мен шөлейтті аймақта тіршілік ететін қарсақ, саршұнак, орқоян, күзен, суырлармен араласа өмір сүрүде. Сонымен қатар табиғи саябақта бұғы тұқымдастарының ішіндегі ең ірі түрі марал тіршілік етеді. Сирек кездесетін жануар болғандықтан саны өте аз. «Көкшетау» ұлттық табиғи саябағындағы маралдар қыс мезгілінде қарағайлы және қайыңды-көктеректі ормандарда тіршілік етіп, жазға қарай егістікке шығады.

1. Методы учета основных охотничье-промысловых и редких видов животных Казахстана. - Алматы, 2003.
2. Акимбеков Б.Р., Тулегенов СТ. Дичеразведение и учет охотничьих животных. - Алматы, 1998.