Түркі тілдерін салыстырмалы-тарихи тәсілмен зерттеу. салыстырмалы-тарихи зерттеу (xyiii-xix ғғ.) Европа, Ресей ғалымдарының зерттеулері

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Салыстырмалы-тарихи әдіс туыстас тілдердің деректерін салыстыра келіп, ол тілдедегі ортақ, біртектес элементтерді, біртектес лексика-грамматикалық құрылымдардың шығу негіздерін және ортақ нысандар мен грамматикалық категориялардың одан әрі қарай дамуы мен өзгеру ерекшеліктерін айқындауды көздейді. Тілдердің салыстырмалы тарихи тұрғыдан зеттеудің барысында XIX ғасырдың басында салыстырмалы- тарихи тіл білімі пайда болды.Тілдік жанұямен топтардың сонымен қатар жеке тілдердің тарихи даму заңдылықтарын анықтауда тарихи тіл білімі қолданылатын тарихи-генетикалық зерттеулерінің әдіс – тәсілдерінің жиынтығы. Тарихи тіл білімі сыртқы реконструкция (диахроникалық, интерлингвистикалық) және ішкі реконструкция ( диахроникалық, интралингвистикалық) . Сыртқы реконструкция әдісі — барлық жақын тілдің және айтылмыш топтың немесе отбасының диалектілерінің түпнұсқасы салыстырмалы жолмен дәйекті түрде анықтайды. Ішкі реконструкция әдісі — текқана бір тілдің аясында ғана әртүрлі тарихи кезеңдегі белгілі бір құбылыстардың өзгерістерін салыстыру.
Тіл теориясы ғалымы В.М. Алпатовтың «салыстырмалы-тарихи тіл білімі еуропада ХІХ ғасырдың І жартысында ғылым ретінде қалыптасса, түркілер бұл саланы М. Қашқаридің Диуанында бұдан әлденеше ғасыр бұрын (ХІ ғ.) қалыптастырғанын, түрлі қоғамдық-саяси факторлардың салдарынан әлем ғылым кеңістігінде бұл жаңалық ескерілмегенін, бұл салада әлі ғылымға қосылатын үлестің зор» екендігін атап көрсететін көзқарастар да жоқ емес. Қазақ тілі лексикасын алғаш салыстырып зерттеген ғалымдардың бірі – көрнекті неміс ғалымы Юлиус Генрих Клапрот (1783-1835 жж.). Оның 1825 жылы жазылған еңбегінде алдымен қазақ халқы туралы қысқаша тарихи анықтама, одан соң түрік, Қазан татары, Тобыл татары және монғол тілдерінің сөздерімен салыстыра отырып жасаған қысқаша французша-қазақша сөздікше берілген. П.С. Палластың (1711-1811 жж.) басқаруымен Барлық тілдер мен наречиелердің салыстырма сөздігі деп аталатын 4 томдық еңбегі 1790-1791 жж. жарық көреді.

Қайдар, Ә. Түркітануға кіріспе: оқу құралы / Ә. Қайдар; М.Оразов.- 3-ші бас.- Алматы: Арыс, 2004.- 358 б.
Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ

Тақырыбы: Түркі тілдерін салыстырмалы-тарихи тәсілмен зерттеу. Салыстырмалы-тарихи зерттеу (XYIII-XIX ғғ.) Европа, Ресей ғалымдарының зерттеулері.

Орындаған: Қабылхан М
Топ: КЯ-413
Тексерген: Шаяхметұлы Қинаят

Семей-2015
Түркі тілдерін салыстырмалы-тарихи тәсілмен зерттеу.
Салыстырмалы-тарихи әдіс туыстас тілдердің деректерін салыстыра келіп, ол тілдедегі ортақ, біртектес элементтерді, біртектес лексика-грамматикалық құрылымдардың шығу негіздерін және ортақ нысандар мен грамматикалық категориялардың одан әрі қарай дамуы мен өзгеру ерекшеліктерін айқындауды көздейді. Тілдердің салыстырмалы тарихи тұрғыдан зеттеудің барысында XIX ғасырдың басында салыстырмалы- тарихи тіл білімі пайда болды.Тілдік жанұямен топтардың сонымен қатар жеке тілдердің тарихи даму заңдылықтарын анықтауда тарихи тіл білімі қолданылатын тарихи-генетикалық зерттеулерінің әдіс - тәсілдерінің жиынтығы. Тарихи тіл білімі сыртқы реконструкция (диахроникалық, интерлингвистикалық) және ішкі реконструкция ( диахроникалық, интралингвистикалық) . Сыртқы реконструкция әдісі -- барлық жақын тілдің және айтылмыш топтың немесе отбасының диалектілерінің түпнұсқасы салыстырмалы жолмен дәйекті түрде анықтайды. Ішкі реконструкция әдісі -- текқана бір тілдің аясында ғана әртүрлі тарихи кезеңдегі белгілі бір құбылыстардың өзгерістерін салыстыру.
Тіл теориясы ғалымы В.М. Алпатовтың салыстырмалы-тарихи тіл білімі еуропада ХІХ ғасырдың І жартысында ғылым ретінде қалыптасса, түркілер бұл саланы М. Қашқаридің Диуанында бұдан әлденеше ғасыр бұрын (ХІ ғ.) қалыптастырғанын, түрлі қоғамдық-саяси факторлардың салдарынан әлем ғылым кеңістігінде бұл жаңалық ескерілмегенін, бұл салада әлі ғылымға қосылатын үлестің зор екендігін атап көрсететін көзқарастар да жоқ емес. Қазақ тілі лексикасын алғаш салыстырып зерттеген ғалымдардың бірі - көрнекті неміс ғалымы Юлиус Генрих Клапрот (1783-1835 жж.). Оның 1825 жылы жазылған еңбегінде алдымен қазақ халқы туралы қысқаша тарихи анықтама, одан соң түрік, Қазан татары, Тобыл татары және монғол тілдерінің сөздерімен салыстыра отырып жасаған қысқаша французша-қазақша сөздікше берілген. П.С. Палластың (1711-1811 жж.) басқаруымен Барлық тілдер мен наречиелердің салыстырма сөздігі деп аталатын 4 томдық еңбегі 1790-1791 жж. жарық көреді.
Салыстырмалы-тарихи зерттеу (XYIII-XIX ғғ.) Европа, Ресей ғалымдарының зерттеулері.
Түркі тілдес халықтар,этникалық топтар түркі халықтары деген ортақ атаумен аталады.Соңғы мәліметтерге қарағанда,түркі тілдес халықтар саны қырықтан аса.Олардық жалпы саны жүз жетпіс миллионнна астам.Түркологи ядербес ғылым ретінде ең алғаш Ресейде қалыптасты.Ресейде қалыптасқан түркологияның даму тарихын төмендегідей кезең мен дәуірге бөлу бар: бірінші кезең -18ғ екінші жартысына дейінгі дәуір,екінші кезең-18ғ екінші жартысынан бастап,19ғ бірінші жартысын қамтиды,үшінші кезең-19ғ екінші жартысынан бастап,Қазан революциясына дейінгі мезгіл,төртінші кезең-Кеңес дәуірі; 1)Түркология дамуының бірінші кезеңінде славяндар мен түркі халықтары арасында өзара танысу ,қарым қатынас жасау үшін бір бірінің сөйлеу тілін білуге талпынушылық болған,шағын көлемде болса да тілдік материалдар жинап,аударма сөздіктің алғашқы ,өте қарапайым бірді екілі түрі жазылған.Ғылыми негізде,жоспарлы түрде жүргізілмегенмен ,қарым қатынастың аталғандай түрлерінің өзі ақ түркологияның кейінгі дәуірде ғылыми негізде қалыптасып дамуына негіз болғаны даусыз.2)Осы тұстан бастап ,онша қарқынды болмағанымен түркі тілдерін үйрену,зерттеу жұмыстары едәуір шамада жүргізілді.Бұл кезеңнің түркі тілдеріне қатысты негізгі жұмыстары тіллдік материалдар жинау,солардың негізінде шағын көлемді салғастырмалы сөздңктер жасау,оқу орындарына қажетті практикалық грамматикалардың алғашқы қарапайым түрлерін жазу.3)19 ғ екінші жартысынан бері қарай түркология теориялық тереңдңгң жа,ынан да,қамтыған тілдері мен проблемалары жағынан да,ғылыми кадрлардың саны мен сапасы дағынан да үздіксіз ілгері басуда ,дамуда болды.Бұл мезгілдер ішінде түркологияны дамытуға,оның даңқын арттыруға үлес қосқан ғалымдар В.В.Радлов,О.фин Бетлинг,В.В.Бартольд,Н.И.Ильминский , 20ғ бас кезінен бастап бұларға С.Е.Малов,А.Н.Самойлович ,Н.И.Ашмарин сияқты белгілі түркологтар қосылды.
Петр патшаның ХVІІІ ғасырдан бастап түркі тілдерін білуге көңіл бөліп, Шығыстанудың бір саласы түркологияның дамуына қосқан үлесі.
Славиян халықтары мен түркі халықтар арасындағы қарым қатынас ерте заманнан, ІХ ғасырдан басталады. Оған бұл екі халықтың географиялық жақтан бір біріне жақын болып, ерте заманна бастап бір бірімен қарым қатынас жасаулары да себеп болған.XVIII ғасырдан бастап түркі тілдерін білуге көбірек көңіл бөлінеді. Жалпы Шығыстану, соның бір саласы болып тбылатын түркологияның дамуына І Петр патша елеулі ұйымдастырушылық үлес қосқан. І Петрдің әмірімен 1725 жылы құрылған Ресей ғылым академиясы Шығыс тілдерін үйрену, басқа тілдерден орыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.