«Тілдің аумақтық өзгешеліктері (диалектілер, шет тілдің нұсқалары)»

Диалект (гр. διάλεκτος — говор, сөйленіс) — 1.Белгілі бір аймақ, облыс тұрғындары қолданатын тіл ерекшеліктері бар халық тілінің бөлігі. Диалект халық тілінің құрамына кіре отырып, өзіне тән лексикалық, дыбыстық, грамматикалық ерекшеліктерге ие болады. Ұлттардың қалыптасу кезенінде ұлт тілдерінің негізіне жатуы мүмкін. Адамдардың аз ғана тобы қолданатын, жеке тіл дәрежесінде дами алмайтын жаргондардан Диалектті айыра білу қажет. Әдеби тіл мен Диалекттің өзара қарым-қатынасы өте күрделі. Әдеби тіл Диалектке эсер ете отырып, өзі де олардың есебінен байып отырады.
2.Негізгі тілдік ерекшеліктері бірынғай говорлардың жиынтығы. «Диалект» термині «говор», «говорлар тобы» және «наречие» мағыналарында да қолданылады. Диалектология (гр. діалектос – сөйлеу, гр. логос – білім) – тіл білімінің белгілі бір тілдегі диалектілік ерекшеліктерді, олардың шығу тегін, таралу сипатын, ұлттық және әдеби тілге қарым-қатынасын зерттейтін саласы. аумақтық немесе әлеуметтк жағынан біріктірліген, шоғырланып орналасқан ұжымның тілдік қарым-қатынас жасауының негізгі құралы болып табылатын тіл. Аумақтық диалект – аумақтық жағынан шектелген жіне әдеби тілмен қатар қолданылатын тіл; ол тек ауызша нысанда ғана болады; қатаң нормалары жоқ; стильдік тармақтары да сараланбаған. Әлеуметтік тіл әлеуметтік немесе кәсіби жағынан топтасқан ұжымның тілдік қарым-қатынас құралы болып табылатын тіл.
Диалектологияның міндеті – жергілікті тіл ерекшеліктерін тексеру. Қазақ диалектологиясы қазақ тіліндегі говорлар мен диалектілерді зерттейді.
Жергілікті диалектілердің зерттеле бастауы 19 ғ.2- жартысында Германия, Франция, Италия сияқты елдерде кеңінен дамыған. Диалектологияның жеке сала ретінде қалыптасуына орыс ғалымдарыда көп еңбек сіңірген. Зерттеу нысанының саралануына және сипатына қарай диалектология –сипаттама диалектология және тарихи диалектология болып екі салаға бөлінеді. Сипаттама диалектологияның міндеті- тілдегі диалектілер мен сөйленістердің дыбыстық, грамматикалықжәне лексикалық құрылысын сипаттау, сол жайында жүйелі түсінік беру. Тарихи диалек. Міндеті- тілдегі диалектілер мен сөйленістердің диалектілік ерекшеліктердің пайда болу сырын, тарихын зерттеу.
Қазақ тіліндегі диалектілерді , сөйленістерді топтауда әр түрлі пікірлер болып келеді.С. Аманжолов оңтүстік, батыс, солтүстік-шығыс сияқты үш диалект бар деген қорытынды жасады.Ж. Досқараев болса қазақ тілінде екі үлкен сөйленістер тобы бар деп көрсетті.Қазір қазақ тілінде төрт түрлі сөйленістер тобы айқын көріне бастады.1. оңтүстік, 2. батыс, 3. шығыс, және 4. орталық-солтүстік.

1. Айдаров Т. «Қазақ тілінің лексикалық ерекшеліктері». Алматы, 1975;
1. Досқараев Ж., Мұсабаев Ғ. «Қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктері». Алматы, 1951
2. Досқараев Ж. «Қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктері». ІІ бөлім (лексика), Алматы, 1955;
3. «Некоторые вопросы истории и диалектологии казахского языка». «Вопросы языкования», 1954, №2
4. Кеңесбаев І. , Мұсабаев Ғ. «Қазіргі қазақ тілі». Лексика / фонетика. Алматы, 1975 «Қазақдиалектологиясы» 1 – шығуы. Алматы, 1965«Қазақ тілініңдиалектологиялықсөздігі». Алматы, 1969
Источник: http://fullref.ru/job_81fdb38ef64fd3c31f6a10ee00eb1b3f.html