Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия. Аффиксоидтер және интерфикстер



1.Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия.
2.Аффиксоидтер және интерфикстер
Қай тілді алсақ та оның өзінің сөздік құрамы, ерекше фонетикалық жүйесі және грамматикалық құрылысы болады.
Қазақ және орыс тілдерін генеологиялық жақтан алғанда, әртүрлі тілдік топтарға жатады: қазақ тілі түркі тілдерінің қыпшақ тобына, орыс тілі индоеуропа тілдерінің шығыс-славян тілдерінің тобына жататыны белгілі.
Қазіргі уақытта қазақ тіл білімінде сөзжасам саласының ғылыми айналысқа енуіне байланысты көптеген морфология саласының терминдері сөзжасамда қолданылып жүр. Мәселен, түбір, туынды түбір, түбір морфема, туынды морфема, жалаң және күрделі сөздер т.б. бірінің орнына бірі ешбір талғаусыз қолдануда.
Қазақ тіліндегі сөзжасам мәселелерін жан-жақты зерттеген ғалым Т.Т.Пірімбетовтің айтуынша, дайын лексикалық тұлға, яғни туынды сөз деп отырған термин қазіргі қазақ тіл білімінде ғылыми айналыста жүргенімен, ол тұрақты бір мағынада қалыптасты деуге келмейді. Себебі оны кейде туынды түбір деген мағынада да қолданушылық кездеседі. Бұл мәселе ол екі терминнің мағынасына дұрыс көңіл бөлмеуден, үлкен айырма барына баса назар аудармаудан болып отыр. Зерделей келгенде, туынды сөз деген терминнің мағынасы туынды түбір деген терминнен әлдеқайда кең. Туынды түбірлер – незінен туынды сөздердің бір түрі ғана болып табылады. Туынды түбірлер морфологиия саласы терминіне жатады да, тек жұрнақ арқылы, яғни синтетикалық тәсіл арқылы жасалған сөздер деген мағынаны білдіреді. Туынды сөз деген терминге келсек, оның табиғатына туынды түбірлер оның бір тобы ретінде кіретіні сөзсіз, бірақ туынды сөздерге жұрнақ арқылы жасалған туынды түбірлерден басқа, олардан өзге тәсілдер арқылы (семантикалық, аналитикалық) жасалған түрлі-түрлі туынды сөздердің барлық жиынтығы да жатады.
1. Пірімбетов Т.Т. Туынды сөз (түрлері) – сөзжасам саласының өзекті мәселесі / Қарағанды университетінің хабаршысы. Филология сериясы. – №4. – 2013. – Б. 3-9.
2. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. – Алматы: Ана тілі. 1991. – 384 б.
3. Оралбай Н. Қазақ тілінің сөзжасамы. – Алматы, 2002. – 218 б.
4. Қазақ грамматикасы. – Астана: Елорда, 2002. – 784 б.
5. Русская грамматика. – М: Наука, 1980.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Филология факультеті

Тақырыбы: Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия.
Аффиксоидтер және интерфикстер

Тексерген: Ахметова Г.С.
Орындаған: Құлахмет С.Ж.
Топ: Қ-217

Семей, 2015 ж.

ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ОРЫС ТІЛДЕРІНДЕГІ СӨЗ ҚҰРАМЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия.
2.Аффиксоидтер және интерфикстер

Қай тілді алсақ та оның өзінің сөздік құрамы, ерекше фонетикалық жүйесі және грамматикалық құрылысы болады.
Қазақ және орыс тілдерін генеологиялық жақтан алғанда, әртүрлі тілдік топтарға жатады: қазақ тілі түркі тілдерінің қыпшақ тобына, орыс тілі индоеуропа тілдерінің шығыс-славян тілдерінің тобына жататыны белгілі.
Қазіргі уақытта қазақ тіл білімінде сөзжасам саласының ғылыми айналысқа енуіне байланысты көптеген морфология саласының терминдері сөзжасамда қолданылып жүр. Мәселен, түбір, туынды түбір, түбір морфема, туынды морфема, жалаң және күрделі сөздер т.б. бірінің орнына бірі ешбір талғаусыз қолдануда.
Қазақ тіліндегі сөзжасам мәселелерін жан-жақты зерттеген ғалым Т.Т.Пірімбетовтің айтуынша, дайын лексикалық тұлға, яғни туынды сөз деп отырған термин қазіргі қазақ тіл білімінде ғылыми айналыста жүргенімен, ол тұрақты бір мағынада қалыптасты деуге келмейді. Себебі оны кейде туынды түбір деген мағынада да қолданушылық кездеседі. Бұл мәселе ол екі терминнің мағынасына дұрыс көңіл бөлмеуден, үлкен айырма барына баса назар аудармаудан болып отыр. Зерделей келгенде, туынды сөз деген терминнің мағынасы туынды түбір деген терминнен әлдеқайда кең. Туынды түбірлер – незінен туынды сөздердің бір түрі ғана болып табылады. Туынды түбірлер морфологиия саласы терминіне жатады да, тек жұрнақ арқылы, яғни синтетикалық тәсіл арқылы жасалған сөздер деген мағынаны білдіреді. Туынды сөз деген терминге келсек, оның табиғатына туынды түбірлер оның бір тобы ретінде кіретіні сөзсіз, бірақ туынды сөздерге жұрнақ арқылы жасалған туынды түбірлерден басқа, олардан өзге тәсілдер арқылы (семантикалық, аналитикалық) жасалған түрлі-түрлі туынды сөздердің барлық жиынтығы да жатады.
Туынды сөздер барлық тілдерде кездеседі. Олар күнделікті тұрмыста, жалпы өмірдің қай саласы болмасын пайда болған жаңа ұғымдарды атау қажетігін өтеу үшін қалыптасқан сөзжасам заңдылықтары арқылы жасалған сөздер не сөздер тобы десек те болады.
Туынды сөз деген морфемаларға бөлшектенетін туынды негіздерді түсінеміз. Туынды сөздің құрамында негіз морфема және қосымша морфема болуы шарт. Мысалы: жазушы, жазушылық, егіншілік, өзенше, құрылысшы, кітапша, әдемілеу, ұзындау т.б.
Қазақ тілінде де, орыс тілінде де сөздің тұлға-тұрпаты (құрылымы) оның лексикалық және грамматикалық сипаттарымен байланысты. Осы себептен сөздер құрамы жағынан әртүрлі болып келеді. Сол әртүрлілік сөздердің құрамдарының әртүрлі болуына байланысты да, сөздің құрамының түрлі-түрлі болуы оның бөлшектеріне байланысты. Осындай сөздің лексикалық, грамматикалық мағыналарын білдіретін бөлшектер морфемалар деп аталады. Морфемалар түбір морфема, яғни сөздің ары қарай бөлшектеуге келмейтін ең түпкі негізі, қосымша морфемалар, яғни түбірге қосылып, оған қосымша мағыналар үстейтін морфемалар деп бөлінеді.
Сондықтан сөздің құрамын анықтау мақсатымен, әр қилы грамматикалық (морфологиялық) талдау жасағанда, практикалық жағынан жеңіл болуы үшін, түбір сөзді тек қана түбір деп, туынды сөздің түбірін (сөзжасамда) негіз деп атаған қолайлы. Мысалы, құрылысшыларды деген сөздің негізі – құр (құру мағынасында), ал құрыл – құрылыс – құрылысшы – құрылысшылар – құрылысшыларды дегендердің бәрі синтетикалық тәсіл арқылы жасалған туынды сөздер болып табылады. Сөйтіп, туынды сөздер деп сөзжасамдық қосымшалар арқылы негізден өрбіген сөздерді айтамыз (бұл әрине синтетикалық тәсіл бойынша). Туынды сөздер сөзжасамның басқа да тәсілдері арқылы жасала береді дейді зерттеуші Т.Т.Пірімбетов.
Туынды сөздер табиғатында, негізінен, жұрнақтар ерекше орын алғанымен (қазақ тілі жалғамалы тілге жататындықтан), жұрнақтар барлық сөзге бірдей жалғана бермейтінін ескеру қажет. Кейбір жұрнақтар бір сөзге ғана емес, белгілі бір топ сөздің қайсысына болса да талғамай жалғана берсе, кейбір жұрнақтар бірді-екілі сөздерге ғана жалғанумен шектеледі де, көнеленіп қалуына байланысты басқа сөздерге мүлдем жалғанбайтын тұстары да бар.
Қазақ тілінде түбір морфема өздігінен жеке тұрып семантикалық жағынан да, қызметі жағынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия, аффиксоидтер және интерфикстер туралы ақпарат
Қазақ және орыс тілдеріндегі флексия
Грамматика әдістері
Тіл білімі және оның зерттеу нысаны
Тілдік жоғары оқу орнындағы қазақ тілді студенттерге ағылшын тілінде сөйлемдердің дауыс ырғағын оқыту әдістемесінің негіздері
А.Ысқақовтың жалпылингвистикалық тұжырымдамалары
СӨЗДІҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ пәнінен ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ
Еліктеу сөздердің фоносемантикалық сипаты
Зат есім мен сын есімнің жасалу тәсілдері
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Пәндер