Қазақстандағы мұнайгазды сала
Мазмұны
бет
Кіріспе
1. Әдебиеттік шолу
2. Өндіріс әдісін және оның құрылысын таңдау
3. Шикізаттардың, реагенттердің және дайын өнімнің сипаттамасы
4. Технологиялық схеманы суреттеу
5. Қондырғының материалдық балансы
6. Негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері
7. Вакуумдық колоннаның механикалық есептеуі
8. Негізгі және қосымша жабдықтарды таңдау
9. Өндірісті аналитикалық талдау
10. Бақылау.өлшеу приборлары және автоматтандыру
11. Қоршаған ортаны қорғау
12. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өртке қарсы шаралар
13. Пазаматтық қорғаныс бойынша шаралар
14. Техника экономикалық көрсеткіштер
15. Ғылыми зерттеу жұмысы
16. Жалпы қорытындылар
Әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
бет
Кіріспе
1. Әдебиеттік шолу
2. Өндіріс әдісін және оның құрылысын таңдау
3. Шикізаттардың, реагенттердің және дайын өнімнің сипаттамасы
4. Технологиялық схеманы суреттеу
5. Қондырғының материалдық балансы
6. Негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері
7. Вакуумдық колоннаның механикалық есептеуі
8. Негізгі және қосымша жабдықтарды таңдау
9. Өндірісті аналитикалық талдау
10. Бақылау.өлшеу приборлары және автоматтандыру
11. Қоршаған ортаны қорғау
12. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өртке қарсы шаралар
13. Пазаматтық қорғаныс бойынша шаралар
14. Техника экономикалық көрсеткіштер
15. Ғылыми зерттеу жұмысы
16. Жалпы қорытындылар
Әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстандағы мұнайгазды сала мұнай өндіруші және өңдеуші кәсіпорындардан тұрады. Мұнай – және газ құбырлары Қазақстанда Ресейлік мұнай және газ тасымалдау құбырларының жалғасуына ие және Ресей территориясы арқылы кспорттарға шығарылады.
Кеңестік уақытта Қазақстандық мұнай және газдың көп бөлігі Ресейге жеткізілді, ол кезде Реселік шикізаттар Қазақстандық кәсіпорындарға әкелінетін еді. Ондағы алынатын өнімдердің біраз бөлігі Ресейге бағытталды, ал Қазақстан қажеттілігі Ресейлік жеткізіп берушілермен қамтамасыз етілді. Қазақстанда тіпті бірыңғай координациялаушы орган болмады. Саланы басқару кеңестік орталықтан жүзеге асырылды. Сондықтан елдің тәуелсіздік алуы оның мұнйгазды секторынынң қүлауына алып келді. Қазақстандағы мұнай өндіру көлемі күрт төмендеп және 1991 жылғы деңгейіне (жылына 26 млн тонна) тек 1999 жылы ғана қайтып оралды.
«Қазмұнайгаз» мәліметтеріне сүйенетін болсақ, Қазақстандағы мұнай қорлары жаңа мнай кен орындарының арқасында «жоғарғы дәрежеге» өсуі мүмкін. алдын ала бағалаулар бойынша тек Қашағанның көмірсутек қорлары 7 ден 10 млрд тонна шарптты отынға дейін жетуі мүмкін. шамамен қазақстандық мұнайдың 89 пайызы республиканың батысында өндіріледі және шамамен 11 пайызы республиканың оңтүстігінде. Қазақстандағы мұнай және газоконденсатты өндіріп шетелге шығару 35 млн тоннаға жетті, соның ішінде мұнайдың меншікті үлесі 30 млн тонна. 2002 жылы өндіру көлемі өсуін жалғастырд, ал 2003 жылға деген жоспар 50 млн тонна болды.
Кеңестік кезең периоды қорытындылар ыбойынша мұнайгазды саланың дамуы Қазақстанда, мұнай және газдың негізгі өндірілу көлемі мемлекеттік компанияға «КазахОйл» және шет елдік инвестициялар үлесіне тиесілі екендігіне келіп саяды.
Қазақстанның мұнай саласының басты проблемасы болып оның тежелген дамуы, рентабельдік экспорттың көлемінің шектелуі болып отыр.
Қазақстанның мұнайының экспортының шамамен 80 пайызы мұнай құбырлары бойыншав жүзеге асырылады, 13 пайызы темір жол көліктерімне тасымалдауға тиесілі және тағы 7 пайызы су көліктерімен тасымалданады. Ресейдегі сияқты Қазақстанда мұнайқұбырлы көлік қызметтерінің монополисті болып «Қазмұнайгаз» мемлекеттік компаниясы саналады, ол үш жеке және практикалы түрдегі өзара бір бірімен байланысты емес бөліктерден тұрады: Батыс (орталық қаласы Ақтау), Шығыс (Павлодар) және Солтүстік (Ақтөбе).
Тіркеуші рольді мұнай тасымалдау пайдасының шамамен 80 пайызын алып келетін Батыс жүйесі атқарады. Ол республиканың негізгі экспорттық магистралінен тұражды (мұнай тасымалдау бойынша): Өзен – Құлсары – Атырау – Самара. Бұл бағыттың босату қабілеті жақында жылына 10,2 млн тоннадан 15 млн тонна мұнайға дейін өсті. Батыс жүйесіні пайданың едәуір бөлігін сонымен қатар Қаламқас – Қаражамбас – Ақтау құбыры береді, ол кен орнын теңіздік терминалмен каспий порты Ақтауда қосады. Шығыс тасымалдау жүйесі батыс сібір мұнайын Шымкент, Павлодар мұнай өңдеу зауыттарына жеткізіп беру үшін салынған мұнай құбырын эксплуатациялайды. Бүгінде ресейлік мұнай осы тармақ бойынша тек Павлодар МӨЗ жеткізіледі. Шымкен зауыты негізінен қазақстандық мұнаймен жұмыс істейді. Одан басқа, шығыс тсымалдау жүйесінің құрамына Атасу қаласындағы эстакада кіреді, ол арқылы мұнай темір жол бойынша солтүстік Қытайға жеткізіледі. «Қазмұнайгаздың» солтүсчтік филиалы Жаңажол – Кенқияқ – Орск құбыры бойынша ақтөбелік кен орындарын Ресейлік Орскі МӨЗ – мен қосады.
Барлық қазақтандық мұнайды экспортқа шығарудың жолдардың негізгі кемшіліктері болып Ресейге тәуелділік және жоғары көліктік шығындары болып есептеледі. «Қазақстандық мұнайларды өндірушілерден шекараға дейін жеткізу оларға мұнай тоннасына 15 тен 25 дейін АҚШ долларына шығындалуына алып келеді. ресейлік өндірушілермен салыстыру үшін мұнайды Ресей бойынша шекараға дейін тасымалдау мұнай тоннасына 14-15 АҚШ долларына түседі».
Қазақстандық мұнайды Ресей арқылы олардың «ТРанснефти» жүйесімен тасымалдау олардың ресейлік әріптестерімен салыстырғанда қазақстандық өндірушілерге 16 пайызға қымбатқа түседі. Олай болса, олар Ресейге тоннасына тағы да 15-16 АҚШ долларын төлейді. Соның салдарынан Қазақстандағы тсымалдау шығындарын қоса алғанда ресейлік жл арқылы тасымалдау қазақстандық мұнайға тоннасына 30-41 АҚШ доларына түседі.
Бірақ соңғым жылдары жағдай Қазақстан пайдасына қарай өзгеруде: КТК тасымалдау жүйесі Ресей территориясынан өткенінен қарамастан «ТРанснефтиге» тәуелді емес. Мұнайды осы жүйе тасымалдау бойынша тариф мұнай тоннасына бар жоғы 26-32 АҚШ долларын құрайды.
Қазақстандық Каспий шельфінде жаңа болашағы жарқын кен орындарының ашылуы Ресейде айна өтетін жаңа тасымалдау жолдарын құру мүмкіндігін қарауға қайта орылуға себеп болып отыр. Каспийдің Азербайжандық шелфінде сәтсіз бұрғылаудан кейін «Үлкен азербайжандық мнайды» экспортту жобасы жаңа сапада қайта құрылуда. Енді Баку-Тбилиси – Жейхан құбырының құрылысы қуаты 50 млн тонна құрай отырып «Үлкен каспий мұнайын» азербайжандық сонымен қатар қазақстандық мұнайларды әлемдік саудаға жеткізіп беру үшін қолданылатын болады.
Соңғы жылдары Каспий төңірегінен (және олар оннан аса жасалды) мұнайды экспорттаудың жаңа жобалары нақты жарқын болып отыр.
Қазақстандағы мұнайгазды сала мұнай өндіруші және өңдеуші кәсіпорындардан тұрады. Мұнай – және газ құбырлары Қазақстанда Ресейлік мұнай және газ тасымалдау құбырларының жалғасуына ие және Ресей территориясы арқылы кспорттарға шығарылады.
Кеңестік уақытта Қазақстандық мұнай және газдың көп бөлігі Ресейге жеткізілді, ол кезде Реселік шикізаттар Қазақстандық кәсіпорындарға әкелінетін еді. Ондағы алынатын өнімдердің біраз бөлігі Ресейге бағытталды, ал Қазақстан қажеттілігі Ресейлік жеткізіп берушілермен қамтамасыз етілді. Қазақстанда тіпті бірыңғай координациялаушы орган болмады. Саланы басқару кеңестік орталықтан жүзеге асырылды. Сондықтан елдің тәуелсіздік алуы оның мұнйгазды секторынынң қүлауына алып келді. Қазақстандағы мұнай өндіру көлемі күрт төмендеп және 1991 жылғы деңгейіне (жылына 26 млн тонна) тек 1999 жылы ғана қайтып оралды.
«Қазмұнайгаз» мәліметтеріне сүйенетін болсақ, Қазақстандағы мұнай қорлары жаңа мнай кен орындарының арқасында «жоғарғы дәрежеге» өсуі мүмкін. алдын ала бағалаулар бойынша тек Қашағанның көмірсутек қорлары 7 ден 10 млрд тонна шарптты отынға дейін жетуі мүмкін. шамамен қазақстандық мұнайдың 89 пайызы республиканың батысында өндіріледі және шамамен 11 пайызы республиканың оңтүстігінде. Қазақстандағы мұнай және газоконденсатты өндіріп шетелге шығару 35 млн тоннаға жетті, соның ішінде мұнайдың меншікті үлесі 30 млн тонна. 2002 жылы өндіру көлемі өсуін жалғастырд, ал 2003 жылға деген жоспар 50 млн тонна болды.
Кеңестік кезең периоды қорытындылар ыбойынша мұнайгазды саланың дамуы Қазақстанда, мұнай және газдың негізгі өндірілу көлемі мемлекеттік компанияға «КазахОйл» және шет елдік инвестициялар үлесіне тиесілі екендігіне келіп саяды.
Қазақстанның мұнай саласының басты проблемасы болып оның тежелген дамуы, рентабельдік экспорттың көлемінің шектелуі болып отыр.
Қазақстанның мұнайының экспортының шамамен 80 пайызы мұнай құбырлары бойыншав жүзеге асырылады, 13 пайызы темір жол көліктерімне тасымалдауға тиесілі және тағы 7 пайызы су көліктерімен тасымалданады. Ресейдегі сияқты Қазақстанда мұнайқұбырлы көлік қызметтерінің монополисті болып «Қазмұнайгаз» мемлекеттік компаниясы саналады, ол үш жеке және практикалы түрдегі өзара бір бірімен байланысты емес бөліктерден тұрады: Батыс (орталық қаласы Ақтау), Шығыс (Павлодар) және Солтүстік (Ақтөбе).
Тіркеуші рольді мұнай тасымалдау пайдасының шамамен 80 пайызын алып келетін Батыс жүйесі атқарады. Ол республиканың негізгі экспорттық магистралінен тұражды (мұнай тасымалдау бойынша): Өзен – Құлсары – Атырау – Самара. Бұл бағыттың босату қабілеті жақында жылына 10,2 млн тоннадан 15 млн тонна мұнайға дейін өсті. Батыс жүйесіні пайданың едәуір бөлігін сонымен қатар Қаламқас – Қаражамбас – Ақтау құбыры береді, ол кен орнын теңіздік терминалмен каспий порты Ақтауда қосады. Шығыс тасымалдау жүйесі батыс сібір мұнайын Шымкент, Павлодар мұнай өңдеу зауыттарына жеткізіп беру үшін салынған мұнай құбырын эксплуатациялайды. Бүгінде ресейлік мұнай осы тармақ бойынша тек Павлодар МӨЗ жеткізіледі. Шымкен зауыты негізінен қазақстандық мұнаймен жұмыс істейді. Одан басқа, шығыс тсымалдау жүйесінің құрамына Атасу қаласындағы эстакада кіреді, ол арқылы мұнай темір жол бойынша солтүстік Қытайға жеткізіледі. «Қазмұнайгаздың» солтүсчтік филиалы Жаңажол – Кенқияқ – Орск құбыры бойынша ақтөбелік кен орындарын Ресейлік Орскі МӨЗ – мен қосады.
Барлық қазақтандық мұнайды экспортқа шығарудың жолдардың негізгі кемшіліктері болып Ресейге тәуелділік және жоғары көліктік шығындары болып есептеледі. «Қазақстандық мұнайларды өндірушілерден шекараға дейін жеткізу оларға мұнай тоннасына 15 тен 25 дейін АҚШ долларына шығындалуына алып келеді. ресейлік өндірушілермен салыстыру үшін мұнайды Ресей бойынша шекараға дейін тасымалдау мұнай тоннасына 14-15 АҚШ долларына түседі».
Қазақстандық мұнайды Ресей арқылы олардың «ТРанснефти» жүйесімен тасымалдау олардың ресейлік әріптестерімен салыстырғанда қазақстандық өндірушілерге 16 пайызға қымбатқа түседі. Олай болса, олар Ресейге тоннасына тағы да 15-16 АҚШ долларын төлейді. Соның салдарынан Қазақстандағы тсымалдау шығындарын қоса алғанда ресейлік жл арқылы тасымалдау қазақстандық мұнайға тоннасына 30-41 АҚШ доларына түседі.
Бірақ соңғым жылдары жағдай Қазақстан пайдасына қарай өзгеруде: КТК тасымалдау жүйесі Ресей территориясынан өткенінен қарамастан «ТРанснефтиге» тәуелді емес. Мұнайды осы жүйе тасымалдау бойынша тариф мұнай тоннасына бар жоғы 26-32 АҚШ долларын құрайды.
Қазақстандық Каспий шельфінде жаңа болашағы жарқын кен орындарының ашылуы Ресейде айна өтетін жаңа тасымалдау жолдарын құру мүмкіндігін қарауға қайта орылуға себеп болып отыр. Каспийдің Азербайжандық шелфінде сәтсіз бұрғылаудан кейін «Үлкен азербайжандық мнайды» экспортту жобасы жаңа сапада қайта құрылуда. Енді Баку-Тбилиси – Жейхан құбырының құрылысы қуаты 50 млн тонна құрай отырып «Үлкен каспий мұнайын» азербайжандық сонымен қатар қазақстандық мұнайларды әлемдік саудаға жеткізіп беру үшін қолданылатын болады.
Соңғы жылдары Каспий төңірегінен (және олар оннан аса жасалды) мұнайды экспорттаудың жаңа жобалары нақты жарқын болып отыр.
Қысқартулар және белгіленулер
ГОСТ – мемлекеттік стандарт
ЖШС ПКОП - жауапкершілігі шектеулі серіктестік ПКОП
АВТ – атмосфералық – вакуумды құбырлы қондырғы
КГФ – керосин – газойльді құбырлы қондырғы
ЦСК – құрамында цеолиті бар катализаторлар
ТЭС – тетраэтилсвинец
АЙ-93 – октандық саны зерттеушілік әдіс бойынша 93 құрайтын
автомобиль бензині
МТБЭ – метилтретбутилді эфир
СНиТ – санитарлы нормалар және талаптар
ЛК-6у – жылына 6 млн тонна мұнай өңдеу бойынша комбинирленген
унификацияланған қондырғы
ББФ – бутан-бутиленді фракция
ЗӘ – октандық санды анықтаудың зерттеушілік әдісі
ММ – октандық санды анықтаудың моторлық әдісі
Р-201 – каталитикалық крекинг реакторы
Р-202 – катализатор регенераторы
К-201 – ректификациялық колонна
Е-204-1 – 4 – шығару циклондары
Б-203,202,201 – катализатор бункерлері
202-1, К-202-2 – булату колонналары
Т-201 – жылуалмастырғыш
Н-201 – сорап
ХВ-203 – ауалы салқындататын тоңазтқыштар
ЦК-201-1 – 3 – ортадан тепкіш қыздырғыш
Э-201 – эжектор
О-201 – газбөлуші
ТЖК – табиғи жарықтандыру коэффициенттері
Мазмұны
бет
Кіріспе
1. Әдебиеттік шолу
2. Өндіріс әдісін және оның құрылысын таңдау
3. Шикізаттардың, реагенттердің және дайын өнімнің сипаттамасы
4. Технологиялық схеманы суреттеу
5. Қондырғының материалдық балансы
6. Негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері
7. Вакуумдық колоннаның механикалық есептеуі
8. Негізгі және қосымша жабдықтарды таңдау
9. Өндірісті аналитикалық талдау
10. Бақылау-өлшеу приборлары және автоматтандыру
11. Қоршаған ортаны қорғау
12. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өртке қарсы шаралар
13. Пазаматтық қорғаныс бойынша шаралар
14. Техника экономикалық көрсеткіштер
15. Ғылыми зерттеу жұмысы
16. Жалпы қорытындылар
Әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстандағы мұнайгазды сала мұнай өндіруші және өңдеуші
кәсіпорындардан тұрады. Мұнай – және газ құбырлары Қазақстанда Ресейлік
мұнай және газ тасымалдау құбырларының жалғасуына ие және Ресей
территориясы арқылы кспорттарға шығарылады.
Кеңестік уақытта Қазақстандық мұнай және газдың көп бөлігі Ресейге
жеткізілді, ол кезде Реселік шикізаттар Қазақстандық кәсіпорындарға
әкелінетін еді. Ондағы алынатын өнімдердің біраз бөлігі Ресейге бағытталды,
ал Қазақстан қажеттілігі Ресейлік жеткізіп берушілермен қамтамасыз етілді.
Қазақстанда тіпті бірыңғай координациялаушы орган болмады. Саланы басқару
кеңестік орталықтан жүзеге асырылды. Сондықтан елдің тәуелсіздік алуы оның
мұнйгазды секторынынң қүлауына алып келді. Қазақстандағы мұнай өндіру
көлемі күрт төмендеп және 1991 жылғы деңгейіне (жылына 26 млн тонна) тек
1999 жылы ғана қайтып оралды.
Қазмұнайгаз мәліметтеріне сүйенетін болсақ, Қазақстандағы мұнай
қорлары жаңа мнай кен орындарының арқасында жоғарғы дәрежеге өсуі мүмкін.
алдын ала бағалаулар бойынша тек Қашағанның көмірсутек қорлары 7 ден 10
млрд тонна шарптты отынға дейін жетуі мүмкін. шамамен қазақстандық мұнайдың
89 пайызы республиканың батысында өндіріледі және шамамен 11 пайызы
республиканың оңтүстігінде. Қазақстандағы мұнай және газоконденсатты
өндіріп шетелге шығару 35 млн тоннаға жетті, соның ішінде мұнайдың меншікті
үлесі 30 млн тонна. 2002 жылы өндіру көлемі өсуін жалғастырд, ал 2003 жылға
деген жоспар 50 млн тонна болды.
Кеңестік кезең периоды қорытындылар ыбойынша мұнайгазды саланың дамуы
Қазақстанда, мұнай және газдың негізгі өндірілу көлемі мемлекеттік
компанияға КазахОйл және шет елдік инвестициялар үлесіне тиесілі
екендігіне келіп саяды.
Қазақстанның мұнай саласының басты проблемасы болып оның тежелген
дамуы, рентабельдік экспорттың көлемінің шектелуі болып отыр.
Қазақстанның мұнайының экспортының шамамен 80 пайызы мұнай құбырлары
бойыншав жүзеге асырылады, 13 пайызы темір жол көліктерімне тасымалдауға
тиесілі және тағы 7 пайызы су көліктерімен тасымалданады. Ресейдегі сияқты
Қазақстанда мұнайқұбырлы көлік қызметтерінің монополисті болып
Қазмұнайгаз мемлекеттік компаниясы саналады, ол үш жеке және практикалы
түрдегі өзара бір бірімен байланысты емес бөліктерден тұрады: Батыс
(орталық қаласы Ақтау), Шығыс (Павлодар) және Солтүстік (Ақтөбе).
Тіркеуші рольді мұнай тасымалдау пайдасының шамамен 80 пайызын алып
келетін Батыс жүйесі атқарады. Ол республиканың негізгі экспорттық
магистралінен тұражды (мұнай тасымалдау бойынша): Өзен – Құлсары – Атырау –
Самара. Бұл бағыттың босату қабілеті жақында жылына 10,2 млн тоннадан 15
млн тонна мұнайға дейін өсті. Батыс жүйесіні пайданың едәуір бөлігін
сонымен қатар Қаламқас – Қаражамбас – Ақтау құбыры береді, ол кен орнын
теңіздік терминалмен каспий порты Ақтауда қосады. Шығыс тасымалдау жүйесі
батыс сібір мұнайын Шымкент, Павлодар мұнай өңдеу зауыттарына жеткізіп беру
үшін салынған мұнай құбырын эксплуатациялайды. Бүгінде ресейлік мұнай осы
тармақ бойынша тек Павлодар МӨЗ жеткізіледі. Шымкен зауыты негізінен
қазақстандық мұнаймен жұмыс істейді. Одан басқа, шығыс тсымалдау жүйесінің
құрамына Атасу қаласындағы эстакада кіреді, ол арқылы мұнай темір жол
бойынша солтүстік Қытайға жеткізіледі. Қазмұнайгаздың солтүсчтік филиалы
Жаңажол – Кенқияқ – Орск құбыры бойынша ақтөбелік кен орындарын Ресейлік
Орскі МӨЗ – мен қосады.
Барлық қазақтандық мұнайды экспортқа шығарудың жолдардың негізгі
кемшіліктері болып Ресейге тәуелділік және жоғары көліктік шығындары болып
есептеледі. Қазақстандық мұнайларды өндірушілерден шекараға дейін жеткізу
оларға мұнай тоннасына 15 тен 25 дейін АҚШ долларына шығындалуына алып
келеді. ресейлік өндірушілермен салыстыру үшін мұнайды Ресей бойынша
шекараға дейін тасымалдау мұнай тоннасына 14-15 АҚШ долларына түседі.
Қазақстандық мұнайды Ресей арқылы олардың ТРанснефти жүйесімен
тасымалдау олардың ресейлік әріптестерімен салыстырғанда қазақстандық
өндірушілерге 16 пайызға қымбатқа түседі. Олай болса, олар Ресейге
тоннасына тағы да 15-16 АҚШ долларын төлейді. Соның салдарынан
Қазақстандағы тсымалдау шығындарын қоса алғанда ресейлік жл арқылы
тасымалдау қазақстандық мұнайға тоннасына 30-41 АҚШ доларына түседі.
Бірақ соңғым жылдары жағдай Қазақстан пайдасына қарай өзгеруде: КТК
тасымалдау жүйесі Ресей территориясынан өткенінен қарамастан ТРанснефтиге
тәуелді емес. Мұнайды осы жүйе тасымалдау бойынша тариф мұнай тоннасына бар
жоғы 26-32 АҚШ долларын құрайды.
Қазақстандық Каспий шельфінде жаңа болашағы жарқын кен орындарының
ашылуы Ресейде айна өтетін жаңа тасымалдау жолдарын құру мүмкіндігін
қарауға қайта орылуға себеп болып отыр. Каспийдің Азербайжандық шелфінде
сәтсіз бұрғылаудан кейін Үлкен азербайжандық мнайды экспортту жобасы жаңа
сапада қайта құрылуда. Енді Баку-Тбилиси – Жейхан құбырының құрылысы қуаты
50 млн тонна құрай отырып Үлкен каспий мұнайын азербайжандық сонымен
қатар қазақстандық мұнайларды әлемдік саудаға жеткізіп беру үшін
қолданылатын болады.
Соңғы жылдары Каспий төңірегінен (және олар оннан аса жасалды) мұнайды
экспорттаудың жаңа жобалары нақты жарқын болып отыр.
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жобада келесі нормативтік құжаттамаларға нормативтік
сілтемелер келтірілді:
ГОСТ 22387.2-77. Углеводородные газы. Метод определения содержания
сероводорода.
ГОСТ 3900-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения плотности и
относительной плотности пикнометром.
ГОСТ 19132-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения коксуемости.
ГОСТ 511-82. Метод определения октанового числа.
ГОСТ 19121-73. Нефть и нефтепрдукты. Метод определения содержания серы
сжиганием в лампе.
ГОСТ 6321-69. Нефть и нефтепрдукты. Испытания на медной плстинке.
ГОСТ 20287-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
застывания.
ГОСТ 38.153-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 2477-65. Нефть и нефтепродукты. Метод определения цетанового
числа.
ГОСТ 3122-67. Нефть и нефтепродукты. Метод определения содержания
воды.
ГОСТ 4039-49. Бензины. Метод определения индукционного периода.
ГОСТ 33-82. Нефть и нефтепродукты. Метод определения кинематической
вязкости.
ГОСТ 6258-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения условной
вязкости.
ГОСТ 3900-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения плотности.
ГОСТ 20287-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
застывания.
ГОСТ 4333-87. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
вспышки в открытом тигле.
ГОСТ 6356-75. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
вспышки в закрытом тигле.
ГОСТ 2177-82. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 11011-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 5985-79. Нефть и нефтепродукты. Метод определения кислотности и
кислотного числа.
СН-245-71. Санитарные нормы проектирования промышленных предприятий.
СН и П ІІ-90-90-81. Производственные здания промышленных предприятий.
Нормы проектирования.
СН и П ІІ-92-76. Вспомогательные здания и помещения промышленных
предприятий.
СН и П ІІ-33-75. Склады нефти и нфтепродуктов. Нормы проектирования.
СН и П ІІ-33-75. Отопление, вентиляция и конденсирование воздуха.
Нормы проектирования.
СН и П ІІ-2-80. Противопожарные нормы проектирования зданий и
сооружений.
СН и П ІІ-89-80. Генеральные планы промышленных предприятий. Нормы
проектирования.
ГОСТ 12.2.020-76.Электрооборудование взрывозащищенное.
ГОСТ 12.2.021-76. Электрооборудование взрывозащищенное.
ГОСТ 12.1.005-76. Воздух рабочей зоны. Общие санитарные –гигиенические
требования.
ГОСТ 12.1.021-80. Пожарная безопасность.
Анықтама
Сутекті газдың берудің жиілігі (немесе рециркуляциялаудың жиілігі)
деп 00С температурада және 0,1 МПа қысымдағы сутекті газдың көлемі және
реакторға келіп түсетін 200С температурадағы шикізат көлемінің қатынасын
айтады.
Карбюраторлық отындар – авиациялық және автомобильдік отындар,
тракторлы керосин ұшқыннан тұтанатын қозғалтқыштар үшін аранлады.
Детонация деп – қозғалтқыштағы отыннның ерекше қалыпты емес жану
сипатын айтды, мұнд жұмысшы қоспаның белгілі бір бөлігі ғана ұшқыннан
ттанғаннан соң қарапайым жылдамдықпен қалыпты жанады.
Октандық сан дегеніміз – сынаудың стандартты шарттараыдағы сыналуыш
отынның детонациялық тұрақтылығы бойынша эквивалентті изооктанның (2,24 -
триметилпентан) гептанмен қоспасының процентіне санды тең болатын
детонациялық тұрақтылықтың шартты өлшем бірлігі болоып табылады.
Индукциялық кезең дегеніміз – бензин сынау шарттарында бомбада 7
кгссм2 оттегі ысымында және 1000с температурада іс жүзінде оттегіні
сіңірмейтін уақытты айтады (минут).
Дизельдік отын - сығылу әсерінен жанатын дизльдер үшін арналған отын
болып табылады. Бұл топқа отындардың келесі топтары жатады.
Қазандық отын – локомативті газқұбырлы қозғалтқыштар үшін арналған
отындар және флотты және отындық мазуттар (Ф5, Ф12, 40, 100, 200 маркілі)
болып табылады.
Дистилляция немесе айдау деп бір бірінен, сонымен қатарбастапқы
қоспадан қайнау температураларымен ерекшеленетін өзара еритін
сұйықтықтардың қоспасын бөлу процесін айтады.
Ректификация деп қайнау температуралары бойынша бір бірінен
ерекшеленетін сұйықтықтарды булар және сұйықтықты көпретті және тікелей
жанастыру есебінен бөлудің диффузиялық процесін айтады.
Эвапорация дегеніміз – пеште немесе жылуалмастырғышта қыздырылған
қоспаны булы және сұйық фазаға мұнай өнімдеріне бір ретті буландыру процесі
болып табылады.
Байыту дегеніміз – конденсациялаудан кейін колоннаның жоғарғы
табақшалоарына қайтарылатын дайын өнімнің (ректификаттың) бір бөлігі болып
табылады.
Флегма дегеніміз – ректификациялық колоннаның қалыпты жұмыс істеуі
үшін колоннаның жоғарысынан үздіксіз төменде жатқан табақшаларға ағушы
сұйықтық болып табылады.
Гудрон – 5000С жоғары температурада айдалатын мұнайды айдаудан қалған
қалдық болып табылады.
Ашық мұнай өнімдері – тікелей АВТ ректификациялық колоннасынан,
гидротазалаудан, каталитикалық крекингілеуден және т.б. алынатын әлі
тауарлық өнім болвып есептелмейтін түссіздендірілетін керосиндер және
карбюраторлы, реактивті және дизельді отындар, бензин-еріткіштер болып
табылады.
АННОТАЦИЯ
Осы дипломдық жобада тақырып бойынша әдебиеттік шолу, өндіріс әдісін
және оның құрылыс орынын таңдау, шикізаттардың сипаттамасы және жобаланушы
қондырғының технологиялық схемасының суреттемесі келтірілген. Зауыттық
мәліметтер бойынша материалдық баланс құрастырылды. Метариалдық баланс
негізінде негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері жүргізілді.
Негізгі және қосымша жабдықтар таңдалып алынды. өндірістің аналитикалық
бақылануы келтірілді. Қондырғының негізгні блоктары автоматтандырылды.
Жобада қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және
тіршілік қауіпсіздігі және азаматтық қорғаныс бойынша сұрақтар мен шаралар
қарастырылды. Қондырғының техника-экономикалық көрсеткіштері есептелді.
Жобада 47 кесте бар. Графикалық бөлім 7 А1 форматында келтірілген.
ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ
Мұнайлы газдар соңғы жылдары мұнай химиясы өнеркәсібі үшін маңызды
шикізат болып отыр. Кен орындарында өндірілетін және мұнай өңдеу
процестеріндегі өңделетін газдардың көлемі, сонымен қатар имотор майларының
сапасына қойылатын талаптардың жоғарылығы және мұнай химиялық өнеркәсіп
үшін көмірсутекті шикізаттардың әртүрлілгіне деген қажеттілік – міне осының
барлығы қолда бар процестерді стимулдауды және көмірсутекті газдарды өңдеу
процестерінің жаңа жоғары тиімділіктілерін жасауды қажет етеді.
Мұнайхимиядлық өнеркәсіптің прогрестері газ бөлу процестерін
интенсификациялаумен өте тығыз байланысты. Газ тәрізді парафиндер (метан,
этан, пропан, бутан және пентандар), олефинд және диенді көмірсутектер
елдің халық шаруашылығы үшін қажетті өнімдерді алу үшін шикізат болып
табылады. Бұлар – спирттер, қышқылдар, альдегидтер, оксиндер, пластикалық
массалар, синтетикалық каучуктер, талшықтар, жуғыш заттар болып табылады.
Осыған байланысты соңғы жылдары, көмірсутекті мұнайхимиялық өнімдерді
максималды шығаруды қамтамасыз ететін және олардың өзіндік құнын
төмендететін, жоғары дәрежедегі таза өңделетін газды фракциялардың
ассортиментін едәуір кеңейтуге алып келетін газ бөлу процестерін құру
қажеттілігі туындауда.
Көмірсутеті газды қоспаларды бөлудің жалпы схемасы келесі блоктардан
тұрады:
- газды қоспаларды салқындату және кептіру, компримирлеуден тұратын
шикізаттарды дайындау;
- газды қоспаларды бөлу;
- көмірсутекті фракцияларды немесе дербес компоненттерді стандарт
сапасы талаптарына дейін тазалау.
Көмірсутекті газ компримирлеу блогында жұмысшы қысымға дейін
төмндетіледі, ол тасымалдау шарттарымен және келесі одан ары қарай өңдеу
шарттарымен анықталады. Газды қоспаны компримирлеу кезінде ауыр жоғары
қайнайтын компоненттер және су бастапқы газ құрамынан конденсацияланады
және қоспадан шығарылады. Сғылған газды қоспа күкіртсутекті және көміртегі
қос тотығын аластату үшін тазалау блогына бағытталады және одан соң
кептіріледі.
Егер газ бөлуді төмен температуралы әдстермен жүргізтін болса,
онда,газды қоспаны салқындату блогында жұмысшы температураға дейін
салқындатамыз. Дайындалған газды қоспа көмірсутектерді фракцияларды бөлу
немесе жеке газды компоненттерге бөлу үшін жіберіледі.
Газдың тасымалдануының оптималды қысымы немесе газдарға бөлудің
технологиялық процесінің оптимальды қысымы шикізаттың құрамымен, мақсатты
өнімдерд алу тереңдігімен, бөлу әдісімен анықталады. Ректификациялық
әдістермен бөлу кезінде газды қоспаның қысымының жоғарылауыарнайы
салқындату циклдарының санын азайтады және сәйкесінше энергия шығынын
төмендетеді. Белгілі бір қысымда газды компримирлеуге жұмсалатын
энергетикалық шығындардың жалпы сомасы және хлодагенттердің өндірісі
минимальды болады. Бұл қысым сонымен қатар сол компиримирленуші газ
қосчпасы үшін де оптимальды болып табылады. Газдарды сығу компрессорлы
машиналарда жүзеге асырылады.
Әртүрлі кен орындарындағы газдардағы көмірсутект емес компоненттердің
мөлшері кең интервалдарда тербеледі. Мұнйзауыттық газдарда күкіртсутектен
басқ көміртегі қос тотығы, ацетиленді және диенді көмірсутектер, күкірттң
ароматтықосылыстар, оттегі, көміртегі тотықтары және су болуы мүмкін.
Күкіртсутек, көміртегі қос тотығы және көмірсутектер ылғал атысында
кристалогидраттар түзеді. Күкіртсутектің кристаллогидраттары 3,5-4,0 МПа
қысымда, 0-50С температурада түзіледі және концентрациясы 4 моль. %
құрайды.
Газофракциялаушы қондырғыларда газды қоспалардан моноэтаноламин
ерітінділерпімен күкіртсутекті абсорбциялану әдісі таралған. Күкіртсутекті
бөліп алу тереңдігі оның шикізаттағы бастапқы мөлшеріне 99 пайыз құрайды.
Әдістің қарапайымдылығы және аппаратуралық безендірудің компактілігі оны
өнімділігі жоғары қондырғыларда жүргізуге мүмкіндік береді.
Моноэтаноламиннің күкіртсутекпен әрекеттесуінде келесідей қосылыс
түзіледі:
2НОСН2СН2NH2 + H2S → (HOCH2 CH2NH3)2S + H2S → 2(HOCH2CH2NH3)HS
Күкіртсутектің моно- және диэтаноламин еріткіштерінде ерігіштігі Н2S
газдағы парцияалды қысымының жоғарылауы кезінде жоғаылайды. Абсорбция
температурасының және моноэтиноламин ерітіндісінің концентрациясы
жоғарылағанда H2S ерігіштігі төмендейді.
Көміртегі қос тотығының моноэтаноламинмен рекеттесуінде химиялық
активтілікті амин тобы көрсетеді және сулы ортада моноэтанол амин карбнаты
түзіледі. Моноэтаноламинің алынған карбонаты көміртегі қос тотығының ағы
бір молекуласын өқосып алуға бейім, және нәтижесінде моноэтаноламиннің
бикарбонаты түзіледі:
СО2 + 2НОСН2СН2NH2 + H2O → (HOCH2 CH2NH3)2 CO3 + CO2 + H2O →
2HOCH2CH2NH3HCO3
Моноэтаноламинмен абсорбциялауды көбінесе отырғызушы абсорберлерде
жүргізеді.
Газдарды күкіртсутектерден бұлай тазалауды сілтімн өңдеу арқылы
жүргізуге болады, мұнда сонымен қатар көміртегінің қос тотығы да
аластатылады:
NaOH + RSH → NaSR + H2O
Сілтімен ұзақ уақыт жанасуда болғанда, әсіресе оттегі немесе көміртегі
қос тотығы қатысында меркаптандар дисульфидтерге тотығады
4→→→→
4RSH + O2 → R – S – S – R + 2H2O
одан ары қарай сульфоқышқылдарға айналады.
Газ құрамындағы RSH сілтілерде жоғары емес температурада 200С және
1МПа дейінгі қысымда жақсы ериді. Сілтінің жұмсалу шығыны 1000 м3 мөлшерге
меркаптан концентрациясы онда 0,1-0,3 пайы болғандам 1-3 кг құрайды.
Сұйықтық және газ арасында интенсивті жанасу болу үшін сілтіні әдетте
сұйықтық : газ қатынасын ұстай отырып артық мөлшерде 0,0001 м3 етіп алады.
Сілті күкірттің басқа қосылыстарымен әрекеттесетіні анықталған, мысалы
күкіртсутекпен және көміртегіні күкірт тотығымен:
СS + 2NaOH → COS + Na2S + H2O
COS + 4NaOH → Na2S + Na2CO3 + 2H2O
Өндірістік практикада күкіртсутекті, көміртегі қос тотығын және
күкірттің органикалық қосылыстарын аластату процестерін бірге жүргізеді.
Көмірсутекті газдардың күкірт қосылыстарынан және көміртегі қос тотығынан
тазартылуының келесі әдістері болуы мүмкін:
1. Моноэтаноламинді тазалау көміртегі қостотығының қалдық мөлшері 0,2-
0,002 пайыз және күкіртсутекті мөлшері 20-50 мгм3 құрайтын тазалықтағы
газды алуға мүмкіндік береді;
2. Сілтілі тазалау – 0,0005 пайыз көміртегі қос тотығы және 1 мгл
күкірт сутек қалдық мөлшері бар газдарды алуға мүмкіндік береді;
3. СО2, Н2S және күкірттің органикалық қосылыстарының төмен
температуралы абсорбциясы метил спиртімен 1-3 МПа қысымда және -30 дан -70
дейінгі температура аралығында жүргізіледі, және алынған газ құрамында 1-
1,5 пайыз көміртегі қос тотығы және 1 мгм3 күкірт қосылыстары болады;
4. СО2, Н2S газды қоспадан цеолиттермен СоА абсорбциясы.
Газды қоспаларды біріктірген тазалау көп жағдайда ГФҚ технологиялық
схемасын қарапайым етеді және эксплуатациялық шығындарды төмендетеді.
Ректификациялаудан алдын әдетте күікрт қосылыстарының және көміртегі қос
тотығының негізгі бөліктерін аластатады. Терең тазалауды жеке көмірсутекті
фракциялар үшін немесе дербес компоненттерді оларды химиялық өңдеуден алдын
тазалауға қолданады.
Ректификация газды қоспаларды бөлудің аяқтаушы сатысы болып табылады.
Ол жоғары дәрежедегі тазалықтағы дербек көмірсутектерді алу үшін
қолданылады. Газдар қоспасын компоненттерге бөлу қиын болғандықтан, газ
бөлудің қазірде бар схемаларына гадан конденсационды-компрессионды немесе
абсорбциялық әдіспен бөлінген сұйықтықты қосады. Сұйылтылған газдарды
ректификациялаудың ерекшелігі – қайнау температурасы бойынша жақын
өнімдерді бөлудің қажетті және жоғары дәрежедегі тазалықты тауарлық
өнімдер алу болып табылады. Сұйылтылған газдардың ректификациясы
колонналардағы жоғарылатылған қысыммен ерекшеленеді, себебі мұнда байытуды
құру үшін ректификациялық колоннаның жоғарғы өнімдерін қарапайым сулы және
ауалы салқындатқыштарда жасанды мұздықтан қащпай конденсациялау қажет
болады. Конденсациялау үшін мысалы, изобутанды 400С температурада, бутанды
колоннаның рефлюксті ыдысында қысымды ұстап тұру қажет және колоннаның
өзінде 0,52 МПа болуы қажет.
Ректификациялық колорннаның схемасы және жеке компоненттердің бөліну
тәртібі бастапқы қөоспаның құрамына, өнімдердің қажетті тазалығына және
алынатын фракциялардың санына байланысты болады.
Зауыттық тәжірибеде көбінесе көміртегі атомдары саны бойынша
фракцияларды бөлумен шектеледі. Жасанды газдар мұнда метанға, этан-
этиленге, пропан-пропиленге, бутан – бутиленге және пентан амиленді
фракцияларға фракцияланады. Бірақ органикалық синтездің өз уақытылы дамуы
газщдарды тек көміртегі атом ссаны бойынша бөлу емес, сонымен бірге әрбір
фракцияны дербес компоненттерге бөлу талабын алға қойып отыр.
Ректификациялау жолымен газдарды фракцияларға бөлу кейбір
ерекшеліктермен сипатталады. Басты полкты бөліктеп конденсациялаудың
қажеттігі ректификациялаудың қысыммен жүзеге асыруға мәжбүр етеді, ол
неғұрлым жоғары болатын болса, солғұрлым басты полан жеңіл болады. Бірақ
жоғарылатылған қысым бөлуді қиындатады. Мысалы, пропан + изобутан бинарлы
қоспасы үшін сол температурада және 1 МПа қысымда салыстырмалы ұшқыштық
L=1,9 құрайды, яғни бөлу жеңілдейді.
Газдың келесі компоненттерін қолдану оларды жеткілікті анық бөлуді
және потенциалдан жоғары таңдап алуды талап етеді, сондықтан ГФҚ колоннасы
табақшалардың үлкен санынан құралады. Колонналардағы булардың мүмкіндік
жылдамдығы табақшалардан ағып түсетін және сол қимада жоғары көтерілетін
булардың ыстық фигмасының тығыздықтары айырымының функциясы болып табылады.
Қысымның 1-2 МПа дейін жоғарылауы булардың тығыздығын сәйкесінше 10-20 есе
жоғарылататын болғандықтан, булардың ГФҚ мүмкін болатын жылдамдығы 0,2-0,25
мс шамадан аспайды.
ГФҚ алынатын өнімдердің сапасын анықтаушы факторлардың бірі болып
жанасу тәсілін дұрыс таңдау және оның конструктивтік безендірілуі болып
табылады. өндірісте ректификациялық табақшалардың әртүрлерін қолданады, ол
технологиялық міндеттердің көптүрлілігімен және химиялық процестердің
дербестілігімен түсіндіріледі. Жанасу құрылғылары интенсивті жылуды және
булы және сұйәық фазалардың массаалмасуын қамтамасыз етуі қажет, сонымен
қатар гидравликалық кедергі ауданы бойынша бірдей және жоғары болмауы
қажет. Газ бөлу технологиясында дөңгелек қалпақты, қалақты және S – тәрізді
элементті, жабылмалы, торлы, ағынды және сымды торлы типті табақшалар
кеңінен таралған. Табақшалардың әртүрлі типтерін пайдаланудың салыстырмалы
тиімділігін есептеудің келітірілген нәтижелері және олардың сипаттамалары
ГФҚ ең кең таралған әртүрлі диаметрлі ректификациялық колонналары үшін
арналғандарының кейбір түрлері төмендегі 1 кестеде келтірілген.
Кесте 1. Ректификациялық табақшалардың әртүрлі типтерінің
сипаттамалары
Табақша БулардыңБулардың ГидравлТұрақты Жұмыстың Салыстырмал
типтері өту салыстырмалы икалық жұмыс салыстырмалы құны
жолдары максималды кедергідиапазоны
үшін мүмкіндік лері, ы тиімділігі
еркін жылдамдықтары МПа
қима
ауданы
Қалпақшалы -
табақшалар
- котульды - 1,0 0,001 3,5 1,00 1,00
- S тәрізді 0,08-0,11,0 0,001 1,5 1,00 0,67
2
Торлы 0,1-0,3 1,3 0,0004 1,8 0,75 0,50
Клапанды 0,06-0,01,2 0,0008 4,0 1,10 0,65
7
Диаметрі 2-4 м құрайтын колонналар үшін
Мұнайөңдеуші зауыттардың техника-экономикалық көрсеткіштерінің сөзсіз
жоғарылауы ірілетілген және комбинирленген қондырғылардың құрылуымен тығыз
байланысты. Мұнайды әртүрлі қондырғыларда өңдеу кезінде газдардың едәуір
мөлшері түзіледі (шикізат мөлшеріне 10 пайызға дейін), олардың құрамы кең
аралықта тербелуі мүмкін.
Ертеректе мұнай өңдеуші зауыттардың конструкцияларында параллельді
жұмыс істеген біртипті қондырғылардың бірнешеуін орналастыру құүбырлардың
күрделі желілерін, ГФҚ сұйық кмірсутектерді және газдарды айдауды,
тасымалдауды және жинауды қамтамасыз ететін аралық ыдыстар және сораптардың
күрделі желілерін құруды қажет ететін. Сол схемаға өнімділігі жылына 6 млн
тонна мұнай құрайтын ірілетілген және комбинирленген қондырғыларды
енгізуден соң қондырғыларды орнату схемасы, соның ішінде ГФҚ орналастыру
схемасын күрт өзгертіп жіберді.
Көмірсутекті газды қоспа компримирлеу блогында жұмысшы қысымға дейін
төмендетіледі, ол тасымалдау шарттарымен немесе келесідей өңдеу шарттарымен
анықталады. Газды қоспаны компримирлеу кезінде ауыр жоғары қайнайтын
компоненттер және су бастапқы қоспадан конденсацияланады және қоспадан
бөлінеді. Сығылған газды қоспа тазалау блогына күкртсутекті және көміртегі
қос тотығын аластату үшін бағытталады және одан соң кептіріледі.
Егер газды бөлуді төмен температуралы әдістермен жүргізетін болса,
онда газды қоспаны салқындату блогында жұмысшы температураларға дейін
салқындатады. Дайындалған газды қоспа көмірсутекті фракцияларды бөлу үшін
немесе жеке компонентерді бөлу үшін бағытталады.
Газды тасымалдаудың оптимальды қысымы немесе процестің оптимальды
қысымы шикізаттың құрамымен, мақсатты компоненттерді бөліп алу
тереңдігімен, бөлу әдісімен анықталады. Газды қоспаның қысымының жоғарылауы
ректификациялық әдіспен бөду кезінде арнайы салқындату циклдарының санын
азайтады және сәйкесінше энергия шығынын төмендетеді. Белгілі бір қысымда
газды компримирлеуге жұмсалатын энергетикалық шығындардың қосындысы және
хлодагенттердің өндірісі минимальды болады. Бұл қысым сонымен қатар сол
компримирленуші қоспа үшін оптимальды болып саналады. Газдарды сығу
компрессорлы машиналарда жүзеге асырылады.
Әртүрлі кен орындарындағы газдар құрамсында көмірсутекті емес
қоспалардың мөлшері кең аралықта тербеледі. Мұнайзауыттық газдарда
күкіртсутектен басқа көміртегі қос тотығы, сонымен қатар ацетиленді және
диенді көмірсутектер, күкірттің ароматты қосылыстары, оттегі, көміртегі қос
тотығы және су болуы мүмкін.
Зауыт құрылысын жобалауда қондырғыларды орналастыруды, соның ішінде
гады фракцияларға бөлу қондырғысын орналастыруға жоғары көңіл бөлген жөн.
Атап өтетін жағдай, қуаттылығы аз өз алдына жеке тұрғызылатын қондырғылар
артық жылуға ие болады, оларды ГФҚ қолдануға болады. Бірақ қондырғылардың
зауыттың үлкен территориясында орнадластырылуы есебінен жылуды аластату
едәуір шығындармен байланысты болады. Комбинирленген қондырғыларда
технологиялық ағымдардың жылуын аластатудың жоғары тиімді жүйелерін құруға
мүмкіндік бар.
ГФҚ схемаларындағы ең қажетті және басты кезеңдердің бірі
шикізаттарнды деэтанизациялау болып табылады. Анағұрлым жңіл компонентті
шикізщаттарды көмірсутектерден бөлу және кестелер мәліметтеріне сүйене
отырып торлы табақшалар бос қиманың ең үлкен алаңын алатынын ескеру қажет,
сондықтан басқа тең шарттарда олар жоғары өнімділікке ие болады. Күштердің
тербелулеріне ең сезімталдық торлы табақшаларда болады, клапандылар
күштердің өзгеруінің жоғары диапазонында тұрақты жұмыс істемейді, олар
капиталды бір мезгілдік шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді. Бірақ
торлы типтегі табақшаларды қолданудан қашудың қажеті жоқ, себебі олар
дайындауда қарапайым және анағұрлым арзан түседі. ГФҚ ректификациялық
колонналарының эксплуатациялық көрсеткіштерін торлы және қалпақшалы
табақшалармен салыстыру торлы табақшалардың жұмысының жғары тиімділігін
дәлелдейді (кесте 1). Клапанды табақшаларды 97 пайыздан жоғары негізгі
өнімдерден тұратын көмірсутекті фракцияларды алу үшін қолданады. Тазалық
дәрежесі 93-95 пайыз құрайтын фракцияларды өңдеуде торлы табақшаларды
қолдануға болады.
Торлы және қалпақшалы табақшалардың ГФҚ колонналарында жұмыс істеуінің
салыстырмалы көрсеткіштері
Кесте 2. Салыстырмалы көрсеткіштер
Колонна ТабақшаларӨнім құрамы, %
саны
С3Н8 Изо С3Н8С4Н10 Изо С5Н10
С4Н10
Пропанды 80 92,4 5,23,4 2,41,4 - -
95,2
Изобутанды 160 2,51,3 93,6 3,31,8 0,30,5 -
96,8
0,50,2 2,92,4 95,296 0,31,1 -
Изопентанды 160 - - 0,50,3 96,4 3,12,9
96,8
• - колоннаның жоғарғы өнімі
• ** - колоннаның төменгі өнімі
Деэтанизациялау процесінің қиындығы деэтанизатор жоғарғысындағы
булардың конденсациясының температурасының құрғақтығынан тұрады. ЛК-6у
қондырғысының құрамына кіретін ГФҚ жобалық схемаларында деэтанизатор
жоғарғы бөлігінен буларды конденсациялау үшін аммиакты тоңазтқыштарды
пайдалану қарастырылады. Деэтанизаторларды аммиакты салқындату схемасымен
эксплуатациялау төмендетілген температураларда кристаллогидраттар түзумен
байланысты бірқатар кемшіліктерге алып келді. Схемадан аммиакты
салқындатуды алып тастау және сол арқылоы процеске жұмсалатын
энергошығындарды төмендету үшін деэтанизаторды байлау тәсілін қолданған
жөн, ол схема 1 суретте көрсетілген. Бұл схема бойынша шикізат екі ағынға
бөлінеді, бір ағыны деэтанизатор төбесіне барып түседі, ал екіншісі –
колоннаның ортасына келіп түседі. Шикізаттың жоғарғы ағыны тоңызтқышта 350С
температураға дейін салқындатылып байыту үшін қлданылады және адсорбент
ролін атқарады. Бұл деэтанизаторлардың жұмысын жақсартуға мүмкіндік береді,
сонымен бірге өзкезігінде бұл схема бірқатар кемшіліктерге ие, атап айтатын
болсақ – құрғақ газдармен көмірсутектердің әкетілу мөлшері жоғары және
жеңіл шикізаттарды өңдеген жағдайда өте жоғары болады, және
деэтанизатордағы қысымның жоғары болу есебінен колоннаны қыздыруға
жұмсалатын жылу шығыны едәуір жоғары болады (2,5 – 3 МПа).
Жүргізілген талдаулар ректификациялық колонналарды, яғни ұқсас
табиғаттағы қоспаларды бөлуге арналған ректификациялық колонналарды
жасаудағы негізгі бағыт оларды байлау тәсілдері болып табылатынын көрсетті.
Ол колонна жоғарғы бөлігінің буларынан мақсатты компоненттеғрді
абсорбциялау әдісін пайдалану, оны анағұрлым ауыр компоненттермен
араластыру және кңелесідей салқындату және сепарациялау болып табылады.
Эеэтанизатор буларымен араластыруға түсетін компоненттер ретінде
әртүрлі қоспалар қолданылуы мүмкін. байлаудың аталып отырған схемасы келесі
төмендегі суретте көрсетілген.
Сурет 1. Деэтанизаторды байлау схемасы
1 – деэтанизатор; 2 – тоңызытқыш; 5 – сепаратор, 4 – сорап; 1 – құрғақ
газ.
Схеманың маңызды артықшылығы болып колоннадағы қысымды 2,5 МПа – дан
1,6 – 1,4 МПа дейін төмендету мүмкіндігі болып табылады, көмірсутектеодің
массасы жоғары болғанда құрғақ газ мөлшеріне 30 проценттік массадан
аспайтын болады. Бұл жеңіл шикізатты өңдеген жағдайда энергошығындарды 17,5
пайызға, ауыр шикізаттарды өңдегенде 30 пайызға ГФҚ бар деэтанизациялау
схемасымен салыстырғанда төмендетуге мүмкіндік береді, мұнда потенциалдан
пропанды жоғары мөлшерінде (96 пайыз) теріп алу мүмкіндігі сақталады. Өз
кезегінде б схемасы өте жоғары капиталды шығындармен ерекшеленеді – мұнда
сепаратор 3, сорап 4 орнатылады және тоңазтқыш беті ұлғаяды.
Газбөлудің мембраналық тәсілдері
Қазіргі уақытта газ бөлудің мембраналық тәсілдері кең қолданысқа ие
болып отыр, және газды қоспаларды сепарациялаудың дәстүрлі әдістерімен
бәсекелестікке түсуде, оларды атап айтатын болсақ; абсорбция, адсорбция,
криогенді техника. Гады қоспаларды мембраналы сепараторларда бөлу іс
жүзінде энергия тұтынбастан жүреді және дербес газды компоненттердің
мембрана арқылы әртүрлі өту қабілеті әсерінен жүзеге асырылады. Мұнда
қандай да бір реагенттер қолданылмайды және жанама және сыртқа
аластатылатын ағындар түзілмейді. Мембраналақы сепараторлар қарапайым және
компактілі, қозғалмалы түйіндері жоқ, оператордың үнемі қадағалап отыруын
талап етпейді, зиянды тастандылар түзбейді, стационарлы жұмыс режиміне
жеңіл және тез ауыса алады. Кемшіліктері: заманға сай мембраналар әлі күнге
газ бөлудің ейбір маңызды жағдайлары үшін жарамсыз болып табылады, мысалы,
С2 – С3 көмірсутектерін бөлу үшін. Азот және оттегіні бөлу кезіндегі
талғамдығы төмен, мембраналардың термотөзімділігі төмен (100-1100С жоғары
температура үшін жарамсыз). Мембраналардың бұл сұрақтары көптеген
фирмалармен зерттелген. Жаңа мембраналық полимерлерді жасау бойынша
жұмыстар қарқынды жүргізілуде. Тойбо фирмасы жоғары термотөзімділіккн ие
полисульфонамидтердің жаңа түрлерін жасап шығарды. Активті тасымалдаушыға
ие мембраналарға деген сенім аса жоғары болып отыр, оларда мембрана арқылы
газды компоненттердің өтуін үдету үшін яғни төмен өту қабілетінмен
сипатталатын шығарылушы компонент тасымалдаушы ретінде енгізіледі. Оттегі,
көміртегі қос тотығы, көміртегі тотығы, күкірт тотығы және күкіртсутек үшін
тасымалдаушылар анықталған.
Газ бөлудің комбинирленген схемасы, мембраналы газо сепараторлармен
қатар дә!стүрлі әдістер – абсорбция, адсорбция, криогенді бірге
қолданылатын схемалар өзіне үлкен назар аударады деген сенімділік бар, ол
бірқатар жағдайларда нақты газды қоспаны бөлу мәселелерн үнемді шешуге
мүмкіндік береді.
өнертабыс ЛК-6у қондырғысына енгізілуі мүмкін. газдарды өткзу
құрылғысы тамшұрушы ретінде жұмыс атқарады. Тамшы ұрушы шикізаттыенгізу
түйіні астына орналастырылады. Сепарациялау тиімділігін жоғарылату
мақсатында пакеттердің әрбір қабаты бір бірінің астына параллельді
орналастырылады. Газ ағыны аластатылушы сұйықтық тамшыларымен бірге көп
қабатты пакеттер түрінде орындалған еңісті сепаратор элементтері арқылы
өтеді. Мұнда сұйықтық тамшылары ұсталып, ауырлық күші әсерінен үйкеліс
күшін және қарсы газ ағынының кедергісін жеңе отырып іріленеді, одан соң
еркін еңісті жолдар арқылы желобтарға таралады. Енгізу нәтижесінде
ректификациялау анықтығы жоғарылайды, бу шығыны 1 пайызға төмегндейді. Бұл
құрылғы МӨЗ – на енгізілген, экономикалық тиімділігі – 74,3 мың теңгежыл
құрайды.
Сурет 2. Газды тазалау үшін арналған құрылғының схемасы.
1 – торлы пакеттер түріндегі сепарациялаушы элементтер; 2 – аналық
пакеттерді бір-бірімен қосушы құүрылғы; 3 – пакеттердің төменгі бұрыштары
астына орнатылған желобтар.
Мұнай өңдеуде және мұнайхимиясында масса аламасу жабдықтарының үлесі
80 пайыздан асады. Олардың тиімді жұмыс атқаруына материалды, энергетикалық
және еңбек шығындары, мұнай өнімдерінің сапалары тікелей байланысты болады.
Қндіріс әдісін және оның құрылыс орнын таңдау
Өнімділігі 440000 тоннажыл құрайтын Газ фракциялау қондырғысын
жобалау дипломдық жобасында ТМД және шет ел қондырғыларының технологиялық
деңгейлері және сонымен қатар Қазақстан Республикасы территориясында
орналасқан мұнай өңдеу зауыттары құүрамына кіретін қондырғылардың
технологилық деңгейлері және жағдайлары туралы матриалдар талданды. Газ
фракциялау қондырғыларында пропан, бутан, изобутан, Н-бутан және С5 жоғары
фракциялар газ фракцияларының алыну процестері жүзеге асырылатыны белгілі.
Сұйылтылған газдардың және дербес көмірсутектердің компоненттерін бөлудің
әртүрлі әдістері бар. Қазіргі уақытта өндірістік қолдануға тұрақсыз
бензинді бөлудің төрт әдісі ие болған: компрессорлық, абсорбциялық,
асорбциялық және төмен температуралы конденсация немесе ректификация.
Компрессорлық әдіс газдарды компрессорлармен сығуға және тоңазтқышта
салқындатуға негізделген. Газдарды сығу кезінде алынатын компоненттердің
парцияалды қысымы осы компоненттердің қаныққан буларының қысымына дейін
жеткізіледі, мұнда олар булы фазадан сұйық фазаға ауысады, яғни тұрақсыз
бензин түріне өтеді.
Қағида бойынша қысым жоғарылағанда және температура төмендегенді сұйық
фаза мөлшері артады. Мұнда конденсацияланушы көмірсутектер басқалардың,
анағұрлым жеңіл компоненттердің сұйық фазаға өтуін жеңілдетеді, себебі
соңғылары сұйық компоненттерде ериді. Оптимальды қысым көптеген
факторлармен, соның ішінде бастапқы газдың құрамымен, мақсатты
компоненттерді бөлудің берілген тереңдігімен, сығу және салқындату
процестеріне жұмсалатын энергия шығындарымен анықталады. Көптеген ілеспе
газдар үшін берілген бөліп алу дәрежесін есекере отырып оптимальды қысым 2-
4 МПа арасында болады. Газдарды екі немесе үш сатылы компрессор көмегімен
сығады. Компрессорлық әдісті ауыр көмірсутектер мөлешгері 150 гм3 құрайтын
майлы газдарды бензиндеу үшін қолданылады. Егер ауыр көмірсутектердің
мөлшері көрсетілген шамадан аз болатын болса бұл әдіс үнемсіз болып
табылады. Ол пропанды фракцияны бөлудің қажетті жеткілікті дәрежесін
қамтамасыз ете алмайды. Пропанды фракцияны тереңдей алуды қамтамасыз ету
үшін компрессорлық әдіс басқа әдістермен, яғни төменде қарастырылатын
анағұрлым тиімді әдістермен бірге комбинирленген түрде қолданылады.
Газдарды бензиндеуді абсорбциялық әдісі ең кең таралған әдіс болып
табылады. Процесс газды қоспаның жеке компоненттерін сұйыөтықпен талғамды
сіңіруге негізделген. Абсорбцияны газ және сұйықтық арасындағы жанасуды
қамтамасыз ету үшін табақшалармен және насадкалармен жабдықталған колонна
аппараттарда жүргізеді. Абсорбцияны салыстырмалы төмен температурада 30-
400С және жоғары қысымда 1-5 МПа жүргізеді. Сұйылтылған газдардың алыну
дәрежесін жоғарылату үшін абсорбциялық – булату колоннасын пайдаланады.
Олай болса, абсорбциялық әдісті қолдану бастапқы шикізаттан 70-90 пайыз
пропанды, 97-98 пайыз бутанды, бүкіл пентанды және көптеп ауыр
компоненттерді бөлуге мүмкіндік береді.
Абсорбциялық әдіс кейбір газдардан, яғни ауыр көмірсутектер мөлшері 50
гм3 болатын газды қоспадан газды бензиндерді бөліп алу үшін қолданылады,
әдістің маңызы активтелген көмір, силикогель, молекулярлық елек сияқты
кеуекті денелердің өз беттеріне әртүрлі көмірсутектерді сіңіріп алу
қабілетіне негізделген. Абсорбцияланатын көмірсутектердің мөлшері адсорбент
табиғатына және адсорбцияланушы заттарға, газ құрамына, басқаша айтқанда
басқа компонентердің адсорбцияланушылығыны және температура мен процесс
қысымына байланысты болады. Температураның жоғарылауы немесе қысымның
төмендуі адсорбция процесіне кері әсерін тигізеді. Көбінесе адсорбциялы
бензиндеуді қоршаған орта ауа температурасында және 0,2-0,5 МПа қысымда
жүргізеді. Адсорбенттердің регенерациялануын газдармен үрлеу немесе бу
ағынымен жоғары температураларда және атмосфералық қысымда үрлеу арқылы
жүргізеді. Адсорбциялық әдіс газдардан 50 пайыз пропанды, 70-85 пайыз
бутанды және түгел дерлік 100 пайыз пентанды бөліп алуға мүмкіндік береді.
Қондырғылардың өнімділігінің төмендігі, күтім жасаудың күрделігіне
байланысты адсорбциялық әдісті бастапқы газда ауыр көмірсутектердің
концентрацияларының төмен болу салдарынан абсорбция қажетті бөліп алу
тереңдігін қамтамасыз ете алмаған жағдайда ғана жүргізеді. Адсорбциялық
әдістің артықшылығы болып төменгі қысым және ауыр көмірсутектерді бөліп
алудың мүмкіндігі есептеледі.
Газдарды төмен температуралы бензиндеу. Бензиндеудің төмен
температуралы әдістері ішінен өндірісте жекелеген және комбинирленген төмен
температуралы ректфикациялау әдістері кеңінен таралған. Төмен температуралы
конденсация әдісі бойынша адсорбенттермен кептірілген шикі газ минус 30-
400С температураға дейін салқындатылады және газосепараторға келіп түседі.
Оның жоғарғы жағынан газ шығып төменгі жағынан конденсат алынады. Сұйық
фаза ректификациялық колоннаға деэтанизациялау үшін өткізіледі, басқаша
айтқанда метан және этаннн арылу жүзеге асырылады. Деэтанизацияланған
қалдық газды бензин ыдысына не болмаса газ фракциялаушы қондырғыға (ГФҚ)
дербес көмірсутектерге бөліну үшін беріледі. төмен температуралы
конденсациялауда компрессорлық әдістегі сияқты бір ретті конденсация
жүргізіледі, айырмашылығы тек мұнда температура төмен болады.
Екі әдіс те өзінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне ие. Төмен
температуралы конденсациялаудың ректификациялаумен салыстырғанда
артықшылығы болып келесілер есептеледі:
1. газдың барлық көлемі емес оның тек конденсацияланған бөлігі ғана
ректификациялық колоннадан өтеді, ол бұл колоннаның диаметрін кіші
етуге мүмкіндік береді;
2. конденсаттағы метан және этанның млшері жоғары болмайды, сондықтагн
колоннаның жоғарғы бөлігіндегі температура анағұрлым жоғары болуы
мүмкін, яғни суық шығынын төмендетуге мүмкіндік береді;
3. капитал салымдары салыстырмаыл төмен болады. Төмен температуралы
ректификациялаудың артықшылығы келесілер: майлы газдардан мақсатты
көмірсутектерді бөліп алу тереңдігі жоғары; процесс иілімді, яғни
бейімделгіш; колоннаның жоғарғы жағындағы температураны өзгерте
отырып пропанды алу тереңдігін кең аралықта өзгертуге болады.
ГФҚ құрылысын салу орны Шымкент қаласы территориясындағы ЖШС Петро
Қазақстан болып табылады, ол Қазақстан Республикасының Оңтүстік батысында
Шымкент қаласынан қашық емес орында орналасқан. Жел бағыты Солтүстік
шығыста, ол санитарлы нормаларды, қала үстінде ауалық кеңістіктің тазалығын
сақтауға мүмкіндік береді.
Зауытты шикізатпен қамтамасыз ету негізінен Оңтүстік Торғай ойпатынан,
Қызыл Орда облысынан, сонымен қатар Батыс Қазақстан кен орындарынан жүзеге
асырылады.
Зауыт технологиялық булармен және электрэнергиясымен зауыт
территориясына қашық емес жерге орналасқан ТЭЦ-3 арқылы қамтамасыз етіледі,
ал сумен қамтамасыз етілу үшін жер асты суларын пайдаланады.
Зауытты инженерлі-техникалық жұмысшылармен және әртүрлі профильдегі
жұмысшылармен қамтамасыз ету М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
мемлекеттік университетінің Мұнай, газ және полимерлер технологиясы
кафедрасының тікелей қатысуымен жүзеге асырылады.
Олай болса, жобаланып отырған ГФҚ – ның құрылысының ЖШС Петро
Қазақстан схемасына орналасуы еліміздің дамуы үшін мақсатты және
экономикалық тиімді болып табылады.
3. Шикізаттардың және дайын өнімнің сипаттамасы
№ Аталуы Салалық немесе Тексеру үшін міндетті сапа Норма Дайындалатын
мемлекеттік көрсеткіштері өнімнің қолданылу
стандар, аймағы
техникалық шарт
нөмірі
1 2 3 4 5 6
1 АТ тұрақсыз басы Бастапқы шикізат. Мөлшері, %
салмақ
С5 және одан жоғары 70 жоғары емес
С6 және одан жоғары 27 жоғары емес
2 Майлы газ ЭЛОУ-АТ С5 және одан жоғары фракциялардың2,5 жоғары емес
қосынды мөлшері, %
3. Риформинг тұрақсыз С5 және одан жоғарылар мөлшері, 5 жоғары емес
басы салмақ %
4 200 секциясының С5 және одан жоғарылар мөлшері, 2,0 жоғары емес
көмірсутекті салмақ %
газдары
- тұрақтандыру газы Тығыздығы кгм3 1,5-2,0
- булату газы Пентан % 0,5
20446-90
5 Техникалық пропан 1. Компоненттердің массалық 0,013
үлесін, % Метан, этан және этилен
қосынды мөлшері
2. Күкіртсутектің, меркаптанды 0,0013
күкірттің мөлшері, жоғары емес
5а Пропан және 20448-90 1. Компоненттердің массалық Нормаланбайды
техникалық бутан үлесін, % Метан, этан және 60
қоспасы этилен, пропилен, бутан және
бутилен қосынды мөлшері
5б Техникалық бутан 20448-90 1. Компоненттердің массалық Нормаланбайды,
үлесін, % Метан, этан және --
этилен, пропилен, бутан және 60
бутилен қосынды мөлшері, жоғары
емес
5в А маркілі пропанды ТШ-38-10149079 Мөлшгерлері, салимақтық % Тауарлық өнім
фракция өндірісінде С4, С2 қосындысы 2,0 жоғары емес; модификатор
С3 соның ішінде пропален мөлшері 90,0 жоғары емес ретінде полиэтилен
С4 мөлшері 0,2 жоғары емес өндірісінде
С5 мөлшері 3,0 жоғары емес қолданылады,
Күкіртсутек - Майларды
Су 0,03 деасфалтизациялауд
Сілтілер - а ериді, хлодагнет
6 Автомобиль ТШ-101497-79 Мөлшерлері, салмақ % Автомобильдік
өндірісндегі пропан 0,1жоғары емес бензин компоненті
қалыпты А бутан изобутан 0,9 жоғары емес боып табылады
фракциясы бутандар қосындысы 0,5 жоғары емес
Н бутан 98,6 кем емес
С5 жоғарылар 0,4 жоғары емсе
Күкіртсутек және меркаптан 0,005 жоғары емес
Күкірт -
Су 0,02
Сілті -
6а А маркілі қалыпты ТШ 38-101497-79Мөлшерлері, салмақ % Тауарлық өнім
бутан фракциясы пропан 0,5 жоғары емес дегидрлеу,
өндірісінде изобутан 1,5 жғары емес алкилдеу, және
бутандар қосындысы 1,0 жоғары емес басқа синтездер
Н бутан 97,5 кем емес үшін қолданылады
С5 жоғарылар 0,5 жоғары емес
Күкіртсутек және меркаптан 0,005 жоғ емес
Су -
Сілті -
-
7 Изобутанды фракция ТШ-101497-79 Мөлшерлері, салмақ % Тауарлық өнім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ГОСТ – мемлекеттік стандарт
ЖШС ПКОП - жауапкершілігі шектеулі серіктестік ПКОП
АВТ – атмосфералық – вакуумды құбырлы қондырғы
КГФ – керосин – газойльді құбырлы қондырғы
ЦСК – құрамында цеолиті бар катализаторлар
ТЭС – тетраэтилсвинец
АЙ-93 – октандық саны зерттеушілік әдіс бойынша 93 құрайтын
автомобиль бензині
МТБЭ – метилтретбутилді эфир
СНиТ – санитарлы нормалар және талаптар
ЛК-6у – жылына 6 млн тонна мұнай өңдеу бойынша комбинирленген
унификацияланған қондырғы
ББФ – бутан-бутиленді фракция
ЗӘ – октандық санды анықтаудың зерттеушілік әдісі
ММ – октандық санды анықтаудың моторлық әдісі
Р-201 – каталитикалық крекинг реакторы
Р-202 – катализатор регенераторы
К-201 – ректификациялық колонна
Е-204-1 – 4 – шығару циклондары
Б-203,202,201 – катализатор бункерлері
202-1, К-202-2 – булату колонналары
Т-201 – жылуалмастырғыш
Н-201 – сорап
ХВ-203 – ауалы салқындататын тоңазтқыштар
ЦК-201-1 – 3 – ортадан тепкіш қыздырғыш
Э-201 – эжектор
О-201 – газбөлуші
ТЖК – табиғи жарықтандыру коэффициенттері
Мазмұны
бет
Кіріспе
1. Әдебиеттік шолу
2. Өндіріс әдісін және оның құрылысын таңдау
3. Шикізаттардың, реагенттердің және дайын өнімнің сипаттамасы
4. Технологиялық схеманы суреттеу
5. Қондырғының материалдық балансы
6. Негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері
7. Вакуумдық колоннаның механикалық есептеуі
8. Негізгі және қосымша жабдықтарды таңдау
9. Өндірісті аналитикалық талдау
10. Бақылау-өлшеу приборлары және автоматтандыру
11. Қоршаған ортаны қорғау
12. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өртке қарсы шаралар
13. Пазаматтық қорғаныс бойынша шаралар
14. Техника экономикалық көрсеткіштер
15. Ғылыми зерттеу жұмысы
16. Жалпы қорытындылар
Әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстандағы мұнайгазды сала мұнай өндіруші және өңдеуші
кәсіпорындардан тұрады. Мұнай – және газ құбырлары Қазақстанда Ресейлік
мұнай және газ тасымалдау құбырларының жалғасуына ие және Ресей
территориясы арқылы кспорттарға шығарылады.
Кеңестік уақытта Қазақстандық мұнай және газдың көп бөлігі Ресейге
жеткізілді, ол кезде Реселік шикізаттар Қазақстандық кәсіпорындарға
әкелінетін еді. Ондағы алынатын өнімдердің біраз бөлігі Ресейге бағытталды,
ал Қазақстан қажеттілігі Ресейлік жеткізіп берушілермен қамтамасыз етілді.
Қазақстанда тіпті бірыңғай координациялаушы орган болмады. Саланы басқару
кеңестік орталықтан жүзеге асырылды. Сондықтан елдің тәуелсіздік алуы оның
мұнйгазды секторынынң қүлауына алып келді. Қазақстандағы мұнай өндіру
көлемі күрт төмендеп және 1991 жылғы деңгейіне (жылына 26 млн тонна) тек
1999 жылы ғана қайтып оралды.
Қазмұнайгаз мәліметтеріне сүйенетін болсақ, Қазақстандағы мұнай
қорлары жаңа мнай кен орындарының арқасында жоғарғы дәрежеге өсуі мүмкін.
алдын ала бағалаулар бойынша тек Қашағанның көмірсутек қорлары 7 ден 10
млрд тонна шарптты отынға дейін жетуі мүмкін. шамамен қазақстандық мұнайдың
89 пайызы республиканың батысында өндіріледі және шамамен 11 пайызы
республиканың оңтүстігінде. Қазақстандағы мұнай және газоконденсатты
өндіріп шетелге шығару 35 млн тоннаға жетті, соның ішінде мұнайдың меншікті
үлесі 30 млн тонна. 2002 жылы өндіру көлемі өсуін жалғастырд, ал 2003 жылға
деген жоспар 50 млн тонна болды.
Кеңестік кезең периоды қорытындылар ыбойынша мұнайгазды саланың дамуы
Қазақстанда, мұнай және газдың негізгі өндірілу көлемі мемлекеттік
компанияға КазахОйл және шет елдік инвестициялар үлесіне тиесілі
екендігіне келіп саяды.
Қазақстанның мұнай саласының басты проблемасы болып оның тежелген
дамуы, рентабельдік экспорттың көлемінің шектелуі болып отыр.
Қазақстанның мұнайының экспортының шамамен 80 пайызы мұнай құбырлары
бойыншав жүзеге асырылады, 13 пайызы темір жол көліктерімне тасымалдауға
тиесілі және тағы 7 пайызы су көліктерімен тасымалданады. Ресейдегі сияқты
Қазақстанда мұнайқұбырлы көлік қызметтерінің монополисті болып
Қазмұнайгаз мемлекеттік компаниясы саналады, ол үш жеке және практикалы
түрдегі өзара бір бірімен байланысты емес бөліктерден тұрады: Батыс
(орталық қаласы Ақтау), Шығыс (Павлодар) және Солтүстік (Ақтөбе).
Тіркеуші рольді мұнай тасымалдау пайдасының шамамен 80 пайызын алып
келетін Батыс жүйесі атқарады. Ол республиканың негізгі экспорттық
магистралінен тұражды (мұнай тасымалдау бойынша): Өзен – Құлсары – Атырау –
Самара. Бұл бағыттың босату қабілеті жақында жылына 10,2 млн тоннадан 15
млн тонна мұнайға дейін өсті. Батыс жүйесіні пайданың едәуір бөлігін
сонымен қатар Қаламқас – Қаражамбас – Ақтау құбыры береді, ол кен орнын
теңіздік терминалмен каспий порты Ақтауда қосады. Шығыс тасымалдау жүйесі
батыс сібір мұнайын Шымкент, Павлодар мұнай өңдеу зауыттарына жеткізіп беру
үшін салынған мұнай құбырын эксплуатациялайды. Бүгінде ресейлік мұнай осы
тармақ бойынша тек Павлодар МӨЗ жеткізіледі. Шымкен зауыты негізінен
қазақстандық мұнаймен жұмыс істейді. Одан басқа, шығыс тсымалдау жүйесінің
құрамына Атасу қаласындағы эстакада кіреді, ол арқылы мұнай темір жол
бойынша солтүстік Қытайға жеткізіледі. Қазмұнайгаздың солтүсчтік филиалы
Жаңажол – Кенқияқ – Орск құбыры бойынша ақтөбелік кен орындарын Ресейлік
Орскі МӨЗ – мен қосады.
Барлық қазақтандық мұнайды экспортқа шығарудың жолдардың негізгі
кемшіліктері болып Ресейге тәуелділік және жоғары көліктік шығындары болып
есептеледі. Қазақстандық мұнайларды өндірушілерден шекараға дейін жеткізу
оларға мұнай тоннасына 15 тен 25 дейін АҚШ долларына шығындалуына алып
келеді. ресейлік өндірушілермен салыстыру үшін мұнайды Ресей бойынша
шекараға дейін тасымалдау мұнай тоннасына 14-15 АҚШ долларына түседі.
Қазақстандық мұнайды Ресей арқылы олардың ТРанснефти жүйесімен
тасымалдау олардың ресейлік әріптестерімен салыстырғанда қазақстандық
өндірушілерге 16 пайызға қымбатқа түседі. Олай болса, олар Ресейге
тоннасына тағы да 15-16 АҚШ долларын төлейді. Соның салдарынан
Қазақстандағы тсымалдау шығындарын қоса алғанда ресейлік жл арқылы
тасымалдау қазақстандық мұнайға тоннасына 30-41 АҚШ доларына түседі.
Бірақ соңғым жылдары жағдай Қазақстан пайдасына қарай өзгеруде: КТК
тасымалдау жүйесі Ресей территориясынан өткенінен қарамастан ТРанснефтиге
тәуелді емес. Мұнайды осы жүйе тасымалдау бойынша тариф мұнай тоннасына бар
жоғы 26-32 АҚШ долларын құрайды.
Қазақстандық Каспий шельфінде жаңа болашағы жарқын кен орындарының
ашылуы Ресейде айна өтетін жаңа тасымалдау жолдарын құру мүмкіндігін
қарауға қайта орылуға себеп болып отыр. Каспийдің Азербайжандық шелфінде
сәтсіз бұрғылаудан кейін Үлкен азербайжандық мнайды экспортту жобасы жаңа
сапада қайта құрылуда. Енді Баку-Тбилиси – Жейхан құбырының құрылысы қуаты
50 млн тонна құрай отырып Үлкен каспий мұнайын азербайжандық сонымен
қатар қазақстандық мұнайларды әлемдік саудаға жеткізіп беру үшін
қолданылатын болады.
Соңғы жылдары Каспий төңірегінен (және олар оннан аса жасалды) мұнайды
экспорттаудың жаңа жобалары нақты жарқын болып отыр.
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жобада келесі нормативтік құжаттамаларға нормативтік
сілтемелер келтірілді:
ГОСТ 22387.2-77. Углеводородные газы. Метод определения содержания
сероводорода.
ГОСТ 3900-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения плотности и
относительной плотности пикнометром.
ГОСТ 19132-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения коксуемости.
ГОСТ 511-82. Метод определения октанового числа.
ГОСТ 19121-73. Нефть и нефтепрдукты. Метод определения содержания серы
сжиганием в лампе.
ГОСТ 6321-69. Нефть и нефтепрдукты. Испытания на медной плстинке.
ГОСТ 20287-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
застывания.
ГОСТ 38.153-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 2477-65. Нефть и нефтепродукты. Метод определения цетанового
числа.
ГОСТ 3122-67. Нефть и нефтепродукты. Метод определения содержания
воды.
ГОСТ 4039-49. Бензины. Метод определения индукционного периода.
ГОСТ 33-82. Нефть и нефтепродукты. Метод определения кинематической
вязкости.
ГОСТ 6258-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения условной
вязкости.
ГОСТ 3900-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения плотности.
ГОСТ 20287-74. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
застывания.
ГОСТ 4333-87. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
вспышки в открытом тигле.
ГОСТ 6356-75. Нефть и нефтепродукты. Метод определения температуры
вспышки в закрытом тигле.
ГОСТ 2177-82. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 11011-85. Нефть и нефтепродукты. Метод определения фракционного
состава.
ГОСТ 5985-79. Нефть и нефтепродукты. Метод определения кислотности и
кислотного числа.
СН-245-71. Санитарные нормы проектирования промышленных предприятий.
СН и П ІІ-90-90-81. Производственные здания промышленных предприятий.
Нормы проектирования.
СН и П ІІ-92-76. Вспомогательные здания и помещения промышленных
предприятий.
СН и П ІІ-33-75. Склады нефти и нфтепродуктов. Нормы проектирования.
СН и П ІІ-33-75. Отопление, вентиляция и конденсирование воздуха.
Нормы проектирования.
СН и П ІІ-2-80. Противопожарные нормы проектирования зданий и
сооружений.
СН и П ІІ-89-80. Генеральные планы промышленных предприятий. Нормы
проектирования.
ГОСТ 12.2.020-76.Электрооборудование взрывозащищенное.
ГОСТ 12.2.021-76. Электрооборудование взрывозащищенное.
ГОСТ 12.1.005-76. Воздух рабочей зоны. Общие санитарные –гигиенические
требования.
ГОСТ 12.1.021-80. Пожарная безопасность.
Анықтама
Сутекті газдың берудің жиілігі (немесе рециркуляциялаудың жиілігі)
деп 00С температурада және 0,1 МПа қысымдағы сутекті газдың көлемі және
реакторға келіп түсетін 200С температурадағы шикізат көлемінің қатынасын
айтады.
Карбюраторлық отындар – авиациялық және автомобильдік отындар,
тракторлы керосин ұшқыннан тұтанатын қозғалтқыштар үшін аранлады.
Детонация деп – қозғалтқыштағы отыннның ерекше қалыпты емес жану
сипатын айтды, мұнд жұмысшы қоспаның белгілі бір бөлігі ғана ұшқыннан
ттанғаннан соң қарапайым жылдамдықпен қалыпты жанады.
Октандық сан дегеніміз – сынаудың стандартты шарттараыдағы сыналуыш
отынның детонациялық тұрақтылығы бойынша эквивалентті изооктанның (2,24 -
триметилпентан) гептанмен қоспасының процентіне санды тең болатын
детонациялық тұрақтылықтың шартты өлшем бірлігі болоып табылады.
Индукциялық кезең дегеніміз – бензин сынау шарттарында бомбада 7
кгссм2 оттегі ысымында және 1000с температурада іс жүзінде оттегіні
сіңірмейтін уақытты айтады (минут).
Дизельдік отын - сығылу әсерінен жанатын дизльдер үшін арналған отын
болып табылады. Бұл топқа отындардың келесі топтары жатады.
Қазандық отын – локомативті газқұбырлы қозғалтқыштар үшін арналған
отындар және флотты және отындық мазуттар (Ф5, Ф12, 40, 100, 200 маркілі)
болып табылады.
Дистилляция немесе айдау деп бір бірінен, сонымен қатарбастапқы
қоспадан қайнау температураларымен ерекшеленетін өзара еритін
сұйықтықтардың қоспасын бөлу процесін айтады.
Ректификация деп қайнау температуралары бойынша бір бірінен
ерекшеленетін сұйықтықтарды булар және сұйықтықты көпретті және тікелей
жанастыру есебінен бөлудің диффузиялық процесін айтады.
Эвапорация дегеніміз – пеште немесе жылуалмастырғышта қыздырылған
қоспаны булы және сұйық фазаға мұнай өнімдеріне бір ретті буландыру процесі
болып табылады.
Байыту дегеніміз – конденсациялаудан кейін колоннаның жоғарғы
табақшалоарына қайтарылатын дайын өнімнің (ректификаттың) бір бөлігі болып
табылады.
Флегма дегеніміз – ректификациялық колоннаның қалыпты жұмыс істеуі
үшін колоннаның жоғарысынан үздіксіз төменде жатқан табақшаларға ағушы
сұйықтық болып табылады.
Гудрон – 5000С жоғары температурада айдалатын мұнайды айдаудан қалған
қалдық болып табылады.
Ашық мұнай өнімдері – тікелей АВТ ректификациялық колоннасынан,
гидротазалаудан, каталитикалық крекингілеуден және т.б. алынатын әлі
тауарлық өнім болвып есептелмейтін түссіздендірілетін керосиндер және
карбюраторлы, реактивті және дизельді отындар, бензин-еріткіштер болып
табылады.
АННОТАЦИЯ
Осы дипломдық жобада тақырып бойынша әдебиеттік шолу, өндіріс әдісін
және оның құрылыс орынын таңдау, шикізаттардың сипаттамасы және жобаланушы
қондырғының технологиялық схемасының суреттемесі келтірілген. Зауыттық
мәліметтер бойынша материалдық баланс құрастырылды. Метариалдық баланс
негізінде негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері жүргізілді.
Негізгі және қосымша жабдықтар таңдалып алынды. өндірістің аналитикалық
бақылануы келтірілді. Қондырғының негізгні блоктары автоматтандырылды.
Жобада қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және
тіршілік қауіпсіздігі және азаматтық қорғаныс бойынша сұрақтар мен шаралар
қарастырылды. Қондырғының техника-экономикалық көрсеткіштері есептелді.
Жобада 47 кесте бар. Графикалық бөлім 7 А1 форматында келтірілген.
ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ
Мұнайлы газдар соңғы жылдары мұнай химиясы өнеркәсібі үшін маңызды
шикізат болып отыр. Кен орындарында өндірілетін және мұнай өңдеу
процестеріндегі өңделетін газдардың көлемі, сонымен қатар имотор майларының
сапасына қойылатын талаптардың жоғарылығы және мұнай химиялық өнеркәсіп
үшін көмірсутекті шикізаттардың әртүрлілгіне деген қажеттілік – міне осының
барлығы қолда бар процестерді стимулдауды және көмірсутекті газдарды өңдеу
процестерінің жаңа жоғары тиімділіктілерін жасауды қажет етеді.
Мұнайхимиядлық өнеркәсіптің прогрестері газ бөлу процестерін
интенсификациялаумен өте тығыз байланысты. Газ тәрізді парафиндер (метан,
этан, пропан, бутан және пентандар), олефинд және диенді көмірсутектер
елдің халық шаруашылығы үшін қажетті өнімдерді алу үшін шикізат болып
табылады. Бұлар – спирттер, қышқылдар, альдегидтер, оксиндер, пластикалық
массалар, синтетикалық каучуктер, талшықтар, жуғыш заттар болып табылады.
Осыған байланысты соңғы жылдары, көмірсутекті мұнайхимиялық өнімдерді
максималды шығаруды қамтамасыз ететін және олардың өзіндік құнын
төмендететін, жоғары дәрежедегі таза өңделетін газды фракциялардың
ассортиментін едәуір кеңейтуге алып келетін газ бөлу процестерін құру
қажеттілігі туындауда.
Көмірсутеті газды қоспаларды бөлудің жалпы схемасы келесі блоктардан
тұрады:
- газды қоспаларды салқындату және кептіру, компримирлеуден тұратын
шикізаттарды дайындау;
- газды қоспаларды бөлу;
- көмірсутекті фракцияларды немесе дербес компоненттерді стандарт
сапасы талаптарына дейін тазалау.
Көмірсутекті газ компримирлеу блогында жұмысшы қысымға дейін
төмндетіледі, ол тасымалдау шарттарымен және келесі одан ары қарай өңдеу
шарттарымен анықталады. Газды қоспаны компримирлеу кезінде ауыр жоғары
қайнайтын компоненттер және су бастапқы газ құрамынан конденсацияланады
және қоспадан шығарылады. Сғылған газды қоспа күкіртсутекті және көміртегі
қос тотығын аластату үшін тазалау блогына бағытталады және одан соң
кептіріледі.
Егер газ бөлуді төмен температуралы әдстермен жүргізтін болса,
онда,газды қоспаны салқындату блогында жұмысшы температураға дейін
салқындатамыз. Дайындалған газды қоспа көмірсутектерді фракцияларды бөлу
немесе жеке газды компоненттерге бөлу үшін жіберіледі.
Газдың тасымалдануының оптималды қысымы немесе газдарға бөлудің
технологиялық процесінің оптимальды қысымы шикізаттың құрамымен, мақсатты
өнімдерд алу тереңдігімен, бөлу әдісімен анықталады. Ректификациялық
әдістермен бөлу кезінде газды қоспаның қысымының жоғарылауыарнайы
салқындату циклдарының санын азайтады және сәйкесінше энергия шығынын
төмендетеді. Белгілі бір қысымда газды компримирлеуге жұмсалатын
энергетикалық шығындардың жалпы сомасы және хлодагенттердің өндірісі
минимальды болады. Бұл қысым сонымен қатар сол компиримирленуші газ
қосчпасы үшін де оптимальды болып табылады. Газдарды сығу компрессорлы
машиналарда жүзеге асырылады.
Әртүрлі кен орындарындағы газдардағы көмірсутект емес компоненттердің
мөлшері кең интервалдарда тербеледі. Мұнйзауыттық газдарда күкіртсутектен
басқ көміртегі қос тотығы, ацетиленді және диенді көмірсутектер, күкірттң
ароматтықосылыстар, оттегі, көміртегі тотықтары және су болуы мүмкін.
Күкіртсутек, көміртегі қос тотығы және көмірсутектер ылғал атысында
кристалогидраттар түзеді. Күкіртсутектің кристаллогидраттары 3,5-4,0 МПа
қысымда, 0-50С температурада түзіледі және концентрациясы 4 моль. %
құрайды.
Газофракциялаушы қондырғыларда газды қоспалардан моноэтаноламин
ерітінділерпімен күкіртсутекті абсорбциялану әдісі таралған. Күкіртсутекті
бөліп алу тереңдігі оның шикізаттағы бастапқы мөлшеріне 99 пайыз құрайды.
Әдістің қарапайымдылығы және аппаратуралық безендірудің компактілігі оны
өнімділігі жоғары қондырғыларда жүргізуге мүмкіндік береді.
Моноэтаноламиннің күкіртсутекпен әрекеттесуінде келесідей қосылыс
түзіледі:
2НОСН2СН2NH2 + H2S → (HOCH2 CH2NH3)2S + H2S → 2(HOCH2CH2NH3)HS
Күкіртсутектің моно- және диэтаноламин еріткіштерінде ерігіштігі Н2S
газдағы парцияалды қысымының жоғарылауы кезінде жоғаылайды. Абсорбция
температурасының және моноэтиноламин ерітіндісінің концентрациясы
жоғарылағанда H2S ерігіштігі төмендейді.
Көміртегі қос тотығының моноэтаноламинмен рекеттесуінде химиялық
активтілікті амин тобы көрсетеді және сулы ортада моноэтанол амин карбнаты
түзіледі. Моноэтаноламинің алынған карбонаты көміртегі қос тотығының ағы
бір молекуласын өқосып алуға бейім, және нәтижесінде моноэтаноламиннің
бикарбонаты түзіледі:
СО2 + 2НОСН2СН2NH2 + H2O → (HOCH2 CH2NH3)2 CO3 + CO2 + H2O →
2HOCH2CH2NH3HCO3
Моноэтаноламинмен абсорбциялауды көбінесе отырғызушы абсорберлерде
жүргізеді.
Газдарды күкіртсутектерден бұлай тазалауды сілтімн өңдеу арқылы
жүргізуге болады, мұнда сонымен қатар көміртегінің қос тотығы да
аластатылады:
NaOH + RSH → NaSR + H2O
Сілтімен ұзақ уақыт жанасуда болғанда, әсіресе оттегі немесе көміртегі
қос тотығы қатысында меркаптандар дисульфидтерге тотығады
4→→→→
4RSH + O2 → R – S – S – R + 2H2O
одан ары қарай сульфоқышқылдарға айналады.
Газ құрамындағы RSH сілтілерде жоғары емес температурада 200С және
1МПа дейінгі қысымда жақсы ериді. Сілтінің жұмсалу шығыны 1000 м3 мөлшерге
меркаптан концентрациясы онда 0,1-0,3 пайы болғандам 1-3 кг құрайды.
Сұйықтық және газ арасында интенсивті жанасу болу үшін сілтіні әдетте
сұйықтық : газ қатынасын ұстай отырып артық мөлшерде 0,0001 м3 етіп алады.
Сілті күкірттің басқа қосылыстарымен әрекеттесетіні анықталған, мысалы
күкіртсутекпен және көміртегіні күкірт тотығымен:
СS + 2NaOH → COS + Na2S + H2O
COS + 4NaOH → Na2S + Na2CO3 + 2H2O
Өндірістік практикада күкіртсутекті, көміртегі қос тотығын және
күкірттің органикалық қосылыстарын аластату процестерін бірге жүргізеді.
Көмірсутекті газдардың күкірт қосылыстарынан және көміртегі қос тотығынан
тазартылуының келесі әдістері болуы мүмкін:
1. Моноэтаноламинді тазалау көміртегі қостотығының қалдық мөлшері 0,2-
0,002 пайыз және күкіртсутекті мөлшері 20-50 мгм3 құрайтын тазалықтағы
газды алуға мүмкіндік береді;
2. Сілтілі тазалау – 0,0005 пайыз көміртегі қос тотығы және 1 мгл
күкірт сутек қалдық мөлшері бар газдарды алуға мүмкіндік береді;
3. СО2, Н2S және күкірттің органикалық қосылыстарының төмен
температуралы абсорбциясы метил спиртімен 1-3 МПа қысымда және -30 дан -70
дейінгі температура аралығында жүргізіледі, және алынған газ құрамында 1-
1,5 пайыз көміртегі қос тотығы және 1 мгм3 күкірт қосылыстары болады;
4. СО2, Н2S газды қоспадан цеолиттермен СоА абсорбциясы.
Газды қоспаларды біріктірген тазалау көп жағдайда ГФҚ технологиялық
схемасын қарапайым етеді және эксплуатациялық шығындарды төмендетеді.
Ректификациялаудан алдын әдетте күікрт қосылыстарының және көміртегі қос
тотығының негізгі бөліктерін аластатады. Терең тазалауды жеке көмірсутекті
фракциялар үшін немесе дербес компоненттерді оларды химиялық өңдеуден алдын
тазалауға қолданады.
Ректификация газды қоспаларды бөлудің аяқтаушы сатысы болып табылады.
Ол жоғары дәрежедегі тазалықтағы дербек көмірсутектерді алу үшін
қолданылады. Газдар қоспасын компоненттерге бөлу қиын болғандықтан, газ
бөлудің қазірде бар схемаларына гадан конденсационды-компрессионды немесе
абсорбциялық әдіспен бөлінген сұйықтықты қосады. Сұйылтылған газдарды
ректификациялаудың ерекшелігі – қайнау температурасы бойынша жақын
өнімдерді бөлудің қажетті және жоғары дәрежедегі тазалықты тауарлық
өнімдер алу болып табылады. Сұйылтылған газдардың ректификациясы
колонналардағы жоғарылатылған қысыммен ерекшеленеді, себебі мұнда байытуды
құру үшін ректификациялық колоннаның жоғарғы өнімдерін қарапайым сулы және
ауалы салқындатқыштарда жасанды мұздықтан қащпай конденсациялау қажет
болады. Конденсациялау үшін мысалы, изобутанды 400С температурада, бутанды
колоннаның рефлюксті ыдысында қысымды ұстап тұру қажет және колоннаның
өзінде 0,52 МПа болуы қажет.
Ректификациялық колорннаның схемасы және жеке компоненттердің бөліну
тәртібі бастапқы қөоспаның құрамына, өнімдердің қажетті тазалығына және
алынатын фракциялардың санына байланысты болады.
Зауыттық тәжірибеде көбінесе көміртегі атомдары саны бойынша
фракцияларды бөлумен шектеледі. Жасанды газдар мұнда метанға, этан-
этиленге, пропан-пропиленге, бутан – бутиленге және пентан амиленді
фракцияларға фракцияланады. Бірақ органикалық синтездің өз уақытылы дамуы
газщдарды тек көміртегі атом ссаны бойынша бөлу емес, сонымен бірге әрбір
фракцияны дербес компоненттерге бөлу талабын алға қойып отыр.
Ректификациялау жолымен газдарды фракцияларға бөлу кейбір
ерекшеліктермен сипатталады. Басты полкты бөліктеп конденсациялаудың
қажеттігі ректификациялаудың қысыммен жүзеге асыруға мәжбүр етеді, ол
неғұрлым жоғары болатын болса, солғұрлым басты полан жеңіл болады. Бірақ
жоғарылатылған қысым бөлуді қиындатады. Мысалы, пропан + изобутан бинарлы
қоспасы үшін сол температурада және 1 МПа қысымда салыстырмалы ұшқыштық
L=1,9 құрайды, яғни бөлу жеңілдейді.
Газдың келесі компоненттерін қолдану оларды жеткілікті анық бөлуді
және потенциалдан жоғары таңдап алуды талап етеді, сондықтан ГФҚ колоннасы
табақшалардың үлкен санынан құралады. Колонналардағы булардың мүмкіндік
жылдамдығы табақшалардан ағып түсетін және сол қимада жоғары көтерілетін
булардың ыстық фигмасының тығыздықтары айырымының функциясы болып табылады.
Қысымның 1-2 МПа дейін жоғарылауы булардың тығыздығын сәйкесінше 10-20 есе
жоғарылататын болғандықтан, булардың ГФҚ мүмкін болатын жылдамдығы 0,2-0,25
мс шамадан аспайды.
ГФҚ алынатын өнімдердің сапасын анықтаушы факторлардың бірі болып
жанасу тәсілін дұрыс таңдау және оның конструктивтік безендірілуі болып
табылады. өндірісте ректификациялық табақшалардың әртүрлерін қолданады, ол
технологиялық міндеттердің көптүрлілігімен және химиялық процестердің
дербестілігімен түсіндіріледі. Жанасу құрылғылары интенсивті жылуды және
булы және сұйәық фазалардың массаалмасуын қамтамасыз етуі қажет, сонымен
қатар гидравликалық кедергі ауданы бойынша бірдей және жоғары болмауы
қажет. Газ бөлу технологиясында дөңгелек қалпақты, қалақты және S – тәрізді
элементті, жабылмалы, торлы, ағынды және сымды торлы типті табақшалар
кеңінен таралған. Табақшалардың әртүрлі типтерін пайдаланудың салыстырмалы
тиімділігін есептеудің келітірілген нәтижелері және олардың сипаттамалары
ГФҚ ең кең таралған әртүрлі диаметрлі ректификациялық колонналары үшін
арналғандарының кейбір түрлері төмендегі 1 кестеде келтірілген.
Кесте 1. Ректификациялық табақшалардың әртүрлі типтерінің
сипаттамалары
Табақша БулардыңБулардың ГидравлТұрақты Жұмыстың Салыстырмал
типтері өту салыстырмалы икалық жұмыс салыстырмалы құны
жолдары максималды кедергідиапазоны
үшін мүмкіндік лері, ы тиімділігі
еркін жылдамдықтары МПа
қима
ауданы
Қалпақшалы -
табақшалар
- котульды - 1,0 0,001 3,5 1,00 1,00
- S тәрізді 0,08-0,11,0 0,001 1,5 1,00 0,67
2
Торлы 0,1-0,3 1,3 0,0004 1,8 0,75 0,50
Клапанды 0,06-0,01,2 0,0008 4,0 1,10 0,65
7
Диаметрі 2-4 м құрайтын колонналар үшін
Мұнайөңдеуші зауыттардың техника-экономикалық көрсеткіштерінің сөзсіз
жоғарылауы ірілетілген және комбинирленген қондырғылардың құрылуымен тығыз
байланысты. Мұнайды әртүрлі қондырғыларда өңдеу кезінде газдардың едәуір
мөлшері түзіледі (шикізат мөлшеріне 10 пайызға дейін), олардың құрамы кең
аралықта тербелуі мүмкін.
Ертеректе мұнай өңдеуші зауыттардың конструкцияларында параллельді
жұмыс істеген біртипті қондырғылардың бірнешеуін орналастыру құүбырлардың
күрделі желілерін, ГФҚ сұйық кмірсутектерді және газдарды айдауды,
тасымалдауды және жинауды қамтамасыз ететін аралық ыдыстар және сораптардың
күрделі желілерін құруды қажет ететін. Сол схемаға өнімділігі жылына 6 млн
тонна мұнай құрайтын ірілетілген және комбинирленген қондырғыларды
енгізуден соң қондырғыларды орнату схемасы, соның ішінде ГФҚ орналастыру
схемасын күрт өзгертіп жіберді.
Көмірсутекті газды қоспа компримирлеу блогында жұмысшы қысымға дейін
төмендетіледі, ол тасымалдау шарттарымен немесе келесідей өңдеу шарттарымен
анықталады. Газды қоспаны компримирлеу кезінде ауыр жоғары қайнайтын
компоненттер және су бастапқы қоспадан конденсацияланады және қоспадан
бөлінеді. Сығылған газды қоспа тазалау блогына күкртсутекті және көміртегі
қос тотығын аластату үшін бағытталады және одан соң кептіріледі.
Егер газды бөлуді төмен температуралы әдістермен жүргізетін болса,
онда газды қоспаны салқындату блогында жұмысшы температураларға дейін
салқындатады. Дайындалған газды қоспа көмірсутекті фракцияларды бөлу үшін
немесе жеке компонентерді бөлу үшін бағытталады.
Газды тасымалдаудың оптимальды қысымы немесе процестің оптимальды
қысымы шикізаттың құрамымен, мақсатты компоненттерді бөліп алу
тереңдігімен, бөлу әдісімен анықталады. Газды қоспаның қысымының жоғарылауы
ректификациялық әдіспен бөду кезінде арнайы салқындату циклдарының санын
азайтады және сәйкесінше энергия шығынын төмендетеді. Белгілі бір қысымда
газды компримирлеуге жұмсалатын энергетикалық шығындардың қосындысы және
хлодагенттердің өндірісі минимальды болады. Бұл қысым сонымен қатар сол
компримирленуші қоспа үшін оптимальды болып саналады. Газдарды сығу
компрессорлы машиналарда жүзеге асырылады.
Әртүрлі кен орындарындағы газдар құрамсында көмірсутекті емес
қоспалардың мөлшері кең аралықта тербеледі. Мұнайзауыттық газдарда
күкіртсутектен басқа көміртегі қос тотығы, сонымен қатар ацетиленді және
диенді көмірсутектер, күкірттің ароматты қосылыстары, оттегі, көміртегі қос
тотығы және су болуы мүмкін.
Зауыт құрылысын жобалауда қондырғыларды орналастыруды, соның ішінде
гады фракцияларға бөлу қондырғысын орналастыруға жоғары көңіл бөлген жөн.
Атап өтетін жағдай, қуаттылығы аз өз алдына жеке тұрғызылатын қондырғылар
артық жылуға ие болады, оларды ГФҚ қолдануға болады. Бірақ қондырғылардың
зауыттың үлкен территориясында орнадластырылуы есебінен жылуды аластату
едәуір шығындармен байланысты болады. Комбинирленген қондырғыларда
технологиялық ағымдардың жылуын аластатудың жоғары тиімді жүйелерін құруға
мүмкіндік бар.
ГФҚ схемаларындағы ең қажетті және басты кезеңдердің бірі
шикізаттарнды деэтанизациялау болып табылады. Анағұрлым жңіл компонентті
шикізщаттарды көмірсутектерден бөлу және кестелер мәліметтеріне сүйене
отырып торлы табақшалар бос қиманың ең үлкен алаңын алатынын ескеру қажет,
сондықтан басқа тең шарттарда олар жоғары өнімділікке ие болады. Күштердің
тербелулеріне ең сезімталдық торлы табақшаларда болады, клапандылар
күштердің өзгеруінің жоғары диапазонында тұрақты жұмыс істемейді, олар
капиталды бір мезгілдік шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді. Бірақ
торлы типтегі табақшаларды қолданудан қашудың қажеті жоқ, себебі олар
дайындауда қарапайым және анағұрлым арзан түседі. ГФҚ ректификациялық
колонналарының эксплуатациялық көрсеткіштерін торлы және қалпақшалы
табақшалармен салыстыру торлы табақшалардың жұмысының жғары тиімділігін
дәлелдейді (кесте 1). Клапанды табақшаларды 97 пайыздан жоғары негізгі
өнімдерден тұратын көмірсутекті фракцияларды алу үшін қолданады. Тазалық
дәрежесі 93-95 пайыз құрайтын фракцияларды өңдеуде торлы табақшаларды
қолдануға болады.
Торлы және қалпақшалы табақшалардың ГФҚ колонналарында жұмыс істеуінің
салыстырмалы көрсеткіштері
Кесте 2. Салыстырмалы көрсеткіштер
Колонна ТабақшаларӨнім құрамы, %
саны
С3Н8 Изо С3Н8С4Н10 Изо С5Н10
С4Н10
Пропанды 80 92,4 5,23,4 2,41,4 - -
95,2
Изобутанды 160 2,51,3 93,6 3,31,8 0,30,5 -
96,8
0,50,2 2,92,4 95,296 0,31,1 -
Изопентанды 160 - - 0,50,3 96,4 3,12,9
96,8
• - колоннаның жоғарғы өнімі
• ** - колоннаның төменгі өнімі
Деэтанизациялау процесінің қиындығы деэтанизатор жоғарғысындағы
булардың конденсациясының температурасының құрғақтығынан тұрады. ЛК-6у
қондырғысының құрамына кіретін ГФҚ жобалық схемаларында деэтанизатор
жоғарғы бөлігінен буларды конденсациялау үшін аммиакты тоңазтқыштарды
пайдалану қарастырылады. Деэтанизаторларды аммиакты салқындату схемасымен
эксплуатациялау төмендетілген температураларда кристаллогидраттар түзумен
байланысты бірқатар кемшіліктерге алып келді. Схемадан аммиакты
салқындатуды алып тастау және сол арқылоы процеске жұмсалатын
энергошығындарды төмендету үшін деэтанизаторды байлау тәсілін қолданған
жөн, ол схема 1 суретте көрсетілген. Бұл схема бойынша шикізат екі ағынға
бөлінеді, бір ағыны деэтанизатор төбесіне барып түседі, ал екіншісі –
колоннаның ортасына келіп түседі. Шикізаттың жоғарғы ағыны тоңызтқышта 350С
температураға дейін салқындатылып байыту үшін қлданылады және адсорбент
ролін атқарады. Бұл деэтанизаторлардың жұмысын жақсартуға мүмкіндік береді,
сонымен бірге өзкезігінде бұл схема бірқатар кемшіліктерге ие, атап айтатын
болсақ – құрғақ газдармен көмірсутектердің әкетілу мөлшері жоғары және
жеңіл шикізаттарды өңдеген жағдайда өте жоғары болады, және
деэтанизатордағы қысымның жоғары болу есебінен колоннаны қыздыруға
жұмсалатын жылу шығыны едәуір жоғары болады (2,5 – 3 МПа).
Жүргізілген талдаулар ректификациялық колонналарды, яғни ұқсас
табиғаттағы қоспаларды бөлуге арналған ректификациялық колонналарды
жасаудағы негізгі бағыт оларды байлау тәсілдері болып табылатынын көрсетті.
Ол колонна жоғарғы бөлігінің буларынан мақсатты компоненттеғрді
абсорбциялау әдісін пайдалану, оны анағұрлым ауыр компоненттермен
араластыру және кңелесідей салқындату және сепарациялау болып табылады.
Эеэтанизатор буларымен араластыруға түсетін компоненттер ретінде
әртүрлі қоспалар қолданылуы мүмкін. байлаудың аталып отырған схемасы келесі
төмендегі суретте көрсетілген.
Сурет 1. Деэтанизаторды байлау схемасы
1 – деэтанизатор; 2 – тоңызытқыш; 5 – сепаратор, 4 – сорап; 1 – құрғақ
газ.
Схеманың маңызды артықшылығы болып колоннадағы қысымды 2,5 МПа – дан
1,6 – 1,4 МПа дейін төмендету мүмкіндігі болып табылады, көмірсутектеодің
массасы жоғары болғанда құрғақ газ мөлшеріне 30 проценттік массадан
аспайтын болады. Бұл жеңіл шикізатты өңдеген жағдайда энергошығындарды 17,5
пайызға, ауыр шикізаттарды өңдегенде 30 пайызға ГФҚ бар деэтанизациялау
схемасымен салыстырғанда төмендетуге мүмкіндік береді, мұнда потенциалдан
пропанды жоғары мөлшерінде (96 пайыз) теріп алу мүмкіндігі сақталады. Өз
кезегінде б схемасы өте жоғары капиталды шығындармен ерекшеленеді – мұнда
сепаратор 3, сорап 4 орнатылады және тоңазтқыш беті ұлғаяды.
Газбөлудің мембраналық тәсілдері
Қазіргі уақытта газ бөлудің мембраналық тәсілдері кең қолданысқа ие
болып отыр, және газды қоспаларды сепарациялаудың дәстүрлі әдістерімен
бәсекелестікке түсуде, оларды атап айтатын болсақ; абсорбция, адсорбция,
криогенді техника. Гады қоспаларды мембраналы сепараторларда бөлу іс
жүзінде энергия тұтынбастан жүреді және дербес газды компоненттердің
мембрана арқылы әртүрлі өту қабілеті әсерінен жүзеге асырылады. Мұнда
қандай да бір реагенттер қолданылмайды және жанама және сыртқа
аластатылатын ағындар түзілмейді. Мембраналақы сепараторлар қарапайым және
компактілі, қозғалмалы түйіндері жоқ, оператордың үнемі қадағалап отыруын
талап етпейді, зиянды тастандылар түзбейді, стационарлы жұмыс режиміне
жеңіл және тез ауыса алады. Кемшіліктері: заманға сай мембраналар әлі күнге
газ бөлудің ейбір маңызды жағдайлары үшін жарамсыз болып табылады, мысалы,
С2 – С3 көмірсутектерін бөлу үшін. Азот және оттегіні бөлу кезіндегі
талғамдығы төмен, мембраналардың термотөзімділігі төмен (100-1100С жоғары
температура үшін жарамсыз). Мембраналардың бұл сұрақтары көптеген
фирмалармен зерттелген. Жаңа мембраналық полимерлерді жасау бойынша
жұмыстар қарқынды жүргізілуде. Тойбо фирмасы жоғары термотөзімділіккн ие
полисульфонамидтердің жаңа түрлерін жасап шығарды. Активті тасымалдаушыға
ие мембраналарға деген сенім аса жоғары болып отыр, оларда мембрана арқылы
газды компоненттердің өтуін үдету үшін яғни төмен өту қабілетінмен
сипатталатын шығарылушы компонент тасымалдаушы ретінде енгізіледі. Оттегі,
көміртегі қос тотығы, көміртегі тотығы, күкірт тотығы және күкіртсутек үшін
тасымалдаушылар анықталған.
Газ бөлудің комбинирленген схемасы, мембраналы газо сепараторлармен
қатар дә!стүрлі әдістер – абсорбция, адсорбция, криогенді бірге
қолданылатын схемалар өзіне үлкен назар аударады деген сенімділік бар, ол
бірқатар жағдайларда нақты газды қоспаны бөлу мәселелерн үнемді шешуге
мүмкіндік береді.
өнертабыс ЛК-6у қондырғысына енгізілуі мүмкін. газдарды өткзу
құрылғысы тамшұрушы ретінде жұмыс атқарады. Тамшы ұрушы шикізаттыенгізу
түйіні астына орналастырылады. Сепарациялау тиімділігін жоғарылату
мақсатында пакеттердің әрбір қабаты бір бірінің астына параллельді
орналастырылады. Газ ағыны аластатылушы сұйықтық тамшыларымен бірге көп
қабатты пакеттер түрінде орындалған еңісті сепаратор элементтері арқылы
өтеді. Мұнда сұйықтық тамшылары ұсталып, ауырлық күші әсерінен үйкеліс
күшін және қарсы газ ағынының кедергісін жеңе отырып іріленеді, одан соң
еркін еңісті жолдар арқылы желобтарға таралады. Енгізу нәтижесінде
ректификациялау анықтығы жоғарылайды, бу шығыны 1 пайызға төмегндейді. Бұл
құрылғы МӨЗ – на енгізілген, экономикалық тиімділігі – 74,3 мың теңгежыл
құрайды.
Сурет 2. Газды тазалау үшін арналған құрылғының схемасы.
1 – торлы пакеттер түріндегі сепарациялаушы элементтер; 2 – аналық
пакеттерді бір-бірімен қосушы құүрылғы; 3 – пакеттердің төменгі бұрыштары
астына орнатылған желобтар.
Мұнай өңдеуде және мұнайхимиясында масса аламасу жабдықтарының үлесі
80 пайыздан асады. Олардың тиімді жұмыс атқаруына материалды, энергетикалық
және еңбек шығындары, мұнай өнімдерінің сапалары тікелей байланысты болады.
Қндіріс әдісін және оның құрылыс орнын таңдау
Өнімділігі 440000 тоннажыл құрайтын Газ фракциялау қондырғысын
жобалау дипломдық жобасында ТМД және шет ел қондырғыларының технологиялық
деңгейлері және сонымен қатар Қазақстан Республикасы территориясында
орналасқан мұнай өңдеу зауыттары құүрамына кіретін қондырғылардың
технологилық деңгейлері және жағдайлары туралы матриалдар талданды. Газ
фракциялау қондырғыларында пропан, бутан, изобутан, Н-бутан және С5 жоғары
фракциялар газ фракцияларының алыну процестері жүзеге асырылатыны белгілі.
Сұйылтылған газдардың және дербес көмірсутектердің компоненттерін бөлудің
әртүрлі әдістері бар. Қазіргі уақытта өндірістік қолдануға тұрақсыз
бензинді бөлудің төрт әдісі ие болған: компрессорлық, абсорбциялық,
асорбциялық және төмен температуралы конденсация немесе ректификация.
Компрессорлық әдіс газдарды компрессорлармен сығуға және тоңазтқышта
салқындатуға негізделген. Газдарды сығу кезінде алынатын компоненттердің
парцияалды қысымы осы компоненттердің қаныққан буларының қысымына дейін
жеткізіледі, мұнда олар булы фазадан сұйық фазаға ауысады, яғни тұрақсыз
бензин түріне өтеді.
Қағида бойынша қысым жоғарылағанда және температура төмендегенді сұйық
фаза мөлшері артады. Мұнда конденсацияланушы көмірсутектер басқалардың,
анағұрлым жеңіл компоненттердің сұйық фазаға өтуін жеңілдетеді, себебі
соңғылары сұйық компоненттерде ериді. Оптимальды қысым көптеген
факторлармен, соның ішінде бастапқы газдың құрамымен, мақсатты
компоненттерді бөлудің берілген тереңдігімен, сығу және салқындату
процестеріне жұмсалатын энергия шығындарымен анықталады. Көптеген ілеспе
газдар үшін берілген бөліп алу дәрежесін есекере отырып оптимальды қысым 2-
4 МПа арасында болады. Газдарды екі немесе үш сатылы компрессор көмегімен
сығады. Компрессорлық әдісті ауыр көмірсутектер мөлешгері 150 гм3 құрайтын
майлы газдарды бензиндеу үшін қолданылады. Егер ауыр көмірсутектердің
мөлшері көрсетілген шамадан аз болатын болса бұл әдіс үнемсіз болып
табылады. Ол пропанды фракцияны бөлудің қажетті жеткілікті дәрежесін
қамтамасыз ете алмайды. Пропанды фракцияны тереңдей алуды қамтамасыз ету
үшін компрессорлық әдіс басқа әдістермен, яғни төменде қарастырылатын
анағұрлым тиімді әдістермен бірге комбинирленген түрде қолданылады.
Газдарды бензиндеуді абсорбциялық әдісі ең кең таралған әдіс болып
табылады. Процесс газды қоспаның жеке компоненттерін сұйыөтықпен талғамды
сіңіруге негізделген. Абсорбцияны газ және сұйықтық арасындағы жанасуды
қамтамасыз ету үшін табақшалармен және насадкалармен жабдықталған колонна
аппараттарда жүргізеді. Абсорбцияны салыстырмалы төмен температурада 30-
400С және жоғары қысымда 1-5 МПа жүргізеді. Сұйылтылған газдардың алыну
дәрежесін жоғарылату үшін абсорбциялық – булату колоннасын пайдаланады.
Олай болса, абсорбциялық әдісті қолдану бастапқы шикізаттан 70-90 пайыз
пропанды, 97-98 пайыз бутанды, бүкіл пентанды және көптеп ауыр
компоненттерді бөлуге мүмкіндік береді.
Абсорбциялық әдіс кейбір газдардан, яғни ауыр көмірсутектер мөлшері 50
гм3 болатын газды қоспадан газды бензиндерді бөліп алу үшін қолданылады,
әдістің маңызы активтелген көмір, силикогель, молекулярлық елек сияқты
кеуекті денелердің өз беттеріне әртүрлі көмірсутектерді сіңіріп алу
қабілетіне негізделген. Абсорбцияланатын көмірсутектердің мөлшері адсорбент
табиғатына және адсорбцияланушы заттарға, газ құрамына, басқаша айтқанда
басқа компонентердің адсорбцияланушылығыны және температура мен процесс
қысымына байланысты болады. Температураның жоғарылауы немесе қысымның
төмендуі адсорбция процесіне кері әсерін тигізеді. Көбінесе адсорбциялы
бензиндеуді қоршаған орта ауа температурасында және 0,2-0,5 МПа қысымда
жүргізеді. Адсорбенттердің регенерациялануын газдармен үрлеу немесе бу
ағынымен жоғары температураларда және атмосфералық қысымда үрлеу арқылы
жүргізеді. Адсорбциялық әдіс газдардан 50 пайыз пропанды, 70-85 пайыз
бутанды және түгел дерлік 100 пайыз пентанды бөліп алуға мүмкіндік береді.
Қондырғылардың өнімділігінің төмендігі, күтім жасаудың күрделігіне
байланысты адсорбциялық әдісті бастапқы газда ауыр көмірсутектердің
концентрацияларының төмен болу салдарынан абсорбция қажетті бөліп алу
тереңдігін қамтамасыз ете алмаған жағдайда ғана жүргізеді. Адсорбциялық
әдістің артықшылығы болып төменгі қысым және ауыр көмірсутектерді бөліп
алудың мүмкіндігі есептеледі.
Газдарды төмен температуралы бензиндеу. Бензиндеудің төмен
температуралы әдістері ішінен өндірісте жекелеген және комбинирленген төмен
температуралы ректфикациялау әдістері кеңінен таралған. Төмен температуралы
конденсация әдісі бойынша адсорбенттермен кептірілген шикі газ минус 30-
400С температураға дейін салқындатылады және газосепараторға келіп түседі.
Оның жоғарғы жағынан газ шығып төменгі жағынан конденсат алынады. Сұйық
фаза ректификациялық колоннаға деэтанизациялау үшін өткізіледі, басқаша
айтқанда метан және этаннн арылу жүзеге асырылады. Деэтанизацияланған
қалдық газды бензин ыдысына не болмаса газ фракциялаушы қондырғыға (ГФҚ)
дербес көмірсутектерге бөліну үшін беріледі. төмен температуралы
конденсациялауда компрессорлық әдістегі сияқты бір ретті конденсация
жүргізіледі, айырмашылығы тек мұнда температура төмен болады.
Екі әдіс те өзінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне ие. Төмен
температуралы конденсациялаудың ректификациялаумен салыстырғанда
артықшылығы болып келесілер есептеледі:
1. газдың барлық көлемі емес оның тек конденсацияланған бөлігі ғана
ректификациялық колоннадан өтеді, ол бұл колоннаның диаметрін кіші
етуге мүмкіндік береді;
2. конденсаттағы метан және этанның млшері жоғары болмайды, сондықтагн
колоннаның жоғарғы бөлігіндегі температура анағұрлым жоғары болуы
мүмкін, яғни суық шығынын төмендетуге мүмкіндік береді;
3. капитал салымдары салыстырмаыл төмен болады. Төмен температуралы
ректификациялаудың артықшылығы келесілер: майлы газдардан мақсатты
көмірсутектерді бөліп алу тереңдігі жоғары; процесс иілімді, яғни
бейімделгіш; колоннаның жоғарғы жағындағы температураны өзгерте
отырып пропанды алу тереңдігін кең аралықта өзгертуге болады.
ГФҚ құрылысын салу орны Шымкент қаласы территориясындағы ЖШС Петро
Қазақстан болып табылады, ол Қазақстан Республикасының Оңтүстік батысында
Шымкент қаласынан қашық емес орында орналасқан. Жел бағыты Солтүстік
шығыста, ол санитарлы нормаларды, қала үстінде ауалық кеңістіктің тазалығын
сақтауға мүмкіндік береді.
Зауытты шикізатпен қамтамасыз ету негізінен Оңтүстік Торғай ойпатынан,
Қызыл Орда облысынан, сонымен қатар Батыс Қазақстан кен орындарынан жүзеге
асырылады.
Зауыт технологиялық булармен және электрэнергиясымен зауыт
территориясына қашық емес жерге орналасқан ТЭЦ-3 арқылы қамтамасыз етіледі,
ал сумен қамтамасыз етілу үшін жер асты суларын пайдаланады.
Зауытты инженерлі-техникалық жұмысшылармен және әртүрлі профильдегі
жұмысшылармен қамтамасыз ету М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
мемлекеттік университетінің Мұнай, газ және полимерлер технологиясы
кафедрасының тікелей қатысуымен жүзеге асырылады.
Олай болса, жобаланып отырған ГФҚ – ның құрылысының ЖШС Петро
Қазақстан схемасына орналасуы еліміздің дамуы үшін мақсатты және
экономикалық тиімді болып табылады.
3. Шикізаттардың және дайын өнімнің сипаттамасы
№ Аталуы Салалық немесе Тексеру үшін міндетті сапа Норма Дайындалатын
мемлекеттік көрсеткіштері өнімнің қолданылу
стандар, аймағы
техникалық шарт
нөмірі
1 2 3 4 5 6
1 АТ тұрақсыз басы Бастапқы шикізат. Мөлшері, %
салмақ
С5 және одан жоғары 70 жоғары емес
С6 және одан жоғары 27 жоғары емес
2 Майлы газ ЭЛОУ-АТ С5 және одан жоғары фракциялардың2,5 жоғары емес
қосынды мөлшері, %
3. Риформинг тұрақсыз С5 және одан жоғарылар мөлшері, 5 жоғары емес
басы салмақ %
4 200 секциясының С5 және одан жоғарылар мөлшері, 2,0 жоғары емес
көмірсутекті салмақ %
газдары
- тұрақтандыру газы Тығыздығы кгм3 1,5-2,0
- булату газы Пентан % 0,5
20446-90
5 Техникалық пропан 1. Компоненттердің массалық 0,013
үлесін, % Метан, этан және этилен
қосынды мөлшері
2. Күкіртсутектің, меркаптанды 0,0013
күкірттің мөлшері, жоғары емес
5а Пропан және 20448-90 1. Компоненттердің массалық Нормаланбайды
техникалық бутан үлесін, % Метан, этан және 60
қоспасы этилен, пропилен, бутан және
бутилен қосынды мөлшері
5б Техникалық бутан 20448-90 1. Компоненттердің массалық Нормаланбайды,
үлесін, % Метан, этан және --
этилен, пропилен, бутан және 60
бутилен қосынды мөлшері, жоғары
емес
5в А маркілі пропанды ТШ-38-10149079 Мөлшгерлері, салимақтық % Тауарлық өнім
фракция өндірісінде С4, С2 қосындысы 2,0 жоғары емес; модификатор
С3 соның ішінде пропален мөлшері 90,0 жоғары емес ретінде полиэтилен
С4 мөлшері 0,2 жоғары емес өндірісінде
С5 мөлшері 3,0 жоғары емес қолданылады,
Күкіртсутек - Майларды
Су 0,03 деасфалтизациялауд
Сілтілер - а ериді, хлодагнет
6 Автомобиль ТШ-101497-79 Мөлшерлері, салмақ % Автомобильдік
өндірісндегі пропан 0,1жоғары емес бензин компоненті
қалыпты А бутан изобутан 0,9 жоғары емес боып табылады
фракциясы бутандар қосындысы 0,5 жоғары емес
Н бутан 98,6 кем емес
С5 жоғарылар 0,4 жоғары емсе
Күкіртсутек және меркаптан 0,005 жоғары емес
Күкірт -
Су 0,02
Сілті -
6а А маркілі қалыпты ТШ 38-101497-79Мөлшерлері, салмақ % Тауарлық өнім
бутан фракциясы пропан 0,5 жоғары емес дегидрлеу,
өндірісінде изобутан 1,5 жғары емес алкилдеу, және
бутандар қосындысы 1,0 жоғары емес басқа синтездер
Н бутан 97,5 кем емес үшін қолданылады
С5 жоғарылар 0,5 жоғары емес
Күкіртсутек және меркаптан 0,005 жоғ емес
Су -
Сілті -
-
7 Изобутанды фракция ТШ-101497-79 Мөлшерлері, салмақ % Тауарлық өнім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz