Медициналық психологияның даму тарихы

1. Медициналық психологияның пайда болуы, тарихы
2. Қазіргі медициналық психологияның негізгі бөлімдері

Медициналық психология жалпы психологияның саласы болып табылады. Бұл салада ауру адамның психологиясын, дәрігердің психологиясын және олардың қарым-қатынасын зерттейді. Ауырған адамның ішкі мұшелері мен жүйке-жүйелеріндегі өзгерістерден басқа оның психикасындағы болатын ерекшеліктердің психоз деңгейіне жетпейтіндігі білінеді. Мысал ретінде, ауырған ересек адамның көңіл-күйінің нашарлауын немесе жұқпалы аурумен ауырған баланың мазасыздануын айтуға болады. Сонымен қатар, кез-келген ауырған адамның психикасы өзгереді. Екінші жағынан көптеген аурулардың негізінде психикалық фактордың басқарушы роль атқаратыны белгілі. Бұл ауруларға артериалдық гипертония, диабет, қарындағы жара және тағы басқа психосоматикалық аурулар жатады. Тұлғаның психологиялық ерекшеліктері туралы психология ғылымында өткір де, таусылмайтын күрес әртүрлі мектеп өкілдері арасында ғасырлар бойы жүріп жатыр. Енді көбірек таралған тұлға туралы зерттеулерді медициналық психология жағынан қарастырайық. Ерте заманда Гиппократ сырқат адамдарды оның жеке ерекшеліктері мен адамның қоршаған ортаға тәуелділігін есепке ала отырып, емдеуді ұсынған. Кейін феодализм кезінде де, буржуазиялық қарым-қатынас заманында да, тұлға туралы әртүрлі теориялар пайда бола бастады, олар адамның жеке тұлғалық психикалық ерекшеліктердің туа пайда болу және өзгермейтіндігін дәлелдеуге тырысты. З.Фрейд ілімінің идеялық бұлағы Э.Гертманның (1842-1906) «Бейсаналылық философиясы», яғни интуициялық қабілеттілік, басқа авторлармен негіздеген, мысалы А.Бергсон. Фрейдтің алғашқы шәкірттерінің бірі А.Адлер пікірі бойынша тұлғаның қалыптасуындағы негізгі саналар пайда болған толымсыздық сезімі мен әр адамның өзін - өзі жетілдіруге деген талпынысынан бастау алады, сонымен қатар жоғарғы тұлға идеясын басшылыққа ала отырады. Бірнеше деңгейлерге дейін модификацияланған психоанализ ілімі қазіргі таңда медициналық және психологиялық негізінде психосоматикалық медицинаның негізі болып табылады. Соңғы кезде психосоматикалық бағыт медицинада кеңінен таралған. Ол патологиялық процесстің нақты бір органның немесе жүйесінің төңірегімен шектеліп қалатын өткеннің механикалық көзқарастарына қарсы шыққан. Бірақ осы кезге дейін клиникалық жағдайдағы патология психосоматикалық қарым – қатынас туралы нақты бір көзқарас қалыптаспаған, әртүрлі бағыт өкілдері психосоматика туралы өз ұстанымдарында қалып отыр.
Соңғы 10 жыл ішінде психология мен психиатрияға біраз елдерде экзистенционализмнің әсері біршама сезіледі, оның негізін салушы неміс оқымыстысы – философы М.Хайдегер (1927) деп айтуға болады. Сәйкесінше оның көзқарастарын толықтырып дамытқан А.Маньковский, Э.Гитраус, Л.Бинсвангер, адам өзінің психикасымен жасалған белгілі «эскизді» әлемде өмір сүреді, оның өзінің «концепциясы» болады, адам өзі үшін дәл сол шетті, сол «терезені» ашады, ол оның тұлғалық табиғатына сәйкестендірілген болу керек. Жеке адамдар әлемге санадағы тесік арқылы қарайтындай, әркім өзінің санасы арқылы. Сондықтан да кез келген индивидуум өзінің қоршаған ортасын өзінше қабылдайды. Әсіресе әйгілі сусуретшілер мен музыканттар, ақындар мен өнертапқыштардың «санасыздағыны тесіп», терезелері ерекше болып келеді. Өзіндік тұлғаның «эскизі» шеті оның өзіндік санасын анықтайды. Экзистенциалистердің көзқарасына сәйкес өзіндік сана үздіксіз даму – көріну және пайда болу үстінде болады. Тұлғаның ішкі әлемін түсіну, ал керек жағдайда қайта қалыптастыру және реконструкция оның экзистенциалистік анализдің негізгі міндеті болып табылады.

1. Ілешева Р.Г. Медициналық спихология. Алматы, 1994.
2. Ілешева Р.Г. Психиатрия. Алматы, 1995.
3. Құдиярова Г.А. Психиатрия. Алматф, 1994.
4. Абрамова Г.С., Юдчиц Ю.А. Психология в медицине. М., 1998