Тігін жіптері. Жіпті иіру

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
3. Қорытынды
4. Әдебиеттер

Қолмен жіп иіру неолит дәуірінен белгілі. Алғаш жіп иіру құралы ретінде талшық түтетін қол тарақ пен қол ұршық пайдаланылды (қ. Ұршық). Келе-келе адамзат ұршықты доңғалақ арқылы айналдыру тәсілін, бір мезгілде шүйкелейтін және иіретін құралды ойлап тапты. Қазақ қолөнершілері тоқу ісіне көбінесе жүннен иірілген жіптерді пайдаланған. Ондай жіптер түйе мен қой жүнінен, ешкінің түбітінен иірілетін. Мұндай жіптер таза, жұмсақ, әрі төзімді, созылмалы да әдемі. Иіруге арналған жүнді әбден тазартып жуады, кепкен соң қолмен майдалап түтеді. Түтілген жүн қыл-қыбыр, шөп-шаламынан тазарып, ұйысқаны жазылып, жұп-жұмсақ үлпілдеп тұрады.

Негізгі бөлім
Мата шығарудың ең алғашқы сатысы- талшықтардан жіп жасау. Тоқыма фабрикасына түскен талшықтарды арнайы машиналарда қопсытады,қоқыстардан тазартады,тарайды.Содан соң бірыңғай,ұзын таспа түрінде созады.Таспаны тегістеп,сәл айналдырады да,босаң жіп алады.Тоқыма машиналарында ұршықтың көмегімен оны иіреді.Дайын болған жіпті арнайы шөріктерге орайды.Талшықтан жіп шығару процесін иіру деп атайды.Дайын болған жіп тоқыма фабрикасына түсіп, одан тоқу станоктары мата шығарады.Матаның ұзына бойымен орналасқан жіпті негізгі жіп, ал көлденеңінен жатқан жіпті арқау жіп деп атайды. Мата негізгі және арқау жіптерін өріп тоқу арқылы жасалады.Матаның екі жағындағы тарқатылмайтын шеттерін матаның жиегідеп атайды.Матаны алу процесін тоқу деп атайды.
Мата жіптері әр түрлі тәсілдермен тоқылады, матаның сыртқы түрі мен сапасы өру түріне байланысты болады.Матадан жіптің әр түрлі айқасу жолдарын байқауға болады.Мата жіптерін тоқудың неғұрлым қарапайым түрі-кездемелік тоқу.Сонымен қатар кездемелік, саржалық, сәтендік (атластық) айқасу түрлері де бар. Кездемелік тоқуға негізгі жіптер мен арқау жіптерін неғұрлым жиі өру тән болады. Мұндай өру арқылы маталардың басым көпшілігі тоқылады.Негіз бен арқау бойынша кездемелік өрудің раппорты екі жіпке тең болады. Кездемелік айқасумен тоқылған маталарға өндірісте көп қолданылатын шыт,зығыр талшықтары аралас маталар жатады. Раппорт деп матаның ұзындық бойында да,енінде де суреттің қайталануын құрайтын жіптер санын атайды

1. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990
2. Аронина Ю.Н, ТЕхнология выделки и крашения меха.-М.:Легпромбытиздат,1986.
3. 2. Чацкий П.И Технология крашения меха ишубной овчины.- М.: Легкая индустрия,1980.