Стандарт – кост жүйесі

Кәсіпорынның басқарушы есебі, есептің бір бөлігі ретінде,жіктеумен, жазумен, таратумен, талдап қорытумен, ағымдағы және жорамалдаған шығындар бойынша есеп берумен байланысты жүргізіледі. Басқарушы есебі салаға, сала ішіндегі салаға, қызмет түрлеріне, кәсіпорынға лайықтап шығындарды есепке алудың және өнімнің, жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құнын есептеп шығарудың жүйеліәдістерін талдап енгізуді көздейді. Мұнда цехтар, функционалдық бөлімшелер, жауапты адмдар, қызмет түрлері, бұйымдар,кезеңдер және басқа да көрсеткіштер бойынша шығындарды есепке алу және өнімнің өзіндік құнын алдын ала есептеп шығару жүзеге асырылады. Басқарушы есеп келесі кезеңдерге өнімнің өзіндік құнын, стандарттық немесе өзі қалайтын өзіндік құнды болжайды, түрлі кезеңдер ішіндкгі элементтер мен баптар бойнша өзіндік құнды салыстыруды жүзеге асырылады және түрлі жағдайдағы өнімнің өзіндік құн бойынша бар нұсқауларға талдау жасап кәсіпорынды басқару органдарына өзіндік құн туралы деректер береді, бұл деректер осы органдар үшін ағымдық және болашақ операцияларды бақылауды жүзеге асыру құралы болып табылады.
Кәсіпорынды басқарудың екі нұсқасын кездестіруге болады.
Бірінші нұсқада тек есептік функция орындалады: жауапкершілік орталығы бойынша өндіріске кеткен шығындарының есебін жүзеге асырады және өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялайды. Ал екінші нұсқада таза есептік функциямен қатар өндіріске кеткен шығындардың сметасын жасауды, сондай-ақ, норматив пен норманы әзірлеуді жүзеге асырады, яғни кәсіпорынның барлық нормативтік шаруашылығын жүргізіп, жасалған шығындарды талдап, оларды стандартпен салыстырып, өнімнің өзіндік құнын болжайды. Бухгалтерия жұмысын осылайша ұйымдастыру кәсіпорынды басқару жүйесінің бір бөлігі болып саналады. Шетел кәсіпорында тап осындай нұсқа өте жие кездеседі және ол басқарушы есеп деп аталады.
Стандарт – кост жүесі бойынша өндіріске кеткен шығындарды есепке алудың әдісі есептің басқа жүйесінен дербес, оқшаланған болып табылмайды. Шын мәнінде, ол бөлістік, тапсырыстық, бөлшектік (детальдық) жай (процесстік) және басқа да өндіріс шығындарын есептеу және өнімнің өнімнің өзіндік құнын шығару әдістерімен ұштастыруды табуды көздейді. Негізінен алғанда, стандарт-кост жүйесі машина жасау кәсіпорында қолдау үшін әзірлеген. Алайда бұл әдісті басқа салаларда да пайдалануға болады. Одан басқа, стандарт-кост өнімді сатудың, негізгі құралдың жөндеуіне кеткен шығынның, күрделі құрылыстың материалдық ресурстарды дайындаудың есебін ұйымдастыру кезінде пайдалануы мүмкін.

1. «Бизнесті біріктіру» 3 Халықаралық қаржылық есептілігінің стандарты,2004 Алматы
2. В.Ф. Палий «Международные стандарты финансовой отчетности» Инфра-М,
3. И. В. Аверчев, Е. Б. Герасимова, А. М.
4. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 27 желтоқсан 1997 жылҚР Заңы "Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептілік
5. Нұрсейтов Э.О., «Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп», «Лем» баспа
6. Тулешова Г. К. «Финансовый учет и отчетность