Анатомиялық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі жайлы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

1\ Алғашқы халықаралық анатомиялық номенклатураны құрушылар.
2\ Грек.латын тілдерінен шыққан сөздер. Латын тілі.
3\ Медициналық терминология жіктелуі.
4\ Қорытынды

1\ Алғашқы халықаралық анатомиялық номенклатураны құрушылар.
Бір кездегі еліміздегі ұлттық саясаттың саяз, қиын жылдарында алғашқы анатомия терминдерді қазақша-орысша-латынша сөздіктерді жарыққа шығарған (1963, 1966) қазақ халқының көрнекті азаматтары — Қарынбаев Сибағадолла Рысқалиұлы мен Сүбханбердин Сәлкен Хасенұлы еді. Олар өздерінің мемлекеттік деңгейде үлкен қызмет атқаруларына қарамастан (Қазақстанның денсаулық сақтау министрі, республикалық дәрі-дәрмек басқармасының төрағасы), "ұлтшыл" деген жала жабылудан қорықпай көмектесіп, кейіннен білім, ғылым салаларында және әкімшілік қызметтерінде жетіліп қалыптасуына әсерін тигізген. Ж.Б Ахметов Республикалық терминология комитетінің мүшесі ретінде медициналық сөздіктер жазуға үзбей атсалысып келеді. КазҰМУ- тінде дайындалған «Орысша- қазақша медициналық сөздіктің»(Алматы, 1999,242 бет), «Орысша-қазақша, қазақша-орысша медициналық сөдіктің» (Алматы, 2003, 352 бет), «Ағылшынша-қазақша медициналық сөздіктің» (Алматы, 2003, 600 бет),белді бір авторы.
Медицина ғылымының негізгі бір саласы - адам анатомиясы -медицинаның іргесін қалайтыны белгілі. Болашақ дәрігеpлердің адам денесінің құрылымы туралы білім алуы «медицина әліппесін» анатомиялық терминдерді игеруден басталады. Жоғарғы оқу орындарына түскен студенттерге ең алғашқы күндерден бастап-ақ анатомиялық латын терминологиясының сөздігі қажет болады. Г. Себепов (Известия ФАН, 1944) түйе шаруашылығына байланысты қазақ тіліндегі 112 терминді есепке алғанда, оның 40-ы тек қана түйе және оның төлдері атауларына арналғанын айтады.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Анатомиялық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Орындаған: Кизикеева А.Н
Тобы: ВС - 505
Тексерген: Билялов Е.Е.
Жоспар:
1\ Алғашқы халықаралық анатомиялық номенклатураны құрушылар.
2\ Грек-латын тілдерінен шыққан сөздер. Латын тілі.
3\ Медициналық терминология жіктелуі.
4\ Қорытынды

1\ Алғашқы халықаралық анатомиялық номенклатураны құрушылар.
Бір кездегі еліміздегі ұлттық саясаттың саяз, қиын жылдарында алғашқы анатомия терминдерді қазақша-орысша-латынша сөздіктерді жарыққа шығарған (1963, 1966) қазақ халқының көрнекті азаматтары -- Қарынбаев Сибағадолла Рысқалиұлы мен Сүбханбердин Сәлкен Хасенұлы еді. Олар өздерінің мемлекеттік деңгейде үлкен қызмет атқаруларына қарамастан (Қазақстанның денсаулық сақтау министрі, республикалық дәрі-дәрмек басқармасының төрағасы), "ұлтшыл" деген жала жабылудан қорықпай көмектесіп, кейіннен білім, ғылым салаларында және әкімшілік қызметтерінде жетіліп қалыптасуына әсерін тигізген. Ж.Б Ахметов Республикалық терминология комитетінің мүшесі ретінде медициналық сөздіктер жазуға үзбей атсалысып келеді. КазҰМУ- тінде дайындалған Орысша- қазақша медициналық сөздіктің(Алматы, 1999,242 бет), Орысша-қазақша, қазақша-орысша медициналық сөдіктің (Алматы, 2003, 352 бет), Ағылшынша-қазақша медициналық сөздіктің (Алматы, 2003, 600 бет),белді бір авторы.
Медицина ғылымының негізгі бір саласы - адам анатомиясы -медицинаның іргесін қалайтыны белгілі. Болашақ дәрігеpлердің адам денесінің құрылымы туралы білім алуы медицина әліппесін анатомиялық терминдерді игеруден басталады. Жоғарғы оқу орындарына түскен студенттерге ең алғашқы күндерден бастап-ақ анатомиялық латын терминологиясының сөздігі қажет болады. Г. Себепов (Известия ФАН, 1944) түйе шаруашылығына байланысты қазақ тіліндегі 112 терминді есепке алғанда, оның 40-ы тек қана түйе және оның төлдері атауларына арналғанын айтады. С. Толыбеков "Қазақтың көшпелі қоғамы" (1971) атты кітабында жылқы малының 38-ден астам түрлерін атап көрсетеді. Терминдердің байлығын академик В.В.Радлов қазақтардың өмір сүру салт-тұрмысымен байланыстырады. Алайда нерв, қан тамыр - лары жүйелері мен сезім мүшелері құрылымдарына қатысты кейбір баламаларда орыс анатомиялық терминологиясын құру кезінде қолданғанындай, терминдерді латыншадан транскрипциялауды және транслитерациялауды пайдаланған. Мәселен: орыс анатомиялық термині Гипофиз (латынша hypophysis) -- қазақ терминологиясы бойынша -- гипофиз; және т.б.
Көптеген ғылым салаларында және оның ішіндегі анатомия пәніндегі ғылыми ойдың біртіндеп дамуына орай, анатомиялық терминология да біртіндеп, баяу және кейде ретсіз түрде дамып, құрастырылды, сол себепті де ол жан-жақты бола алмады. Біз жамбас астауы қуысындағы вегетативті нерв жүйесін (симпатикалық, парасимпатикалық бөлім өрімдерін) арнаулы мақсатпен тексергенде(А.Рақышев, кандидаттық диссертация, Қарағанды, 1960), ондағы атау-терминдердің әртүрлі аталып бір жүйеге келмегендігін көрсеткен едік. Мәселен, латын тіліндегі "п.epigens:п.pelvicis.n.splanchnicu s saralis "деген терминдер бір ғана мәні бар нерв талшықтарын әр түрлі атайды. Біз ең алғаш оларды "n.n.splanchnici pelvini" деп атауды ұсынған еді. Бұл ұсыныс тек 1980 жылы ғана іске асты. Оны С.С.Михайловтың "Международная анатомическая номенклатура" кітабынан көруге болады. Анатомиялық терминдерді жасауда әр елдің өз дәстүрлері пайдаланылды , сондықтан да, кейбір мүшелер әр жерде әр түрлі аталып жүрді. Көптеген анатомиялық құрылымдар, соларды алғаш рет зерттеген ғалымдардың есімдерімен аталды. Халықаралық анатомиялық номенклатураны құрудың жауапты редакторы, белгілі кеңес анатомы С.С.Михайлов (1987): "қазір орыс анатомия номенклатурасын жасау кезеңінде транскрипция және транслитерация әдісін пайдаланбау мүмкін емес. Тіл дамытудағы мүмкін жолдарының бірі осы тәсілдер" -- деп жазды . Ал В.Даль өзінің атақты сөздігін Тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігі деп кездейсоқ атамағанын ескертеді де: "Тіл әрқашан да дами береді,ол шындығында да тірі" -- деп есептейді.
Сонымен, барлық медицина терминологиясының шығуы бойынша 5 топқа бөлінеді:
1. Грек сөздері. Негізін салушы Гиппократ (жаңа ғасырға дейінгі 460-377. дд) , ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.