Корпорациялық табыс салығының қалыптасу тарихы

Қазақстан Рсспубликасында табыс салығы «Қазақ КСР азаматарынан, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ тұлғалардан табыс салығы» тұралы Заңымен 1991 жылдан бастап енгізілді. Заңды тұлғалар табыс салығын 1994 жылдан бастап 2001 жыл аралығында төледі. 2002 жылдан бастап табыс салығы корпоративті табыс салығы деп аталатын болды.
Корпоративті табыс салығы мемлекетік бюджедтің кіріс бөлігі мен маңызды бабы болып табылады. Бұл салықтық реттеудің негізгі құралы. Өйткені кез-келген кәсіпкерлік кызметтің түпкі мақсаты пайда алу, яғни ол жылдық жиынтық табыстан барлық шегерімдер мен бюджетке төленетін салықтарды алып тастағанға тең.Корпоративті табыс салығындағы реттеушілік бастамасы, экономикалық және әлеуметтік тиімділікке жету мақсатында салық төлеушілерді әр түрлі жеңілдіктермен және санкциялармен манипуляциялау мүмкіндігінде корытылады.
Корпорациялық табыс салығының функциясы әр түрлі. Ол бюджеттің кіріс бөлігінің кайнар көзі, каржылық пропорциялардың және жалпылау процестерінің реттеушісі; экономикалық өсу ырғақтылығы; кәсіпкерлік қызметті экономикалық ынталандырудың тұтқасы; басқару құралы; шаруашылықтың экономикалық шарықтарын тузеудің нақты формасы болып табылады.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бері табыстарға салық салудың үш схемасын пайдаланды. 1991жылдан 1994 жылдың акпанына дейін Қазақстанда салық салу ретінде пайда және кірісі болды. 1995 жылдың шілдесінен бастап 2001 жылдың аяғына дейін салық салу субьектісі ретінде, салық салынатын табыстан табыс салығы енгізілді, ал 2002 жылдың қаңтарынан бастап салық салынатын табыстан корпоративтік табыс салығы алынды, осылайша, салық салу жүйесінде жаңа категория — корпоративтік табыс салығы пайда болды, бұл экономикасы дамыған елдердің тәжірибесімен тексерілді.
Корпоративті табыс салығы салынатын объектілер келесілер болып табылады:
• салық салынатын табыс, түзетулер есебімен әрекет ететін Салық Кодексімен карастырылған, жылдық жиынтық та¬быс пен шегерімдер арасындағы айырмашылық ретінде анықталады;
• төлем көздерінен салық салынатын табыс;
• Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы өз кызметін жүзеге асыратын резидент емес Заңды тұлғаның таза табысы.

1. А.Д. Үмбеталиев, Ғ.Е. Керімбек «Салық және салық салу» Оқулық, Алматы 2006 ж.
2. Д.С. Жақыпбеков « Қазақстандық кәсіпорындардағы салық салу, салық есебі мен есептілігін ұйымдастыр Оқу құралы, Алматы 2009 ж.
3. ҚР салық кодексі
4. http://kgd.gov.kz