Әдебиеттану ғылымының ғылым салаларындағы орны мен даму тарихы туралы мәлімет

1. Қазақ әдебиеттану ғылымы пайда болуындағы тарихи алғышарттар кезеңі.
2. Әдебиеттану ғылымының пайда болу кезеңі.
3. Әдебиеттану ғылымының даму кезеңі.

Жалпы әдебиеттану ғылымы – қазақтың ұлттық көркем әдебиетін зерттейтін ғылым. Қазақ әдебиетінің тарихы, теориясы, сыны, сондай-ақ текстологиясы мен библиографиясын қарастыратын салалары бар. Қазақ әдебиеттану ғылымының мақсаты мен міндеті – қазақ әдебиетінің туу, қалыптасу және даму жолдарын зерттеу, әдеби құбылыстар мен әдеби теориялық, және ғылыми зерттеушілік ой-пікірлерді анықтап, ғылым жүйесіне түсіру және әр түрлі қоғамдық-әлеуметтік жағдайлар барысында ұлттық әдебиеттің халық руханиятына, қоғамдық сана-сезімі мен ұлттық таным білігіне жасайтын ықпалын айқындау. Қазіргі қазақ әдебиеттану ғылымының ұлттық ғылым ретінде туу, қалыптасу және даму жолы негізінен былайша жүйеленеді:
Қазақ әдебиеттану ғылымы пайда болуындағы тарихи алғышарттар кезеңі. Бұл кезең ежелгі әдебиеттен басталып, қоғамдық даму сатыларына сай ХХ-ғасырға дейінгі уақыт аралығын қамтыды. Түркі жазба ескерткіштерін хатқа түсіруден бастап, ХІХ-ғасырдың соңына дейін созылған ұзақ мерзім. Қазақ әдебиеттану ғылымының тууына дейінгі тарих алдындағы дайындық кезең болғандығы, тарихи сабақтастық принципіне сай өсу-толысу, эволюциялық даму сипатында өткені анықталды. Ол ХІХ-ғасыр шегінде Ресей ориенталист-фольклортанушы ғалымдарының еңбектерімен ғана шектелмей, ұлтттық зиялы қауым өкілдерінің фольклортану, әдебиет тарихы мен теориясы салаларындағы зерттеу еңбектерінде белгілі бір дәрежеде өсіп, ұлттық ғылымның дамуына негіз болды.
Қазақ әдебиеттану ғылымының пайда болу кезеңі ХХ-ғасырдың басында ғұмырнамалық зерттеулердің көбеюі, ұлттық әдебиеттің тарихы мен теориясы мәселелерінің нақты сөз бола бастауы, библиографиялық бағытта алғашқы қадамдардың жасалуы әдебиеттану ғылымының пайда болғандығын көрсетті. Әдеби мұраны ғылыми игерудегі барлық талап-тілек пен әдіс-тәсілді меңгеруге дейінгі ғылыми жетістіктер мен талап міндеттерді арттырды. Әдеби мұраны игеруде бірыңғай ағым теориясының оң бағытын пайдаланды, оны жинау, жариялау, бағалау, заман талабына сай пайдалану, үйрену секілді өзекті мәселелерді шеше алды. Ал 30-жылдары “тұрпайы социологизм” теориясының ықпалында бола тұра, фольклор мен қазақ әдебиетінің сан ғасырлық даму жолын тарихи тұрғыдан тану, зерттеу және кезеңдерге бөлу секілді келелі мәселелерге батыл бара білді.

Жалпы әдебиеттану ғылымы – қазақтың ұлттық көркем әдебиетін зерттейтін ғылым. Қазақ әдебиетінің тарихы, теориясы, сыны, сондай-ақ текстологиясы мен библиографиясын қарастыратын салалары бар. Қазақ әдебиеттану ғылымының мақсаты мен міндеті – қазақ әдебиетінің туу, қалыптасу және даму жолдарын зерттеу, әдеби құбылыстар мен әдеби теориялық, және ғылыми зерттеушілік ой-пікірлерді анықтап, ғылым жүйесіне түсіру және әр түрлі қоғамдық-әлеуметтік жағдайлар барысында ұлттық әдебиеттің халық руханиятына, қоғамдық сана-сезімі мен ұлттық таным білігіне жасайтын ықпалын айқындау. Қазіргі қазақ әдебиеттану ғылымының ұлттық ғылым ретінде туу, қалыптасу және даму жолы негізінен былайша жүйеленеді:
Қазақ әдебиеттану ғылымы пайда болуындағы тарихи алғышарттар кезеңі. Бұл кезең ежелгі әдебиеттен басталып, қоғамдық даму сатыларына сай ХХ-ғасырға дейінгі уақыт аралығын қамтыды. Түркі жазба ескерткіштерін хатқа түсіруден бастап, ХІХ-ғасырдың соңына дейін созылған ұзақ мерзім. Қазақ әдебиеттану ғылымының тууына дейінгі тарих алдындағы дайындық кезең болғандығы, тарихи сабақтастық принципіне сай өсу-толысу, эволюциялық даму сипатында өткені анықталды. Ол ХІХ-ғасыр шегінде Ресей ориенталист-фольклортанушы ғалымдарының еңбектерімен ғана шектелмей, ұлтттық зиялы қауым өкілдерінің фольклортану, әдебиет тарихы мен теориясы салаларындағы зерттеу еңбектерінде белгілі бір дәрежеде өсіп, ұлттық ғылымның дамуына негіз болды.
Қазақ әдебиеттану ғылымының пайда болу кезеңі ХХ-ғасырдың басында ғұмырнамалық зерттеулердің көбеюі, ұлттық әдебиеттің тарихы мен теориясы мәселелерінің нақты сөз бола бастауы, библиографиялық бағытта алғашқы қадамдардың жасалуы әдебиеттану ғылымының пайда болғандығын көрсетті. Әдеби мұраны ғылыми игерудегі барлық талап-тілек пен әдіс-тәсілді меңгеруге дейінгі ғылыми жетістіктер мен талап міндеттерді арттырды. Әдеби мұраны игеруде бірыңғай ағым теориясының оң бағытын пайдаланды, оны жинау, жариялау, бағалау, заман талабына сай пайдалану, үйрену секілді өзекті мәселелерді шеше алды. Ал 30-жылдары “тұрпайы социологизм” теориясының ықпалында бола тұра, фольклор мен қазақ әдебиетінің сан ғасырлық даму жолын тарихи тұрғыдан тану, зерттеу және кезеңдерге бөлу секілді келелі мәселелерге батыл бара білді.