Шартылдауық зиянкестерінің түрлері,сипаттамасы, таралуы және күресу шаралар

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті.

ОӨЖ

Тақырыбы; Шартылдауық зиянкестерінің түрлері, сипаттамасы, таралуы және күресу шаралар

Орындаған:Мүттал. Ж

Топ:АГ-213

Тексерген:Сагандыков С. Н

Семей 2015 ж

Жоспар

1. Шартылдауық зиянкестерінің түрлері, сипаттамасы, таралуы және күресу шаралар

1. 1Шілделік, мәрмәр немесе сұр шартылдауық

1. 2 Түкті сұр шартылдауық

1. 3 Май шығыс шартылдауықтары

1. 4 Зиянкестермен Күресу шаралары

Қорытынды.

Пайдаланған әдебиет:

1. Шартылдауық зиянкестерінің түрлері, сипаттамасы, таралуы және күресу шаралары

Маусым щартылдауығы қара- қоңырлау түсті; кеуде қалқандарының жиегі, мұртшалары және аяқтары сары-қызылдау; қанаттарының үсті ақшыл- сары, жылтыр 4 дөңес ұзына бойына сызықтары бар; кеудесі қалың, ұзын жұмсақ ақшыл талшықтармен жабулы; қарыны қысқа ақшыл талшықтармен, олар шеттерінде 3 бұрышты дақтарды құрайды. Қоңыздары күндіз жерде тығылады. Олар әр түрлі ағаштардың жапырақтарымен қоректенеді. Ұрғашысы топырақта 20-30 жұмыртқасын салады. Дернәсілдері май қоңызының дернәсілдеріне ұқсас, бірақ өлшемдері бойынша кіші және аяқтары жіңішкелеу және табандарда ұзын тырнақтары бар; ақырғы үш тыныс алу тесіктері басқаларға қарағанда кішірек; артқы тесігі үш сәулелі жұлдыз тәрізді; қарынның ақырғы сегменті соңында қармақ тәрізді үлкен желілермен жабылған; оның түсі ақшыл сары. Көпулы. Оның дернәсілдері әр түрлі өсімдік тамырларымен қоректеніп, топырақ астында өмір сүреді. СССР-дің европалық территориясында көптеп кездеседі, Кавказ, Сібір, және Орта Азияда. Оңтүстік жақтарда ұрпағы - 2, ал солтүстік жақта ұрпағы - жыл дамиды. Дернәсілдер әр түрлі жаста қыстайды. Қоңыздар маусым айында күн батқасын кешке ұшып жүреді, ал күндіз топырақ астында тығылып жатады. Жұмыртқаларын жердің тыңайма егіндіктеріне және көпжылдық көп отырғызатын жерлерге қалдырады. Дернәсілдер бір айдан кейін туады, екі рет қыстайды және мамыр айында 20-30 см тереңдікте қуыршақтанады. Орман шаруашылығында маусымдық шартылдауықтар негізінен тәлімбақтар мен топырақты күтімі аз болғандағы қарағай дақылдарын қайта отырғызатын жерлерде болады. 1. 1 Шілделік, мәрмәр немесе сұр шартылдауық - Polyphylla fullo L. Әр түрлі орман және сүрек жемісұрығының таужыныстарын, сонымен қатар жеміс ағашы мен дала дақылдарына зиянын түсіреді. СССР-дің оңтүстік европа бөлігінде кездеседі. Әсіресе, днепр, анап және дон құмы аумағында, қарағай дақылдары мен жеміс ағаштарына зиянын тигізеді. Ұрпақтануы - үш-төрт жылдық. Әр түрлі жастағы дернәсілдер топырақтың 1 м және одан терең жерлерінде қыстайды. Маусым айында 30-60 см тереңдікте қуыршақтанады. Қуыршақтану кезеңі 3 жұмаға созылады. Қоңыздардың ұшуы мен жұмыртқа басуы маусымның соңынан тамыздың басына дейін өтеді. Осы уақытта қоңыздар жеке тұрған қарағайлар мен өскіншек қарағайлардың басына шығып алып, қарағай қылқанжапырақтарымен қоректенеді. Аналықтары жұмыртқаларды топыраққа бір-бірінен бірнеше сантиметрге алшақ 15-30 см тереңдікке көмеді. Аналығы 30-40 жұмыртқаға дейін туады. Жұмыртқаның дамуы 4-6 аптаға созылады. Дернәсілдері шілде-тамыз айларында туады, бірінші кезде қарашірік пен әр түрлі өсімдіктердің жұқа қабыршақтарымен қоректенеді. Дернәсілдер өсе келе, қарағайлардың, жемісұрықты ағаштар мен жеміс ағаштарының үлкендеу тамырларын кеміріп өлтіреді. 1. 2Түкті сұр шартылдауық - Anoxia pilosa F. Қарағай мен басқа да жемісұрығы мен жас отырғызылған өсімдіктерге, сонымен қатар сүрек таужыныстары жемісұрығы мен жеміс ағаштарына зиян келтіреді. СССР-дің европалық бөлігіндегі оңтүстік орман даласы мен далалық аумақтарда Қырым, Кавказда көп тараған. Ұрықтануы үшжылдық. Әр түрлі жастағы дернәсілдер топырақтың 50-110 см тереңдігінде қыстайды. 3-жылдық қыстақтан кейін мамыр айында 10-30 см тереңдікте қуыршақтанады. Қоңыздар маусымда пайда болады. Қосымша тамақтанбайды. Топыраққа 2-8 шт үйіп жұмыртқалайды. Дернәсілдері 2-3 аптадан кейін туып, тамырмен қоректенеді. Ең үлкен зияны құмдынығайту дақылдарына, әсіресе, қарағайға зияны көп тиеді. Тәлімбақтар мен орман дақылдары бар аумақтарды дернәсілдерден тазартады. Ол үшін оны жақсылап бірнеше рет инсектицид уымен араластыра отырып шығарады. 1. 3Май шығыс шартылдауықтары Melolontha hippocastani Әр түрлі сүрек, бұтақтық және шөптік өсімдіктерді бұзатын көпулы зиянкес. Денесінің ұзындығы 20-29 мм. Түске бояу тiптi құбылмалы. Өзi айқын айырмашылық белгi пигидия формасы және түс болып табылады: қара, қысқа, ұрғашысында тек қана тар шашақты, еркекте - аяғында ептеген дөңгелек кеңейтілген. Жыныс айырмашылықтары қарынның аяқтауынан басқа ұрғашының алдынғы аяқтарының сирағының тістілігінде және мұрт пластинкаларының санында: еркекте ұрғашыға қарағанда 7 мүшелі және шамамен екі есе үлкен, ұрғашыда 6 пластинка. Оның дернәсілдері топырақта тамырмен қоректеніп жатады. Дәрнәсілдер құмды, сор және жеңіл саздақ топырақтарындағы қарағай дақылдарына және табиғи өскіндерге едәуір көп зиянын тигізеді. СССр-дің европалық жағында, Батыс және Шығыс Сібірде кең таралған. Шартылдауықтар ұрпақтануы солтүстіктегі ашық жерлер және сирек отырғызылған жерлерде - бесжылдық, оңтүстікке қарай ашық жерлердің орманды-дала жерлерінде және орман асты жерлерде - бес-төртжылдық, оңтүстікте шартылдауық әдетте орман асты жерлерінде төрт жыл өмір сүреді. Қоңыздар топырақта қыстайды. Топырақтан сәуірдің аяғы мен мамыр айларында ұшып шығады. Қоңыздар кешке емен, қайың және басқа да жапырақтармен қоректену үшін ұшады. 3-4 км қашықтықта ұша алады. Жұмыртқаларын 10-30 см тереңдікте 20-30 шт үйіп тастайды. Жұмыртқаның дамуы 3-4 жылға созылады. Жаңа туған дернәсілдер топырақта қуыршаққа айналғанша 3-4 жыл жатады. Жас дернәсілдер жұқа қабықтармен және аздап қарашірікпен, өсе келе - оларды кеміре отырып немесе үлкен жаралар жасай отырып, үлкендеу тамырлармен қоректенеді. Жаз кезінде дернәсілдер топырақтың үстіңгі қабатында 10-30 см тереңдікте жатады. Тамыздың аяғы мен қыркүйек айларында олар 70-120 см тереңдікке дейін төмен түседі, осынде қысты өткізіп 0, 7°С суыққа төзеді. Дернәсілдер соңғы дамуында маусымның ортасында сопақ үңгірлер (ұйықтайтын жер) жасайды да, осында қуыршаққа айналады (2-сурет) . 1-2 айдан кейін (тамыз-қыркүйекте) жаңа қоңыздар туып, осы жерде қыстайды. Қоңыздар топырақтан келесі жылдың көктемінде ұшып шығады. Шығыстық май қоңыздарының ұшып шығуы жыл сайын болады, дегенмен бұл 4-5 жылда көп болады. Батыстық май шартылдауығы - Melolontha melolоntha L. (3-сурет) ірі қоңыз, шамамен 23-31 мм ұзындығымен, қуатты дөңес денесімен. Негізгі түсі қара, қанат үсті, аяқтары және мұртшалары, щупиктері және пигидилері ақшыл қоңыр түсті. Ерекшелігі, түсі өзгеруі мүмкін. Алдынғы арқасынан созылған кішкентай басы, шеттерінен қалың ақшыл қоңыр түктермен жабылған. Басында веер тәрізді орналасқан мұртшалары бар. Қоңыр қанат үстілерінде төрт төртен қабырғалары болады. Қарынның шеттерінде ақ үш бұрышты дақтар жақсы көрінеді. Дернәсілдері топырақ астында өсімдіктердің тамырын бұзып жатқан көпулы зиянкестер. СССР-дің батыс және оңтүстік батысынан Псков-Смоленск-Харьков-Ставрополь жолағында көп тараған. Ауылшаруашылық дақылдарына дернәсілдері зиянын тигізетін ашық селдір топырақты мекендейді. Орман кескіндерін отырғызу барызында прогалин және орман астына аз шоғырланған май шартылдауығы табиғи жаңару мен орман дақылдарына зияны тиеді. 3-5 жыл ағымында дамиды. Қоңыздар топырақта қыстайды. Көктемде шығыстық қоңыздарға қарағанда, екі жұмаға ке ұшып шығады. Бұл мезгілде олар орман шошақтарына, бақтарға, парктерге, жеке тұрған ағаштарға бағытталады. Орман ағаштарының ішіндегі қореккөз - емен ағашы. Биология бойынша шығыс май шартылдауықтарымен ұқсас.

1. 4 Зиянкестермен Күресу шаралары

Химиялық күресу шаралары. Өсімдіктердің химиялық күресу шаралары зиянкестерлерге (құрт-құмырсқалармен, кенелермен, саңырауқұлақтармен, кемiргiштермен тағы басқалардың) бұл организмдардың дамытуын құртып немесе тоқтатуға қабiлеттi химиялық заттарды қолдануда негізделген. Өсiмдiктердiң химия қорғау құралдарының кең тараған атауы - пестицидтер (лат pestis- зиян, қирату; caedo- өлтіру) . Пестицидтердiң ерекшелiгi олардың улылығында, немесе улағыштықта болады, тағы бір ерекшелігі азғантай санымен организмдердің нормалы тіршілік әрекетін бұзып, тіршілігін тоқтатады. Улағыштықтар мөлшерін анықтайтын заттар доза, немесе мөлшерлеу болып табылады, организмның улауы үшiн жеткiлiктi. Дозаны организммен салыстырғанда удың массасы бiрлiктерiндегi негiзiнен бiлдiредi немесе оның денесiнiң массасының бiрлiгiне(мг/г, г/кг) . Организмға улы әсердiң дәрежелерi бойынша дозалар танып бiледi: өлiммен аяқталар, немесе өлiм, пестицидтің аз мөлшері, организмеде қайтымсыз өзгерiстерге және өлімге әкеледі; сублетальді- организмді қайтымсыз өзгерістерге, бірақ өлімге әкелмейді; табалдырықты - организмның тiршiлiк әрекетiндегi (әдетте аударылатын) болмашы өзгерiс шамданған доза. Қылқан зиянкестері үзақ уақыт бойы түсуіне байланысты химиялық күресу шаралары тиімді болады. Мүндайда химиялық препараттар өзінің улағыш қасиетін үзақ уақыт бойы сақтай алуы қажет. Осы талапқа сай келетін химиялық препарат - бүл ГХЦГ гамма -изомерінің 16%-дық минералды - майлы эмульсиясы. ГХЦГ гамма - изомерін қолдану мүмкін болмағанда, пиретроидті инсектицидтерді қолданған жөн. Әлсіреген ағаштарды химиялық жолмен қорғаумен қатар, жаңа отырғызылған ағаштардағы қоңыздарды үшып шығардың алдында және қыстайтын жерінде құртуға болады. Улы химикаттар кабықтың қатпарлы арасымен аға отырып, қабықжегі зиянкестер бүрғылаған тесіктеріне, қабық астына кіреді. Соның нәтижесінде, дернәсілдер, қуыршақтар, жас қоңыздар қырылып, өз тіршіліктерін жояды. Ал үшып шығу кезінде аман қалған қоңыздар қабық бетіндегі улы химикатпен уланып өледі. Қылқан зиянкестері қарсы қыстайтын жерлерінде күресу үшін топырақтың бетін, тамырлар жүйесін және ағаштың негізгі қылқанын улы химикатпен өңдеу жүргізіледі (1 м» ауданға - 0, 25-0, 5 л улы сұйық жүмсалады) . Жалпы, кылқан зиянкестері жәндіктерге қарсы үйымдастырылған күресті дұрыс жүргізе білу керек. Сондай - ақ, сол қабықжегі зиянкестермен күрестің нәтижесі жақсы болуы үшін, олардың биологиясын жақсы білу талап етіледі. Әр түрлі қылқан түрлеріне әр түрлі әдіс қолданылмаса, барлығына бірдей - бір әдіс әсерлі бола алмайды. Осы зиянкес жәндіктерге қарсы химиялық заттарды пайдалану басқа әдістерге қарағанда тиімді. Улағыш дәрілер инсектицид деп аталады. Инсектицидтерді қолдану тәсіліне қарай ішкі мүшелерге әсер ететін және сырттан әсер ететін улы заттарға бөлінеді. Ішек арқылы ішкі ағзаға әсер ететін химиялық затты бунақдене көп кездесетін жерге шашады. Сонда бунақденелер еліктіргіш затты жеп, уланып, қырылады. Сырттай әсер ететін улы затты газ немесе сүйық күйінде пайдаланады. Бүл зиянкес жәндіктердің терісі арқылы әсер етеді. Соңғы кезде химиялық улы заттар аса сақтықпен пайдаланылуда. Биологиялық күресу шаралары. Табиғатта организмдердің әр түрлi түрлердiң арасындағы антагонистiк арақатынастардың болуында негiзделген. Әдiстiң тәжiрибесiнде олардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi, микроорганизмдер, сонымен бiрге энтомофагтардi қолданылады. Биоәдіске энтомофагтардың тіршілігіне қолайлы жағдай жасау жатады. Биометод зиян келтiрушiлер және аурулардан сатының интеграцияланған қорғауының жүйесiндегi маңызды орында орналасады. Энтомофагтар (жыртқыш аңдар және арамтамақтар) және патогендiк микроорганизмдер зиянкестерлердің санын шектейтiн табиғи факторларға жатады. Қоректене жыртқыш аңдар, олардың жұмыртқасын, дернәсілдерін, қуыршақтар немесе имаголарды құртады. Микроорганизмдер (бактерийлер, вирустар, және т. б) зиянкестерлерді ауруға шалдықтырып өлімге әкеледі. Орман зиянкестерлердің жыртқыш аңдары бунақ аяқтыларға және омыртқалы жануарларға көбiнесе жатады. Бунақ аяқтылар оларға (кенелер, өрмекшiлер) өрмекшi тәрiздi және құрт-құмырсқаларды жатады. Кенелер және питомникте кең таралған өрмекшiлер жұмыртқаларды, майда дернәсілдерді және әртүрлi зиянкестерлердің имаголарын құртады. Химия инсектицидтерiне үлкен орнықтылықтармен айырмашылығы болады, микробиологиялық препараттарға қабылдағыш емес. Жыртқыш құрт-құмырсқалар жуково отрядтарына, инелiктер, жарғақ қанатты, тор қанатты және тағы басқалар жатады (6, 7, 8 сурет) . Барлық жерде орман биоценозында пайдалы сасық қоңыздардың дернәсілдері кездеседі, олар әр түрлі зиянкестерлердің дернәселдерін, қуыршақтарын жояды. Әсіресе қызылденелі сасық қоныздар пайдалы. Химиялық әдістерге қарағанда биологиялық әдістің пайдалылығы көп. Оларды қолданған кезде қоршаған орта пестицидтермен ластанбайды. Биологиялық әдістің адамға, өсімдікке, орман биоценозына кері әсер етпейді. Олар ақырын әсер етсе де, көпке дейін зиянды жәндіктердің санын үзақ уақыт көбейтпей түрады. Механикалық және физикалық күресу шаралары. Бұл шара әр түрлі физикалық механикалық құралдарды және қол кұрал саймандарды қолдана отырып зиянкестерді жояды. Бұл шаралар өте ауыр, оны үлкен аудандарда, басқа күресу шаралардың тиімсіз болған жағдайда қолданады. Бұл әдістің ерекшелігі адам өміріне және қоршаған ортаға зиян келтірмейді. Питомниктерде зиянкестердің дернәсілдерін, қоңыздарын, қуыршақтарын жинап, көзін құртады. Топрақты жыртуда және культивация жасағанда топрақта өмір сүретін зиянкестерлердің дернәсілдерін механикалық құрылғылармен, қалғандарын қолмен жинап алуға болады содан кейін оларды жояды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.