Картоп өнімділігін және өнім сапасын арттыру бағытында қажетті тыңайтқыштарды қолдану тиімділігі

1.Картоп туралы жалпы мағлұматтар.
2.Картоптың морфологиялық ерекшелігі.
3.Картопты тыңайту

4.Картопқа қажетті тыңайтқыш түрлері

5.Картопқа тыңайтқыштың әсері

6. Пайдаланылған әдебиеттер.

Картоп дақылдарының ішіндегі ең маңызды дақылдарының бірі болып табылады.. Картоп халық аузында екінші наны деп атайды. Ал осы дақылдың өнім арттыруға келгенде ол көптеген факторларға қатысты: топырақ- климат жағдайлары, агротехникалық тәсілдер, сорттары, зиянкесттері,аурулары, арам шөптері, химиялық препараттар. Осы аталған факторлардың ішінде ерекше орын алатын фактор – сорт болып табылады . Бүгінгі күні Шығыс Қазақстан облысы жағдайында аудандастырылған картоп сорттары көптен өсіріліп келеді, ал бүгінгі күні өндірісте дақылдың көптеген жаңа сорттары шығарылды. Сортпен қатар суармалы жерде өсірілетін картоп үшін тыңайтқыштардың алатын орны ерекше. Жалпы тыңайтқыштар ішінде - тыңайтқыштарды қолданған ыңғайлы және тиімді болып келеді. Картоптың алғы дақылы – күздік дәнді дақылдар, олар егілетін танапқа көңнің гектарына 60-70 тоннадан кем емес мөлшерін енгізеді. Көң жетіспеген немесе болмаған жағдайда топыраққа беденің немесе басқа шөптердің жасыл массасын жерді жырту арқылы көмеді. Сүдігер жыртуды айналма соқамен жыртылатын қабат тереңдігіне, бірақ 22 см-ден кем емес тереңдікке жүргізеді. Жыртылған жердің сапасы мінсізді, үлгілі: құламалы қарықтарсыз. Топырақ беті осындай соқамен өңдеген соң тұтасты және тегіс. Шығыс Қазақстан облысы жағдайында картоптың бірқатар жаңа сорттарын салыстырмалы сынау және картопты жаңа хелатты тыңайтқыштармен тыңайту. Сонымен қатар сорттардың сәйкесті өсіру агротехникасы жасақталады. Картоп қоректік заттардың мол болуын қалайды. Республиканың барлық топырақ аймақтарында тыңайтқыш қолдану картоп өнімінің артуына ойдағыдай әсерін тигізеді. Картоп өнімін молайтуда хелатты тыңайтқыш қолданудың да маңызы үлкен . Картоп дақылына қолданылатын тыңайтқыш мөлшері алғы дақылға байланысты. Хелатты тыңайтқыштарды картоп сорттарының өніміне және өнім сапасына әсері де анықталды. Тыңайтқыштардың мөлшерлерін топырақтағы қорек элементтерінің мөлшеріне және сорттың тез пісуіне байланысты саралап жіктейді. Құрамының жақсаруымен топырақ борпылдақ, түйіршікті, ұсақ- кесекті құрылысын иеленеді. Мұндай құрылымды топырақта, мәдени өсімдіктерді қорытылатын формалардағы қоректі заттармен қамтылуын қамтамасыз ететін биологиялық және физико-химиялық процесстер үшін жағымды жағдайлар туады . Сонымен қатар, құрылымды топырақтарда танаптарды көктемгі өңдеудің және тұқым себудің оңтайлы мерзімдерін ұстану, көктің бір тегіс, мезгілде шығуына қол жеткізу оңайлау болып келеді.

1. Арнаутов, В.В. Картофель / В.В. Арнаутов.-М.: Сов. Россия. – 1959.- 96 с.
2. Ковалев, А. Т. Картофелеводство Нидерландов / А. Т. Ковалев // Картофель и овощи. – 1983. – №12. – С. 9-10.
3. Коршунов,А.В. Повышение эффективности удобрений под картофель/А.В.Коршунов.-ТР. Ин-та –М.: НИИ картофельного хозяйства.-1982.-Вып.39.-С. 7-24.
4. Ломако,Е.Н. Влияние удобрений на урожай и качество картофеля/Е.И. Ломако, Р.Г. Гиниятов.// Агрохимия.-1974.-№67-С. 76-81.
5. Петербургский, А.В. Как и чем питаются растения / А.В. Петербургский. – М.: Наука.-