Жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсету туралы мәлімет

1. Жасөспірім кезеңі.
2. Жасөспірімдік кезеңнің ерекшеліктері.
3. Жаөспірімдік кезеңде балаларға және ата.аналарға берілетін кеңес.

Әр жастың өзінше жақсы жақтары, қиындықтары мен ерекшеліктері бар. Сондықтан да жасөспірім шақтың өзідік ерекшелігі- бұл ең ұзақ және баланың физиологиялық өзгерістерге ұшырайтың кезең. Жасөспірім шақ-қыздар арасында 10-12 жастан 15-16 жасқа дейін, ал ұлдар арасында 12-14 жастан 17-18 жасқа дейін жалғасады. Баланың тез дамуына байланысты бүкіл ағзаның органдары және құрамдары физиологиялық және психологиялық өзгерістерге тап болады.
Жасөспірім шағы жыныстық факторлардың ерекшеленген және психологиялық өзгерістерге ұшырайтын кезеңнің бірі. Жасөспірімнің өз автономиясына күрес ашып, яғни, «мен үлкенмін» деп өзімен санасқанды қалайды. Өз құқықтарын айтып, ата-ананың бақылауынан шығуға қажет етуі және де осы кезеңде өзіндік-жеке қарым-қатынас негізгі қажеттілікке айналады. Қойылатын талаптардың көбі қарсылық реакциясына әкеледі, өйткені жасөспірім , өзін үкенмін деп сезінгенімен, қиындықтардан қашады, өзіне қөңіл мен қолдау көрсеткенді қажет етеді.
Жасөспірімнің тағы бір ерекшеліктері эмоционалдық тұрақсыздық. Ұлдардың эмоционалдық тұрақсыздықтың шарықтау шегі 11-12 жасқа, ал қыздар 13-15 жасқа келеді. Әрине үлкен жасөспірім шақ кезінде баланың көңіл күйі, психологиялық ренакциясы тұрақтайды, сонда да кей жағдайда тұрақсыздық көрінеді. Осы кезде жасөпірім өз-өзін тануға, өзін тәрбиелеуге, өмірді танып білуге, өзінің өмірлік компетенциясын жоғарлатуға дайын. Сондықтан мектеп тарапынан психолог, мұғалім және тәрбие жетекшісі әртүрлі бағдарламалар құрастырып, жасөспіріммен түрлі жұмыстарды қарастыра алады. Ал ата-анасы жасөспірім өміріне ерекше көңіл аударуы қажет. Өйткені көбінесе жасөспірім стресс жағдайда, көңіл күйінің тез өзгеруіне байланысты және ашу ыза басым болуы – өте қауіпті. Ата-ана қарым -қатынасты құрбылардың қарым-қатынасына ауыстырады. Осы кезде үйден кетіп қалу, қаңғыбастық, мектепке келмеу, оқудан қашу, өтірік айту, агрессиялық тәртіп жие кездеседі. Осының барлығы жасөспірімның іштей ізденуіне, физиологиялық және психологиялық қалыптасуының өзгерістеріне байланысты.
Мамандарының айтуынша, жасөспірім шақ – қиын күрделі кезең деп тегін айтылмаған. Жасөспірім шақта өмірілік құндылықтарды іздену мен қатар өмірілік көзқарастар қалыптасады. Жасөсірімнің өз-өзін табуға, өзіне деген сенімділікті артуға, өзін жайлы сезінуге, қызмет түрін табуға, жоғары жетістіктермен табыстарға қол жеткізуге сынып жетекшінің тәрбиежетекшісінің және психологтың ролі үлкен. Тағы бір ерекше көңіл бөлетін нәрсе, ол жасөспірімнің салауатты өмір салтын ұстана отырып, бос уақытын тиімді пайдалануы. Бос уақыты тиімді, яғни үйірмелерге бару, қосымша жұмыстар мен айналысу, қоғамдық жұмыстар атқару, жасөспірімнің қоғамдағы қарым-қатынасы, өз-өзін көрсетуге қалыптасуына дамуына және жалғыздықтан сақтануына көмектеседі. Қиын өмірлік жағдайға тап болған жасөспірімге дер уақытта көмек көрсету, қолдау, көптеген традегиядан сақтайды.

1. Зейгарник Б.В. "Патопсихология"
2. Лебединский М.С. "Нарушения психического развития у детей"
3. Поляков Ю.Ф. "Патология познавательной деятельности при шизофрении"