Жыраулар мұрасы және қазақ халқының елдік тарихы

Жалпы алғанда Үмбетей жырау болсын немесе басқада жырау болсын толғаулары дидактикалық сарында жазылған. Өлеңдердің тақырыптары отан сүйгіштік, ел, жер қорғау болса, ал, кейбіреулері мейірімділік жолы, жақсылық пен жамандық, ұлағат, үлгі – өнеге жайлы сөз етеді. Қай жырауды алып қарасада идеялары ұқсас болып келеді. Сөз саптаулары әсерлі, ұйқасты, тілге жеңіл болып келеді.

Үмбетей жырау:
«Жауқашарға» толғауы - Үмбетей Жауқашарға деген толғауында адамгершілікті, мейірбандылықты ту етіп көтереді. Ақын қонақ мезгілсіз келсе де қуану керек дегенді насихат етеді.
"Бәкеге" деген жырымен әділдікке шақырады. Ақын "тоқымы кеппей топтанып, ел тонауға аттанып" жүрген тоғыз тентекті сынға алады. Жақсы ұлдың, жаман ұлдың қандай болатынын мысалдап айтады.
“Бұқарға”, “Бекболат биге” арнауларынын идеясы - өмірдің ұзын ырғасынан тәлім алып, мәнді ғұмыр кешуге шақырар үгіт — өнеге. Әділетсіздік, білімсіздік, қараулық пен аяулыққа мін. Бас бұзар оспасыздыққа тоқтам. Опасыздыққа үкім , кесім.
«Ақтамберді» жырауында болса құн дауы , жесір дауы, ар туралы сөз етіледі.

Жыраулардың арнау өлеңдері.
Қазтуған жырау «Мадақ жыр»
Таза далалық поэзия! Бұл жолдар қазақ тілінде ғана сұлу, қазақ оқушысына ғана түсінікті. Мұздай ызғарлы ауыр сауыт киген батыр көтермелеу үшін өзін номадтың түсінігіндегі ең әулетті, ең құрметті деген заттарға балайды. Тарпаң тағыны ұстар ұзын құрық, ақ орданы сүйеп тұрған әшекейлі сырық, жас бураның тал қайзар өткір азуы, қыранның жембасар тырнағы, - алтын да, күміс те, алмас та емес, бірақ алтыннан да, алмастан да салмақты, іріктеліп, екшелеп алынған образдар. Осы жолдардан Қазтуғанның жорықшы, жауынгер жырау болғандығы көрінеді. Сонымен бірге жыраудың эпосшы болғандығы да аңғарылады. Ноғайлы цикліндегі жырлардың біразынан Қазтуған поэзиясының әсері байқалады. Бұл тұрғыдан алғанда Қазтуған – қазақ эпосын жасаушылардың бірі.

 http://reftrend.ru
 https://kk.wikipedia.org