Фармацевтика туралы жалпы түсінік

I. Фармацевтика туралы жалпы түсінік.
II. Фармацевтикалық терминология .дисциплиналардан тұратын арнайы комплекс.
III. Терминдердің құрылымы.

Фармацевтика - дәрілердің адам мен жануарлардың организмдерін тексеретін және дәрілерді іздестіру, шығару, сақтау, дайындау және сату мәселелерімен айналысатын ғылым түрі.Фармация саласындағы терминдерге келетін болсақ, ол еліміздегі фармациялық өндірістермен дәрілік препараттардың айналымдарымен тікелей байланыста болғандықтан, аздап болса да қазіргі фармация жағдайына тоқтала кеткенді жөн көрдік. Соңғы деректерге қарағанда еліміз шет елдерден жылына 900 млн. долларға дәрілік препараттарды сатып алады екен және сол препараттар халыққа қажетті дәрілердің тек 90 пайызын ғана құрап, ал қалған 10 пайызы елімізде өндіріледі екен. Қазақстанда негізінен өсімдіктерден өндірілетін дәрілік препараттар алынады және өсімдіктер мен жануарлар мүшелерінен алынатын дәрілердің атаулары онша көп емес. Орыс тілінде олардың негізгілері отвары, настои, настойки, экстракты, мазь, линименты деп жалғасып кете береді. Енді осылардан қазақшаға аударылғаны бар ма дегенге келетін болсақ, тек қана отвар деген сөзі дұрыс аударылып қалғандары әр түрлі сөздермен бұрыс аталып жүр. Ең бір сорақылығы настой мен настойка сөзін тұнба және сығынды деп аударған. Бұл екі дәрілік препараттар тұнба да емес, сығынды да емес, физикалық табиғаты бойынша өздеріне тән иісі түсі болатын сұйық заттар. Енді тұнба сөзінің мағынасын талқылайтын болсақ, суда ерімейтін және меншікті салмағы судан ауыр болатын ұнтақты сумен қатты араластырып тұндырып қоятын болсақ, су тұнған кезде суда ерімейтін, меншікті салмағы судан ауыр ұнтақтар судың түбіне тұнбаға түсіп, лайланған су тұнып, мөлдір түске айналған болар еді. Осыдан судың астында жатқан ұнтақ шөгіндісін тұнба, ал судың мөлдір қабатын сол алғашқы лай судың тұнымы деп атар едік. Неліктен екені белгісіз дәрілерге жазылған аннотацияларда осындай қателіктер жиі жіберіледі. Енді медицина, фармация, тағамтану мен басқа ғылым салаларында кеңінен қолданылатын добавка сөзін қарастырайық. Бұл сөзді кейбір мамандар қазақ тіліне қоспа, қосынды, үстеме, үстеме қоспа деп аударған. Қоспа-смесь, қосынды-сумма, үстеме-добавочный, үстеме қоспа-добавочная смесь деп аударылып, добавка сөзінің нақтылы мағынасы анықталмаған. 1978 жылы жарық көрген орысша-қазақша сөздік добавить-қосу, үстеу, добавка-қосымша, үстеме, ал добавочный-қосымша, үстеме деп аударылған. Осыдан байқайтынымыз, қосу мен екі ұғым косымша, ал қоспа мен қосымша сөздері сөздікте келтірілгендей бір ұғым бола алмайды. Фармацияда дәрі жасауда көмекші зат ретінде қолданылатын канифоль қарағай шайырынан алынады. Ол үшін қарағайдан алынған шайырды балқытып, терпентин майынан эфирлерді айдаған соң, масса бірігіп канифольге айналады. Канифоль ашық сары немесе ашық қоңыр, жарылып сыңған беті жылтыр, косистенциясы морт шыны тәрізді зат болады. Иісі терпентинге ұқсас, дәмі ащылау, спиртте, эфирде, хлороформда, сірке қышқылында, тоң майларда, эфир майларында жақсы және аздап петролейн эфирінде, бензинде, күкіртті көміртектерінде ериді, ал суда ерімейтін зат болады. Су моншасында балқып, мөлдір сұйықтық түзеді. Температураны 1500С-қа көтергенде хош иісті буға айналып, ыдырай бастайды.