Стиль және шығармашылық ерекшеліктері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
І. Стиль ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ІІ. Стильдің элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Стиль - әдеби дамудың деңгейі мен бағыт-бағдарын тануда, көркем шығармашылықты бағалауда ерекше орны бар ұғым. Стиль термині әр түрлі ғылым саласында (әдебиеттану, өнер, тіл білімі, мәдениеттану, эстетика) қолданылады. Эстетикалық категория ретінде стиль, Ю. Боревтің пікірінше, «шығармашылық процестің, көркемдік ойлау процесінің, көркемдік қарым-қатынастың, туындының факторы» [1, 181-182] болып табылады. Көркем әдебиеттегі стиль туралы сөз қозғағанда, оның қаламгер қолтаңбасын дараландырып тұратын поэтикалық сипатына үңіле қарамас бұрын, ол туралы айтылып аксиомаға айналған пікір-тұжырымдарға назар аударғанда, Гегель еңбегін айналып өтуге болмайды. Өзінің әйгілі «Эстетикасында» Гегель мәнер, стиль, және даралық (манера, стиль, оригинальность) ұғымдарын бір-бірімен тығыз байланыста қарап, белгілі бір қорытындыға келеді. Сондай-ақ көркем туындыдағы стильдің көрінбеуін өзіндік бейнелеу тәсілін қолдануға қабілеттің жетпеуі, болмаса заңды талапқа бағынғаннан гөрі, өзінің қыңырлығына салынып, стильді нашар мәнермен алмастырғысы келетіндігінен болады деп түсіндіреді [2, 304]. Гегель мәнер, стиль, даралық, мәселелерін сөз еткенде, ойларын қорытындылай келіп, стильге ерекше мән береді.
Қазақ әдебиетінің дамуына, бүгінгі биік деңгейге жетуіне көп үлес қосқан аға буын өкілдердің тарихи еңбегі жоқ болып кетпейді. Олардың еңбегін, шеберлігін, өзіндік дара қолтаңбасын танып, бағалау бүгіннің еншісінде. Ұрпақ яки кейінгі буын өзіне қажеттісін екшеп алады, үлгі тұтады, алдыңғы буын дәстүрін жалғастыруға ұмтылады. Сондай өзіндік дәстүр қалыптастырған, тұлғасы биік, қалам қуаты қарымды суреткеріміздің бірі әрі бірегейі - Ғабит Мүсірепов еді. Жарты ғасырдан астам шығармашылық жолында әдебиеттің әр түрлі жанрында аса мәнді іс тындырған жазушының еңбектері, қағида-тұжырымдары әдебиет зерттеушілері мен сыншыларына таныс. Ғ.Мүсірепов қазақ әдеби тілінің дамытушысы және оның білгір сыншысы болғандығы дәлелдеуді қажет етпейтін ақиқат. Демек, қаламгердің өзге көп еңбектерін айтпағанда, оның тіл тазалығы, стиль мәселесі туралы мақалаларының өзі бір төбе. Стильдің анықтамасына келсек, бүгінгі күнге дейін айтылып келген көптеген тұжырымдарға назар аудару керек-ақ. Өйткені, поэзиядағы стиль мәселесін сөз еткенде, нені нысанаға алуымыз керек, поэзиялық туындыларды қай қырынан қарастырамыз дейтін сұрақ туындайтыны заңды. Мәселен, А.Григорян: «Стиль әдіске де, дүниетанымға да, суреткердің жеке басы мен жазу машығына да, өз дәуірі жөніндегі ұғымы мен өз творчествосының ұлттық сипатына да бірдей қатысты... Стиль - әлгі айтқан категорияларымыздың кемел тұтастығы» десе. Я.Эльсберг: «Стиль - көркем түр доминанты, оның ұйымдастырушылық ықпалы»деген тұжырым жасайды. Сондай-ақ, В.Ковалев: «Стиль - дегеніміз түр мен мазмұн», В.Днепров: «Стиль - көркем мазмұнның тұтастығын танытатын түрлік байланыс» деп біледі. Т.Томашевский: «Стиль – көркемдік әдістің көзге көрініп тұратын сыртқы қабығы», Р.Эльяшевич: «Стиль - мазмұнды түрге айналдыратын басты заңдылықтар» деген пікірлер білдіреді. Б.Храпченко болса «Стильді көркем бейнелер арқылы игерілген өмірлік шындықты жеткізудің амалы, оқушыны әсерлендіру мен иландырудың жолы деп түсінген жөн. Әдісті мазмұнмен теңестіруге болмайтыны сияқты көркем бейне арқылы игерілген өмірлік шындықты жеткізудің, идеялық, эмоциялықықпал етудің амалы ретінде қарастырылатын стильді де шығарманың түрімен шатастыруға болмайды» деген тұжырымға келеді. Г.Ф Гегель өзінің «Эстетикасында» стилъ мәселесіне арнайы тоқталып, оны суреткердің машығы, өзіндік даралығы сияқты ұғымдардың айналысында қарастырады. Гегельдің пікірінше, стильге көркем туындыдағы жазушы түйсініп сезінген, сол арқылы арқау еткен табиғаттағы бар құбылыстар енеді. Яғни, шығармашыл тұлғаның өмір шындығын қабылдап, қорытуы, оны көркемдік қиялы жемісімен туындыға айналдыруы. Стильге қатысты жоғарыда мысалға келтірілген пікір-тұжырымдардың әр қилы, алшақ жақтары болғанымен, бір-біріне сабақтас, үндес, бірін-бірі толықтырып жататын тұстары да көп.

1. http://group-global.org/ru/publication/15972-g-musirepov-zhne-debi-stil; 2. http://massaget.kz/okushyilarga/uy_tapsyirmasyi/22738/;