Тамақтану гигиенасы. балалардаың тамақтану рационын құру. қазақ халқының ұлттық тағамдары және пайдасы

1. Кіріспе.
2. Ұтымдытамақтанудын негізгі терминдері.
3. Ұтымды тамақтануды ұйымдастыруына қойылатын гигиеналық талаптар.
4. Тамақтану тәртібі ұтымды тамақтанудын құрамдылық бөлігі ретінде.
5. Қорытынды.

Тамақтану әр тірі организмнің негізгі өмірлік қажеттілігінің бірі болып табылады. Тамақ арқылы адам қоршаған ортамен тікелей байланысқа түседі. Көптеген ішкі орта факторларының ішінде тамақтану маңызды болып табылады, ол организмге тұрақты және ерекше әсер етеді. Тамақ ішкі орта факторларының басқаларына қарағанда өте күрделі кешен. Тамақпен организмге адамның денесін құрайтын барлық заттар түседі (оттегі, адамға тынысалу арқылы). Тамақ және де тірі организмнің энергия көзі ретінде маңызды роль атқарады. Сондықтан организімнің сыртқы ортамен зат алмасуы, әсіресе тамақтану, адам организімінің негізгі процестерінің бірі болып табылады.
Ішкі және сыртқы зат алмасу тепе-теңдігін ұстап тұруда маңызды болатын тамақтану екендігі бізге белгілі. Сондықтан тамақтанумен байланысты және денсаулықтың санитарлық көрсеткіштерімен тығыз қатынаста: туу, физикалық даму, еңбекке қабілеттілік, сырқаттанушылық, өлім, өмір ұзақтығы. Көрсеткіштер бойынша, дұрыс тамақтанған тұрғындарда туу көрсеткіші жоғары деңгейде.
Тұрғындардың денсаулығының санитарлық көрсеткіштерінің ішінде физикалық даму көрсеткіштері тамақтануға өте сезімтал. Әсіресе бала контингенттерінде физикалық даму көрсеткіштерінің тамақтанумен байланыстылығы айқын көрінеді: салмақ, бойы, кеуде клетка аумағы. Толық тамақтанған балалар жақсы өседі, салмақ қосады және дұрыс дамиды, ал тамақатну жетіспеген жағдайда балалардың физикалық дамуы өз жасынан қалып жүреді (мысалы, көптеген елдерде бірінші және екінші дүние жүзілік соғысы кезінде жеткіліксіз тамақтану нәтижесінде балалардың физикалық даму көрсеткіші төмендеген). Балалардың жеткіліксіз тамақтануы тек физикалық дамуға ғана емес және психикалық дамуынада әсерін тигізеді (ерте жаста сөйлеу қабілетінің кешігуі, ал ересек балаларда орталық жүйке жүиесінің тежелуі).
Тамақтану ересек адамның ой және физикалық еңбек қабілеттілігіне үлкен әсерін тигізеді. Тамақтану бұзылған жағдайда еңбек қабілеттілігі төмендейді, тез шаршайды, әлсіздік, есінің төмендеуі және еңбекке қызығушылығы болмайды.
Тұрғындардың өмір ұзақтығы, сырқаттанушылық және өлім көрсеткіштер деңгейі тамақтану жағдайына тәуелді. Көбіне тамақтану жетіспеушілігі сырқаттанушылыққа, өлімге және туберкулезден кейіінгі летальдікке әкеледі (бірінші және екінші дүние жүзілік соғыстан тұрғындардың өлім көрсеткіштері көп есе жоғарлаған: Югославияда – 250%, Францияда – 200% ж.т.б.). Дұрыс тамақтанбаған жағдайда пневмония, невриттер, кейбір жұқпалы аурулар ағымы ауыр өтеді.
Жоғарыда айтылған мәліметтер бойынша ұтымды тамақтану көптеген адам организмінің денсаулық көрсеткіштеріне әсер етеді: бойы, дамуы, денсаулық және еңбекке қабілеттілігіне. Тамақ рационы дұрыс құрылған жағдайда адам организмі мүшелер мен жүйелерінің қызметі қалыпты жүруіне қажетті тағамдық заттарды алады. Бұл организмнің сыртқы ортамен байланысын жақсартады.

1.А.Г.Хрипкова Возрастная физиология и школьная гигиена. М., 1990
2.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.
3.Қазақтың ұлттық тағамдары Алматы 2000 жыл