Агрономиялық терминдерді пайдалана отырып ауыспалы егістерді жіктеу

1.Ауыспалы егістің жіктелуі
2.Ауыспалы егістердің нобайлары
3.Қорытынды
4.Пайдаланған әдебиеттер

Ауыспалы егіс – топырақ құнарын сақтау және арттыру, тұрақты мол өнім алу мақсатында дақылдарды және танаптарды алмастырып отыру жүйесі. Ауыспалы егістің б.з.б. қолданылуы туралы мәліметтер Рим шежірелері (Катон, Варрон, Вергилий, т.б.) арқылы жеткен. Қазақстанда қара топырақты, ылғалдылығы жеткілікті аймақтарда 5 танапты және 8 танапты ауыспалы егістік кеңінен қолданылады. Бірінші белгісі бойынша: ауыспалы егістің жүйесі ауыл шаруашылығында өндірілетін өнім түріне қарай егістік, мал азықтық және арнайы болып үш түрге бөлінеді.
Егістік ауыспалы егістің жүйесі бойынша ылғалдылығы мол жерлерде егістік дақылдарды: бидай, сұлы, арпа, жүгері, қызылша, күнбағыс, картоп, т.б.) себердің алдында танапқа 2 – 3 жыл жоңышқа егіледі. Ал қуаңшылық аудандарда сірі жер танабын бос қалдырады. Ауыспалы егіс көлемінің жартысынан артығына дәнді, техникалық дақылдар және картоп өсірілетін болса, онда оны егістік ауыспалы егіс деп атайды. Керісінше, ауыспалы егіс көлемінің жартысынан астамында малазықтық дақылдар өсірілетін болса, оны мал азықтық ауыспалы егіс дейді.
Мал азықтық ауыспалы егіс жүйесі бойынша көп жылдық жоңышқа өсіруден кейін оның орнына отамалы дақылдар (бір жылдық, көп жылдық шөптер, сүрлемдік жүгері) өсіріледі. Арнайы ауыспалы егіс жүйесінде көкөністерді, мақтаны, темекіні, күрішті, т.б. жыл сайын орын ауыстырып егеді. Малазықтық ауыспалы егіс ферма жанындағы және және шабындық-жайылымдық деп екіге бөлінеді. Ферма жанындағы мал азықтық ауыспалы егіс, аты айтып тұрғандай, танаптары мал фермаларына жақын орналасып, шырынды және көкбалауса мал азығын дайындауға арналып дақылдар себілетін малазықтық ауыспалы егіс. Ал шабындық-жайылымдық малазықтық ауыспалы егістер шалғындық жерлерде орналасып, оларда шабындық және жайылым үшін негізінен көп жылдық және бір жылдық шөптер өсіріледі. Кей жағдайларда бұл ауыспалы егістердің кейбір танаптары мал жаюға да пайдаланылады. Малазықтық егістерде шаруашылықтың ауа райы мен топырағына, өсірілген малдың түріне, жасына байланысты, әр түрлі дақылдар егіледі.
Малазықтық ауыспалы егістің ең басты көрсеткіші бір гектардан алынатын жемдік өлшем мен қорытылатын протеин, витаминдер көлемі болып табылады.

1.Егіншілік Атақұлов Т.,Сүлейменова
2.Болотов А.Т. О разделении полей. О разделении земли на семь полей. В кн.:Избранные сочинения.-М.: МОИП, 1951, c.66-106.
3.Бузмаков В.В.,Наволоцкий А.С. Северообороты в колхозах и совхозах.-М.:Колос,1978.-335 с.
4.Буссенго Ж.Б. Избранные произведения по физиологии растений и агрохимии.2-е изд.-М.: Сельхозиз,1957.-544с.
5.Васильев В.А. Органические удобрения и плодородие почв.-Земледелие,1982