Термодинамикалық температураның нолге жетпеу принципі

«Температура» сөзі бәрімізге бала кезден таныс. Температура туралы түсінік ғылымда бірнеше жүздеген жылдар бұрын пайда болған.Ертедегі ғалымдар жылудың күйі (дененің температурасы) туралы жылуды немесе суықты нақты сезіну арқылы тұжырымдар жасағанмен, олар субъективті, дәл және анық емес-ті. Біз салқын, жылы немесе ыстық денелерді анықтай аламыз, өйткені дене әртүрлі дәрежеде қызу қасиетіне ие бола алады. Бұл қасиетті температура деп атайды. Температура ұғымын зерделеу барысында төмендегідей ой-болжамдарға ссүйенеміз. Егер әртүрлі қыздырылғанекі денені жанастырсақ, онда аса қатты қызған дене салқындайды, ал суық дене жылынады. Мұнда екі дененің, жылу берілуі әсерінен бір-бірімен жылуң немесе энергия алмасуын байқаймыз.Жылу алмасу – екі дене жанасқанда, жылу берілу жолымен энергияның қаттырақ қыздырылған денеден азырақ қыздырылған денеге өту процесі.Жылуды (энергияны) өзіне қабылдайтын екінші денеге қарағандажылу (энергия) беретін дененің температурасы жоғары болады. Мұнда жүйенің көлемі, қысымы, температурасы сияқты бірқатар параметрлерінде өзгерістер болуы мүмкін. Біз мұз ерген сайын, стакандағы судың салқындайтынын байқаймыз. Мұз толық еріп болғанда мұздың еруінен жиналғансу жыли бастайды, ақырында су қоршаған ортаның температурасын қабылдайды. Бұдан кейін стакандағы суда ешқандай өзгерістер болмайды. Ендеше біршама уақыт ішінде әрт түрлі ,мпературадағы екі дененің арасында жылулық тепе-теңдік орнайды. Көлем, қысым өзгермесе, онда заттардың өзара түрленуі жәнеодан әрі жылу алмасуы болмайды. Осы жағдайда көлем мен қысым өзгермейді, яғни жүйенің температурасы белгілі бір уақыт ішінде тұрақты болып қалады.
Температураларды өлшеу әдісі екі дене арасында болатын жылу алмасу кезіндегі жылулық тепе-теңдіктің орнауына негізделген.Осы құбылыс негізінде түрлі термометрлер жасалған. Дененің температурасын термометрмен өлшейді. Температураны өлшеу үшін сынап, спирт сияқты термометрлік заттар қолданылады. Сынап және спирт термометрлердің көрсетіу тек екі нүктеде ғана сәйкес келеді. Сынапты термометрмен мұқият болу керек, себебі сынап буы –улы.Әдетте температураны термометрдегі термометрлік заттың көлемі бойынша анықтайды. Дене температурасын өлшеу үшін оны қолтыққа қысып, 5-8 мин ұстайды. Бұл уақыт термометрдегі сұйық бағанының деңгейі тоқтағанға дейін созылады. Термометр кернеуін санаған кезде термометрлік заты бар резервуар температурасы өлшенетін ортада болуы тиіс.Бір стакандағы суды А денесі деп, екінші стакандағы суды В денесі деп атайық.(6-сурет) Егер А және В денелерінің Әр қайсысы С денесімен жылулық тепе-теңдікте болса, онда бұл денелер (А және В) өзара жылулық тепе-теңдікте болады. Сондқтан оларды тікелей байланысқа келтірмей-ақ, денелердің жылулық тепе-теңдік күйін салыстыруға болады және температура ұғымын енгізуге болады. Егер А және В денелерінің әрқайсысы С денесімен жылулық тепе-тееңдікте болса, онда екі дененің температурасын бірдей деп есептеуге болады. С денесін термометр деп атайды.