Психологиялық эксперименттің процедурасы

1. Экспериментті ұйымдастыру өткізудің ең алғашқы шарты.оның жоспарлануы
2. Эксперименттегі психологиялық фактор

Экспериментті ұйымдастыру өткізудің ең алғашқы шарты-оның жоспарлануы. Экспериментті жоспарлау сатысы оның ары қарайғы тағдырын анықтайды, себебі экспериманттің логикалық және хронологиялық схемасын құруға, зерттелінушілердің құрамы мен санын немесе өлшеудің керекті мәнін анықтауға,математикалық өңдеудің жоспарын жасауға,көрсеткіштерді және өңдеу аппаратын, шешім қабылдаудың бағдарын таңдауға қолқабыс етеді. Егер біз әртүрлі жоспарлар мен схемалардың негіздерін білмесек,бізге эксперименттің сапасын бағалау кезінде қиын болады. Бірақ, кез-келген жоспар сәтті бола бермейді. Мәселен, бірінші тарауда қарастырылған эксперименттер басқаша, келесі түрдегі жоспарлар бойынша өткізілді делік:
1) Бірінші экспериментте тігінші басында наушникті 13апта киіп, соңынан 13апта ештеңесіз жұмыс істесін.
2) Йоко өзінің экспериментінде әрбір шырын сортынан 2 банкіні қолдануды шешіп,барлық эксперимент 36 күннін орнына 4 күнге ғана созылды делік.
3) Джек жаттаудың жарым-жарты әдісін алғашқы 2 пьесаға, ал тұтас әдісті келесі екіге қолдансын.
Бізге бұл жоспарлардың барлығы сәтсіз екені көрініп тұр. Ал егер бізде салыстыру үшін үлгі болса, онда біз неге алғашқы жоспарлар сәтті болғандығын нақты айтып бере алар едік. Мінсіз эксперимент осы үшін қызмет атқарады. Экспериментті абсолютті мінсіз етуге болады ма? Кез-келген экспериментті шексіздікке дейін жақсартуға болады немесе оның мүлдем өткізуге болмайды. Реалды эксперименттер мінсіз экспериментке жақындатылып жүзеге асырылады.
Сондай-ақ идеал эксперимент түсінігі арқылы эксперименттің мінсіздігін анықтауға болады. Идеал экспериментте тек қана тәуелсіз айнымалының өзгеруіне жол беріледі. Қалғанының бәрі өзгеріссіз қалады, сондықтан тәуелді айнымалыға тек тәуелсіз айнымалы ықпал етеді. Жақын арада біз идеалды экспериментті өткізу мүмкін емес екендігіне көзімізді жеткіземіз. Дегенмен, идеяның өзі пайдалы болып табылады, біз реалды экспериментті өткізгенде оны басшылыққа аламыз. Идеалды экспериментте тігінші наушникпен не ештеңесіз бір уақытта жұмыс істеуі керек еді.Джек Моцарт бір уақытта сол жалғыз пьесаны жарым-жарты немесе тұтас әдіспен жаттау керек еді!
Эксперименттің жалпы мазмұны шектелген мөлшердегі мәліметтер негізінде кең қолданыс табатын қорытындылар шығару. Дегенмен, мінсіз эксперимент идеал эксперимент тәрізді бізге басшылық етуші идея ретінде қызмет етеді.
Идеал да, шексіз эксперимент те мәнсіз бола алмайды. Оларда әртүрлі кемшіліктер ғана емес,сондай-ақ артықшылықтары да бар және реалды эксперименттерді бағалауда қызмет етуі мүмкін.
Идеал да, шексіз де эксперименттер сәтсіз зерттеу нұсқасының кемшіліктерін жоя алмайды. Мұндай кемшіліктерді мүлдем жою үшін толық сәйкестік эксперименті қажет. Бұл эксперимент сондай-ақ мағынасыз болып табылады, дегенмен іс-жүзінде оны жүзеге асыруға болады. Джек өзінің зерттеуінде одан кейін де жаттайдын пьессаларды жаттауы керек болатын. Мұндай эксперименттен,шексіз эксперименттен сияқты пайда жоқ.

1. Практикум по эконометрике: учебное пособие / И.И. Елисеева, С.В.Курышева, Н.М. Гордеенко и др.; под ред. И.И. Елисеевой. – М.: Финансы и статистика, 2002.-192с.
2. Козелецкий Ю. Психологическая теория решений. – М.: Прогресс, 1999. – 504 с.