Несие операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу ( казкоммерцбанк материалдары негізінде )
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін негіздеу ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ.нің экономикалық мағынасы ... ... ... ... ..4
1.2 «Казкоммерцбанк» АҚ құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін тұрғызу мақсаты ... ... ... ..13
1.4 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сіна қойылатын талаптар ... ...13
1.5 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін тұрғызудың ... ... ... ... ... ... 25
концептуалды схемасы
2 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін жобалау ... ... ... ... ... ... .28
2.1 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сіндегі тапсырма орны ... ... ... 28.
2.2 Несие операцияларын басқарудағы мәселе қойылымы ... ... ... ... ... ... ..29
2.3 Кіріс ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.4 Шығыс ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.5 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
2.6 Математикалық жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.7 Программалық жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
2.8 Программалық жабдықтаудың құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы мүмкін болатын сала
3.1 АЖ.ні құруға кеткен шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3.2 Ақпараттық өнімді коммерциалық сатуға берілетін кеңестер және
нәтижесін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .56
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...58
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін негіздеу ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ.нің экономикалық мағынасы ... ... ... ... ..4
1.2 «Казкоммерцбанк» АҚ құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін тұрғызу мақсаты ... ... ... ..13
1.4 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сіна қойылатын талаптар ... ...13
1.5 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін тұрғызудың ... ... ... ... ... ... 25
концептуалды схемасы
2 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сін жобалау ... ... ... ... ... ... .28
2.1 Несие операцияларын басқарудың АЖ.сіндегі тапсырма орны ... ... ... 28.
2.2 Несие операцияларын басқарудағы мәселе қойылымы ... ... ... ... ... ... ..29
2.3 Кіріс ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.4 Шығыс ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.5 Ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
2.6 Математикалық жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.7 Программалық жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
2.8 Программалық жабдықтаудың құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы мүмкін болатын сала
3.1 АЖ.ні құруға кеткен шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3.2 Ақпараттық өнімді коммерциалық сатуға берілетін кеңестер және
нәтижесін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .56
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...58
Кіріспе
Банк жүйесі нарықтық экономиканың ең маңызды әрі динамикалық құрылымы болып табылады. Банктер ақшалай есеп айырысуды жүргізіп, экономиканы несиелеп, капиталдың қайта бөлінуінде делдал ретінде өндірістің жалпы тиімділігін арттырады әрі елдің қорлануына өз ықпалын тигізеді. Бүгінгі таңда, яғни осы заманғы жағдайда банк жүйесінің құрылымы күрделене түсті. Қаржы мекемелерінің жаңа түрлері, жаңа несие құралдары және клиентке қызмет көрсетудің жаңа әдістері пайда болып үлгерді. Пайда алуға, коммерциялық жетістікке бағдарланған, әр түрлі меншік формаларына негізделген серпінді әрі икемді несие жүйесіне өту қолға алынды.
Несие жүйесінің институционалдық құрылымының оңтайлы формалары, капитал нарығында тиімді жұмыс істейтін тетіктер, коммерциялық құрылымдардың жаңаша қызмет көрсету әдістері ұдайы іздестіріледі. Тұрақты әрі тиімді банк жүйесін құру – Қазақстан экономикасын реформалауда маңызды міндеттердің бірі. Ішкі банк секторының барлық қатынас жүйесін, Ұлттық банк тарапынан басқарудың және қадағалаудың сипатын, банктердің өзара қарым-қатынасын және олардың клиенттерімен арадағы қатынасын, мемлекеттік бюджетпен есеп айырысуды түбегейлі өзгерту қажет. Банкирдің психологиясын өзгерту, жан-жақты білімі бар, жаңашылдыққа бейім, тәуекешіл банк қызметкерін тәрбиелеу – алда тұрған көп міндеттің бірі.
Жаңа банк тетігін халықаралық іс-тәжірибеде қабылданған әрі нарықтық қаржы құрылымының тәжірибесіне сүйенетін ұтымды принциптерді несие мекемелеріне енгізу жолымен ғана құруға болады. Бұл жағынан алғанда, халықаралық іс-тәжірибені, ақшалай ресурстарды шоғырландырудың, несиелеудің және есеп айырысудың тәсілдері мен формаларын терең оқып-білудің маңызы зор.
Банк ісінің осы заманғы әдістерін жақсы меңгерген банктер ғана қатаң бәсекелестік жағдайында жетістікке жете алады.
Банк жүйесінде ақпарат маңызды орын алады. Керекті және толық ақпарат ішкі (банк басқармасы) және сыртқы (тұтынушылар, бәсекелестер) қолданушылар үшін де баға жеткісіз қымбат.Сенімді ақпараттың қолда болуы әрқашан да банк мәселесін уақтылы шешуге және оны болдырмауға әсер етеді. Сондықтанда талданатын ақпараттың толық, айқын және сенімді болғаны өте маңызды.
Несие операциялары - қазіргі заманғы коммерциялық банк қызметтерінің негізгі аспектісі. Несие операциялары – бұл несие алушының несие берушінің уақытша ақшасын пайдаланып, төлемін кейінге қалдыруы. Осы жерден банк қызметкерлерінің жұмыстарының жиынтығы
Несиелік операцияларға байланысты коммерциялық банктердің негізгі мақсаттары:
• Қызмет көрсетуді күшейту және оның тиімділігін арттыру;
• Қағаз түріндегі документтердің санын азайту;
• Тапсырыс берушілердің санын арттыру;
Несиелік процесс – сапалы және жоғары табысты, несиелік қаржыны құруда банк жұмысы.
Несиелік процестің дұрыс ұйымдастыру несиелік тәуекелділігінің минималдануына әкеп соқтырады.
Несиелік процесс 2 сатыдан тұрады. Бірінші сатыда несиелік арыз терең талдаудан өтеді. Несие берілгеннен кейін несие процесінің екінші сатысы – несие қоржының мониторингісі жалғасады. Оның мәні арыз берушінің қызметіне бақылау жасап отыру. Несие процесінің бірінші сатысының жауапкершілігі мол, өйткені осы сатыда несиелік тәукелділіктің алдын алуға болады. Қарыз алушыны талдауда банкир үшін ақпараттың негізгі көзі болып оның бухгалтерлік есебі саналады.
Осы тапсырмаларды тиімді шешу үшін негізгі операцияларды автоматтандыру қажет, яғни несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу қажет.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі «Казкоммерцбанк» АҚ болып табылады.«Казкоммерцбанк» АҚ негізгі ұстанымы – кәсіпорынның барлық түрлеріне және халыққа жоғары сапалы банк сервисін ұсыну.
Банктің несие саясаты несие ресурстарындағы тексерілген және сенімді қарыз алушылардың талаптарын орындау, кәсіпкерлікті дамыту, тиімді дамып жатқан нарық құрылымдарын ұйымдастыруға бағытталған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты үлкен көлемдегі ақпараттар ағымын өңдейтін, талдайтын және соның нәтижесінде бір дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік беретін несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу.
Жүйенің тағайындалуы – қарыз алушының өтінішін, шартқа сәйкес несиені өтеу қабілетін талдау және қарыз алушының несие тарихын енгізу.
Қолданыс аймағы – несие мекемелері.
Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, АЖ-ң деңгейін бағалау және оны қолданудың мүмкін салалары, қорытынды, қолданылған әдебиеттер және қосымшалардан тұрады.
Теориялық бөлімде қолдану саласын талдау, АЖ-нің экономикалық мағынасы, «Казкоммерцбанк» АҚ құрылымы, несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты, ақпараттық технологияларды талдау несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптары анықталған.
Негізгі бөлімде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау, несие операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны, мәселе қойылымы, математикалық жабдықталуы, тапсырманың алгоритмдік сипаттамасы, программалық жабдықталуы, программалық жабдықтаудың құрылымы жасалған.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде АЖ деңгейін бағалау және қолдану саласын талдау мүмкіндіктері, АЖ-ні құруға кеткен шығындарды бағалау, нәтижелерін талдау көрсетілген.
Банк жүйесі нарықтық экономиканың ең маңызды әрі динамикалық құрылымы болып табылады. Банктер ақшалай есеп айырысуды жүргізіп, экономиканы несиелеп, капиталдың қайта бөлінуінде делдал ретінде өндірістің жалпы тиімділігін арттырады әрі елдің қорлануына өз ықпалын тигізеді. Бүгінгі таңда, яғни осы заманғы жағдайда банк жүйесінің құрылымы күрделене түсті. Қаржы мекемелерінің жаңа түрлері, жаңа несие құралдары және клиентке қызмет көрсетудің жаңа әдістері пайда болып үлгерді. Пайда алуға, коммерциялық жетістікке бағдарланған, әр түрлі меншік формаларына негізделген серпінді әрі икемді несие жүйесіне өту қолға алынды.
Несие жүйесінің институционалдық құрылымының оңтайлы формалары, капитал нарығында тиімді жұмыс істейтін тетіктер, коммерциялық құрылымдардың жаңаша қызмет көрсету әдістері ұдайы іздестіріледі. Тұрақты әрі тиімді банк жүйесін құру – Қазақстан экономикасын реформалауда маңызды міндеттердің бірі. Ішкі банк секторының барлық қатынас жүйесін, Ұлттық банк тарапынан басқарудың және қадағалаудың сипатын, банктердің өзара қарым-қатынасын және олардың клиенттерімен арадағы қатынасын, мемлекеттік бюджетпен есеп айырысуды түбегейлі өзгерту қажет. Банкирдің психологиясын өзгерту, жан-жақты білімі бар, жаңашылдыққа бейім, тәуекешіл банк қызметкерін тәрбиелеу – алда тұрған көп міндеттің бірі.
Жаңа банк тетігін халықаралық іс-тәжірибеде қабылданған әрі нарықтық қаржы құрылымының тәжірибесіне сүйенетін ұтымды принциптерді несие мекемелеріне енгізу жолымен ғана құруға болады. Бұл жағынан алғанда, халықаралық іс-тәжірибені, ақшалай ресурстарды шоғырландырудың, несиелеудің және есеп айырысудың тәсілдері мен формаларын терең оқып-білудің маңызы зор.
Банк ісінің осы заманғы әдістерін жақсы меңгерген банктер ғана қатаң бәсекелестік жағдайында жетістікке жете алады.
Банк жүйесінде ақпарат маңызды орын алады. Керекті және толық ақпарат ішкі (банк басқармасы) және сыртқы (тұтынушылар, бәсекелестер) қолданушылар үшін де баға жеткісіз қымбат.Сенімді ақпараттың қолда болуы әрқашан да банк мәселесін уақтылы шешуге және оны болдырмауға әсер етеді. Сондықтанда талданатын ақпараттың толық, айқын және сенімді болғаны өте маңызды.
Несие операциялары - қазіргі заманғы коммерциялық банк қызметтерінің негізгі аспектісі. Несие операциялары – бұл несие алушының несие берушінің уақытша ақшасын пайдаланып, төлемін кейінге қалдыруы. Осы жерден банк қызметкерлерінің жұмыстарының жиынтығы
Несиелік операцияларға байланысты коммерциялық банктердің негізгі мақсаттары:
• Қызмет көрсетуді күшейту және оның тиімділігін арттыру;
• Қағаз түріндегі документтердің санын азайту;
• Тапсырыс берушілердің санын арттыру;
Несиелік процесс – сапалы және жоғары табысты, несиелік қаржыны құруда банк жұмысы.
Несиелік процестің дұрыс ұйымдастыру несиелік тәуекелділігінің минималдануына әкеп соқтырады.
Несиелік процесс 2 сатыдан тұрады. Бірінші сатыда несиелік арыз терең талдаудан өтеді. Несие берілгеннен кейін несие процесінің екінші сатысы – несие қоржының мониторингісі жалғасады. Оның мәні арыз берушінің қызметіне бақылау жасап отыру. Несие процесінің бірінші сатысының жауапкершілігі мол, өйткені осы сатыда несиелік тәукелділіктің алдын алуға болады. Қарыз алушыны талдауда банкир үшін ақпараттың негізгі көзі болып оның бухгалтерлік есебі саналады.
Осы тапсырмаларды тиімді шешу үшін негізгі операцияларды автоматтандыру қажет, яғни несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу қажет.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі «Казкоммерцбанк» АҚ болып табылады.«Казкоммерцбанк» АҚ негізгі ұстанымы – кәсіпорынның барлық түрлеріне және халыққа жоғары сапалы банк сервисін ұсыну.
Банктің несие саясаты несие ресурстарындағы тексерілген және сенімді қарыз алушылардың талаптарын орындау, кәсіпкерлікті дамыту, тиімді дамып жатқан нарық құрылымдарын ұйымдастыруға бағытталған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты үлкен көлемдегі ақпараттар ағымын өңдейтін, талдайтын және соның нәтижесінде бір дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік беретін несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу.
Жүйенің тағайындалуы – қарыз алушының өтінішін, шартқа сәйкес несиені өтеу қабілетін талдау және қарыз алушының несие тарихын енгізу.
Қолданыс аймағы – несие мекемелері.
Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, АЖ-ң деңгейін бағалау және оны қолданудың мүмкін салалары, қорытынды, қолданылған әдебиеттер және қосымшалардан тұрады.
Теориялық бөлімде қолдану саласын талдау, АЖ-нің экономикалық мағынасы, «Казкоммерцбанк» АҚ құрылымы, несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты, ақпараттық технологияларды талдау несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптары анықталған.
Негізгі бөлімде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау, несие операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны, мәселе қойылымы, математикалық жабдықталуы, тапсырманың алгоритмдік сипаттамасы, программалық жабдықталуы, программалық жабдықтаудың құрылымы жасалған.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде АЖ деңгейін бағалау және қолдану саласын талдау мүмкіндіктері, АЖ-ні құруға кеткен шығындарды бағалау, нәтижелерін талдау көрсетілген.
Қолданылған әдебиет тізімі
1. Қазақстан – 2030 Н.А.Назарбаев. Қазақстандықтар жағдайының өркендеуі, қауіпсіздігі және жақсаруы. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы – Егеменді Қазақстан,11 қазан 1997жыл.
2. “Методические рекомендации по организации систем корпоративного управления и управления рисками в банках второго уровня, утвержденные постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан” 20 сәуір 2001ж. № 116.
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы – Алматы,1995.
4. «Қазақстан Республикасының ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мемлекеттік бағдарлымасы туралы» 14 наурыз 2000 жылдың №359 Қазақстан Республикасының Президентінің /Указ/.
5. Принципы управления кредитным риском. Методические рекомендации Базельского Комитета по банковскому надзору, Базель, 2000.
6. Велисава Т., Севрук А. Банковские риски, М.,1995.
7. Вольравен К.Д. Управление рисками в коммерческих банках, М., 1997.
8. Автоматизированные информационные технологии в банковской деятельности. Под ред. Титоренко Г.А.,-М.:Финстатинформ, 1997.
9. Банки и банковское дело. Под ред. Д.э.н. профессора И.Т. Балабанова.-СПб:Питер,2001-304б
10. Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем. Учебник, М: Финансы и статистика,2000-352б
11. Управление финансовыми рисками. Учебное пособие для подготовки к сдаче международного экзамена Financial Risk Manager (FRM), Москва, исследовательская группа “РЭА – Риск- Менеджмент” 2003-283б
12. «Банковское дело» Лаврушина О.И. ФиС, 1998.
13. «Банковское дело» Платонов В.И. Хиггнис М. Москва: Консалт Банкир, 1998
14. «Банковское дело» под ред. Сейткасымова Г.С. Алматы: Қаржы-қаражат, 1998ж
15. Кондрашов Ю.Н. Введение в проектирование автоматизированных банковских систем, учебное пособие,-М.: Финансы и статистика,1996.
16. Кураков Л.П. и др. Современные банковские системы. Учебное пособие. 3-е издание. Переработанное и дополненное. М:Гелиос АРВ,2000-320б.
17. Е.Г.Неверова Ақпарат жүйелеріндегі мәліметтер базасын құрудағы проблемаларды зерттеу/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
18. Коммерциялық банктер операциялары. Мақыш С.Б. Алматы: Издат маркет, 2004
19. Н.Б.Бралиева, Л.А. Байбулекова, А.И.Тилегенов Бизнестегі ақпарат жүйелері. – Алматы: Экономика Баспасы, 1998.
20. Н.Л.Гагарина. Банк ақпарат жүйесін өндіру/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
21. С.Б. Мақыш, А.Ә.Ілияс Банк ісі: оқу құралы – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
22. Э.М.Бенецкий, Л.А.Морозов. Қосымша программа пакеті қоймасына автоматтандыралған басқару жүйесін ендіру. – М, Статистика.
23. Экономикадағы автоматтандырылған ақпараттық технологиялар: Оқулық. Трибулина И.Т. – М: ФиС, 2000 – 416 бет.
24. Липаев В.В., Потапов А.М. Оценка затрат на разработку программных средств. – М:Финансы и статистика,1998-180б.
25. Ольшаный А.И. Банковское кредитование (российский и зарубежный опыт) –М: ИНИТИ, 1998.
26. Смирнова Г.Н. и др. Проектирование экономических информационных систем. М: Финансы и статистика, 2000-352б.
27. Солянкин А.А. Компьютеризация финансового анализа и прогнозирования в банке. М:Финстатинформ,1998.
28. Фаронов В.В. Delphi 4. Учебный курс.-М: “Нолидж”,1998.
29. Финансово-кредитный словарь, т. 1-3.
30.www.kkb.kz.
1. Қазақстан – 2030 Н.А.Назарбаев. Қазақстандықтар жағдайының өркендеуі, қауіпсіздігі және жақсаруы. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы – Егеменді Қазақстан,11 қазан 1997жыл.
2. “Методические рекомендации по организации систем корпоративного управления и управления рисками в банках второго уровня, утвержденные постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан” 20 сәуір 2001ж. № 116.
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы – Алматы,1995.
4. «Қазақстан Республикасының ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мемлекеттік бағдарлымасы туралы» 14 наурыз 2000 жылдың №359 Қазақстан Республикасының Президентінің /Указ/.
5. Принципы управления кредитным риском. Методические рекомендации Базельского Комитета по банковскому надзору, Базель, 2000.
6. Велисава Т., Севрук А. Банковские риски, М.,1995.
7. Вольравен К.Д. Управление рисками в коммерческих банках, М., 1997.
8. Автоматизированные информационные технологии в банковской деятельности. Под ред. Титоренко Г.А.,-М.:Финстатинформ, 1997.
9. Банки и банковское дело. Под ред. Д.э.н. профессора И.Т. Балабанова.-СПб:Питер,2001-304б
10. Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем. Учебник, М: Финансы и статистика,2000-352б
11. Управление финансовыми рисками. Учебное пособие для подготовки к сдаче международного экзамена Financial Risk Manager (FRM), Москва, исследовательская группа “РЭА – Риск- Менеджмент” 2003-283б
12. «Банковское дело» Лаврушина О.И. ФиС, 1998.
13. «Банковское дело» Платонов В.И. Хиггнис М. Москва: Консалт Банкир, 1998
14. «Банковское дело» под ред. Сейткасымова Г.С. Алматы: Қаржы-қаражат, 1998ж
15. Кондрашов Ю.Н. Введение в проектирование автоматизированных банковских систем, учебное пособие,-М.: Финансы и статистика,1996.
16. Кураков Л.П. и др. Современные банковские системы. Учебное пособие. 3-е издание. Переработанное и дополненное. М:Гелиос АРВ,2000-320б.
17. Е.Г.Неверова Ақпарат жүйелеріндегі мәліметтер базасын құрудағы проблемаларды зерттеу/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
18. Коммерциялық банктер операциялары. Мақыш С.Б. Алматы: Издат маркет, 2004
19. Н.Б.Бралиева, Л.А. Байбулекова, А.И.Тилегенов Бизнестегі ақпарат жүйелері. – Алматы: Экономика Баспасы, 1998.
20. Н.Л.Гагарина. Банк ақпарат жүйесін өндіру/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
21. С.Б. Мақыш, А.Ә.Ілияс Банк ісі: оқу құралы – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
22. Э.М.Бенецкий, Л.А.Морозов. Қосымша программа пакеті қоймасына автоматтандыралған басқару жүйесін ендіру. – М, Статистика.
23. Экономикадағы автоматтандырылған ақпараттық технологиялар: Оқулық. Трибулина И.Т. – М: ФиС, 2000 – 416 бет.
24. Липаев В.В., Потапов А.М. Оценка затрат на разработку программных средств. – М:Финансы и статистика,1998-180б.
25. Ольшаный А.И. Банковское кредитование (российский и зарубежный опыт) –М: ИНИТИ, 1998.
26. Смирнова Г.Н. и др. Проектирование экономических информационных систем. М: Финансы и статистика, 2000-352б.
27. Солянкин А.А. Компьютеризация финансового анализа и прогнозирования в банке. М:Финстатинформ,1998.
28. Фаронов В.В. Delphi 4. Учебный курс.-М: “Нолидж”,1998.
29. Финансово-кредитный словарь, т. 1-3.
30.www.kkb.kz.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
Инженерлі- экономикалық факультеті
Қолданбалы информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Несие операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу
(Казкоммерцбанк материалдары негізінде)
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ-нің экономикалық
мағынасы ... ... ... ... ..4
1.2 Казкоммерцбанк АҚ
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты ... ... ... ..13
1.4 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптар ... ...13
1.5 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
тұрғызудың ... ... ... ... ... ... 2 5
концептуалды схемасы
2. Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау ... ... ... ... ... ... .28
2.1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны ... ... ... 28.
2.2 Несие операцияларын басқарудағы мәселе
қойылымы ... ... ... ... ... ... ..2 9
2.3 Кіріс
ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...31
2.4 Шығыс
ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..34
2.5 Ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..36
2.6 Математикалық
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..39
2.7 Программалық
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 40
2.8 Программалық жабдықтаудың
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
3. Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы мүмкін болатын сала
3.1 АЖ-ні құруға кеткен шығындарды
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3.2 Ақпараттық өнімді коммерциалық сатуға берілетін кеңестер және
нәтижесін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...56
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Кіріспе
Банк жүйесі нарықтық экономиканың ең маңызды әрі динамикалық құрылымы
болып табылады. Банктер ақшалай есеп айырысуды жүргізіп, экономиканы
несиелеп, капиталдың қайта бөлінуінде делдал ретінде өндірістің жалпы
тиімділігін арттырады әрі елдің қорлануына өз ықпалын тигізеді. Бүгінгі
таңда, яғни осы заманғы жағдайда банк жүйесінің құрылымы күрделене түсті.
Қаржы мекемелерінің жаңа түрлері, жаңа несие құралдары және клиентке қызмет
көрсетудің жаңа әдістері пайда болып үлгерді. Пайда алуға, коммерциялық
жетістікке бағдарланған, әр түрлі меншік формаларына негізделген серпінді
әрі икемді несие жүйесіне өту қолға алынды.
Несие жүйесінің институционалдық құрылымының оңтайлы формалары,
капитал нарығында тиімді жұмыс істейтін тетіктер, коммерциялық
құрылымдардың жаңаша қызмет көрсету әдістері ұдайы іздестіріледі. Тұрақты
әрі тиімді банк жүйесін құру – Қазақстан экономикасын реформалауда маңызды
міндеттердің бірі. Ішкі банк секторының барлық қатынас жүйесін, Ұлттық банк
тарапынан басқарудың және қадағалаудың сипатын, банктердің өзара қарым-
қатынасын және олардың клиенттерімен арадағы қатынасын, мемлекеттік
бюджетпен есеп айырысуды түбегейлі өзгерту қажет. Банкирдің психологиясын
өзгерту, жан-жақты білімі бар, жаңашылдыққа бейім, тәуекешіл банк
қызметкерін тәрбиелеу – алда тұрған көп міндеттің бірі.
Жаңа банк тетігін халықаралық іс-тәжірибеде қабылданған әрі нарықтық
қаржы құрылымының тәжірибесіне сүйенетін ұтымды принциптерді несие
мекемелеріне енгізу жолымен ғана құруға болады. Бұл жағынан алғанда,
халықаралық іс-тәжірибені, ақшалай ресурстарды шоғырландырудың, несиелеудің
және есеп айырысудың тәсілдері мен формаларын терең оқып-білудің маңызы
зор.
Банк ісінің осы заманғы әдістерін жақсы меңгерген банктер ғана қатаң
бәсекелестік жағдайында жетістікке жете алады.
Банк жүйесінде ақпарат маңызды орын алады. Керекті және толық ақпарат
ішкі (банк басқармасы) және сыртқы (тұтынушылар, бәсекелестер) қолданушылар
үшін де баға жеткісіз қымбат.Сенімді ақпараттың қолда болуы әрқашан да банк
мәселесін уақтылы шешуге және оны болдырмауға әсер етеді. Сондықтанда
талданатын ақпараттың толық, айқын және сенімді болғаны өте маңызды.
Несие операциялары - қазіргі заманғы коммерциялық банк қызметтерінің
негізгі аспектісі. Несие операциялары – бұл несие алушының несие берушінің
уақытша ақшасын пайдаланып, төлемін кейінге қалдыруы. Осы жерден банк
қызметкерлерінің жұмыстарының жиынтығы
Несиелік операцияларға байланысты коммерциялық банктердің негізгі
мақсаттары:
• Қызмет көрсетуді күшейту және оның тиімділігін арттыру;
• Қағаз түріндегі документтердің санын азайту;
• Тапсырыс берушілердің санын арттыру;
Несиелік процесс – сапалы және жоғары табысты, несиелік қаржыны
құруда банк жұмысы.
Несиелік процестің дұрыс ұйымдастыру несиелік тәуекелділігінің
минималдануына әкеп соқтырады.
Несиелік процесс 2 сатыдан тұрады. Бірінші сатыда несиелік арыз
терең талдаудан өтеді. Несие берілгеннен кейін несие процесінің екінші
сатысы – несие қоржының мониторингісі жалғасады. Оның мәні арыз берушінің
қызметіне бақылау жасап отыру. Несие процесінің бірінші сатысының
жауапкершілігі мол, өйткені осы сатыда несиелік тәукелділіктің алдын алуға
болады. Қарыз алушыны талдауда банкир үшін ақпараттың негізгі көзі болып
оның бухгалтерлік есебі саналады.
Осы тапсырмаларды тиімді шешу үшін негізгі операцияларды
автоматтандыру қажет, яғни несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу
қажет.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Казкоммерцбанк АҚ болып
табылады.Казкоммерцбанк АҚ негізгі ұстанымы – кәсіпорынның барлық
түрлеріне және халыққа жоғары сапалы банк сервисін ұсыну.
Банктің несие саясаты несие ресурстарындағы тексерілген және сенімді
қарыз алушылардың талаптарын орындау, кәсіпкерлікті дамыту, тиімді дамып
жатқан нарық құрылымдарын ұйымдастыруға бағытталған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты үлкен көлемдегі ақпараттар ағымын
өңдейтін, талдайтын және соның нәтижесінде бір дұрыс шешім қабылдауға
мүмкіндік беретін несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу.
Жүйенің тағайындалуы – қарыз алушының өтінішін, шартқа сәйкес несиені
өтеу қабілетін талдау және қарыз алушының несие тарихын енгізу.
Қолданыс аймағы – несие мекемелері.
Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, АЖ-ң деңгейін бағалау және оны
қолданудың мүмкін салалары, қорытынды, қолданылған әдебиеттер және
қосымшалардан тұрады.
Теориялық бөлімде қолдану саласын талдау, АЖ-нің экономикалық
мағынасы, Казкоммерцбанк АҚ құрылымы, несие операцияларын басқарудың АЖ-
сін тұрғызу мақсаты, ақпараттық технологияларды талдау несие
операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптары анықталған.
Негізгі бөлімде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау, несие
операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны, мәселе қойылымы,
математикалық жабдықталуы, тапсырманың алгоритмдік сипаттамасы,
программалық жабдықталуы, программалық жабдықтаудың құрылымы жасалған.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде АЖ деңгейін бағалау және қолдану
саласын талдау мүмкіндіктері, АЖ-ні құруға кеткен шығындарды бағалау,
нәтижелерін талдау көрсетілген.
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін негіздеу
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ-нің экономикалық мағынасы
Банктік мекемелерде ақпараттық жүйелер (АЖ) басқарудың
автоматтандырылған жүйелерінің, яғни шешімдер қабылдау және мәліметтерді
өңдеу құралының, жоспарлаудың, басқарудың дербес бір бөлігі болып табылады.
АЖ дегеніміз - бұл нақты бір маманға бағдарланған программалық
қамсыздандыру, техникалық құралдар жиынтығы және мамандандырылған жүйе.
АЖ негізінен есептеуіш техникаларды қолдануда арнайы білімі жоқ
қолданушыларға бағдарланған. Ақпараттық жүйелердің негізгі белгісі
ретінде – ақпараттық жүйелер мен дербес компьютерлердің желілік жүйелерге
бір мезгілде кіру мүмкіндігінде сәйкесінше өзінің мәліметтер қорын
қолдануды, жұмыс орындарының орталықсыздандырылған ақпараттарын өңдеуді
алуға болады. Ақпараттық жүйелерді қолданудың тиімділігі ақша ресурстарын
қолдану барысында, кертартпалық операциялардан құтылу және талдау жұмыстары
үшін уақытты үнемді қолдану мүмкіншілігі, қабылданатын шешімнің жарамдылығы
мен тиімділігі сенімді бақылауға алынады.
Осы дипломдық жұмыс несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
автоматтандырады. Талдаулар жүргізу банктің пайда болған ішкі және сыртқы
экономикалық жағдайларын анықтауға мүмкіндік береді.
Экономикалық тиімділік тек уақыттық шығындарды қысқарту,
операциялардың соңғы нәтижелерінің жақсаруында ғана емес, сонымен қатар
мәліметтерді автоматты өңдеу нәтижелері арқасында да үлкен жетістіктерге ие
болады. Мұндай банк ішіндегі және банк сыртындағы өзара қарым – қатынастар
жүйелерінде бүкіл банктік технологиялардың барлық спектрлері бір ақпараттық
кеңістікте жүзеге асырылады.
ДЭЕМ-сын несиелік сарапшының жұмыстарына қолдану ақпараттарды жылдам
қолдануға ыңғайлы жағдайда ұстауға мүмкіндік береді.
ДЭЕМ-ның ең негізгі артықшылықтары – мәліметтерді жылдам өңдеу және
есептілікті құру, ақпараттарды енгізу, оны өңдеу, топтау және нәтижелерді
баспаға беру жылдамдығының жоғарылығында.
Мәліметтерді өңдеудің құрамында құжаттарды алғашқы қалпынан баспаға
беруге дейінгі бақылау және тексеру жүйесі бар.
Бұл ақпараттық жүйеде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу
түсінігі қарастырылады.
Банктердің басты экономикалық функциясы – кәсіпорын, мекеме,
кәсіпкерлік фирмалар, жеке кәсіпкер және мемлекеттік мекемелердің қаржы
салымы және оларды тұтынушылық қаржыландыру жұмыстарын жүзеге асыруды
несиелеу болып табылады. Банктік несиелер жаңа кәсіпорындар жұмыс
орындарының санының көбеюі және олардың экономикалық тіршілік
қабілеттілігінің пайда болуына себепші болғандықтан, олардың несиелік
функцияларды қаншалықты жақсы жүзеге асыратыны көбінесе олардың қызмет
көрсететін клиенттерінің экономикалық жағдайынан тәуелді болады.
Банктік несиелер аймағындағы несиелік қатыныстардың субъектісі болып
кәсіпорын, мекеме, халық, мемлекет және банктің өзі табылады. Несие беруші
және несие алушылар несиелік келісімдерге қатысушылар болып табылады.
Несие беруші – бұл несие алушыға өзінің бос қаражатын уақытша
пайдалануға беруші тұлғалар (заңды және жеке).
Несие алушы – бұл пайдалануға (несиеге) қаражат алушы несиелік
қатынас жағы және оны белгіленген уақытта қайтаруға міндетті.
Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігі ол несиелік келісім
шартында бекітілген несие алу мүмкіндігі мен шарттары жайындағы сұрақтарды
шешуге қажетті сапалық сипаттамасы. Несиені өтеу қабілеттілігі – бұл несие
алушының мерзімінде несиесін толық өтей алу мүмкіндігі анықталған соң,
несие мен оның шекаралық соммасын алудың материалдық және қаржылық
мүмкіндіктерінің жиынтығы. Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігі
клиенттің моральдық қасиеттері және оның несиені өтей алу мүмкіндігіне
негізделеді. Клиенттің несиені өтеу қабілеттілігінің анықтамасына несие
алушының кешендік міндері жатады және ол компоненттер бағасын, басшылықтың
тәжірибесін, несие алушының несиелік тарихын, қаржылық қызметін және өзге
де факторларды ескереді.
Несие операцияларын басқарудың негізгі мақсаты несие беру үшін
қажетті ақпараттарды алу болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің директорат мәжілісінде 1994
жылғы қазан айының 27 жұлдызындағы №26 хаттамасы бойынша бекітілген несие
операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызудың әдістемелік нұсқауларға сәйкес:
• несие алушының өтінішін талдау;
• несие алушының несиені өтей алу қабілеттілігі;
• несие беру, кайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау
жасау.
Несие алушының өтінішін талдау –несие алушының жұмысының тиімділігін
бағалауға, мүмкіндік беретін қаржылық-шаруашылық қызметін көрсетеді.
Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігін талдау несиелерді төлеу
дерек көздерін талдаудан басталады. Бұл талдау клиентке несие беруді ары
қарай жалғастыру немесе оны тоқтату туралы алдын ала шешімдер қабылдауға
мүмкіндік береді. Оң шешімдер қабылданған жағдайда клиенттің несиені өтеу
қабілеттілігі және қабылданған келісім шарттар болашақта да жалғасады.
Несие алушының барлық қызметтері компания қызметтерінің даму беталысын
анықтаумен талданады. Несие алушы бағасының негізі әртүрлі көрсеткіштер
көмегімен жинақталады. Берілген бағалар өте маңызды бағыттауыш бағалар
болып табылады, бірақ олар талдауларды алмастыра алмайды. Олардың ішінде
К қосу бір З екі сипаттауышы арқылы: несиелік рейтинг, капитал,
несиелік қуатты көрсетуге болады. Бұған қосымша бұл үш сипаттауышқа және
сызықтарды жалғастыратын және оларды тоқтататын К-К-З екі сипаттауышты
қосамыз, ал К-К-З-Д-З дегеніміз: несиелік рейтинг, капитал, несиелік
қуат, қаржылық құралдардың қозғалысы, салық. Келесі көрсеткіштер жиыны
басқаларынан маңыздырақ, оларды әдетте несие сапасының бес тірегі деп
атайды, олар: аймақ жағдайының жалпы сипаттамасы, кәсіпорынның бәсекелестік
жағдайы, қаржылық шарттары, басқару қасиеттері және салық сапасы. Сонымен
қатар бес си ережесі қолданылады, мұнда клиенттерді жинау критериі си
әріпінен басталатын сөздерімен белгіленген:
• character (несие алушының сипаты);
• capital (капитал);
• capacity (қаржылық мүмкіндіктері);
• collateral (қамсыздандыру);
• conditions (жалпы экономикалық шарттар).
Несие алушының сипатына оның беделі, жауапкершілік деңгейі,
қарыздарын өтеуге даярлығы және ықыласы жатады. Банк несие алушымен жеке
сұхбат жүргізу, өзге банктер және фирмалардан кеңестер алу арқылы және өзге
де ақпараттарды пайдалана отырып несие алушының несиелік тарихын анықтауға,
психологиялық бейнесін алуға тырысады.
Несие алушының қаржылық жағдайы, оның несиесін өтей алу мүмкіндігі
оның шығындары мен кірістерін мұқият талдау көмегімен анықталады.
Қазіргі таңда несие берудің екі тәсілі қолданылады. Бірінші тәсіл
әрбір жағдайды жеке қарастырады, тез берілетін несиелерде әрбір несиені
нақты мақсатпен және белгіленген мерзімге дейін қолдануға беріледі. Бұл
тәсіл жедел несие деп аталады.
Екінші тәсіл несиелерді айналымдық қаржыларға байланысты кәсіпорынға
барлық борыштарын төлеу жолымен келісілген тауарлар шегін белгіленген
кезеңге дейін беру қарастырады. Бұл тәсілді несиелік желілер деп атайды.
Несиелік желі – бұл банктің немесе несиелік мекемелердің несие
алушыға белгіленген мерзімге келісілген сомманы беру үшін заңды ресімделген
міндеттеме.
Ашық несиелік желілер әдетте несие беруші мен несие алушы арасындағы
ұзақ мерзімді тығыз ынтымақтастықтың бар екенін көрсетеді. Несиелік желінің
ерекшеліктері келесі белгілерден айқын көрінеді.
Несие беруші үшін:
• берілген бағыттағы несиелік ұжымдар және банктердің қызметін
болжау мүмкіндігін;
• қауіпті төмендету үшін несие алушының қызметі туралы толық ақпарат
алу.
Несие алушы үшін:
• несие алушының өкімінде тұрған қаржының нақты соммасын
анықтау мүмкіндігін береді
• қаржылық ресурстар мен несиелік келісім шарттарға кететін уақытты
үнемдеу.
Несие берудің алғашқы кезеңі – несиелік өтініштерді қарау және несие
алушының оны өтей алу қабілетін зерттеу және несиелік келісім шартқа отыру.
Несиелік өтініш несие алуға қажетті талаптар туралы мағлұматтан тұрады,
яғни мақсаты, несиенің өлшемі, несиенің мерзімі және түрі.
Несиелік бөлімнің қызметкерінің несие алушымен алдын ала жүргізген
сұхбаты өте маңызды болып келеді. Бұл сұхбат тек несиелік өтініштің кейбір
бөліктерін анықтауға мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар несие
алушының психологиялық бейнесін де құрастырады, кәсіпорынның басқарушы
бөлігінің кәсіптік дайындығын анықтайды, несие алушымен болашақтағы
қызметтестіктерін жалғастыруға септігін тигізеді. Егер алдын ала
жүргізілген сұхбаттан соң банк клиентпен болашақта жұмыс істеуді
жалғастыруды ұйғарса онда келесі кезең болып кәсіпорынның несиені өтей алу
қабілеттілігін талдау болып табылады.
Несие алушының оны өтей алу қабілеттілігіне мерзімінде өз қарыздарын
заңды тұлға ретінде толық өтеу міндеттері жатады.
Несиені өтеу қабілеттілігін бағалау үшін күрделі көрсеткіштер жүйесі
қолданылады. Ол несие алушының санатынан тәуелді сараланған (үлкен
компания, шағын кәсіпорын, қызмет түрі, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі,
және т.б.). Әдетте банктер өтімділік коэффиценті, беделдік және тиімділік
коэффиценттері, қаржылық тұтқа коэффиценттері (капитал, беделдік,
материалдық айналым құралдарына қатысты қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
несие бойынша қарыздары), операциялық коэффиценттер немесе пайда
коэффиценттері секілді қаржылық көрсеткіштерді қолданады. Несиелеудің бұл
тәсілі коэффиценттік деп аталады.
Көбінесе өтімділік, өзіндік қаражаттармен қамтамасыз ету және орнын
толтыру коэффиценттері секілді көрсеткіштер қолданылады.
Өтімділік коэффициенті несие алушының ақшаны шаруашалық айналамнан
жедел шығару және қарыздарын өтеу мүмкіндіктерін бағалау үшін лайықталған.
Ол жылдам өндірілетін айналымдар мен несиелік қаражаттардың байланысы
ретінде анықталады. Жылдам өндірілетін айналымдар құрамына: ақшалай заттар
(есептеуіш құралдар және банктегі өзге де есеп шоттар, кассадағы бар
қаражат, кемінде жылына бір рет дивиденттері төленген акциялар, құнды
қағаздар); жылдам өндірілетін талаптар (өтеу мерзімі әлі келмеген тиелген
тауарлар, шағын мерзімді сипаттағы дебиторлар, шағын мерзімді сипаттағы
кәсіпорындарға уақытша қаржылай көмек, қысқа мерзімді несиелер бойынша
жұмысшылардың қарыздары) жатады.
Орнын толтыру коэффиценті клиенттің несие алу шегін бағалау үшін
қолданылады. Ол барлық айналымдағы заттардың өтімділігінің несиелік
қаражаттарға қатынасын ұсынады, яғни нарықта сұраныста қолданылатын
(өндірістік қорлар, дайын өнімдер, аяқталмаған өндірістер) тауарлық-
материалдық қорлардың жеке түрлері, болашақтағы шығындар және т.б тез
өңделетін элементтер қосылады.
Өз өнімдерімен қамтамасыз ету көрсеткіштері несиені өтеу
қабілеттілігінің негізгі көрсеткіштерінің қатарына енгізілген. Клиенттің өз
қаражаттарының мөлшері шамасына байланысты ол өз қарыздарынан өз мерзімінде
құтылу мүмкіндігі жоғары болады. Қамсыздандырылу көрсеткіші меншікті
айналымдық қаражаттың жалпы өлшемінің балансы қорлар, шығындар, есептеулер
мен ақшалай түрлері бойынша деректер қатынасы ретінде анықталады.
Кәсіпорын коэффиценттерінің шамасына байланысты несиені өтеу
қабілетіні үш тапқа бөлінеді. Бұларды қолдану көрсеткіштері бірдей емес.
Әрбір коммерциялық банк көптеген факторларды ескере отырып оларды өздігімен
шешеді, ең алдымен кәсіпорынның салалық жабдықтарын ескереді.
Өтімділік коэффициенті: I тап үшін – 0,40 кем емес;
II тап үшін –0,20 кем емес;
III тап үшін – 0,07 кем емес;
Орнын толтыру коэффиценті: I тап үшін – 1,5 кем емес;
II тап үшін – 1,2 кем
емес;
III тап үшін – 1,0
кем емес;
Көрсеткіш
Қамтамасыз етілуі ( % шаққанда): I тап үшін –25 кем емес ;
II тап үшін – 18 кем емес;
III тап үшін
– 10 кем емес;
Несиелерді өтеу қабілеттілігінің коэффиценті несие алу үшін банкке
хабарласатын кәсіпорынның қаржылық – шаруашылығы туралы мағлұматтары
негізінде анықталады. Мекеменің болашақтағы мүмкіндіктері туралы толық
мағлұматтарды мекеменің тапсырыс берушілерімен келісім шарттары,
кәсіпорында өндірілетін өнімдерге деген сұраныс және олардың баға деңгейі,
бизнес жоспары арқылы алуға болады.
Әрбір тапқа жататын кәсіпорындардың несиені өтеу қабілеттілігіне
байланысты банктер несиелік қарым – қатынасты әр түрлі ұйымдастырады. Өзге
несие алушыларға қарағанда бірінші таптық несие алушыларға коммерциялық
банктер несиелік желіні ашулары немесе кез келген жағдай үшін төмен
пайыздық несие берілуі мүмкін. Екінші таптағы несие алушыларға несие
алушылар міндетті түрде сақтандырылған жағдайда ғана несие беріледі. Ал
үшінші тапқа жататын несие алушыларға несие бергенде банк өте сақ болуы
қажет.
Банк клиенттердің несиені өтей алу қабілеттілігін анықтап алғаннан
соң несиелік келісім шартты банк мүддесіне қарай талқылауға кіріседі. Бұл
шарттар клиенттің өтінішіндегі шарттардан өзгеше болуы мүмкін. Келісімдер
жүргізу нәтижесінде екі жақта өз шарттарына байланысты бір тұжырымға
келеді. Содан кейін бекітілетін ережелер бойынша келесі бөлімдерден тұратын
несиелік келісім шартқа отырады:
1. Жалпы ережелер;
2. Несие алушының құқықтары мен міндеттері;
3. Банктің құқықтары мен міндеттері;
4. Екі жақтың жауапкершіліктері;
5. Дауларды шешу тәртібі,
6. Келісім шарттың жарамдылық мерзімі;
7. Екі жақтың заңды мекен жайлары.
Несиені өтеу қабілеттілігін анықтаудың өзге де әдістері бар, мысалы,
банкке несие алу үшін келген кәсіпорынның айналымдағы қаражатын сипаттайтын
нақты көрсеткіштерді қолдану арқылы ақша қаражатының ағынын талдау.
Қаражат ағынын талдау несиені қайтару мерзіміне сәйкес келетін
мерзімдегі несие алушының қаражаттарының шығыстауы(отток) мен
түсіміне(приток) сәйкестендірілуімен қорытындыланады. Несиені бір жылға
бергенде қаражат ағынын талдау жылдық қимамен, ал 90 күнге берілгенде –
тоқсандық бөлім аттарымен жасалады. Сәйкес мерзімдегі қаражаттар
ағынынының элементтеріне мыналар жатады: осы мерзімдегі алынған пайда;
мерзімінен бұрын есептелген өтелімдер; қаражаттарды қордан, дебиторлық
қарыздардан, негізгі қордан босату; несиелік борыштардың көбеюі; өзге де
пассивтердің өсуі; акционерлік капиталдың көбеюі; жаңа несиелер алу.
Қаражаттар шығыстауының(отток) элементтері ретінде келесі элементтерді
ерекше атап өтуге болады: салық, пайыз, дивидент, айыппұл, төлемақы өсімін
төлеу; қаражаттарды қорға, дебиторлық борыштарына, негізгі қорға қосымша
салу, несиелік борыштарды қысқарту; өзге де пассивтерді азайту; акционерлік
капиталдарды шығыстау(отток), несиені өтеу.
Шығыс пен кірістің айырмашылығы жалпы ақшалай ағынның шамасымен
анықталады. Кірістің шығыстан көп болуы кәсіпорынның қаржылық орнықтылығы
мен несиені өтеу қабілеттілігінің жоғарылығын көрсетеді.
Жеке тұлғаның несиені өтеу қабілеттілігін балдық жүйе көмегімен
бағалауға болады. Балдық жүйелерді қолдану бұл шешімдер қабылдаудың әділ
және экономикалық дәлелденген процессі.
2. Казкоммерцбанк АҚ құрылымы
Банк Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы заңнамасына сәйкес,
1990 жылдың 12 шілдесінде Медеу Банкі АҚ (Медеу банкі) деген атаумен
ашық акционерлік қоғам ретінде құрылды. Банкті құру мақсаты банктік
секторда түрлі қызмет түрлерін жүзеге асыру болды. Қазақстан тәуелсіздік
алғаннан кейін, Медеу банкі басқаша атаумен – Қазкоммерцбанк АҚ болып
қайта тіркеуден өтті және банктік операциялар жүргізуге ҰБК-ден 1991 жылы
21 қазанда №48 лицензия алды. Банктің Әділет министрлігі берген №4466-1910-
АҚ тіркеу туралы куәлігі бар.
Банк, сондай-ақ оның бас офисі мына мекен-жай бойынша тіркелген:
Гагарин д-лы, 135 ж., Алматы, 480060, Қазақстан, банктің телефон номері: +
7 3272 585-670 және 585-185, факс + 7 3272 585-229. Қазкоммерцбанктің
Интернеттегі мекен-жайы: http:www.kkb.kz.
1990 жылы құрылған Қазкоммерцбанк қазіргі уақытта активі, несие
қоржыны және пайда мөлшері бойынша ірі жекеменшік қаржы институты болып
табылады. Мысалы, 2005 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық есеп-қисаптың
халықаралық стандарттары бойынша есептелген банк активтері 1,195 триллион
теңгеге (8,9 млрд.$) теңесті. Ал осы көлемнің 60%-н (5,4 млрд. $) қарыз
қоржыны алады. 2005 жылы банк 20,563 миллиард теңге мөлшерінде (154,7
млн. $) пайда тапты. Бұл бір акцияға есептегенде 51,17 теңгені құрайды. Ал
банктің меншік капиталы 2005 жылы 87,4 миллиард теңгеге дейін (652,1 млн.
$) артты.
Банктің негізгі қызметі дәстүрлі депозиттер қабылдау, теңге мен шетел
валютасында қарыз бен несие беру болып табылады. Банк сонымен бірге
клиенттердің дебеттік және кредиттік карточка, инкассация сияқты
төлемдерін, сондай-ақ, бөлшек сауда банкингі сияқты ағымдағы шоттарына
қызмет көрсету бойынша қызметтердің кең спектрін ұсынады. 2006 ж. 1
шілдедегі жай-күйі бойынша, Банк бас офистен басқа, Қазақстандағы 22
әмбебап филиалға және 69 операциялық бөлімшеге иелік етеді (ОБ ұғымы
бұрынғы КЕБ пен БҚО-ны біріктірді).
Банктік депозиттер қаражат тартудың елеулі көзі болып қала
береді. Олар жалпы қорландыру көлемінің шамамен үштен бір бөлігін құрайды.
2005 жылдың қорытындысы бойынша клиенттер шотындағы қалдықтар көлемі бір
жарым есеге өсіп, 303,4 миллиард теңгеге (2,3 млрд. $) жетті. Тұрғындардың
шұғыл депозиттерінің көлемі 652 млн. $-дан асып түсті. Депозиттік шоттар
саны 2005 жылдың өзінде ғана 65,6 мыңнан 73 мыңға дейін артты.
Сонымен қатар, Банктің тармақталған банкоматтар торабы бар.
2006 жылдың 1 наурызында банкоматтар саны - 399, саудақызмет көрсету
кәсіпорындарында орнатылған POS-терминалдар саны – 2364-і құрады, ал қолма-
қол ақша беруге арналған POS-терминалдар саны – 162. Банк, сондай-ақ,
Қазақстанда өз клиенттеріне қаржылық порталдар арқылы оқшауланған банктік
қызметтер көрсету бойынша жетекші банк болып табылады: Homebank.kz – жеке
тұлғалар үшін, Onlinebank.kz – заңды тұлғалар үшін.
Банк орташа және ірі қазақстандық және Қазақстанда өз қызметін
жүзеге асыратын халықаралық бірлестіктерге түрлі өнім мен қызметтер
ұсынады; сауда, жобалық қаржыландыру, инвестжобаларды қаржыландыру,
активтерді басқару, сондай-ақ, қысқа мерзімді несиелеу мен басқа да жалпы
банктік қызметтерді қосқанда. Банк өз саясатына сәйкес, жоғары өтімділік
деңгейін қолдау мақсатында, әдетте, корпоративтік клиенттер үшін 18 айға
дейінгі орташа мерзімге несие, сондай-ақ, қазіргі уақытта ресурстарына
байланысты ұзақ мерзімді қаржыландыру ұсынады. Банк Қазақстандағы өзінің
негізгі клиенттері үшін шетелдік банктермен бірлестірілген несиелер
ұйымдастырады және Ресей мен Қырғызстанның ірі корпоративтік клиенттерін
қаржыландырады.
Банктік қызметтен басқа, Банк өзге де қаржылық қызметтер көрсетеді.
Қазақстанның құнды қағаздар мен валюта нарығының негізгі қатысушысы бола
отырып, ол компанияларға валюталық-конверсиялау операцияларын, ақша
нарығындағы операцияларды, құнды қағаздар операцияларын қосқанда,
компанияларға ақша ресурстарын басқару жөніндегі қызметін ұсынады. Банктің
бас лицензиясына сәйкес, Банктің бағалы металдармен, алтын және күмісті
қосқанда, мәміле (сату, сатып алу және сақтау) жасауға құқы бар. 2001
жылдан Банк өзінің корпоративтік және бөлшек сауда клиенттеріне ақша
қаражаты мен активтерді басқаратын сенімгерлік қызметтерін ұсынады.
Банктің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады – банктің
басқарылу құрылымы және оның функционалдық бөлімшелері мен қызметтерінің
құрылымы. Басқару органын тағайындаудың мақсаты – банктің негізгі қызметін
іске асыру мақсатында, банктің коммерциялық қызметіне тиімді, үнемді және
жедел жетекшілік етуді қамтамассыз ету. Банктің ұйымдастырылуына, ондағы
жетекші мен бағыныштыларының қарым – қатынасына оның барлық қызметі
тәуелді.
Акция иелерінің жалпы жиналысы - өкілетті және онда өзінің кворумы бар деп
есептеледі.
Акция иелерінің жалпы жиналысы шешімі сол жерде отырған
акционерлердің дауыс беруімен шығарылады. Жалпы жиналысы Директорлар
кеңесінің эмитент ішкі қызметіне қатысты әр шешімді орындамауға құқылы.
Банк иеленушілері банк акционерлері болып табылады. Әр акцияның иесі
жиналысқа өзі қатысуға немесе өз өкілін жіберуге құқылы. Жалпы негіздемеде
сатып алынған акцияларын басқалардың келісімінсіз акцияны сатуға құқылы. Әр
қарапайым акция өз иесіне акционерлер жиналысында бір дауыс береді. ААҚ
таратылған жағдайда бүкіл иеліктер акция иегерлеріне таратылып беріледі.
Акционерлердің төтенше жиналысы бас директордың ұсынысымен 10% акционер
иесі ғана арыз жазады.
Банктық жалпы басшылық қызметін жүзеге асыратын орган - Директор
кеңесі. Директор кеңесінің мүшелері Акция иелерінің жалпы жиналысында
анықталады және үш мүшеден аз болмауы тиіс. Директор кеңесінің шешімі
көпшілік дауыспен шешіледі.
Директорлар кеңесінің мүшелерінің кеңесі мен басқару мүшелерінің
басты мақсаты ААҚ пайдасын жоғарылату саясатын дайындау.Банктың Бас
Директорының міндеттері акционерлердің бірінші жиналысына дейін кәсіпорын
басшысына жүктеледі.
Банк атқарушы құрымы болып - банк басқармасы болып есептеледі және
Директорлар кеңесі өз құзіретінде басқарып отырады. Банк басқармасы банк
қызметіне қатысты барлық сұрақтар бойынша шешім шығарады. Тек қана акция
иелерінің жалпы жиналысы және директор кеңесі құзіретіндегі сұраққа қатысы
жоқ.
Банктық тексеріс комиссиясы үш мүшеден тұрады. Комиссияның өкілеттік
мерзімі - 5 жыл. берілген құрым акция иелерінен немесе маманды
аудиторлардан қалыптастырылады. Тексеріс комиссиясы банк басқармасының
қаржылық-шаруашылық бақылау қызметін атқарады.
Несиелік бөлімінің өз басшысы орынбасары анықталған мөлшердегі штаты
бар. Оған заңды және жеке тұлғалармен жұмыс істейтін менеджерлер және ҚР
заңнамасының дұрыс орындалатынын қадағалайтын заңгерлер кіреді. Сонымен
қатар несиелік бөлімде машықтанушылар және практиканттар қызмет атқарады.
Олар операциялық жұмыстар бөлімінде көмек көрсетеді. Несиелік бөлімінің
шағын және орта бизнесті және ірі компониялар мен халықты несиелеумен
айналысады. Казкоммерцбанк АҚ басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 1-
суретте көрсетілген.
1-сұлба. Казкоммерцбанк АҚ басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы.
1.3.Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты
Бұл тапсырма несие сарапшысынан қойылып отыр. Мәселе несие
сарапшысының көп уақытын алатын көптеген қағаз жұмыстарымен байланысты.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сы ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу,
іздеу, талдау және несие сарапшылырының сұрауына қарай ақпаратты беру
міндетіне тағайындалған.
Тұтынушылардың несие тарихын енгізу, есеп беру және жинау, сақтау,
өңдеу, іздеу, талдауды автоматтандыру несие операцияларын басқарудың АЖ-сын
тұрғызудың негізгі мақсаты.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сын өңдеуді тағайындау ЭЕМ-дағы
ақпараттың пайда болу және қолдану орындарына жақындатады. Бұл
қалыптастыруға, айқындылығын бақылауға және ақпаратты беруге кеткен қосымша
шығындарды азайтуға мүмкіндік береді, нәтижесінде:
• Несие бөлімінің және банк мекемесінің басқада бөлімшелеріндегі несие
операциялары бойынша ақпарат өңдейтін жұмысшылардың еңбек
өнімділігінің жоғарылауы;
• Тұтынушыларға қызмет көрсетудің сапасының жоғарылауы;
• Біліксіз, керітартпа жұмыстармен айналысатын қызметкерлердің қысқаруы;
• Несие операцияларын басқару жүйесін жалпы филиалдардың
автоматтандырылған жүйесіне енгізуді көруге болады;
ЭЕМ-ның басты артықшылығы – есеп қисап жүргізгендегі оралымыдылықтың
жоғарылауы және мәліметтерді өңдеу жылдамдығы.
Мәліметтеғрді өңдеу – алғашқы құжаттарды тексеру және бақылаудан
баспаға шығарылғанға дейінгі үлгісін кіргізетін жүйе.
Жүйенің функционалды және ақпараттық құрылымы болашақта дамуға және
қосымша тапсырмаларды кіргізуге бейім және ашық болуы тиіс.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сында ақпараттық жүйеге қойлған
қосымша талаптарды пайдалану кезінде пайда болуы мүмкін жүйе модернизациясы
қарастырылуы керек.
Көрсетілген талдау негізіне сүйеніп айтсақ, Несие операцияларын
басқарудың АЖ-сын құру банк қызметкерлерінің белгілі бір деңгейде жұмысын
қысқартады. Себебі, келісімдерді толтыруға, анықтама және басқада
құжаттарды толтыруға уақыт шығындалмайды. Несие бөлімі бойынша
тұтынушыларға тез және сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
1.4. Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптар
АЖ құрылымы – сыртқы ортамен өзара әрекетін және қосалқы жүйенің
функционалды тағайындалуын анықтайтын элементтері мен оның бөлек қосалқы
жүйелер арасындағы қатынасын және ішкі кеңістік-уақыт байланыстарының
салыстырмалы тұрақты реті. Қолданбалы тұтынушы көзқарасы бойынша несие
операцияларын басқаруға қойылатын негізгі талап банктің несие бөлімінің
қызметкерлерінің орындайтын жұмыс кешенін автоматтандыру.
Несие операцияларының автоматтандырылған технологияларымен жүзеге
асырылатын функциялар реті екі топты кіргізеді: міндетті және қосымша.
Негізгі жұмыс шеңберінде банк қызметкерлерінің несие бөлімінде
орындалатын негізгі еңбекті көп қажетсінетін операцияларды
автоматтандыратын жүйе жасалынады:
• Банкті және несие бөлімінің қызметкерін анықтайтын, ағымдағы күнді
қоюды кіргізетін ағымдағы операциялық күнге жүйе құру;
• Ағымдағы банк қарыздарының өтелуін бақылау;
• Операциялық бір күнде істелінген жұмыс нәтижелерінің есептемесін
дайында және баспаға жіберу ;
• Банк қарыздары бойынша орындалатын операциялар;
• Қарыз алушының несиені өтеу қабілетін бағалау;
• Рейтингті анықтау;
Жобаланатын АЖ-ның басты ерекшелігі болып – дайындық деңгейін және
үйрету мүмкіндігін есепке алатын пайдаланушы жүйесімен достық интерфейс
құру.
Несие операцияларын басқарудағы АЖ-ның құрылымы 1 кестеде
көрсетілген
ЭАЖ-ны міндетті түрде қамтамассыз ететін негізгі түрлер:
ақпараттық, техникалық, математикалық, программалық, технологиялық, ұйымдық-
құқықтық, лингвистикалық және эргономикалық.
Операцияның өзіндік ерекшеліктерінен шыға отырып, әзірленіп жатқан
жүйеге келесідей талаптар көрсетілуі тиіс.
1. ЭАЖ функционалды мүмкіндіктері маманмен өндірілетін негізгі
операцияларды автоматтандырылған режимде орындауға тиіс;
2. Базалық (жүйелік) программалық қамтамассыз ету енгізушығару,
оқу, жазу, баспаға шығару сияқты үлкен көлемдегі операциялармен
және нақты уақытпен жұмыс істеуге мүмкіндік болуы керек;
3. Базалық программалық құралдар ешбір кедергісіз қолданбалы
программалар пакетін жаңа аппараттық тұғырнамаларға ауысуы
қажет;
4. Қолданбалы программалық қамтамассыз ету, талап етілген
функционалдық диапазоннан басқа, ағымдағы операциялық күнге
жұмыс технологиясына сәйкес жүйе құру мүмкіндігін жасау қажет;
5. Қолданбалы программалар құралдары мәліметтер базасымен өзара
байланысын қамтамассыз етуі керек.
6. ЭАЖ – ды басқару өте қарапайым болуы тиіс, ал онымен жұмыс
істегенде жіберілген қателіктер санын азайтуы тиіс;
7. Жүйенің аппараттық жүзеге асырылуы жеткілікті деңгейде қарапайым
болуы тиіс.
Жоғарыда айтылып өткен талаптардың жүзеге асуы, еңбек өндірісін
жоғарылататын, несие бөлімдерінің несие беру көлемін ұлғайтатын,
тұтынушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартатын қарапайым және тиімді
автоматтандырылған жүйе құруға алып келеді.
1- Кесте.Несие операцияларын басқарудағы АЖ-ның құрылымы
Тапсырмалар Тапсырма аты Тапсырманың Көрсеткіштер
кешені тағайындалуы
Кіріс Шығыс
1 2 3 4 5
Несие Қарыз алушы ның Қарыз алушы мен Қарыз алушыға Банктің несие
операциялары өтінішін және сұралатын несие қатысты барлықбөлімінің және
несиені төлеуге туралы негізгі мәліметтер басқа да
деген мәліметтерді қызметтерінің
мүмкіндіктерін жинау, өңдеу және қорытындысы
анықтау талдау
Қаржылық және
Қарыз алушының бухгалтерлік
Несиені төлеу несиелік есеп-қисап Несиелік
көздерін талдау қабілетін бағалаумәліметтері қабілетінің
көрсеткіштері
Келісім-шарт
Несиелік және Несиелеу мақсаты жасасушы
кепіл туралы және объектісі; тараптар
келісім-шарт несиенің мөлшері;туралы Несиелік және
жасасу Келісім-шарт мәліметтер; кепіл туралы
заты; келісім-шарт
Басқа шарттар;
Кепіл туралы
келісім-шарт
жасасушылардың
занды мекен-жайы
мен өзге де
мәліметтері.
Ағымдық шот ашу, Қарыз алушыныңАғымдық шот,
ссуданы берудіжеке ссуданы
құжаттау қасиеттерін беруді
Несие беру тәртібін , растайтын құжаттау
ссуданы беру құжаттар тәртібі
тәсілін (қосымша
анықтайтын құжаттар
несиелеуді толтырылуы
ұйымдастыру мүмкін)
Түскен түсімдіНесиелік және
бірден кепіл туралы Қарыз алушының
ссудалық келісім-шарт несиені өтеу
қарызды жабуға кестесі
Несиені кайтару есептеу;
және оған мерзімі өткен
сыйақы төлеуіне қарызды
бақылау жасау "Мерзімі өткен
несиелер" шотына
аудару; банк
резерві
есебінен
мерзімі өткен
ссудаларды
шегеру.
Қажетті Бір күндік жұмыс Күнделікті Несие беру Несие келісім
құжаттарды нәтижелерін есептемелерді өтініштерінің шарттары
баспаға шығаруесеп-қисап басып шығару қорытындысы
үлгісінде дайындаунемесе тез
және баспаға қалыптастыру және
жіберу экранға шығару
Анықтамаларды
басып шығару Несие беру Несие келісім
Қатаң есеп-қисап немесе тез өтініштерінің шарттары
анықтамаларын қалыптастыру жәнеқорытындысы
рәсімдеу және экранға шығару
баспаға шығару
Несие келімдері
бойынша
жасалынған барлықНесие беру Несие келісім
Күнделікті несие операцияларды өтініштерінің шарттары
операцияларының толық және қорытындысы
тізілімін енгізу уақытылы құжаттау
Қазіргі заманғы ЭАЖ техникалық қаражат құрамдарынан тұрады, оларға
кіретіндер:
• Есептеуіш техника құралдары;
• Телекомуникация және байланыс құралдары;
• ЛВС құралдары;
• Әртүрлі банк қызметтерін автоматтандыратын құралдар: автомат-
кассирлер, сауда жүйелерінің терминалдары,пластикалық карталар;
• Қолма – қол ақша жұмыстарын автоматтандыратын құралдар;
Әр түрлі деңгейде құрылып жатқан ЭАЖ мүмкіндіктері белгілі бір деңгейде
техникалық қаражат құралдарының архитектурасы мен функционалды
мінездемесіне байланысты болады.Сондықтанда ЭАЖ жобалау сатыларында
функционалды қондырғылар жинағына, интерфейстерге, ақпаратты сақтау өңдеу,
шығарудың анықталған техникалық құралдар параметрлеріне талаптар
қалыптастырылады.
Тапсырмаларды автоматтандырылған шешімі үшін АЖ-ның техникалық
қамтамассыз етілуі келесі талаптарды қанағаттандыруы қажет:
• АЖ-ның өнімділігі, сенімділігі және функционалдық мүмкіндіктері;
• Жүйенің жұмыс істеу қызметін өзгертпеген түрде ақпараттандырудың жаңа
объектілерінің есебінен жүйе конфигурациясына өзгертулер енгізу
мүмкіндіктері болуы қажет.
• Диалогтық режимде ақпараттық өңдеуді қамтамасыз ету.
• Конфигурацияның ауқымдалуы үшін жүйе дамуынан бөлек тұрғызудың
агрегаттық принциптері болуы қажет.
• Техникалық қызмет көрсету және программалық қамтамасыз етуді ықшамдау
үшін есептеуіш техника құралдарына қондырғылар кешенін орнату қажет
және мүмкіндігі барынша сериялы шығарылатын және біртипті.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сын тұрғызудың техникалық
жарақтануында есепке алынуы тиіс ерекшеліктеріне төмендегідей факторлар
кіреді:
• Нақты уақытта жұмыс;
• Параметрлер қатары бойынша жүйені күнделікті құру.
• Қатаң есептемесі бар құжаттармен жұмыс, сонымен қатар сәйкес орындарда
керекті мәләметтерді баспаға шығару.
• өңделетін ақпараттың салыстырмалы кішігірім көлемі.
• Жүйеде сақталған ақпараттарды сақтау.
• Өңделетін ақпараттың құпиялылығы .
Мәліметтерді өңдеу үшін тапсырмалар кешенінің техникалық қамтамассыз
етілуі технологиялық процесстің жүзеге асырылуына жеткілікті болуы тиіс.
Несие операцияларын басқарудың барлық ақпаратты өңдейтін техникалық
құралдар кешені 2 кестеде көрсетілген талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
Математикалық жабдықталуы – ең озық есептеу техникасының көмегімен
кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттарын өңдеу және есептерді
шешуге арналған математикалық әдістердің, үлгілер мен алгоритмдердің
жиынтығы. Математикалық жабдықтау экономикалық моделін, блок-схемасын,
алгоритмін құрып программалау жобасын құрудан тұрады. Несие операцияларын
басқарудың АЖ-сін математикалық жабдықтау белгілі бір нақты міндеттерді
шешуді қамтамасыз ету керек және міндеттерді шешу барысындағы дербес ЭЕМ-
нің қызметін басқарып, оның орындалуын бақылап отырады.
АЖ-нің математикалық қамтамасыздандыруына қойылатын жалпы талаптар
болып мыналар табылады:
• аса тәжірибелі математикалық әдістермен алгоритмдерді пайдалану;
• қолданбалы бағдарламалар пакеттермен берілетін, типтік әдістерді,
алгоритмдерді, модельдер мен мүмкіндіктерді максималды пайдалану;
• пайдаланылатын математикалық әдістер техникалық және
бағдарламалық құралдардың мүмкіндіктерін ескеруі қажет, орын
алатын жадының көлемі мен шешу уақыты бойынша минималды
мәндерге ие болуы тиіс;
• алгоритмдерді көрсетудің кез келген пішімі рұқсат етіледі:
формулалық, кестелік, блок-схема, сөздік бейнелеу және тағы
басқалар.
ЭАЖ математикалық жабдықтауға келесі талаптар қойылады:
1. қолайлы математикалық әдістер мен алгоритмдерді пайдалану;
2. қосымша программалар пакеті беретін үлгі әдістермен алгоритмдерді
максималды пайдарану;
3. алгоритмнің кез келген түрі кіргізіледі: формулалық, кестелік,
блок-
схемалық және т.б;
Математикалық жабдықтау келесі жалпы талаптарға сай келу қажет:
• ақпаратты іздеу нақты кілттерінің мәні жоқ болу қажет;
• қолданылмалы қосымша программалы пакетке енгізілетін стандартты
іздеу және есептеу процедураларын максималды пайдалану;
• программаның орындалу жолын бақылауды қамтамасыз ету;
2-Кесте.Техникалық құралдар кешені
Техникалық құрал атауы Физикалық модуль Мінездеме
ДЭЕМ – Intel Pentium 4 Материнская плата ATX Pentium 4
Процессор Intel, 1800 MHz
ОЗУ 256 Mb
Video card 64 Mb
Монитор SVGA, 1280x1024
Клавиатура 102 клавишті
Мышь 2 кнопкалық
Принтер Принтер HP LaserJet 1100
Блок бесперебойного Блок бесперебойного АРС 220W
питания питания
Сканер Сканер HP Sсan Jet 3200 C
Модем Модем US Robotics 56K
Математикалық жабдықтау алгоритмі келесідей жалпы талаптарға сай болуы
қажет:
• Қарапайым блоктарға қатысты бөлшектеп байланыстыру болуы керек;
• Ақпаратты іздеу кілтінің нақты белгілері ысырылуы тиіс;
• Стандартты іздеу және есептеуіш процедураларын максималды қолдану;
• Өз сипаттауында программалау тілінің мүмкіндіктерін максималды
қолдану;
• Тапсырмалардың функционалдық байланысын қамтамассыз ету.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру (БҚ) – АЖ-нің техникалық құралдар
кешенінің әрекет етуін қамтамасыз ететін, есептер мен мақсаттарды жүзеге
асыру үшін бағдарламалардың жиынтығы.
БҚ-ге қойылатын жалпы талаптар мына түрде қалыптасады:
• түрлі есте сақтаушы құрылғылар мен сыртқы тасымалдаушыларға
кітапханаларды ұйымдастырудың дамыған құралдарын пайдаланудың
мүмкіндіктері;
• қажеттіктің мөлшері бойынша қызметкерлердің ЭЕМ-мен тіл табысудың
мүмкіндіктері;
• МБ-да ақпаратқа ыңғайлы және жылдам қол жеткізуді жүргізудің
мүмкіндігі;
• Ақпаратты кодтаудың бір мәнділігі.
Ақпараттық жүйеде айналатын, барлық бөлімшелер жөніндегі ақпараттың
үлкен көлемдерінің салдарынан пайдаланылатын бағдарламалық құралдар 3
кестедегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
Пакетті пайдалануды ыңғайластыру мақсатында, төмендегідей
мүмкіндіктерді қарастыру қажет:
• Жұмыстың сұхбаттық режимі (меню, сұраулар);
• Сұхбаттың икемділігі;
• Анықтылық;
• Қолданудағы қарапайымдылығы;
• Үйретудегі қарапайымдылық;
• Сенімділік;
• Үзілістен кейін жұмыстың жалғастырылуы;
• Қосымша көмектердің пайда болуы;
• Пакетпен жұмыс істеу барысында сәйкес анықтамалардың шығуы;
• Пайдаланушыдан келіп түскен ақпаратты бақылау;
• Ақпаратты қорғау;
• Ақпараттарды сақтау, яғни ауытқулардан кейін қалпына келтіру
мүмкіндігі;
• Т апсырылған параметр бойынша ақпаратты беру
БҚ-ге қойылатын жалпы талаптар мына түрде қалыптасады:
• түрлі есте сақтаушы құрылғылар мен сыртқы тасымалдаушыларға
кітапханаларды ұйымдастырудың дамыған құралдарын пайдаланудың
мүмкіндіктері;
• қажеттіктің мөлшері бойынша қызметкерлердің ЭЕМ-мен тіл табысудың
мүмкіндіктері;
• МБ-да ақпаратқа ыңғайлы және жылдам қол жеткізуді жүргізудің
мүмкіндігі;
• Ақпаратты кодтаудың бір мәнділігі.
Ақпараттық жүйеде айналатын, барлық бөлімшелер жөніндегі ақпараттың
үлкен көлемдерінің салдарынан пайдаланылатын бағдарламалық құралдар 3
кестедегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
3-Кесте. Бағдарламалық қамтамасыздандыру
Программалық жабдықталуына қойылатын талаптар:
1 Жалпы жүйелік программалық Microsoft 2000, NT, XP
жабдықталуы
2 Офистік бағдарламасы Office 2002
3 Қолданбалы программалық ортасы Delphi 7 программалық ортасы
4 МББЖ Paradox, Oracle, Database Desktop
5 Көмекші программалар Драйвер, утилиталар,
тексттік-кестелік редакторлар
Ақпараттық жүйені құрудың және қалыптастырудың маңызды шарты болып
ұйымдастырумен жабдықтау болып табылады.
Ұйымдастырумен жабдықтау – ақпараттық жүйенің қызметкерлерінің
қызметін оның қызмет ету объектті басқарудың қолда бар жүйесін талдау және
оның тиімділігін өсірудің бағыттарын қалыптастыру. Ұйымдастырумен жабдықтау
дегеніміз – АЖ-ны тұрғызу мен жұмыс істеуге арналған шаралардың, әдістер
мен жабдықтардың жиынтығы. Ол АЖ-ны тұрғызу мен қолдануға қатысты ең
көлемді мәселелерді қарастырып және элементтердің құрамын, байланысын,
өзара әрекетін, ұйымдастыру құрылымын анықтайды, сондай ақ жүйе қызматін
реттейтін заңдық актілерді қамтиды.
Ұйымдастырумен жабдықтау АЖ-ны тиімді жұмыс істеу үшін өте қажет. Бұл
дегеніміз, нақты объектіні басқарудағы экономикалық негізге сүйенген
шешімдердің сапасын және жеделдігін арттыру үшін экономика-математикалық
әдістер мен үлгілерді, қазіргі заманғы есептеу техникасын, жаңа ақпараттық
технологияларды қолдану өте маңызды екенін білдіреді. Жалпы ұйымдастырумен
жабдықтаудың мақсаты, жүйені тұрғызу мен әрі қарайғы қолданудың ұйымдастыру-
құқықтық негізін қалыптастыру. Оған АЖ-ның функционалдық және жабдықтау
бөлімдерінің ұтымды құрылымын таңдау мен дайындауды, сондай-ақ жобалау
жұмыстарының жүргізілуін, оның ендірілуін, таңдауды анықтайтын әдістер мен
жабдықтар және құжаттар жатады.
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары АЖ-ны тұрғызудың, жұмыс істеу
мен модернизациялаудың (қазіргі замнағы жағдайға сәйкестендірудің) барлық
деңгейлерінде – мемлекеттік басқару ұйымдары және тапсырма беруші
(қолданушы) мен жұмысты орындаушы (өңдеуші) арасындағы өзара қатынасты
белгілі ережелерге бағындыратын құжат түрінде болып бөлінеді.
АЖ-ны өңдеу мен жұмыс істеу мақсаттары, экономикадағы нарықтық
қатынастардың әсерінен және ТЖЖ-ның сапалық және сандық өсу қарқынынан
уақыт өткен сайын кеңіп, онымен АЖ-ны қолданушыларды қамтамасыз етуге
байланысты тереңдетіле түсуде. Осының барлығы АЖ-ны тұрғызу мен жұмыс
істеудің ұйымдастыру-құқықтық актілеріндегі және ұйымдастыру-әдістемелік
шешімдеріндегі ұйымдастырумен жабдықтау есептерінің өзгеруіне әкеледі.
Ұйымдастырумен жабдықтау ішінде жұмыс істеу шартында
ақпараттық жүйеде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қолданбалы информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Несие операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу
(Казкоммерцбанк материалдары негізінде)
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ-нің экономикалық
мағынасы ... ... ... ... ..4
1.2 Казкоммерцбанк АҚ
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты ... ... ... ..13
1.4 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптар ... ...13
1.5 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
тұрғызудың ... ... ... ... ... ... 2 5
концептуалды схемасы
2. Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау ... ... ... ... ... ... .28
2.1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны ... ... ... 28.
2.2 Несие операцияларын басқарудағы мәселе
қойылымы ... ... ... ... ... ... ..2 9
2.3 Кіріс
ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...31
2.4 Шығыс
ақпараттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..34
2.5 Ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..36
2.6 Математикалық
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..39
2.7 Программалық
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 40
2.8 Программалық жабдықтаудың
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
3. Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы мүмкін болатын сала
3.1 АЖ-ні құруға кеткен шығындарды
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3.2 Ақпараттық өнімді коммерциалық сатуға берілетін кеңестер және
нәтижесін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...56
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Кіріспе
Банк жүйесі нарықтық экономиканың ең маңызды әрі динамикалық құрылымы
болып табылады. Банктер ақшалай есеп айырысуды жүргізіп, экономиканы
несиелеп, капиталдың қайта бөлінуінде делдал ретінде өндірістің жалпы
тиімділігін арттырады әрі елдің қорлануына өз ықпалын тигізеді. Бүгінгі
таңда, яғни осы заманғы жағдайда банк жүйесінің құрылымы күрделене түсті.
Қаржы мекемелерінің жаңа түрлері, жаңа несие құралдары және клиентке қызмет
көрсетудің жаңа әдістері пайда болып үлгерді. Пайда алуға, коммерциялық
жетістікке бағдарланған, әр түрлі меншік формаларына негізделген серпінді
әрі икемді несие жүйесіне өту қолға алынды.
Несие жүйесінің институционалдық құрылымының оңтайлы формалары,
капитал нарығында тиімді жұмыс істейтін тетіктер, коммерциялық
құрылымдардың жаңаша қызмет көрсету әдістері ұдайы іздестіріледі. Тұрақты
әрі тиімді банк жүйесін құру – Қазақстан экономикасын реформалауда маңызды
міндеттердің бірі. Ішкі банк секторының барлық қатынас жүйесін, Ұлттық банк
тарапынан басқарудың және қадағалаудың сипатын, банктердің өзара қарым-
қатынасын және олардың клиенттерімен арадағы қатынасын, мемлекеттік
бюджетпен есеп айырысуды түбегейлі өзгерту қажет. Банкирдің психологиясын
өзгерту, жан-жақты білімі бар, жаңашылдыққа бейім, тәуекешіл банк
қызметкерін тәрбиелеу – алда тұрған көп міндеттің бірі.
Жаңа банк тетігін халықаралық іс-тәжірибеде қабылданған әрі нарықтық
қаржы құрылымының тәжірибесіне сүйенетін ұтымды принциптерді несие
мекемелеріне енгізу жолымен ғана құруға болады. Бұл жағынан алғанда,
халықаралық іс-тәжірибені, ақшалай ресурстарды шоғырландырудың, несиелеудің
және есеп айырысудың тәсілдері мен формаларын терең оқып-білудің маңызы
зор.
Банк ісінің осы заманғы әдістерін жақсы меңгерген банктер ғана қатаң
бәсекелестік жағдайында жетістікке жете алады.
Банк жүйесінде ақпарат маңызды орын алады. Керекті және толық ақпарат
ішкі (банк басқармасы) және сыртқы (тұтынушылар, бәсекелестер) қолданушылар
үшін де баға жеткісіз қымбат.Сенімді ақпараттың қолда болуы әрқашан да банк
мәселесін уақтылы шешуге және оны болдырмауға әсер етеді. Сондықтанда
талданатын ақпараттың толық, айқын және сенімді болғаны өте маңызды.
Несие операциялары - қазіргі заманғы коммерциялық банк қызметтерінің
негізгі аспектісі. Несие операциялары – бұл несие алушының несие берушінің
уақытша ақшасын пайдаланып, төлемін кейінге қалдыруы. Осы жерден банк
қызметкерлерінің жұмыстарының жиынтығы
Несиелік операцияларға байланысты коммерциялық банктердің негізгі
мақсаттары:
• Қызмет көрсетуді күшейту және оның тиімділігін арттыру;
• Қағаз түріндегі документтердің санын азайту;
• Тапсырыс берушілердің санын арттыру;
Несиелік процесс – сапалы және жоғары табысты, несиелік қаржыны
құруда банк жұмысы.
Несиелік процестің дұрыс ұйымдастыру несиелік тәуекелділігінің
минималдануына әкеп соқтырады.
Несиелік процесс 2 сатыдан тұрады. Бірінші сатыда несиелік арыз
терең талдаудан өтеді. Несие берілгеннен кейін несие процесінің екінші
сатысы – несие қоржының мониторингісі жалғасады. Оның мәні арыз берушінің
қызметіне бақылау жасап отыру. Несие процесінің бірінші сатысының
жауапкершілігі мол, өйткені осы сатыда несиелік тәукелділіктің алдын алуға
болады. Қарыз алушыны талдауда банкир үшін ақпараттың негізгі көзі болып
оның бухгалтерлік есебі саналады.
Осы тапсырмаларды тиімді шешу үшін негізгі операцияларды
автоматтандыру қажет, яғни несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу
қажет.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Казкоммерцбанк АҚ болып
табылады.Казкоммерцбанк АҚ негізгі ұстанымы – кәсіпорынның барлық
түрлеріне және халыққа жоғары сапалы банк сервисін ұсыну.
Банктің несие саясаты несие ресурстарындағы тексерілген және сенімді
қарыз алушылардың талаптарын орындау, кәсіпкерлікті дамыту, тиімді дамып
жатқан нарық құрылымдарын ұйымдастыруға бағытталған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты үлкен көлемдегі ақпараттар ағымын
өңдейтін, талдайтын және соның нәтижесінде бір дұрыс шешім қабылдауға
мүмкіндік беретін несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу.
Жүйенің тағайындалуы – қарыз алушының өтінішін, шартқа сәйкес несиені
өтеу қабілетін талдау және қарыз алушының несие тарихын енгізу.
Қолданыс аймағы – несие мекемелері.
Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, АЖ-ң деңгейін бағалау және оны
қолданудың мүмкін салалары, қорытынды, қолданылған әдебиеттер және
қосымшалардан тұрады.
Теориялық бөлімде қолдану саласын талдау, АЖ-нің экономикалық
мағынасы, Казкоммерцбанк АҚ құрылымы, несие операцияларын басқарудың АЖ-
сін тұрғызу мақсаты, ақпараттық технологияларды талдау несие
операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптары анықталған.
Негізгі бөлімде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін жобалау, несие
операцияларын басқарудың АЖ-сіндегі тапсырма орны, мәселе қойылымы,
математикалық жабдықталуы, тапсырманың алгоритмдік сипаттамасы,
программалық жабдықталуы, программалық жабдықтаудың құрылымы жасалған.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде АЖ деңгейін бағалау және қолдану
саласын талдау мүмкіндіктері, АЖ-ні құруға кеткен шығындарды бағалау,
нәтижелерін талдау көрсетілген.
1 Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін негіздеу
1.1 Қолдану саласын талдау .АЖ-нің экономикалық мағынасы
Банктік мекемелерде ақпараттық жүйелер (АЖ) басқарудың
автоматтандырылған жүйелерінің, яғни шешімдер қабылдау және мәліметтерді
өңдеу құралының, жоспарлаудың, басқарудың дербес бір бөлігі болып табылады.
АЖ дегеніміз - бұл нақты бір маманға бағдарланған программалық
қамсыздандыру, техникалық құралдар жиынтығы және мамандандырылған жүйе.
АЖ негізінен есептеуіш техникаларды қолдануда арнайы білімі жоқ
қолданушыларға бағдарланған. Ақпараттық жүйелердің негізгі белгісі
ретінде – ақпараттық жүйелер мен дербес компьютерлердің желілік жүйелерге
бір мезгілде кіру мүмкіндігінде сәйкесінше өзінің мәліметтер қорын
қолдануды, жұмыс орындарының орталықсыздандырылған ақпараттарын өңдеуді
алуға болады. Ақпараттық жүйелерді қолданудың тиімділігі ақша ресурстарын
қолдану барысында, кертартпалық операциялардан құтылу және талдау жұмыстары
үшін уақытты үнемді қолдану мүмкіншілігі, қабылданатын шешімнің жарамдылығы
мен тиімділігі сенімді бақылауға алынады.
Осы дипломдық жұмыс несие операцияларын басқарудың АЖ-сін
автоматтандырады. Талдаулар жүргізу банктің пайда болған ішкі және сыртқы
экономикалық жағдайларын анықтауға мүмкіндік береді.
Экономикалық тиімділік тек уақыттық шығындарды қысқарту,
операциялардың соңғы нәтижелерінің жақсаруында ғана емес, сонымен қатар
мәліметтерді автоматты өңдеу нәтижелері арқасында да үлкен жетістіктерге ие
болады. Мұндай банк ішіндегі және банк сыртындағы өзара қарым – қатынастар
жүйелерінде бүкіл банктік технологиялардың барлық спектрлері бір ақпараттық
кеңістікте жүзеге асырылады.
ДЭЕМ-сын несиелік сарапшының жұмыстарына қолдану ақпараттарды жылдам
қолдануға ыңғайлы жағдайда ұстауға мүмкіндік береді.
ДЭЕМ-ның ең негізгі артықшылықтары – мәліметтерді жылдам өңдеу және
есептілікті құру, ақпараттарды енгізу, оны өңдеу, топтау және нәтижелерді
баспаға беру жылдамдығының жоғарылығында.
Мәліметтерді өңдеудің құрамында құжаттарды алғашқы қалпынан баспаға
беруге дейінгі бақылау және тексеру жүйесі бар.
Бұл ақпараттық жүйеде несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу
түсінігі қарастырылады.
Банктердің басты экономикалық функциясы – кәсіпорын, мекеме,
кәсіпкерлік фирмалар, жеке кәсіпкер және мемлекеттік мекемелердің қаржы
салымы және оларды тұтынушылық қаржыландыру жұмыстарын жүзеге асыруды
несиелеу болып табылады. Банктік несиелер жаңа кәсіпорындар жұмыс
орындарының санының көбеюі және олардың экономикалық тіршілік
қабілеттілігінің пайда болуына себепші болғандықтан, олардың несиелік
функцияларды қаншалықты жақсы жүзеге асыратыны көбінесе олардың қызмет
көрсететін клиенттерінің экономикалық жағдайынан тәуелді болады.
Банктік несиелер аймағындағы несиелік қатыныстардың субъектісі болып
кәсіпорын, мекеме, халық, мемлекет және банктің өзі табылады. Несие беруші
және несие алушылар несиелік келісімдерге қатысушылар болып табылады.
Несие беруші – бұл несие алушыға өзінің бос қаражатын уақытша
пайдалануға беруші тұлғалар (заңды және жеке).
Несие алушы – бұл пайдалануға (несиеге) қаражат алушы несиелік
қатынас жағы және оны белгіленген уақытта қайтаруға міндетті.
Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігі ол несиелік келісім
шартында бекітілген несие алу мүмкіндігі мен шарттары жайындағы сұрақтарды
шешуге қажетті сапалық сипаттамасы. Несиені өтеу қабілеттілігі – бұл несие
алушының мерзімінде несиесін толық өтей алу мүмкіндігі анықталған соң,
несие мен оның шекаралық соммасын алудың материалдық және қаржылық
мүмкіндіктерінің жиынтығы. Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігі
клиенттің моральдық қасиеттері және оның несиені өтей алу мүмкіндігіне
негізделеді. Клиенттің несиені өтеу қабілеттілігінің анықтамасына несие
алушының кешендік міндері жатады және ол компоненттер бағасын, басшылықтың
тәжірибесін, несие алушының несиелік тарихын, қаржылық қызметін және өзге
де факторларды ескереді.
Несие операцияларын басқарудың негізгі мақсаты несие беру үшін
қажетті ақпараттарды алу болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің директорат мәжілісінде 1994
жылғы қазан айының 27 жұлдызындағы №26 хаттамасы бойынша бекітілген несие
операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызудың әдістемелік нұсқауларға сәйкес:
• несие алушының өтінішін талдау;
• несие алушының несиені өтей алу қабілеттілігі;
• несие беру, кайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау
жасау.
Несие алушының өтінішін талдау –несие алушының жұмысының тиімділігін
бағалауға, мүмкіндік беретін қаржылық-шаруашылық қызметін көрсетеді.
Несие алушының несиені өтеу қабілеттілігін талдау несиелерді төлеу
дерек көздерін талдаудан басталады. Бұл талдау клиентке несие беруді ары
қарай жалғастыру немесе оны тоқтату туралы алдын ала шешімдер қабылдауға
мүмкіндік береді. Оң шешімдер қабылданған жағдайда клиенттің несиені өтеу
қабілеттілігі және қабылданған келісім шарттар болашақта да жалғасады.
Несие алушының барлық қызметтері компания қызметтерінің даму беталысын
анықтаумен талданады. Несие алушы бағасының негізі әртүрлі көрсеткіштер
көмегімен жинақталады. Берілген бағалар өте маңызды бағыттауыш бағалар
болып табылады, бірақ олар талдауларды алмастыра алмайды. Олардың ішінде
К қосу бір З екі сипаттауышы арқылы: несиелік рейтинг, капитал,
несиелік қуатты көрсетуге болады. Бұған қосымша бұл үш сипаттауышқа және
сызықтарды жалғастыратын және оларды тоқтататын К-К-З екі сипаттауышты
қосамыз, ал К-К-З-Д-З дегеніміз: несиелік рейтинг, капитал, несиелік
қуат, қаржылық құралдардың қозғалысы, салық. Келесі көрсеткіштер жиыны
басқаларынан маңыздырақ, оларды әдетте несие сапасының бес тірегі деп
атайды, олар: аймақ жағдайының жалпы сипаттамасы, кәсіпорынның бәсекелестік
жағдайы, қаржылық шарттары, басқару қасиеттері және салық сапасы. Сонымен
қатар бес си ережесі қолданылады, мұнда клиенттерді жинау критериі си
әріпінен басталатын сөздерімен белгіленген:
• character (несие алушының сипаты);
• capital (капитал);
• capacity (қаржылық мүмкіндіктері);
• collateral (қамсыздандыру);
• conditions (жалпы экономикалық шарттар).
Несие алушының сипатына оның беделі, жауапкершілік деңгейі,
қарыздарын өтеуге даярлығы және ықыласы жатады. Банк несие алушымен жеке
сұхбат жүргізу, өзге банктер және фирмалардан кеңестер алу арқылы және өзге
де ақпараттарды пайдалана отырып несие алушының несиелік тарихын анықтауға,
психологиялық бейнесін алуға тырысады.
Несие алушының қаржылық жағдайы, оның несиесін өтей алу мүмкіндігі
оның шығындары мен кірістерін мұқият талдау көмегімен анықталады.
Қазіргі таңда несие берудің екі тәсілі қолданылады. Бірінші тәсіл
әрбір жағдайды жеке қарастырады, тез берілетін несиелерде әрбір несиені
нақты мақсатпен және белгіленген мерзімге дейін қолдануға беріледі. Бұл
тәсіл жедел несие деп аталады.
Екінші тәсіл несиелерді айналымдық қаржыларға байланысты кәсіпорынға
барлық борыштарын төлеу жолымен келісілген тауарлар шегін белгіленген
кезеңге дейін беру қарастырады. Бұл тәсілді несиелік желілер деп атайды.
Несиелік желі – бұл банктің немесе несиелік мекемелердің несие
алушыға белгіленген мерзімге келісілген сомманы беру үшін заңды ресімделген
міндеттеме.
Ашық несиелік желілер әдетте несие беруші мен несие алушы арасындағы
ұзақ мерзімді тығыз ынтымақтастықтың бар екенін көрсетеді. Несиелік желінің
ерекшеліктері келесі белгілерден айқын көрінеді.
Несие беруші үшін:
• берілген бағыттағы несиелік ұжымдар және банктердің қызметін
болжау мүмкіндігін;
• қауіпті төмендету үшін несие алушының қызметі туралы толық ақпарат
алу.
Несие алушы үшін:
• несие алушының өкімінде тұрған қаржының нақты соммасын
анықтау мүмкіндігін береді
• қаржылық ресурстар мен несиелік келісім шарттарға кететін уақытты
үнемдеу.
Несие берудің алғашқы кезеңі – несиелік өтініштерді қарау және несие
алушының оны өтей алу қабілетін зерттеу және несиелік келісім шартқа отыру.
Несиелік өтініш несие алуға қажетті талаптар туралы мағлұматтан тұрады,
яғни мақсаты, несиенің өлшемі, несиенің мерзімі және түрі.
Несиелік бөлімнің қызметкерінің несие алушымен алдын ала жүргізген
сұхбаты өте маңызды болып келеді. Бұл сұхбат тек несиелік өтініштің кейбір
бөліктерін анықтауға мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар несие
алушының психологиялық бейнесін де құрастырады, кәсіпорынның басқарушы
бөлігінің кәсіптік дайындығын анықтайды, несие алушымен болашақтағы
қызметтестіктерін жалғастыруға септігін тигізеді. Егер алдын ала
жүргізілген сұхбаттан соң банк клиентпен болашақта жұмыс істеуді
жалғастыруды ұйғарса онда келесі кезең болып кәсіпорынның несиені өтей алу
қабілеттілігін талдау болып табылады.
Несие алушының оны өтей алу қабілеттілігіне мерзімінде өз қарыздарын
заңды тұлға ретінде толық өтеу міндеттері жатады.
Несиені өтеу қабілеттілігін бағалау үшін күрделі көрсеткіштер жүйесі
қолданылады. Ол несие алушының санатынан тәуелді сараланған (үлкен
компания, шағын кәсіпорын, қызмет түрі, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі,
және т.б.). Әдетте банктер өтімділік коэффиценті, беделдік және тиімділік
коэффиценттері, қаржылық тұтқа коэффиценттері (капитал, беделдік,
материалдық айналым құралдарына қатысты қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
несие бойынша қарыздары), операциялық коэффиценттер немесе пайда
коэффиценттері секілді қаржылық көрсеткіштерді қолданады. Несиелеудің бұл
тәсілі коэффиценттік деп аталады.
Көбінесе өтімділік, өзіндік қаражаттармен қамтамасыз ету және орнын
толтыру коэффиценттері секілді көрсеткіштер қолданылады.
Өтімділік коэффициенті несие алушының ақшаны шаруашалық айналамнан
жедел шығару және қарыздарын өтеу мүмкіндіктерін бағалау үшін лайықталған.
Ол жылдам өндірілетін айналымдар мен несиелік қаражаттардың байланысы
ретінде анықталады. Жылдам өндірілетін айналымдар құрамына: ақшалай заттар
(есептеуіш құралдар және банктегі өзге де есеп шоттар, кассадағы бар
қаражат, кемінде жылына бір рет дивиденттері төленген акциялар, құнды
қағаздар); жылдам өндірілетін талаптар (өтеу мерзімі әлі келмеген тиелген
тауарлар, шағын мерзімді сипаттағы дебиторлар, шағын мерзімді сипаттағы
кәсіпорындарға уақытша қаржылай көмек, қысқа мерзімді несиелер бойынша
жұмысшылардың қарыздары) жатады.
Орнын толтыру коэффиценті клиенттің несие алу шегін бағалау үшін
қолданылады. Ол барлық айналымдағы заттардың өтімділігінің несиелік
қаражаттарға қатынасын ұсынады, яғни нарықта сұраныста қолданылатын
(өндірістік қорлар, дайын өнімдер, аяқталмаған өндірістер) тауарлық-
материалдық қорлардың жеке түрлері, болашақтағы шығындар және т.б тез
өңделетін элементтер қосылады.
Өз өнімдерімен қамтамасыз ету көрсеткіштері несиені өтеу
қабілеттілігінің негізгі көрсеткіштерінің қатарына енгізілген. Клиенттің өз
қаражаттарының мөлшері шамасына байланысты ол өз қарыздарынан өз мерзімінде
құтылу мүмкіндігі жоғары болады. Қамсыздандырылу көрсеткіші меншікті
айналымдық қаражаттың жалпы өлшемінің балансы қорлар, шығындар, есептеулер
мен ақшалай түрлері бойынша деректер қатынасы ретінде анықталады.
Кәсіпорын коэффиценттерінің шамасына байланысты несиені өтеу
қабілетіні үш тапқа бөлінеді. Бұларды қолдану көрсеткіштері бірдей емес.
Әрбір коммерциялық банк көптеген факторларды ескере отырып оларды өздігімен
шешеді, ең алдымен кәсіпорынның салалық жабдықтарын ескереді.
Өтімділік коэффициенті: I тап үшін – 0,40 кем емес;
II тап үшін –0,20 кем емес;
III тап үшін – 0,07 кем емес;
Орнын толтыру коэффиценті: I тап үшін – 1,5 кем емес;
II тап үшін – 1,2 кем
емес;
III тап үшін – 1,0
кем емес;
Көрсеткіш
Қамтамасыз етілуі ( % шаққанда): I тап үшін –25 кем емес ;
II тап үшін – 18 кем емес;
III тап үшін
– 10 кем емес;
Несиелерді өтеу қабілеттілігінің коэффиценті несие алу үшін банкке
хабарласатын кәсіпорынның қаржылық – шаруашылығы туралы мағлұматтары
негізінде анықталады. Мекеменің болашақтағы мүмкіндіктері туралы толық
мағлұматтарды мекеменің тапсырыс берушілерімен келісім шарттары,
кәсіпорында өндірілетін өнімдерге деген сұраныс және олардың баға деңгейі,
бизнес жоспары арқылы алуға болады.
Әрбір тапқа жататын кәсіпорындардың несиені өтеу қабілеттілігіне
байланысты банктер несиелік қарым – қатынасты әр түрлі ұйымдастырады. Өзге
несие алушыларға қарағанда бірінші таптық несие алушыларға коммерциялық
банктер несиелік желіні ашулары немесе кез келген жағдай үшін төмен
пайыздық несие берілуі мүмкін. Екінші таптағы несие алушыларға несие
алушылар міндетті түрде сақтандырылған жағдайда ғана несие беріледі. Ал
үшінші тапқа жататын несие алушыларға несие бергенде банк өте сақ болуы
қажет.
Банк клиенттердің несиені өтей алу қабілеттілігін анықтап алғаннан
соң несиелік келісім шартты банк мүддесіне қарай талқылауға кіріседі. Бұл
шарттар клиенттің өтінішіндегі шарттардан өзгеше болуы мүмкін. Келісімдер
жүргізу нәтижесінде екі жақта өз шарттарына байланысты бір тұжырымға
келеді. Содан кейін бекітілетін ережелер бойынша келесі бөлімдерден тұратын
несиелік келісім шартқа отырады:
1. Жалпы ережелер;
2. Несие алушының құқықтары мен міндеттері;
3. Банктің құқықтары мен міндеттері;
4. Екі жақтың жауапкершіліктері;
5. Дауларды шешу тәртібі,
6. Келісім шарттың жарамдылық мерзімі;
7. Екі жақтың заңды мекен жайлары.
Несиені өтеу қабілеттілігін анықтаудың өзге де әдістері бар, мысалы,
банкке несие алу үшін келген кәсіпорынның айналымдағы қаражатын сипаттайтын
нақты көрсеткіштерді қолдану арқылы ақша қаражатының ағынын талдау.
Қаражат ағынын талдау несиені қайтару мерзіміне сәйкес келетін
мерзімдегі несие алушының қаражаттарының шығыстауы(отток) мен
түсіміне(приток) сәйкестендірілуімен қорытындыланады. Несиені бір жылға
бергенде қаражат ағынын талдау жылдық қимамен, ал 90 күнге берілгенде –
тоқсандық бөлім аттарымен жасалады. Сәйкес мерзімдегі қаражаттар
ағынынының элементтеріне мыналар жатады: осы мерзімдегі алынған пайда;
мерзімінен бұрын есептелген өтелімдер; қаражаттарды қордан, дебиторлық
қарыздардан, негізгі қордан босату; несиелік борыштардың көбеюі; өзге де
пассивтердің өсуі; акционерлік капиталдың көбеюі; жаңа несиелер алу.
Қаражаттар шығыстауының(отток) элементтері ретінде келесі элементтерді
ерекше атап өтуге болады: салық, пайыз, дивидент, айыппұл, төлемақы өсімін
төлеу; қаражаттарды қорға, дебиторлық борыштарына, негізгі қорға қосымша
салу, несиелік борыштарды қысқарту; өзге де пассивтерді азайту; акционерлік
капиталдарды шығыстау(отток), несиені өтеу.
Шығыс пен кірістің айырмашылығы жалпы ақшалай ағынның шамасымен
анықталады. Кірістің шығыстан көп болуы кәсіпорынның қаржылық орнықтылығы
мен несиені өтеу қабілеттілігінің жоғарылығын көрсетеді.
Жеке тұлғаның несиені өтеу қабілеттілігін балдық жүйе көмегімен
бағалауға болады. Балдық жүйелерді қолдану бұл шешімдер қабылдаудың әділ
және экономикалық дәлелденген процессі.
2. Казкоммерцбанк АҚ құрылымы
Банк Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы заңнамасына сәйкес,
1990 жылдың 12 шілдесінде Медеу Банкі АҚ (Медеу банкі) деген атаумен
ашық акционерлік қоғам ретінде құрылды. Банкті құру мақсаты банктік
секторда түрлі қызмет түрлерін жүзеге асыру болды. Қазақстан тәуелсіздік
алғаннан кейін, Медеу банкі басқаша атаумен – Қазкоммерцбанк АҚ болып
қайта тіркеуден өтті және банктік операциялар жүргізуге ҰБК-ден 1991 жылы
21 қазанда №48 лицензия алды. Банктің Әділет министрлігі берген №4466-1910-
АҚ тіркеу туралы куәлігі бар.
Банк, сондай-ақ оның бас офисі мына мекен-жай бойынша тіркелген:
Гагарин д-лы, 135 ж., Алматы, 480060, Қазақстан, банктің телефон номері: +
7 3272 585-670 және 585-185, факс + 7 3272 585-229. Қазкоммерцбанктің
Интернеттегі мекен-жайы: http:www.kkb.kz.
1990 жылы құрылған Қазкоммерцбанк қазіргі уақытта активі, несие
қоржыны және пайда мөлшері бойынша ірі жекеменшік қаржы институты болып
табылады. Мысалы, 2005 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық есеп-қисаптың
халықаралық стандарттары бойынша есептелген банк активтері 1,195 триллион
теңгеге (8,9 млрд.$) теңесті. Ал осы көлемнің 60%-н (5,4 млрд. $) қарыз
қоржыны алады. 2005 жылы банк 20,563 миллиард теңге мөлшерінде (154,7
млн. $) пайда тапты. Бұл бір акцияға есептегенде 51,17 теңгені құрайды. Ал
банктің меншік капиталы 2005 жылы 87,4 миллиард теңгеге дейін (652,1 млн.
$) артты.
Банктің негізгі қызметі дәстүрлі депозиттер қабылдау, теңге мен шетел
валютасында қарыз бен несие беру болып табылады. Банк сонымен бірге
клиенттердің дебеттік және кредиттік карточка, инкассация сияқты
төлемдерін, сондай-ақ, бөлшек сауда банкингі сияқты ағымдағы шоттарына
қызмет көрсету бойынша қызметтердің кең спектрін ұсынады. 2006 ж. 1
шілдедегі жай-күйі бойынша, Банк бас офистен басқа, Қазақстандағы 22
әмбебап филиалға және 69 операциялық бөлімшеге иелік етеді (ОБ ұғымы
бұрынғы КЕБ пен БҚО-ны біріктірді).
Банктік депозиттер қаражат тартудың елеулі көзі болып қала
береді. Олар жалпы қорландыру көлемінің шамамен үштен бір бөлігін құрайды.
2005 жылдың қорытындысы бойынша клиенттер шотындағы қалдықтар көлемі бір
жарым есеге өсіп, 303,4 миллиард теңгеге (2,3 млрд. $) жетті. Тұрғындардың
шұғыл депозиттерінің көлемі 652 млн. $-дан асып түсті. Депозиттік шоттар
саны 2005 жылдың өзінде ғана 65,6 мыңнан 73 мыңға дейін артты.
Сонымен қатар, Банктің тармақталған банкоматтар торабы бар.
2006 жылдың 1 наурызында банкоматтар саны - 399, саудақызмет көрсету
кәсіпорындарында орнатылған POS-терминалдар саны – 2364-і құрады, ал қолма-
қол ақша беруге арналған POS-терминалдар саны – 162. Банк, сондай-ақ,
Қазақстанда өз клиенттеріне қаржылық порталдар арқылы оқшауланған банктік
қызметтер көрсету бойынша жетекші банк болып табылады: Homebank.kz – жеке
тұлғалар үшін, Onlinebank.kz – заңды тұлғалар үшін.
Банк орташа және ірі қазақстандық және Қазақстанда өз қызметін
жүзеге асыратын халықаралық бірлестіктерге түрлі өнім мен қызметтер
ұсынады; сауда, жобалық қаржыландыру, инвестжобаларды қаржыландыру,
активтерді басқару, сондай-ақ, қысқа мерзімді несиелеу мен басқа да жалпы
банктік қызметтерді қосқанда. Банк өз саясатына сәйкес, жоғары өтімділік
деңгейін қолдау мақсатында, әдетте, корпоративтік клиенттер үшін 18 айға
дейінгі орташа мерзімге несие, сондай-ақ, қазіргі уақытта ресурстарына
байланысты ұзақ мерзімді қаржыландыру ұсынады. Банк Қазақстандағы өзінің
негізгі клиенттері үшін шетелдік банктермен бірлестірілген несиелер
ұйымдастырады және Ресей мен Қырғызстанның ірі корпоративтік клиенттерін
қаржыландырады.
Банктік қызметтен басқа, Банк өзге де қаржылық қызметтер көрсетеді.
Қазақстанның құнды қағаздар мен валюта нарығының негізгі қатысушысы бола
отырып, ол компанияларға валюталық-конверсиялау операцияларын, ақша
нарығындағы операцияларды, құнды қағаздар операцияларын қосқанда,
компанияларға ақша ресурстарын басқару жөніндегі қызметін ұсынады. Банктің
бас лицензиясына сәйкес, Банктің бағалы металдармен, алтын және күмісті
қосқанда, мәміле (сату, сатып алу және сақтау) жасауға құқы бар. 2001
жылдан Банк өзінің корпоративтік және бөлшек сауда клиенттеріне ақша
қаражаты мен активтерді басқаратын сенімгерлік қызметтерін ұсынады.
Банктің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады – банктің
басқарылу құрылымы және оның функционалдық бөлімшелері мен қызметтерінің
құрылымы. Басқару органын тағайындаудың мақсаты – банктің негізгі қызметін
іске асыру мақсатында, банктің коммерциялық қызметіне тиімді, үнемді және
жедел жетекшілік етуді қамтамассыз ету. Банктің ұйымдастырылуына, ондағы
жетекші мен бағыныштыларының қарым – қатынасына оның барлық қызметі
тәуелді.
Акция иелерінің жалпы жиналысы - өкілетті және онда өзінің кворумы бар деп
есептеледі.
Акция иелерінің жалпы жиналысы шешімі сол жерде отырған
акционерлердің дауыс беруімен шығарылады. Жалпы жиналысы Директорлар
кеңесінің эмитент ішкі қызметіне қатысты әр шешімді орындамауға құқылы.
Банк иеленушілері банк акционерлері болып табылады. Әр акцияның иесі
жиналысқа өзі қатысуға немесе өз өкілін жіберуге құқылы. Жалпы негіздемеде
сатып алынған акцияларын басқалардың келісімінсіз акцияны сатуға құқылы. Әр
қарапайым акция өз иесіне акционерлер жиналысында бір дауыс береді. ААҚ
таратылған жағдайда бүкіл иеліктер акция иегерлеріне таратылып беріледі.
Акционерлердің төтенше жиналысы бас директордың ұсынысымен 10% акционер
иесі ғана арыз жазады.
Банктық жалпы басшылық қызметін жүзеге асыратын орган - Директор
кеңесі. Директор кеңесінің мүшелері Акция иелерінің жалпы жиналысында
анықталады және үш мүшеден аз болмауы тиіс. Директор кеңесінің шешімі
көпшілік дауыспен шешіледі.
Директорлар кеңесінің мүшелерінің кеңесі мен басқару мүшелерінің
басты мақсаты ААҚ пайдасын жоғарылату саясатын дайындау.Банктың Бас
Директорының міндеттері акционерлердің бірінші жиналысына дейін кәсіпорын
басшысына жүктеледі.
Банк атқарушы құрымы болып - банк басқармасы болып есептеледі және
Директорлар кеңесі өз құзіретінде басқарып отырады. Банк басқармасы банк
қызметіне қатысты барлық сұрақтар бойынша шешім шығарады. Тек қана акция
иелерінің жалпы жиналысы және директор кеңесі құзіретіндегі сұраққа қатысы
жоқ.
Банктық тексеріс комиссиясы үш мүшеден тұрады. Комиссияның өкілеттік
мерзімі - 5 жыл. берілген құрым акция иелерінен немесе маманды
аудиторлардан қалыптастырылады. Тексеріс комиссиясы банк басқармасының
қаржылық-шаруашылық бақылау қызметін атқарады.
Несиелік бөлімінің өз басшысы орынбасары анықталған мөлшердегі штаты
бар. Оған заңды және жеке тұлғалармен жұмыс істейтін менеджерлер және ҚР
заңнамасының дұрыс орындалатынын қадағалайтын заңгерлер кіреді. Сонымен
қатар несиелік бөлімде машықтанушылар және практиканттар қызмет атқарады.
Олар операциялық жұмыстар бөлімінде көмек көрсетеді. Несиелік бөлімінің
шағын және орта бизнесті және ірі компониялар мен халықты несиелеумен
айналысады. Казкоммерцбанк АҚ басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 1-
суретте көрсетілген.
1-сұлба. Казкоммерцбанк АҚ басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы.
1.3.Несие операцияларын басқарудың АЖ-сін тұрғызу мақсаты
Бұл тапсырма несие сарапшысынан қойылып отыр. Мәселе несие
сарапшысының көп уақытын алатын көптеген қағаз жұмыстарымен байланысты.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сы ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу,
іздеу, талдау және несие сарапшылырының сұрауына қарай ақпаратты беру
міндетіне тағайындалған.
Тұтынушылардың несие тарихын енгізу, есеп беру және жинау, сақтау,
өңдеу, іздеу, талдауды автоматтандыру несие операцияларын басқарудың АЖ-сын
тұрғызудың негізгі мақсаты.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сын өңдеуді тағайындау ЭЕМ-дағы
ақпараттың пайда болу және қолдану орындарына жақындатады. Бұл
қалыптастыруға, айқындылығын бақылауға және ақпаратты беруге кеткен қосымша
шығындарды азайтуға мүмкіндік береді, нәтижесінде:
• Несие бөлімінің және банк мекемесінің басқада бөлімшелеріндегі несие
операциялары бойынша ақпарат өңдейтін жұмысшылардың еңбек
өнімділігінің жоғарылауы;
• Тұтынушыларға қызмет көрсетудің сапасының жоғарылауы;
• Біліксіз, керітартпа жұмыстармен айналысатын қызметкерлердің қысқаруы;
• Несие операцияларын басқару жүйесін жалпы филиалдардың
автоматтандырылған жүйесіне енгізуді көруге болады;
ЭЕМ-ның басты артықшылығы – есеп қисап жүргізгендегі оралымыдылықтың
жоғарылауы және мәліметтерді өңдеу жылдамдығы.
Мәліметтеғрді өңдеу – алғашқы құжаттарды тексеру және бақылаудан
баспаға шығарылғанға дейінгі үлгісін кіргізетін жүйе.
Жүйенің функционалды және ақпараттық құрылымы болашақта дамуға және
қосымша тапсырмаларды кіргізуге бейім және ашық болуы тиіс.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сында ақпараттық жүйеге қойлған
қосымша талаптарды пайдалану кезінде пайда болуы мүмкін жүйе модернизациясы
қарастырылуы керек.
Көрсетілген талдау негізіне сүйеніп айтсақ, Несие операцияларын
басқарудың АЖ-сын құру банк қызметкерлерінің белгілі бір деңгейде жұмысын
қысқартады. Себебі, келісімдерді толтыруға, анықтама және басқада
құжаттарды толтыруға уақыт шығындалмайды. Несие бөлімі бойынша
тұтынушыларға тез және сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
1.4. Несие операцияларын басқарудың АЖ-сіна қойылатын талаптар
АЖ құрылымы – сыртқы ортамен өзара әрекетін және қосалқы жүйенің
функционалды тағайындалуын анықтайтын элементтері мен оның бөлек қосалқы
жүйелер арасындағы қатынасын және ішкі кеңістік-уақыт байланыстарының
салыстырмалы тұрақты реті. Қолданбалы тұтынушы көзқарасы бойынша несие
операцияларын басқаруға қойылатын негізгі талап банктің несие бөлімінің
қызметкерлерінің орындайтын жұмыс кешенін автоматтандыру.
Несие операцияларының автоматтандырылған технологияларымен жүзеге
асырылатын функциялар реті екі топты кіргізеді: міндетті және қосымша.
Негізгі жұмыс шеңберінде банк қызметкерлерінің несие бөлімінде
орындалатын негізгі еңбекті көп қажетсінетін операцияларды
автоматтандыратын жүйе жасалынады:
• Банкті және несие бөлімінің қызметкерін анықтайтын, ағымдағы күнді
қоюды кіргізетін ағымдағы операциялық күнге жүйе құру;
• Ағымдағы банк қарыздарының өтелуін бақылау;
• Операциялық бір күнде істелінген жұмыс нәтижелерінің есептемесін
дайында және баспаға жіберу ;
• Банк қарыздары бойынша орындалатын операциялар;
• Қарыз алушының несиені өтеу қабілетін бағалау;
• Рейтингті анықтау;
Жобаланатын АЖ-ның басты ерекшелігі болып – дайындық деңгейін және
үйрету мүмкіндігін есепке алатын пайдаланушы жүйесімен достық интерфейс
құру.
Несие операцияларын басқарудағы АЖ-ның құрылымы 1 кестеде
көрсетілген
ЭАЖ-ны міндетті түрде қамтамассыз ететін негізгі түрлер:
ақпараттық, техникалық, математикалық, программалық, технологиялық, ұйымдық-
құқықтық, лингвистикалық және эргономикалық.
Операцияның өзіндік ерекшеліктерінен шыға отырып, әзірленіп жатқан
жүйеге келесідей талаптар көрсетілуі тиіс.
1. ЭАЖ функционалды мүмкіндіктері маманмен өндірілетін негізгі
операцияларды автоматтандырылған режимде орындауға тиіс;
2. Базалық (жүйелік) программалық қамтамассыз ету енгізушығару,
оқу, жазу, баспаға шығару сияқты үлкен көлемдегі операциялармен
және нақты уақытпен жұмыс істеуге мүмкіндік болуы керек;
3. Базалық программалық құралдар ешбір кедергісіз қолданбалы
программалар пакетін жаңа аппараттық тұғырнамаларға ауысуы
қажет;
4. Қолданбалы программалық қамтамассыз ету, талап етілген
функционалдық диапазоннан басқа, ағымдағы операциялық күнге
жұмыс технологиясына сәйкес жүйе құру мүмкіндігін жасау қажет;
5. Қолданбалы программалар құралдары мәліметтер базасымен өзара
байланысын қамтамассыз етуі керек.
6. ЭАЖ – ды басқару өте қарапайым болуы тиіс, ал онымен жұмыс
істегенде жіберілген қателіктер санын азайтуы тиіс;
7. Жүйенің аппараттық жүзеге асырылуы жеткілікті деңгейде қарапайым
болуы тиіс.
Жоғарыда айтылып өткен талаптардың жүзеге асуы, еңбек өндірісін
жоғарылататын, несие бөлімдерінің несие беру көлемін ұлғайтатын,
тұтынушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартатын қарапайым және тиімді
автоматтандырылған жүйе құруға алып келеді.
1- Кесте.Несие операцияларын басқарудағы АЖ-ның құрылымы
Тапсырмалар Тапсырма аты Тапсырманың Көрсеткіштер
кешені тағайындалуы
Кіріс Шығыс
1 2 3 4 5
Несие Қарыз алушы ның Қарыз алушы мен Қарыз алушыға Банктің несие
операциялары өтінішін және сұралатын несие қатысты барлықбөлімінің және
несиені төлеуге туралы негізгі мәліметтер басқа да
деген мәліметтерді қызметтерінің
мүмкіндіктерін жинау, өңдеу және қорытындысы
анықтау талдау
Қаржылық және
Қарыз алушының бухгалтерлік
Несиені төлеу несиелік есеп-қисап Несиелік
көздерін талдау қабілетін бағалаумәліметтері қабілетінің
көрсеткіштері
Келісім-шарт
Несиелік және Несиелеу мақсаты жасасушы
кепіл туралы және объектісі; тараптар
келісім-шарт несиенің мөлшері;туралы Несиелік және
жасасу Келісім-шарт мәліметтер; кепіл туралы
заты; келісім-шарт
Басқа шарттар;
Кепіл туралы
келісім-шарт
жасасушылардың
занды мекен-жайы
мен өзге де
мәліметтері.
Ағымдық шот ашу, Қарыз алушыныңАғымдық шот,
ссуданы берудіжеке ссуданы
құжаттау қасиеттерін беруді
Несие беру тәртібін , растайтын құжаттау
ссуданы беру құжаттар тәртібі
тәсілін (қосымша
анықтайтын құжаттар
несиелеуді толтырылуы
ұйымдастыру мүмкін)
Түскен түсімдіНесиелік және
бірден кепіл туралы Қарыз алушының
ссудалық келісім-шарт несиені өтеу
қарызды жабуға кестесі
Несиені кайтару есептеу;
және оған мерзімі өткен
сыйақы төлеуіне қарызды
бақылау жасау "Мерзімі өткен
несиелер" шотына
аудару; банк
резерві
есебінен
мерзімі өткен
ссудаларды
шегеру.
Қажетті Бір күндік жұмыс Күнделікті Несие беру Несие келісім
құжаттарды нәтижелерін есептемелерді өтініштерінің шарттары
баспаға шығаруесеп-қисап басып шығару қорытындысы
үлгісінде дайындаунемесе тез
және баспаға қалыптастыру және
жіберу экранға шығару
Анықтамаларды
басып шығару Несие беру Несие келісім
Қатаң есеп-қисап немесе тез өтініштерінің шарттары
анықтамаларын қалыптастыру жәнеқорытындысы
рәсімдеу және экранға шығару
баспаға шығару
Несие келімдері
бойынша
жасалынған барлықНесие беру Несие келісім
Күнделікті несие операцияларды өтініштерінің шарттары
операцияларының толық және қорытындысы
тізілімін енгізу уақытылы құжаттау
Қазіргі заманғы ЭАЖ техникалық қаражат құрамдарынан тұрады, оларға
кіретіндер:
• Есептеуіш техника құралдары;
• Телекомуникация және байланыс құралдары;
• ЛВС құралдары;
• Әртүрлі банк қызметтерін автоматтандыратын құралдар: автомат-
кассирлер, сауда жүйелерінің терминалдары,пластикалық карталар;
• Қолма – қол ақша жұмыстарын автоматтандыратын құралдар;
Әр түрлі деңгейде құрылып жатқан ЭАЖ мүмкіндіктері белгілі бір деңгейде
техникалық қаражат құралдарының архитектурасы мен функционалды
мінездемесіне байланысты болады.Сондықтанда ЭАЖ жобалау сатыларында
функционалды қондырғылар жинағына, интерфейстерге, ақпаратты сақтау өңдеу,
шығарудың анықталған техникалық құралдар параметрлеріне талаптар
қалыптастырылады.
Тапсырмаларды автоматтандырылған шешімі үшін АЖ-ның техникалық
қамтамассыз етілуі келесі талаптарды қанағаттандыруы қажет:
• АЖ-ның өнімділігі, сенімділігі және функционалдық мүмкіндіктері;
• Жүйенің жұмыс істеу қызметін өзгертпеген түрде ақпараттандырудың жаңа
объектілерінің есебінен жүйе конфигурациясына өзгертулер енгізу
мүмкіндіктері болуы қажет.
• Диалогтық режимде ақпараттық өңдеуді қамтамасыз ету.
• Конфигурацияның ауқымдалуы үшін жүйе дамуынан бөлек тұрғызудың
агрегаттық принциптері болуы қажет.
• Техникалық қызмет көрсету және программалық қамтамасыз етуді ықшамдау
үшін есептеуіш техника құралдарына қондырғылар кешенін орнату қажет
және мүмкіндігі барынша сериялы шығарылатын және біртипті.
Несие операцияларын басқарудың АЖ-сын тұрғызудың техникалық
жарақтануында есепке алынуы тиіс ерекшеліктеріне төмендегідей факторлар
кіреді:
• Нақты уақытта жұмыс;
• Параметрлер қатары бойынша жүйені күнделікті құру.
• Қатаң есептемесі бар құжаттармен жұмыс, сонымен қатар сәйкес орындарда
керекті мәләметтерді баспаға шығару.
• өңделетін ақпараттың салыстырмалы кішігірім көлемі.
• Жүйеде сақталған ақпараттарды сақтау.
• Өңделетін ақпараттың құпиялылығы .
Мәліметтерді өңдеу үшін тапсырмалар кешенінің техникалық қамтамассыз
етілуі технологиялық процесстің жүзеге асырылуына жеткілікті болуы тиіс.
Несие операцияларын басқарудың барлық ақпаратты өңдейтін техникалық
құралдар кешені 2 кестеде көрсетілген талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
Математикалық жабдықталуы – ең озық есептеу техникасының көмегімен
кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттарын өңдеу және есептерді
шешуге арналған математикалық әдістердің, үлгілер мен алгоритмдердің
жиынтығы. Математикалық жабдықтау экономикалық моделін, блок-схемасын,
алгоритмін құрып программалау жобасын құрудан тұрады. Несие операцияларын
басқарудың АЖ-сін математикалық жабдықтау белгілі бір нақты міндеттерді
шешуді қамтамасыз ету керек және міндеттерді шешу барысындағы дербес ЭЕМ-
нің қызметін басқарып, оның орындалуын бақылап отырады.
АЖ-нің математикалық қамтамасыздандыруына қойылатын жалпы талаптар
болып мыналар табылады:
• аса тәжірибелі математикалық әдістермен алгоритмдерді пайдалану;
• қолданбалы бағдарламалар пакеттермен берілетін, типтік әдістерді,
алгоритмдерді, модельдер мен мүмкіндіктерді максималды пайдалану;
• пайдаланылатын математикалық әдістер техникалық және
бағдарламалық құралдардың мүмкіндіктерін ескеруі қажет, орын
алатын жадының көлемі мен шешу уақыты бойынша минималды
мәндерге ие болуы тиіс;
• алгоритмдерді көрсетудің кез келген пішімі рұқсат етіледі:
формулалық, кестелік, блок-схема, сөздік бейнелеу және тағы
басқалар.
ЭАЖ математикалық жабдықтауға келесі талаптар қойылады:
1. қолайлы математикалық әдістер мен алгоритмдерді пайдалану;
2. қосымша программалар пакеті беретін үлгі әдістермен алгоритмдерді
максималды пайдарану;
3. алгоритмнің кез келген түрі кіргізіледі: формулалық, кестелік,
блок-
схемалық және т.б;
Математикалық жабдықтау келесі жалпы талаптарға сай келу қажет:
• ақпаратты іздеу нақты кілттерінің мәні жоқ болу қажет;
• қолданылмалы қосымша программалы пакетке енгізілетін стандартты
іздеу және есептеу процедураларын максималды пайдалану;
• программаның орындалу жолын бақылауды қамтамасыз ету;
2-Кесте.Техникалық құралдар кешені
Техникалық құрал атауы Физикалық модуль Мінездеме
ДЭЕМ – Intel Pentium 4 Материнская плата ATX Pentium 4
Процессор Intel, 1800 MHz
ОЗУ 256 Mb
Video card 64 Mb
Монитор SVGA, 1280x1024
Клавиатура 102 клавишті
Мышь 2 кнопкалық
Принтер Принтер HP LaserJet 1100
Блок бесперебойного Блок бесперебойного АРС 220W
питания питания
Сканер Сканер HP Sсan Jet 3200 C
Модем Модем US Robotics 56K
Математикалық жабдықтау алгоритмі келесідей жалпы талаптарға сай болуы
қажет:
• Қарапайым блоктарға қатысты бөлшектеп байланыстыру болуы керек;
• Ақпаратты іздеу кілтінің нақты белгілері ысырылуы тиіс;
• Стандартты іздеу және есептеуіш процедураларын максималды қолдану;
• Өз сипаттауында программалау тілінің мүмкіндіктерін максималды
қолдану;
• Тапсырмалардың функционалдық байланысын қамтамассыз ету.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру (БҚ) – АЖ-нің техникалық құралдар
кешенінің әрекет етуін қамтамасыз ететін, есептер мен мақсаттарды жүзеге
асыру үшін бағдарламалардың жиынтығы.
БҚ-ге қойылатын жалпы талаптар мына түрде қалыптасады:
• түрлі есте сақтаушы құрылғылар мен сыртқы тасымалдаушыларға
кітапханаларды ұйымдастырудың дамыған құралдарын пайдаланудың
мүмкіндіктері;
• қажеттіктің мөлшері бойынша қызметкерлердің ЭЕМ-мен тіл табысудың
мүмкіндіктері;
• МБ-да ақпаратқа ыңғайлы және жылдам қол жеткізуді жүргізудің
мүмкіндігі;
• Ақпаратты кодтаудың бір мәнділігі.
Ақпараттық жүйеде айналатын, барлық бөлімшелер жөніндегі ақпараттың
үлкен көлемдерінің салдарынан пайдаланылатын бағдарламалық құралдар 3
кестедегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
Пакетті пайдалануды ыңғайластыру мақсатында, төмендегідей
мүмкіндіктерді қарастыру қажет:
• Жұмыстың сұхбаттық режимі (меню, сұраулар);
• Сұхбаттың икемділігі;
• Анықтылық;
• Қолданудағы қарапайымдылығы;
• Үйретудегі қарапайымдылық;
• Сенімділік;
• Үзілістен кейін жұмыстың жалғастырылуы;
• Қосымша көмектердің пайда болуы;
• Пакетпен жұмыс істеу барысында сәйкес анықтамалардың шығуы;
• Пайдаланушыдан келіп түскен ақпаратты бақылау;
• Ақпаратты қорғау;
• Ақпараттарды сақтау, яғни ауытқулардан кейін қалпына келтіру
мүмкіндігі;
• Т апсырылған параметр бойынша ақпаратты беру
БҚ-ге қойылатын жалпы талаптар мына түрде қалыптасады:
• түрлі есте сақтаушы құрылғылар мен сыртқы тасымалдаушыларға
кітапханаларды ұйымдастырудың дамыған құралдарын пайдаланудың
мүмкіндіктері;
• қажеттіктің мөлшері бойынша қызметкерлердің ЭЕМ-мен тіл табысудың
мүмкіндіктері;
• МБ-да ақпаратқа ыңғайлы және жылдам қол жеткізуді жүргізудің
мүмкіндігі;
• Ақпаратты кодтаудың бір мәнділігі.
Ақпараттық жүйеде айналатын, барлық бөлімшелер жөніндегі ақпараттың
үлкен көлемдерінің салдарынан пайдаланылатын бағдарламалық құралдар 3
кестедегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
3-Кесте. Бағдарламалық қамтамасыздандыру
Программалық жабдықталуына қойылатын талаптар:
1 Жалпы жүйелік программалық Microsoft 2000, NT, XP
жабдықталуы
2 Офистік бағдарламасы Office 2002
3 Қолданбалы программалық ортасы Delphi 7 программалық ортасы
4 МББЖ Paradox, Oracle, Database Desktop
5 Көмекші программалар Драйвер, утилиталар,
тексттік-кестелік редакторлар
Ақпараттық жүйені құрудың және қалыптастырудың маңызды шарты болып
ұйымдастырумен жабдықтау болып табылады.
Ұйымдастырумен жабдықтау – ақпараттық жүйенің қызметкерлерінің
қызметін оның қызмет ету объектті басқарудың қолда бар жүйесін талдау және
оның тиімділігін өсірудің бағыттарын қалыптастыру. Ұйымдастырумен жабдықтау
дегеніміз – АЖ-ны тұрғызу мен жұмыс істеуге арналған шаралардың, әдістер
мен жабдықтардың жиынтығы. Ол АЖ-ны тұрғызу мен қолдануға қатысты ең
көлемді мәселелерді қарастырып және элементтердің құрамын, байланысын,
өзара әрекетін, ұйымдастыру құрылымын анықтайды, сондай ақ жүйе қызматін
реттейтін заңдық актілерді қамтиды.
Ұйымдастырумен жабдықтау АЖ-ны тиімді жұмыс істеу үшін өте қажет. Бұл
дегеніміз, нақты объектіні басқарудағы экономикалық негізге сүйенген
шешімдердің сапасын және жеделдігін арттыру үшін экономика-математикалық
әдістер мен үлгілерді, қазіргі заманғы есептеу техникасын, жаңа ақпараттық
технологияларды қолдану өте маңызды екенін білдіреді. Жалпы ұйымдастырумен
жабдықтаудың мақсаты, жүйені тұрғызу мен әрі қарайғы қолданудың ұйымдастыру-
құқықтық негізін қалыптастыру. Оған АЖ-ның функционалдық және жабдықтау
бөлімдерінің ұтымды құрылымын таңдау мен дайындауды, сондай-ақ жобалау
жұмыстарының жүргізілуін, оның ендірілуін, таңдауды анықтайтын әдістер мен
жабдықтар және құжаттар жатады.
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары АЖ-ны тұрғызудың, жұмыс істеу
мен модернизациялаудың (қазіргі замнағы жағдайға сәйкестендірудің) барлық
деңгейлерінде – мемлекеттік басқару ұйымдары және тапсырма беруші
(қолданушы) мен жұмысты орындаушы (өңдеуші) арасындағы өзара қатынасты
белгілі ережелерге бағындыратын құжат түрінде болып бөлінеді.
АЖ-ны өңдеу мен жұмыс істеу мақсаттары, экономикадағы нарықтық
қатынастардың әсерінен және ТЖЖ-ның сапалық және сандық өсу қарқынынан
уақыт өткен сайын кеңіп, онымен АЖ-ны қолданушыларды қамтамасыз етуге
байланысты тереңдетіле түсуде. Осының барлығы АЖ-ны тұрғызу мен жұмыс
істеудің ұйымдастыру-құқықтық актілеріндегі және ұйымдастыру-әдістемелік
шешімдеріндегі ұйымдастырумен жабдықтау есептерінің өзгеруіне әкеледі.
Ұйымдастырумен жабдықтау ішінде жұмыс істеу шартында
ақпараттық жүйеде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz