Өсімдік шаруашылығында зиянды ағзалармен күресу
Кіріспе
1.1 Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шараларының түрлері
1.2 Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі
1.3 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануын төмендетуде тыңайтқыштардың маңызы
1.4 Зиянкестердің дамуына топырақты баптау жүйесінің тигізетін әсері.
1.5 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануына егін егудің тәсілі мен мерзімінің тигізетін әсері
1.6 Зиянкестердің сан мөлшері мен зияндылық әрекетіме өнімді жинау тәсілі мен мерзімінің әсері.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1.1 Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шараларының түрлері
1.2 Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі
1.3 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануын төмендетуде тыңайтқыштардың маңызы
1.4 Зиянкестердің дамуына топырақты баптау жүйесінің тигізетін әсері.
1.5 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануына егін егудің тәсілі мен мерзімінің тигізетін әсері
1.6 Зиянкестердің сан мөлшері мен зияндылық әрекетіме өнімді жинау тәсілі мен мерзімінің әсері.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ХХ ғасыр ауыл шаруашылықта өндірісті толығымен интенсификациялау және соның ішінде өсімдіктерді қорғау аймағымен сипатталды. ХХ ғасырдың аяғында ауыл шаруашылығында өндірісті химиялау бойынша нақты тенденция (зерттеу және ғылыми жұмыстың (базаның) дамуы, жаңа препараттарды жасау, кең көлемде пестицидтерді практикалық қолдану, мамандарды дайындау және т.б.) қоршаған ортаны қорғауға байланысты болды. Өсімдіктерді қорғаудың осындай бағытын пайдалану-резистенттік зиянкестер мен фитопатогендердің жаппай пайда болуы (химиялық әрекеттерге төзімді), зиянды түрлердің сукцессиясы, топырық пен су қоймаларының ластануы, соңғы өнімнің сапалық және сандық көрсеткіштерінің төмендеуі.
Зиянды ағзалармен жемісті күрес жүйелі бағыт негізінде іске асырылуы тиіс, ғылыми және практикалық принципі болып қазіргі уақытта жер өңдеумен интеграциялық күрес болып саналады, мәдени өсімдіктерді қорғаудың биологиялық, химиялық, экологиялық және басқа да әдістерін пайдалану арқылы зиянкестердің санын зиян келтіретін деңгейге дейінгі экономикалық деңгейге дейін бағыттауды реттеу болып табылады.
Бұның өзінде зиянды ағзаларды болдырмаудың әдістері мен тәсілдерін жеке тәсілдер ретінде қолданбайды, күрестің кешенді жүйесі ретінде, экологияны сақтау және экологиялық таза өнімді алуды есепке ала отыра жасау керек.
Адамдарды азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселелерін шешу ауыл шаруашылық өндірісінің өнімділігін арттыру сұрақтарымен байланысты. Осы мақсаттарға жетудің анықтайтын факторлардың ішіненагробиоценоздағы оңтайлы фитосанитариялық жағдайды құруға бағытталған шарттардың мағынасы маңызды. Өнімнің сапасын жақсарту және көлемін көбейтуге бағытталған өсімдіктерді қорғау ісінде ғылымның және техниканың алдыңғы қатарлы жетістіктерін өндірісте пайдаланудың бір қатар жағымсыз тенденциялары мен кемшіліктері де аталып кетеді.
Қазіргі жағдайда ауылшаруашылық өндірісі пестицидтерді қолданбау мүмкін емес. Егер өнімнің аздығы зиянды азғалардың әрекеттеріне қарамастан қажетті аумақ көлемінде болса олардың болғанын көзге ілмейді. Зиянды объектілердің айтарлықтай шығындар көрсететін болған жағдайда ғана пестицидтерді қолдану пайдаланылады. Қолдану барысындағы кері әсері есепке алынбайды. Қолданылатын препараттың тек қана кішкене үлесі ғана зиянды объектінің ағзасына түседі. Қолданылатын препараттың көпшілік бөлігі қоршаған ортаға араласады (суда, топырақта, ауада). Бүкіл әлемде пестицидтерді кең көлемде қолдану және пестицидтердің адам және қоршаған ортаға әсері туралы көптеген әңгімелер бар. Пестицидтердің негізгі қаупі – қоршаған ортада жинақталуға мүмкіндіктері бар. Осы кемшіліктерін жою үшін жаңа және экологиялық қауіпсіз пестицидтер жасалады және қолданылады. Елдерде, соның ішінде Жапонияда, өмірдің ең ұзақтығымен ерекшеленеді, қолданылатын пестицидтердің көпшілігі, бұл тек қана дұрыс қолдану барысында кері әсердің жоқтығымен ғана ерекшеленеді. Пестицидтерді дұрыс қолдану ғана экологияны сақтаудың бөлінбейтін шарты, сондықтан да дұрыс қолданбағаннан кейін кері эффектісі бар, бұл тозаңдандырғыш-жәндіктердің жойылу, жағымды микрофлораныі жойылуы. Пайдалы жәндіктерге қарағанда зиянды объектілер өздерінің санын тез қалпына келтіреді.
Зиянды ағзалармен жемісті күрес жүйелі бағыт негізінде іске асырылуы тиіс, ғылыми және практикалық принципі болып қазіргі уақытта жер өңдеумен интеграциялық күрес болып саналады, мәдени өсімдіктерді қорғаудың биологиялық, химиялық, экологиялық және басқа да әдістерін пайдалану арқылы зиянкестердің санын зиян келтіретін деңгейге дейінгі экономикалық деңгейге дейін бағыттауды реттеу болып табылады.
Бұның өзінде зиянды ағзаларды болдырмаудың әдістері мен тәсілдерін жеке тәсілдер ретінде қолданбайды, күрестің кешенді жүйесі ретінде, экологияны сақтау және экологиялық таза өнімді алуды есепке ала отыра жасау керек.
Адамдарды азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселелерін шешу ауыл шаруашылық өндірісінің өнімділігін арттыру сұрақтарымен байланысты. Осы мақсаттарға жетудің анықтайтын факторлардың ішіненагробиоценоздағы оңтайлы фитосанитариялық жағдайды құруға бағытталған шарттардың мағынасы маңызды. Өнімнің сапасын жақсарту және көлемін көбейтуге бағытталған өсімдіктерді қорғау ісінде ғылымның және техниканың алдыңғы қатарлы жетістіктерін өндірісте пайдаланудың бір қатар жағымсыз тенденциялары мен кемшіліктері де аталып кетеді.
Қазіргі жағдайда ауылшаруашылық өндірісі пестицидтерді қолданбау мүмкін емес. Егер өнімнің аздығы зиянды азғалардың әрекеттеріне қарамастан қажетті аумақ көлемінде болса олардың болғанын көзге ілмейді. Зиянды объектілердің айтарлықтай шығындар көрсететін болған жағдайда ғана пестицидтерді қолдану пайдаланылады. Қолдану барысындағы кері әсері есепке алынбайды. Қолданылатын препараттың тек қана кішкене үлесі ғана зиянды объектінің ағзасына түседі. Қолданылатын препараттың көпшілік бөлігі қоршаған ортаға араласады (суда, топырақта, ауада). Бүкіл әлемде пестицидтерді кең көлемде қолдану және пестицидтердің адам және қоршаған ортаға әсері туралы көптеген әңгімелер бар. Пестицидтердің негізгі қаупі – қоршаған ортада жинақталуға мүмкіндіктері бар. Осы кемшіліктерін жою үшін жаңа және экологиялық қауіпсіз пестицидтер жасалады және қолданылады. Елдерде, соның ішінде Жапонияда, өмірдің ең ұзақтығымен ерекшеленеді, қолданылатын пестицидтердің көпшілігі, бұл тек қана дұрыс қолдану барысында кері әсердің жоқтығымен ғана ерекшеленеді. Пестицидтерді дұрыс қолдану ғана экологияны сақтаудың бөлінбейтін шарты, сондықтан да дұрыс қолданбағаннан кейін кері эффектісі бар, бұл тозаңдандырғыш-жәндіктердің жойылу, жағымды микрофлораныі жойылуы. Пайдалы жәндіктерге қарағанда зиянды объектілер өздерінің санын тез қалпына келтіреді.
1.Сүйіндіков.С, Құдышев.Т Химия және ауыл шаруашылығы, Алматы-1970
2.Шовен .Р Мир насекомых Изд «Мир»
3.Мариковский.М, Тайны мира насекомых, Алма-ата, «Қайнар»,1966
4.Райков.Б.Е., И.М Райский – Корсаков. Зоологические экскурсии
5.Малис.С.А. Книга для чтения по зоологии, М, Просвещение,1921
6.ВоронцовА.Н Лесная энтомология, М., 1975
7.Түсіпова.К.С Омыртқасыздар зоологиясы А., 1999
8.Фасулати.К.Н. Полевое изучение насекомых. М., 1971
2.Шовен .Р Мир насекомых Изд «Мир»
3.Мариковский.М, Тайны мира насекомых, Алма-ата, «Қайнар»,1966
4.Райков.Б.Е., И.М Райский – Корсаков. Зоологические экскурсии
5.Малис.С.А. Книга для чтения по зоологии, М, Просвещение,1921
6.ВоронцовА.Н Лесная энтомология, М., 1975
7.Түсіпова.К.С Омыртқасыздар зоологиясы А., 1999
8.Фасулати.К.Н. Полевое изучение насекомых. М., 1971
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы: Өсімдік шаруашылығында зиянды ағзалармен күресу шаралары
Орындаған: Өкенова Ж.А
Тексерген: Сагандыков С.Н
Тобы: АГ - 213
Семей - 2015
Мазмұны
Кіріспе
1.1 Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шараларының түрлері
1.2 Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі
1.3 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануын төмендетуде тыңайтқыштардың маңызы
1.4 Зиянкестердің дамуына топырақты баптау жүйесінің тигізетін әсері.
1.5 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануына егін егудің тәсілі мен мерзімінің тигізетін әсері
1.6 Зиянкестердің сан мөлшері мен зияндылық әрекетіме өнімді жинау тәсілі мен мерзімінің әсері.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ХХ ғасыр ауыл шаруашылықта өндірісті толығымен интенсификациялау және соның ішінде өсімдіктерді қорғау аймағымен сипатталды. ХХ ғасырдың аяғында ауыл шаруашылығында өндірісті химиялау бойынша нақты тенденция (зерттеу және ғылыми жұмыстың (базаның) дамуы, жаңа препараттарды жасау, кең көлемде пестицидтерді практикалық қолдану, мамандарды дайындау және т.б.) қоршаған ортаны қорғауға байланысты болды. Өсімдіктерді қорғаудың осындай бағытын пайдалану-резистенттік зиянкестер мен фитопатогендердің жаппай пайда болуы (химиялық әрекеттерге төзімді), зиянды түрлердің сукцессиясы, топырық пен су қоймаларының ластануы, соңғы өнімнің сапалық және сандық көрсеткіштерінің төмендеуі.
Зиянды ағзалармен жемісті күрес жүйелі бағыт негізінде іске асырылуы тиіс, ғылыми және практикалық принципі болып қазіргі уақытта жер өңдеумен интеграциялық күрес болып саналады, мәдени өсімдіктерді қорғаудың биологиялық, химиялық, экологиялық және басқа да әдістерін пайдалану арқылы зиянкестердің санын зиян келтіретін деңгейге дейінгі экономикалық деңгейге дейін бағыттауды реттеу болып табылады.
Бұның өзінде зиянды ағзаларды болдырмаудың әдістері мен тәсілдерін жеке тәсілдер ретінде қолданбайды, күрестің кешенді жүйесі ретінде, экологияны сақтау және экологиялық таза өнімді алуды есепке ала отыра жасау керек.
Адамдарды азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселелерін шешу ауыл шаруашылық өндірісінің өнімділігін арттыру сұрақтарымен байланысты. Осы мақсаттарға жетудің анықтайтын факторлардың ішіненагробиоценоздағы оңтайлы фитосанитариялық жағдайды құруға бағытталған шарттардың мағынасы маңызды. Өнімнің сапасын жақсарту және көлемін көбейтуге бағытталған өсімдіктерді қорғау ісінде ғылымның және техниканың алдыңғы қатарлы жетістіктерін өндірісте пайдаланудың бір қатар жағымсыз тенденциялары мен кемшіліктері де аталып кетеді.
Қазіргі жағдайда ауылшаруашылық өндірісі пестицидтерді қолданбау мүмкін емес. Егер өнімнің аздығы зиянды азғалардың әрекеттеріне қарамастан қажетті аумақ көлемінде болса олардың болғанын көзге ілмейді. Зиянды объектілердің айтарлықтай шығындар көрсететін болған жағдайда ғана пестицидтерді қолдану пайдаланылады. Қолдану барысындағы кері әсері есепке алынбайды. Қолданылатын препараттың тек қана кішкене үлесі ғана зиянды объектінің ағзасына түседі. Қолданылатын препараттың көпшілік бөлігі қоршаған ортаға араласады (суда, топырақта, ауада). Бүкіл әлемде пестицидтерді кең көлемде қолдану және пестицидтердің адам және қоршаған ортаға әсері туралы көптеген әңгімелер бар. Пестицидтердің негізгі қаупі - қоршаған ортада жинақталуға мүмкіндіктері бар. Осы кемшіліктерін жою үшін жаңа және экологиялық қауіпсіз пестицидтер жасалады және қолданылады. Елдерде, соның ішінде Жапонияда, өмірдің ең ұзақтығымен ерекшеленеді, қолданылатын пестицидтердің көпшілігі, бұл тек қана дұрыс қолдану барысында кері әсердің жоқтығымен ғана ерекшеленеді. Пестицидтерді дұрыс қолдану ғана экологияны сақтаудың бөлінбейтін шарты, сондықтан да дұрыс қолданбағаннан кейін кері эффектісі бар, бұл тозаңдандырғыш-жәндіктердің жойылу, жағымды микрофлораныі жойылуы. Пайдалы жәндіктерге қарағанда зиянды объектілер өздерінің санын тез қалпына келтіреді.
Мәдени дақылдардың вегетациялық мерзімі барысында гербицидтердің химиялық өңдеуі өткізіледі, дұрыс қолданбаған кезде көрші дақылдарға кері әсер етеді. Алынатын өнімде, соңғы есепте, өсімдікте гербицидтің өнімділік қалдықтары жинақталуы жүреді. Бүгінгі күні сол гербицидтердің өсімдіктердің вегетациялық мерзіміндегі өсімдікке әсері аз болуы үшін а сегодня для наименьшего влияния тех же гербицидов егу алдында глифосатты гербицидтермен өңдеу жүргізіледі. Аталған топтың гербицидтері біржылдық, екі жолақты және көпжылдық арам шөптерге қарсы кең әрекеттер спекторы бар. Аталған гербицидтерді қолдану ұзақтығы - топырақтаға микроағзалармен бірге тез шіріуі және вегетация мерзімінде гербицидтерді қолданудың азаюы.
Дамыған елдер тағы басқалар Жапония, Германия, Швейцария, АҚШ сияқты ол да уақытқа, мұндай елдерде қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін пестицидтердiң ассортиментi және олардың әбден жетiлдiру бойынша қарқынды жұмыс істеуде.
Пестицидтердiң өндiрушiлерiмен жұмыстар фирмамен дәл қазiр бұл, елдермен былайша экономикалық дамыған үлкен қаражаттар шығын шығарады.
Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шаралары агротехникалық, биологиялық, генетикалық, химиялық, механикалық, физикалық жәнс өсімдіктер карантині деп аталатын тәсілдер арқылы жүзеге асырылады.Күресудің агротехникалық тәсілі өсімдіктер мен зияикестердің және сыртқы ортаның арасындағы өзара қарым-қатынастарға негізделген. Агротехникалық шаралардың әсерінен зиянкес организмдердің өсіп-өніп, дамуы үшін қолайсыз жағдайлар, ал зақымданатын өсімдіктер мен пайдалы организмдср үшін қолайлы жағдай туады. Селекцияның көмегімен өсімдіктердің закымдануға төзімді немссе зақымданбайтын сорттары (формалары) шығарылады. Сөитіп, агротехникалық тәсіл көпшілік жағдайда сақтық (профилактикалық) шара болып саналады. Бірақ кейде ол зиянкестерге тікелей әсер етіп, олардың қырылуына әкеліп соқтырады.
Химиялық күресу шаралары. Өсімдіктердің химиялық күресу шаралары зиянкестерлерге (құрт-құмырсқалармен, кенелермен, саңырауқұлақтармен, кемiргiштермен тағы басқалардың) бұл организмдардың дамытуын құртып немесе тоқтатуға қабiлеттi химиялық заттарды қолдануда негізделген. Өсiмдiктердiң химия қорғау құралдарының кең тараған атауы - пестицидтер (лат pestis- зиян, қирату; caedo- өлтіру). Пестицидтердiң ерекшелiгi олардың улылығында, немесе улағыштықта болады, тағы бір ерекшелігі азғантай санымен организмдердің нормалы тіршілік әрекетін бұзып, тіршілігін тоқтатады.
Улағыштықтар мөлшерін анықтайтын заттар доза, немесе мөлшерлеу болып табылады, организмның улауы үшiн жеткiлiктi. Дозаны организммен салыстырғанда удың массасы бiрлiктерiндегi негiзiнен бiлдiредi немесе оның денесiнiң массасының бiрлiгiне(мгг, гкг). Организмға улы әсердiң дәрежелерi бойынша дозалар танып бiледi: өлiммен аяқталар, немесе өлiм, пестицидтің аз мөлшері, организмеде қайтымсыз өзгерiстерге және өлімге әкеледі; сублетальді- организмді қайтымсыз өзгерістерге, бірақ өлімге әкелмейді; табалдырықты -- организмның тiршiлiк әрекетiндегi (әдетте аударылатын) болмашы өзгерiс шамданған доза.
Қылқан зиянкестері үзақ уақыт бойы түсуіне байланысты химиялық күресу шаралары тиімді болады. Мүндайда химиялық препараттар өзінің улағыш қасиетін үзақ уақыт бойы сақтай алуы қажет. Осы талапқа сай келетін химиялық препарат -- бүл ГХЦГ гамма -изомерінің 16%-дық минералды -- майлы эмульсиясы. ГХЦГ гамма -- изомерін қолдану мүмкін болмағанда, пиретроидті инсектицидтерді қолданған жөн.
Әлсіреген ағаштарды химиялық жолмен қорғаумен қатар, жаңа отырғызылған ағаштардағы қоңыздарды үшып шығардың алдында және қыстайтын жерінде құртуға болады. Улы химикаттар кабықтың қатпарлы арасымен аға отырып, қабықжегі зиянкестер бүрғылаған тесіктеріне, қабық астына кіреді. Соның нәтижесінде, дернәсілдер, қуыршақтар, жас қоңыздар қырылып, өз тіршіліктерін жояды. Ал үшып шығу кезінде аман қалған қоңыздар қабық бетіндегі улы химикатпен уланып өледі. Қылқан зиянкестері қарсы қыстайтын жерлерінде күресу үшін топырақтың бетін, тамырлар жүйесін және ағаштың негізгі қылқанын улы химикатпен өңдеу жүргізіледі (1 м ауданға -- 0,25-0,5 л улы сұйық жүмсалады).
Жалпы, кылқан зиянкестері жәндіктерге қарсы үйымдастырылған күресті дұрыс жүргізе білу керек. Сондай -- ақ, сол қабықжегі зиянкестермен күрестің нәтижесі жақсы болуы үшін, олардың биологиясын жақсы білу талап етіледі. Әр түрлі қылқан түрлеріне әр түрлі әдіс қолданылмаса, барлығына бірдей -- бір әдіс әсерлі бола алмайды.
Осы зиянкес жәндіктерге қарсы химиялық заттарды пайдалану басқа әдістерге қарағанда тиімді. Улағыш дәрілер инсектицид деп аталады. Инсектицидтерді қолдану тәсіліне қарай ішкі мүшелерге әсер ететін және сырттан әсер ететін улы заттарға бөлінеді. Ішек арқылы ішкі ағзаға әсер ететін химиялық затты бунақдене көп кездесетін жерге шашады. Сонда бунақденелер еліктіргіш затты жеп, уланып, қырылады. Сырттай әсер ететін улы затты газ немесе сүйық күйінде пайдаланады. Бүл зиянкес жәндіктердің терісі арқылы әсер етеді. Соңғы кезде химиялық улы заттар аса сақтықпен пайдаланылуда.
Биологиялық күресу шаралары. Табиғатта организмдердің әр түрлi түрлердiң арасындағы антагонистiк арақатынастардың болуында негiзделген. Әдiстiң тәжiрибесiнде олардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi, микроорганизмдер, сонымен бiрге энтомофагтардi қолданылады. Биоәдіске энтомофагтардың тіршілігіне қолайлы жағдай жасау жатады. Биометод зиян келтiрушiлер және аурулардан сатының интеграцияланған қорғауының жүйесiндегi маңызды орында орналасады.
Энтомофагтар (жыртқыш аңдар және арамтамақтар) және патогендiк микроорганизмдер зиянкестерлердің санын шектейтiн табиғи факторларға жатады. Қоректене жыртқыш аңдар, олардың жұмыртқасын, дернәсілдерін, қуыршақтар немесе имаголарды құртады. Микроорганизмдер (бактерийлер, вирустар, және т.б) зиянкестерлерді ауруға шалдықтырып өлімге әкеледі. Орман зиянкестерлердің жыртқыш аңдары бунақ аяқтыларға және омыртқалы жануарларға көбiнесе жатады.
Бунақ аяқтылар оларға (кенелер, өрмекшiлер) өрмекшi тәрiздi және құрт-құмырсқаларды жатады. Кенелер және питомникте кең таралған өрмекшiлер жұмыртқаларды, майда дернәсілдерді және әртүрлi зиянкестерлердің имаголарын құртады. Химия инсектицидтерiне үлкен орнықтылықтармен айырмашылығы болады, микробиологиялық препараттарға қабылдағыш емес. Жыртқыш құрт-құмырсқалар жуково отрядтарына, инелiктер, жарғақ қанатты, тор қанатты және тағы басқалар жатады (6, 7, 8 сурет).
Барлық жерде орман биоценозында пайдалы сасық қоңыздардың дернәсілдері кездеседі, олар әр түрлі зиянкестерлердің дернәселдерін, қуыршақтарын жояды. Әсіресе қызылденелі сасық қоныздар пайдалы.
Химиялық әдістерге қарағанда биологиялық әдістің пайдалылығы көп. Оларды қолданған кезде қоршаған орта пестицидтермен ластанбайды. Биологиялық әдістің адамға, өсімдікке, орман биоценозына кері әсер етпейді. Олар ақырын әсер етсе де, көпке дейін зиянды жәндіктердің санын үзақ уақыт көбейтпей түрады.
Механикалық және физикалық күресу шаралары. Бұл шара әр түрлі физикалық механикалық құралдарды және қол кұрал саймандарды қолдана отырып зиянкестерді жояды. Бұл шаралар өте ауыр, оны үлкен аудандарда, басқа күресу шаралардың тиімсіз болған жағдайда қолданады. Бұл әдістің ерекшелігі адам өміріне және қоршаған ортаға зиян келтірмейді.
Питомниктерде зиянкестердің дернәсілдерін, қоңыздарын, қуыршақтарын жинап, көзін құртады.Топрақты жыртуда және культивация жасағанда топрақта өмір сүретін зиянкестерлердің дернәсілдерін механикалық құрылғылармен, қалғандарын қолмен жинап алуға болады содан кейін оларды жояды.
Өсімдік қорғау тұрғысынан қарағанда агротехникалық шаралар ішінде өте маңызды роль атқаратындарға ауыспалы егіс, топырақты өндеу жүйесі, тыңайтқыштарды қолдану, арам шөптермен күресу, егінді егу мен өнімді жинаудың тәсілі мен мерзімі жатады.
Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі. Ауыспалы егістер дақылдарды алмастырып тұру топырақтағы қоректік заттарды, ылғал қорын, тыңайтқыштарды жәнс т. б. толығымен пайдалану үшін қажет. Сонымен қатар өсімдік қорғау тұрғысынан қарағанда ауыспалы егіс танаптарының қайсысын болса да зиянкестердің қоректенуін қиындататындай немесс олар зақымдай алмайтындай етіп құруга болады. Бұл ең ақырында өнімнің жоғары болуын немесе оның жоғары сапалы болуын қамтамасыз етеді. Ауыспалы егісті пайдалану әсіресе монофагтардың сан мөлшері мен зияндылығын азайту үшін өте тиімді. Мысалы, бұршақтың аса қауіпті зиянкесі дәнек қоңызы бұршақтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы: Өсімдік шаруашылығында зиянды ағзалармен күресу шаралары
Орындаған: Өкенова Ж.А
Тексерген: Сагандыков С.Н
Тобы: АГ - 213
Семей - 2015
Мазмұны
Кіріспе
1.1 Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шараларының түрлері
1.2 Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі
1.3 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануын төмендетуде тыңайтқыштардың маңызы
1.4 Зиянкестердің дамуына топырақты баптау жүйесінің тигізетін әсері.
1.5 Дақылдардың зиянкестермен зақымдануына егін егудің тәсілі мен мерзімінің тигізетін әсері
1.6 Зиянкестердің сан мөлшері мен зияндылық әрекетіме өнімді жинау тәсілі мен мерзімінің әсері.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ХХ ғасыр ауыл шаруашылықта өндірісті толығымен интенсификациялау және соның ішінде өсімдіктерді қорғау аймағымен сипатталды. ХХ ғасырдың аяғында ауыл шаруашылығында өндірісті химиялау бойынша нақты тенденция (зерттеу және ғылыми жұмыстың (базаның) дамуы, жаңа препараттарды жасау, кең көлемде пестицидтерді практикалық қолдану, мамандарды дайындау және т.б.) қоршаған ортаны қорғауға байланысты болды. Өсімдіктерді қорғаудың осындай бағытын пайдалану-резистенттік зиянкестер мен фитопатогендердің жаппай пайда болуы (химиялық әрекеттерге төзімді), зиянды түрлердің сукцессиясы, топырық пен су қоймаларының ластануы, соңғы өнімнің сапалық және сандық көрсеткіштерінің төмендеуі.
Зиянды ағзалармен жемісті күрес жүйелі бағыт негізінде іске асырылуы тиіс, ғылыми және практикалық принципі болып қазіргі уақытта жер өңдеумен интеграциялық күрес болып саналады, мәдени өсімдіктерді қорғаудың биологиялық, химиялық, экологиялық және басқа да әдістерін пайдалану арқылы зиянкестердің санын зиян келтіретін деңгейге дейінгі экономикалық деңгейге дейін бағыттауды реттеу болып табылады.
Бұның өзінде зиянды ағзаларды болдырмаудың әдістері мен тәсілдерін жеке тәсілдер ретінде қолданбайды, күрестің кешенді жүйесі ретінде, экологияны сақтау және экологиялық таза өнімді алуды есепке ала отыра жасау керек.
Адамдарды азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселелерін шешу ауыл шаруашылық өндірісінің өнімділігін арттыру сұрақтарымен байланысты. Осы мақсаттарға жетудің анықтайтын факторлардың ішіненагробиоценоздағы оңтайлы фитосанитариялық жағдайды құруға бағытталған шарттардың мағынасы маңызды. Өнімнің сапасын жақсарту және көлемін көбейтуге бағытталған өсімдіктерді қорғау ісінде ғылымның және техниканың алдыңғы қатарлы жетістіктерін өндірісте пайдаланудың бір қатар жағымсыз тенденциялары мен кемшіліктері де аталып кетеді.
Қазіргі жағдайда ауылшаруашылық өндірісі пестицидтерді қолданбау мүмкін емес. Егер өнімнің аздығы зиянды азғалардың әрекеттеріне қарамастан қажетті аумақ көлемінде болса олардың болғанын көзге ілмейді. Зиянды объектілердің айтарлықтай шығындар көрсететін болған жағдайда ғана пестицидтерді қолдану пайдаланылады. Қолдану барысындағы кері әсері есепке алынбайды. Қолданылатын препараттың тек қана кішкене үлесі ғана зиянды объектінің ағзасына түседі. Қолданылатын препараттың көпшілік бөлігі қоршаған ортаға араласады (суда, топырақта, ауада). Бүкіл әлемде пестицидтерді кең көлемде қолдану және пестицидтердің адам және қоршаған ортаға әсері туралы көптеген әңгімелер бар. Пестицидтердің негізгі қаупі - қоршаған ортада жинақталуға мүмкіндіктері бар. Осы кемшіліктерін жою үшін жаңа және экологиялық қауіпсіз пестицидтер жасалады және қолданылады. Елдерде, соның ішінде Жапонияда, өмірдің ең ұзақтығымен ерекшеленеді, қолданылатын пестицидтердің көпшілігі, бұл тек қана дұрыс қолдану барысында кері әсердің жоқтығымен ғана ерекшеленеді. Пестицидтерді дұрыс қолдану ғана экологияны сақтаудың бөлінбейтін шарты, сондықтан да дұрыс қолданбағаннан кейін кері эффектісі бар, бұл тозаңдандырғыш-жәндіктердің жойылу, жағымды микрофлораныі жойылуы. Пайдалы жәндіктерге қарағанда зиянды объектілер өздерінің санын тез қалпына келтіреді.
Мәдени дақылдардың вегетациялық мерзімі барысында гербицидтердің химиялық өңдеуі өткізіледі, дұрыс қолданбаған кезде көрші дақылдарға кері әсер етеді. Алынатын өнімде, соңғы есепте, өсімдікте гербицидтің өнімділік қалдықтары жинақталуы жүреді. Бүгінгі күні сол гербицидтердің өсімдіктердің вегетациялық мерзіміндегі өсімдікке әсері аз болуы үшін а сегодня для наименьшего влияния тех же гербицидов егу алдында глифосатты гербицидтермен өңдеу жүргізіледі. Аталған топтың гербицидтері біржылдық, екі жолақты және көпжылдық арам шөптерге қарсы кең әрекеттер спекторы бар. Аталған гербицидтерді қолдану ұзақтығы - топырақтаға микроағзалармен бірге тез шіріуі және вегетация мерзімінде гербицидтерді қолданудың азаюы.
Дамыған елдер тағы басқалар Жапония, Германия, Швейцария, АҚШ сияқты ол да уақытқа, мұндай елдерде қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін пестицидтердiң ассортиментi және олардың әбден жетiлдiру бойынша қарқынды жұмыс істеуде.
Пестицидтердiң өндiрушiлерiмен жұмыстар фирмамен дәл қазiр бұл, елдермен былайша экономикалық дамыған үлкен қаражаттар шығын шығарады.
Өсімдік шаруашылығында зиянкестермен күресу шаралары агротехникалық, биологиялық, генетикалық, химиялық, механикалық, физикалық жәнс өсімдіктер карантині деп аталатын тәсілдер арқылы жүзеге асырылады.Күресудің агротехникалық тәсілі өсімдіктер мен зияикестердің және сыртқы ортаның арасындағы өзара қарым-қатынастарға негізделген. Агротехникалық шаралардың әсерінен зиянкес организмдердің өсіп-өніп, дамуы үшін қолайсыз жағдайлар, ал зақымданатын өсімдіктер мен пайдалы организмдср үшін қолайлы жағдай туады. Селекцияның көмегімен өсімдіктердің закымдануға төзімді немссе зақымданбайтын сорттары (формалары) шығарылады. Сөитіп, агротехникалық тәсіл көпшілік жағдайда сақтық (профилактикалық) шара болып саналады. Бірақ кейде ол зиянкестерге тікелей әсер етіп, олардың қырылуына әкеліп соқтырады.
Химиялық күресу шаралары. Өсімдіктердің химиялық күресу шаралары зиянкестерлерге (құрт-құмырсқалармен, кенелермен, саңырауқұлақтармен, кемiргiштермен тағы басқалардың) бұл организмдардың дамытуын құртып немесе тоқтатуға қабiлеттi химиялық заттарды қолдануда негізделген. Өсiмдiктердiң химия қорғау құралдарының кең тараған атауы - пестицидтер (лат pestis- зиян, қирату; caedo- өлтіру). Пестицидтердiң ерекшелiгi олардың улылығында, немесе улағыштықта болады, тағы бір ерекшелігі азғантай санымен организмдердің нормалы тіршілік әрекетін бұзып, тіршілігін тоқтатады.
Улағыштықтар мөлшерін анықтайтын заттар доза, немесе мөлшерлеу болып табылады, организмның улауы үшiн жеткiлiктi. Дозаны организммен салыстырғанда удың массасы бiрлiктерiндегi негiзiнен бiлдiредi немесе оның денесiнiң массасының бiрлiгiне(мгг, гкг). Организмға улы әсердiң дәрежелерi бойынша дозалар танып бiледi: өлiммен аяқталар, немесе өлiм, пестицидтің аз мөлшері, организмеде қайтымсыз өзгерiстерге және өлімге әкеледі; сублетальді- организмді қайтымсыз өзгерістерге, бірақ өлімге әкелмейді; табалдырықты -- организмның тiршiлiк әрекетiндегi (әдетте аударылатын) болмашы өзгерiс шамданған доза.
Қылқан зиянкестері үзақ уақыт бойы түсуіне байланысты химиялық күресу шаралары тиімді болады. Мүндайда химиялық препараттар өзінің улағыш қасиетін үзақ уақыт бойы сақтай алуы қажет. Осы талапқа сай келетін химиялық препарат -- бүл ГХЦГ гамма -изомерінің 16%-дық минералды -- майлы эмульсиясы. ГХЦГ гамма -- изомерін қолдану мүмкін болмағанда, пиретроидті инсектицидтерді қолданған жөн.
Әлсіреген ағаштарды химиялық жолмен қорғаумен қатар, жаңа отырғызылған ағаштардағы қоңыздарды үшып шығардың алдында және қыстайтын жерінде құртуға болады. Улы химикаттар кабықтың қатпарлы арасымен аға отырып, қабықжегі зиянкестер бүрғылаған тесіктеріне, қабық астына кіреді. Соның нәтижесінде, дернәсілдер, қуыршақтар, жас қоңыздар қырылып, өз тіршіліктерін жояды. Ал үшып шығу кезінде аман қалған қоңыздар қабық бетіндегі улы химикатпен уланып өледі. Қылқан зиянкестері қарсы қыстайтын жерлерінде күресу үшін топырақтың бетін, тамырлар жүйесін және ағаштың негізгі қылқанын улы химикатпен өңдеу жүргізіледі (1 м ауданға -- 0,25-0,5 л улы сұйық жүмсалады).
Жалпы, кылқан зиянкестері жәндіктерге қарсы үйымдастырылған күресті дұрыс жүргізе білу керек. Сондай -- ақ, сол қабықжегі зиянкестермен күрестің нәтижесі жақсы болуы үшін, олардың биологиясын жақсы білу талап етіледі. Әр түрлі қылқан түрлеріне әр түрлі әдіс қолданылмаса, барлығына бірдей -- бір әдіс әсерлі бола алмайды.
Осы зиянкес жәндіктерге қарсы химиялық заттарды пайдалану басқа әдістерге қарағанда тиімді. Улағыш дәрілер инсектицид деп аталады. Инсектицидтерді қолдану тәсіліне қарай ішкі мүшелерге әсер ететін және сырттан әсер ететін улы заттарға бөлінеді. Ішек арқылы ішкі ағзаға әсер ететін химиялық затты бунақдене көп кездесетін жерге шашады. Сонда бунақденелер еліктіргіш затты жеп, уланып, қырылады. Сырттай әсер ететін улы затты газ немесе сүйық күйінде пайдаланады. Бүл зиянкес жәндіктердің терісі арқылы әсер етеді. Соңғы кезде химиялық улы заттар аса сақтықпен пайдаланылуда.
Биологиялық күресу шаралары. Табиғатта организмдердің әр түрлi түрлердiң арасындағы антагонистiк арақатынастардың болуында негiзделген. Әдiстiң тәжiрибесiнде олардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi, микроорганизмдер, сонымен бiрге энтомофагтардi қолданылады. Биоәдіске энтомофагтардың тіршілігіне қолайлы жағдай жасау жатады. Биометод зиян келтiрушiлер және аурулардан сатының интеграцияланған қорғауының жүйесiндегi маңызды орында орналасады.
Энтомофагтар (жыртқыш аңдар және арамтамақтар) және патогендiк микроорганизмдер зиянкестерлердің санын шектейтiн табиғи факторларға жатады. Қоректене жыртқыш аңдар, олардың жұмыртқасын, дернәсілдерін, қуыршақтар немесе имаголарды құртады. Микроорганизмдер (бактерийлер, вирустар, және т.б) зиянкестерлерді ауруға шалдықтырып өлімге әкеледі. Орман зиянкестерлердің жыртқыш аңдары бунақ аяқтыларға және омыртқалы жануарларға көбiнесе жатады.
Бунақ аяқтылар оларға (кенелер, өрмекшiлер) өрмекшi тәрiздi және құрт-құмырсқаларды жатады. Кенелер және питомникте кең таралған өрмекшiлер жұмыртқаларды, майда дернәсілдерді және әртүрлi зиянкестерлердің имаголарын құртады. Химия инсектицидтерiне үлкен орнықтылықтармен айырмашылығы болады, микробиологиялық препараттарға қабылдағыш емес. Жыртқыш құрт-құмырсқалар жуково отрядтарына, инелiктер, жарғақ қанатты, тор қанатты және тағы басқалар жатады (6, 7, 8 сурет).
Барлық жерде орман биоценозында пайдалы сасық қоңыздардың дернәсілдері кездеседі, олар әр түрлі зиянкестерлердің дернәселдерін, қуыршақтарын жояды. Әсіресе қызылденелі сасық қоныздар пайдалы.
Химиялық әдістерге қарағанда биологиялық әдістің пайдалылығы көп. Оларды қолданған кезде қоршаған орта пестицидтермен ластанбайды. Биологиялық әдістің адамға, өсімдікке, орман биоценозына кері әсер етпейді. Олар ақырын әсер етсе де, көпке дейін зиянды жәндіктердің санын үзақ уақыт көбейтпей түрады.
Механикалық және физикалық күресу шаралары. Бұл шара әр түрлі физикалық механикалық құралдарды және қол кұрал саймандарды қолдана отырып зиянкестерді жояды. Бұл шаралар өте ауыр, оны үлкен аудандарда, басқа күресу шаралардың тиімсіз болған жағдайда қолданады. Бұл әдістің ерекшелігі адам өміріне және қоршаған ортаға зиян келтірмейді.
Питомниктерде зиянкестердің дернәсілдерін, қоңыздарын, қуыршақтарын жинап, көзін құртады.Топрақты жыртуда және культивация жасағанда топрақта өмір сүретін зиянкестерлердің дернәсілдерін механикалық құрылғылармен, қалғандарын қолмен жинап алуға болады содан кейін оларды жояды.
Өсімдік қорғау тұрғысынан қарағанда агротехникалық шаралар ішінде өте маңызды роль атқаратындарға ауыспалы егіс, топырақты өндеу жүйесі, тыңайтқыштарды қолдану, арам шөптермен күресу, егінді егу мен өнімді жинаудың тәсілі мен мерзімі жатады.
Өсімдік қорғаудағы ауыспалы егістің ролі. Ауыспалы егістер дақылдарды алмастырып тұру топырақтағы қоректік заттарды, ылғал қорын, тыңайтқыштарды жәнс т. б. толығымен пайдалану үшін қажет. Сонымен қатар өсімдік қорғау тұрғысынан қарағанда ауыспалы егіс танаптарының қайсысын болса да зиянкестердің қоректенуін қиындататындай немесс олар зақымдай алмайтындай етіп құруга болады. Бұл ең ақырында өнімнің жоғары болуын немесе оның жоғары сапалы болуын қамтамасыз етеді. Ауыспалы егісті пайдалану әсіресе монофагтардың сан мөлшері мен зияндылығын азайту үшін өте тиімді. Мысалы, бұршақтың аса қауіпті зиянкесі дәнек қоңызы бұршақтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz