ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың есебі және бақылауы
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Несие беру және қайтару есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу есебі ... ... ... ... ... 13
1.4 Несиелердің мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың
есебі және бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие түрлері ... ... ... ... ... .22
2.2 АТФБанктің несиелендіру бойынша операциялардың есебі ... ..28
2.3 АТФБанктің клиенттерге несие беру және қайтару есебі ... ... ...33
2.4 АТФБанктің несиелік операциялардың бақылауы ... ... ... ... ... ... 39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Несие беру және қайтару есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу есебі ... ... ... ... ... 13
1.4 Несиелердің мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың
есебі және бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие түрлері ... ... ... ... ... .22
2.2 АТФБанктің несиелендіру бойынша операциялардың есебі ... ..28
2.3 АТФБанктің клиенттерге несие беру және қайтару есебі ... ... ...33
2.4 АТФБанктің несиелік операциялардың бақылауы ... ... ... ... ... ... 39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
КІРІСПЕ
Банктер несие жүйесінің негізгі буыны.Себебі банк мемлекет пен кәсіпорындардың,акционерлік қоғамның және т.б. шаруашылық субъектілердің халықтың бос ақшасын шоғырландырып іс жүзіндегі капиталға айналдырады.Осы айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу, несие беру, сақтандыру және т.б. операцияны жүргізеді.
Банк италян сөзінен Bank - орындық мағынада «Айырбас орнындағы –Айырбас орны» дегенді білдіреді.Егер тарихқа көңіл аударатын болсақ онда V – VІІІ ғасырда Вавилонда кездесті.XVI ғасырда капиталистік банкінің алғашқы өзара Флоренцияда және Венецияда пайда болды.
Бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық пайдалануда. Демек, нарықты қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістер мен тәсілдерін таңдауға шаруашылықты басқарудың тиімді механизімін жасауға біртіндеп қолайлы жағдай туып келеді.
Қазақстан Республикасының қазіргі банктік жүйесінің құрылуы 1990 жылдың желтоқсаннан басталды.Ол ҚР Жоғарғы Кеңесі қабылданған «Банк және оның қызметі» туралы заңынан бастау алады.
Банк саласы Қазақстан Республикасы экономикасының дамушы секторының бірі болып табылады.Еліміздің жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшуінің өзі қоғам өмірінің барлық салаларына үлкен өзгерістер алып келді.Бүгінгі күні банктегі бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орын алды.
Шығынның, ұрлықтың, сенімді теріс пайдаланушылықтан
болатын тәуекелділіктердің алдын алу үшін, банктере тиісті ішкі банк құрылымын еңгізу қажет. Оның негізгі принципті бір аам немесе адамдар тобы барлық операцияны басынан аяғына дейін толық орындай алмайтындай етіп қызметтерді бөлуден тұрады. Сол сияқты бухгалтер де, құндылықтарға манипуляция жасайтын материялдық жауапты қызметкерлер де бухгалтерлік есепке кіріспеу керек.
Осындай және басқа себептерден, Қазақстанның көптеген банктерде ( ТұранӘлембанк, Қазкоммерцбанк және АТФБанк) банктің ішкі құрылымы шартты түре екі негізгі бөлімдерге жіктелген:
1. Фронт-офис – оның қызметінде клиенттермен және банк
серіктестіктермен келісімдерді, мәліметтерді жасау жатады.
2. Бэк-офис – оның қызметі жүзеге асырылған операцияларды
тіркеуден тұрады.
Фронт-офистің мақсаты – банкілік өнімдер мен қызметтерді сата отырып барынша көп пайда табу. Бэк-офистің мақсаты – жасалған мәмілелерді есепке алу, бақылау жасау, басшыларға мәліметтер беру. Фронт-офис пен бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін бөлуді әрбір банк өзі атқарады.
Қазақстан Республикасында банк жүйесі екіге бөлінген: бірінші деңгейлі банк – Қазақстан Ұлттық банкі, екінші деңгейлі банктерге – қалған коммерциялық банктер кіреді. Соның ішінде - АТФ Банк.
АТФБанктің жаңа міндеті- өз клиенттерімен ұзақ мерзімді ынтымақтастық орната отырып, бизнестерінің сенімді өркендеуіне және жетістіктерге жетулеріне көмектесу.
Бүгінгі таңда, АТФБанк барық банктік салаларда үлкен жетістіктерге қол жеткізді және 2500 ден астам қызметкерлері бар, кең көлемде қызмет түрлерін ұсынатын және олардың саны мен ауқымын үнемі кеңейтіп отыратын қазіргі заманға сай компаниялардың ірі қаржылық тобына айналды.Соңғы екі жылдың ішінде Банк екі Қазақстандық банктің: «Казпромбанк» және «Апогей банк» акцияларының толық пакеике ие болды.
АТФБанкте 15 мыңнан астам кәсіпорын және 100 мыңнан астам жеке тұлғалар банктің қызметтерін қолдануда.
Банктер несие жүйесінің негізгі буыны.Себебі банк мемлекет пен кәсіпорындардың,акционерлік қоғамның және т.б. шаруашылық субъектілердің халықтың бос ақшасын шоғырландырып іс жүзіндегі капиталға айналдырады.Осы айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу, несие беру, сақтандыру және т.б. операцияны жүргізеді.
Банк италян сөзінен Bank - орындық мағынада «Айырбас орнындағы –Айырбас орны» дегенді білдіреді.Егер тарихқа көңіл аударатын болсақ онда V – VІІІ ғасырда Вавилонда кездесті.XVI ғасырда капиталистік банкінің алғашқы өзара Флоренцияда және Венецияда пайда болды.
Бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық пайдалануда. Демек, нарықты қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістер мен тәсілдерін таңдауға шаруашылықты басқарудың тиімді механизімін жасауға біртіндеп қолайлы жағдай туып келеді.
Қазақстан Республикасының қазіргі банктік жүйесінің құрылуы 1990 жылдың желтоқсаннан басталды.Ол ҚР Жоғарғы Кеңесі қабылданған «Банк және оның қызметі» туралы заңынан бастау алады.
Банк саласы Қазақстан Республикасы экономикасының дамушы секторының бірі болып табылады.Еліміздің жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшуінің өзі қоғам өмірінің барлық салаларына үлкен өзгерістер алып келді.Бүгінгі күні банктегі бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орын алды.
Шығынның, ұрлықтың, сенімді теріс пайдаланушылықтан
болатын тәуекелділіктердің алдын алу үшін, банктере тиісті ішкі банк құрылымын еңгізу қажет. Оның негізгі принципті бір аам немесе адамдар тобы барлық операцияны басынан аяғына дейін толық орындай алмайтындай етіп қызметтерді бөлуден тұрады. Сол сияқты бухгалтер де, құндылықтарға манипуляция жасайтын материялдық жауапты қызметкерлер де бухгалтерлік есепке кіріспеу керек.
Осындай және басқа себептерден, Қазақстанның көптеген банктерде ( ТұранӘлембанк, Қазкоммерцбанк және АТФБанк) банктің ішкі құрылымы шартты түре екі негізгі бөлімдерге жіктелген:
1. Фронт-офис – оның қызметінде клиенттермен және банк
серіктестіктермен келісімдерді, мәліметтерді жасау жатады.
2. Бэк-офис – оның қызметі жүзеге асырылған операцияларды
тіркеуден тұрады.
Фронт-офистің мақсаты – банкілік өнімдер мен қызметтерді сата отырып барынша көп пайда табу. Бэк-офистің мақсаты – жасалған мәмілелерді есепке алу, бақылау жасау, басшыларға мәліметтер беру. Фронт-офис пен бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін бөлуді әрбір банк өзі атқарады.
Қазақстан Республикасында банк жүйесі екіге бөлінген: бірінші деңгейлі банк – Қазақстан Ұлттық банкі, екінші деңгейлі банктерге – қалған коммерциялық банктер кіреді. Соның ішінде - АТФ Банк.
АТФБанктің жаңа міндеті- өз клиенттерімен ұзақ мерзімді ынтымақтастық орната отырып, бизнестерінің сенімді өркендеуіне және жетістіктерге жетулеріне көмектесу.
Бүгінгі таңда, АТФБанк барық банктік салаларда үлкен жетістіктерге қол жеткізді және 2500 ден астам қызметкерлері бар, кең көлемде қызмет түрлерін ұсынатын және олардың саны мен ауқымын үнемі кеңейтіп отыратын қазіргі заманға сай компаниялардың ірі қаржылық тобына айналды.Соңғы екі жылдың ішінде Банк екі Қазақстандық банктің: «Казпромбанк» және «Апогей банк» акцияларының толық пакеике ие болды.
АТФБанкте 15 мыңнан астам кәсіпорын және 100 мыңнан астам жеке тұлғалар банктің қызметтерін қолдануда.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз 1995 жылғы «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі женіндегі» Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 31 тамыз 1995 жылғы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі жөніндегі» заңдық күші бар Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
3. Қазақстан Республикасының 24 желтоқсан 1996 жылғы «Валюталық реттеу жөніндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
4. Қазақстан Республикасының 28 шілде 1998 жылғы «Ақшаларды аудару мен төлеу женіндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
5. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің 23 мамыр 1997 жылғы №218 «Банк активтері мен шартты міндеттемелерін жіктеу және олар бойынша Қазакстан Республикасының екінші деңгейлі банктері провизия есептеуі женіндегі» ережесі, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
6. 15 қыркүйек 1999 жылғы «Қазакстан Республикасының банктерінде клиенттердің баланстық шоттарын ашу, жүргізу және жабу тәртібі жөніндегі» нұсқау.
7. 15 қыркүйек 1999 жылғы № 400 Қазақстан Республикасында қолма-қол шетелдік валютамен жүргізілетін айырбас операцияларын ұйымдастыру жөніндегі нұсқау.
8. 5 желтоқсан 1998 жылы ҚР аумағында чектерді қолдану ережесі.
9. 23 мамыр 1997 жылғы №206 ҚР-да валюталық операцияларды жүргізу ережесі, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
10. 31 желтоқсан 2000 жылғы №327 екінші деңгейлі банктерді несиелеу бойынша құжаттамаларды жүргізу ережесі.
11. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа шоттар жоспары / Ұлттық банктің 15 қазан 2000 жылғы №310 хаты.
12. Қазақстан Республикасының экономикасын қысқа мерзімді несиелеу ережелері, 11 ақпан 1994 ж. ҚР Ұлттық банкі басқармасы бекіткен.
13. 15 қараша 1999 ж. №397 «Екінші деңгейлі банктердің аудармалы және қарапайым вексельдермен операциялар жүргізу ережесі».
14. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші деңгейлі банктердің банктерден тыс жерлердегі есеп айырысу - кассалық бөлімдері жөніндегі ереже».
15. 21 сәуір 2000 жылғы №146 «Қазақстан Республикасында төлемдер мен ақшаларды аударуды жүзеге асыруда электронды құжаттардың алмасу ережесі».
16. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен операциялар жүргізу ережесі.
17. 11 ақпан 2000 ж. №25 «Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінде біріктірілгіен қаржылық есептілікті құрастыру жөнінідегі ережесі».
18. 25 қараша 2000 ж. №428 «Екінші деңгейлі банктердің, сол сияқты банктік операциялардың жеке түрлерін жүргізетін ұйымдар арасында корреспонденттік қарым-қатынасты тұрақтандыру ережесі».
19. 5 қараша 1999 жылғы «ҚР екінші деңгейлі банктеріндегі жеке тұлғалардың салымдарын міндетті ұжымдық сақтандырудың ережесі», өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
20. 13 қазан 2000 ж. №395 «Қазақстан Республикасының аумағында банктік шоттарды ашпай-ақ қолма-қол ақшасыз төлемдер мен ақша аударымдарын жүзеге асыру ережелері».
21. Абрамов М.А., Александрова Л.С. Финансы, денежное обращение и кре-дит. - М.: Институт международного права и экономики, 1996.
22. Адекенов Т. Банки и фондовый рынок. - М.: Ось - 89, 1998.
23. Андросов А.М. «Бухгалтерский учет и отчетность в банке». - М.: АО «Менатеп-информ», 1997.
24. Андросов А. Бухгалтерский учет в банках: Практическое руководство с документацией и комментариями. - М.: АО «Менатеп-Информ», 1998.
25. Андросов А.М. Финансовая отчетность банка. - М.: АО «Менатеп-Информ», 1995.
26. Асхауер Г. Введение в банковское дело. - М., 1997.
27. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих банков». - М.: Консалт-банкир, 1994.
28. Бабичева Ю.А. Банковское дело. - М.: Экономика, 1993.
29. Банковское дело: Справочное пособие / Под ред. Ю.А. Бабичевой. - М.: Экономика, 1994.
30. Брейли Р., Майерс С. Принципы корпоративных финансов. - М.: Олимп-Бизнес, 1997.
31. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное обращение. Кредит. - М.: ЮНИТИ «Финансы», 1997.
32. Ефимова Л.Г. Сборник образцов банковских документов. - М.: Кодекс, 1995.
33. Емчиков В.К. Учет и операционная техника в банках. - М, 1998.
34. Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции. - М.: ЮНИТИ «Банки и бир-жи», 1997.
35. Колесников В.И., Кроливецкая Л.П. Банковское дело. - М.: Финансы и статистика, 1999.
36. Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и статистика, 1999
37. Макеев А.В., Савенков В.Н. Вексель - практическое пособие по приме-нению. - М.: Банковский деловой центр, 1997.
1. Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз 1995 жылғы «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі женіндегі» Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 31 тамыз 1995 жылғы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі жөніндегі» заңдық күші бар Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
3. Қазақстан Республикасының 24 желтоқсан 1996 жылғы «Валюталық реттеу жөніндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
4. Қазақстан Республикасының 28 шілде 1998 жылғы «Ақшаларды аудару мен төлеу женіндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
5. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің 23 мамыр 1997 жылғы №218 «Банк активтері мен шартты міндеттемелерін жіктеу және олар бойынша Қазакстан Республикасының екінші деңгейлі банктері провизия есептеуі женіндегі» ережесі, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
6. 15 қыркүйек 1999 жылғы «Қазакстан Республикасының банктерінде клиенттердің баланстық шоттарын ашу, жүргізу және жабу тәртібі жөніндегі» нұсқау.
7. 15 қыркүйек 1999 жылғы № 400 Қазақстан Республикасында қолма-қол шетелдік валютамен жүргізілетін айырбас операцияларын ұйымдастыру жөніндегі нұсқау.
8. 5 желтоқсан 1998 жылы ҚР аумағында чектерді қолдану ережесі.
9. 23 мамыр 1997 жылғы №206 ҚР-да валюталық операцияларды жүргізу ережесі, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
10. 31 желтоқсан 2000 жылғы №327 екінші деңгейлі банктерді несиелеу бойынша құжаттамаларды жүргізу ережесі.
11. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа шоттар жоспары / Ұлттық банктің 15 қазан 2000 жылғы №310 хаты.
12. Қазақстан Республикасының экономикасын қысқа мерзімді несиелеу ережелері, 11 ақпан 1994 ж. ҚР Ұлттық банкі басқармасы бекіткен.
13. 15 қараша 1999 ж. №397 «Екінші деңгейлі банктердің аудармалы және қарапайым вексельдермен операциялар жүргізу ережесі».
14. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші деңгейлі банктердің банктерден тыс жерлердегі есеп айырысу - кассалық бөлімдері жөніндегі ереже».
15. 21 сәуір 2000 жылғы №146 «Қазақстан Республикасында төлемдер мен ақшаларды аударуды жүзеге асыруда электронды құжаттардың алмасу ережесі».
16. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен операциялар жүргізу ережесі.
17. 11 ақпан 2000 ж. №25 «Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінде біріктірілгіен қаржылық есептілікті құрастыру жөнінідегі ережесі».
18. 25 қараша 2000 ж. №428 «Екінші деңгейлі банктердің, сол сияқты банктік операциялардың жеке түрлерін жүргізетін ұйымдар арасында корреспонденттік қарым-қатынасты тұрақтандыру ережесі».
19. 5 қараша 1999 жылғы «ҚР екінші деңгейлі банктеріндегі жеке тұлғалардың салымдарын міндетті ұжымдық сақтандырудың ережесі», өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
20. 13 қазан 2000 ж. №395 «Қазақстан Республикасының аумағында банктік шоттарды ашпай-ақ қолма-қол ақшасыз төлемдер мен ақша аударымдарын жүзеге асыру ережелері».
21. Абрамов М.А., Александрова Л.С. Финансы, денежное обращение и кре-дит. - М.: Институт международного права и экономики, 1996.
22. Адекенов Т. Банки и фондовый рынок. - М.: Ось - 89, 1998.
23. Андросов А.М. «Бухгалтерский учет и отчетность в банке». - М.: АО «Менатеп-информ», 1997.
24. Андросов А. Бухгалтерский учет в банках: Практическое руководство с документацией и комментариями. - М.: АО «Менатеп-Информ», 1998.
25. Андросов А.М. Финансовая отчетность банка. - М.: АО «Менатеп-Информ», 1995.
26. Асхауер Г. Введение в банковское дело. - М., 1997.
27. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих банков». - М.: Консалт-банкир, 1994.
28. Бабичева Ю.А. Банковское дело. - М.: Экономика, 1993.
29. Банковское дело: Справочное пособие / Под ред. Ю.А. Бабичевой. - М.: Экономика, 1994.
30. Брейли Р., Майерс С. Принципы корпоративных финансов. - М.: Олимп-Бизнес, 1997.
31. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное обращение. Кредит. - М.: ЮНИТИ «Финансы», 1997.
32. Ефимова Л.Г. Сборник образцов банковских документов. - М.: Кодекс, 1995.
33. Емчиков В.К. Учет и операционная техника в банках. - М, 1998.
34. Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции. - М.: ЮНИТИ «Банки и бир-жи», 1997.
35. Колесников В.И., Кроливецкая Л.П. Банковское дело. - М.: Финансы и статистика, 1999.
36. Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и статистика, 1999
37. Макеев А.В., Савенков В.Н. Вексель - практическое пособие по приме-нению. - М.: Банковский деловой центр, 1997.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..5
1.2 Несие беру және қайтару
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу
есебі ... ... ... ... ... 13
1.4 Несиелердің
мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
17
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың
есебі және бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие
түрлері ... ... ... ... ... .22
2.2 АТФБанктің несиелендіру бойынша операциялардың
есебі ... ..28
2.3 АТФБанктің клиенттерге несие беру және қайтару
есебі ... ... ...33
2.4 АТФБанктің несиелік операциялардың
бақылауы ... ... ... ... ... ... 39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .51
КІРІСПЕ
Банктер несие жүйесінің негізгі буыны.Себебі банк мемлекет пен
кәсіпорындардың,акционерлік қоғамның және т.б. шаруашылық субъектілердің
халықтың бос ақшасын шоғырландырып іс жүзіндегі капиталға
айналдырады.Осы айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу,
несие беру, сақтандыру және т.б. операцияны жүргізеді.
Банк италян сөзінен Bank - орындық мағынада Айырбас орнындағы
–Айырбас орны дегенді білдіреді.Егер тарихқа көңіл аударатын болсақ онда V
– VІІІ ғасырда Вавилонда кездесті.XVI ғасырда капиталистік банкінің
алғашқы өзара Флоренцияда және Венецияда пайда болды.
Бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық
бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық
пайдалануда. Демек, нарықты қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және
шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістер мен тәсілдерін таңдауға
шаруашылықты басқарудың тиімді механизімін жасауға біртіндеп қолайлы жағдай
туып келеді.
Қазақстан Республикасының қазіргі банктік жүйесінің құрылуы 1990
жылдың желтоқсаннан басталды.Ол ҚР Жоғарғы Кеңесі қабылданған Банк
және оның қызметі туралы заңынан бастау алады.
Банк саласы Қазақстан Республикасы экономикасының дамушы секторының
бірі болып табылады.Еліміздің жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға
көшуінің өзі қоғам өмірінің барлық салаларына үлкен өзгерістер алып
келді.Бүгінгі күні банктегі бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орын
алды.
Шығынның, ұрлықтың, сенімді теріс пайдаланушылықтан
болатын тәуекелділіктердің алдын алу үшін, банктере тиісті ішкі банк
құрылымын еңгізу қажет. Оның негізгі принципті бір аам немесе адамдар тобы
барлық операцияны басынан аяғына дейін толық орындай алмайтындай етіп
қызметтерді бөлуден тұрады. Сол сияқты бухгалтер де, құндылықтарға
манипуляция жасайтын материялдық жауапты қызметкерлер де бухгалтерлік
есепке кіріспеу керек.
Осындай және басқа себептерден, Қазақстанның көптеген банктерде (
ТұранӘлембанк, Қазкоммерцбанк және АТФБанк) банктің ішкі құрылымы шартты
түре екі негізгі бөлімдерге жіктелген:
1. Фронт-офис – оның қызметінде клиенттермен және банк
серіктестіктермен келісімдерді, мәліметтерді жасау жатады.
2. Бэк-офис – оның қызметі жүзеге асырылған операцияларды
тіркеуден тұрады.
Фронт-офистің мақсаты – банкілік өнімдер мен қызметтерді сата
отырып барынша көп пайда табу. Бэк-офистің мақсаты – жасалған мәмілелерді
есепке алу, бақылау жасау, басшыларға мәліметтер беру. Фронт-офис пен бэк-
офис бөлімшелерінің міндеттерін бөлуді әрбір банк өзі атқарады.
Қазақстан Республикасында банк жүйесі екіге бөлінген: бірінші
деңгейлі банк – Қазақстан Ұлттық банкі, екінші деңгейлі банктерге – қалған
коммерциялық банктер кіреді. Соның ішінде - АТФ Банк.
АТФБанктің жаңа міндеті- өз клиенттерімен ұзақ мерзімді ынтымақтастық
орната отырып, бизнестерінің сенімді өркендеуіне және жетістіктерге
жетулеріне көмектесу.
Бүгінгі таңда, АТФБанк барық банктік салаларда үлкен
жетістіктерге қол жеткізді және 2500 ден астам қызметкерлері бар, кең
көлемде қызмет түрлерін ұсынатын және олардың саны мен ауқымын үнемі
кеңейтіп отыратын қазіргі заманға сай компаниялардың ірі қаржылық тобына
айналды.Соңғы екі жылдың ішінде Банк екі Қазақстандық банктің:
Казпромбанк және Апогей банк акцияларының толық пакеике ие болды.
АТФБанкте 15 мыңнан астам кәсіпорын және 100 мыңнан астам жеке
тұлғалар банктің қызметтерін қолдануда.
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді ұйымдастыру.
Кәсіпорындар мен тұрғындарды несиелеу банк қызметінің дәстүрлі түріне
жатады. Сол себептен несиелендіру кәсіпорыны деп атайды. Банк активінің
біршама бөлігі бұрынғы кездегідей несиелік операцияларға орналастырылған.
Қазақстанның екінші деңгейегі банктерінің орналастырылған қажаттары 2003
жылы әрбір банктеріне әр түрлі несиеге шамамен 72% келеді. Сондықтан
табыстың 85%-ы ұсынылған қарыздарды төлеу түрінде алынған. Банктер бір
мезгілде ресурс алғандықтан, өздері де қарыз алаы. Комерциялық банктердің
шығындар құрылымын 80%-ға жуық салымдар мен депозиттер бойынша несиенің
пайыз төлеу шығындары құрайды.
Қарыз алушыларға ұсынылған банктік қарыздарды көп түрлі белгілері
бойынша жіктеуге болады.
1. Кредиторлар бойынша:
- орталықтандырылған, бюджеттік, банктік, банктік емес қаржылық ұйымдар,
коммерциялық, сыртқы;
2. Қарыз алушылар бойынша:
- қаржылық институттарға, үкіметке, бюджеттен тыс қорларға, банктерге,
банктік емес қаржылық ұйымдарға несиелер;
- экономиканың салалары бойынша барлық меншік түрлері, ауыл шаруашылығына,
өнеркәсіпке, саудаға және т.б.
- жеке кәсіпкерлер (заңды тұлға емес қызметті іске асыру);
3. Банктік несиені қолдау мерзіміне байланысты мынадай түрлерін ажыратуға
болады:
- қысқа мерзімді;
- ұзақ мерзімді.
4. Қолдану сипаты мен бағыты бойынша: негізгі қорларға несиелер, айналым
капиталына несиелер;
5. Қамтамасыз ету түрлері және қолда болу бойынша:
- қамтамасыз етілген: тұрақсыз, кепілмен, тапсырыспен, кепіл затымен;
- сақтандырылған;
- қамтамасыз етілген: бланкті (сенімді).
6. Ұсынылған валюта бойынша: шетел валютасымен, теңгемен.
7. Ұсынылған шарт бойынша: авальді, акцепті-рамбурсты, аукционды,
валюталық, ипотекалық несиелер, консорциалды, дебетті сальдоны жабу несесі
(овердрафт), лизингті, ломбардты, жеңілдікті, онкольді, тұтыну несиесі,
револьверлі, резервті, маусымдық несие, факторинг, форфейтинг.
8. Несиелеудің объектісі бойынша: меншіктік айналым құралдарының
жетіспеулігін толықтыру; материалдық қорлардың жиынтығын; экспортты және
импортты тауарларды әкелу және ішкі экономикалық іс-әрекетінің шығындары,
жеке еңбекпен айналысатын азаматтар тұтынған шикізат, материялдар, құралдар
және басқа да мүліктер, ломбардтың кепілі-несиелік операциялары,
театрлардың табыстары мен шығыстарының арасындағы маусымдық үзілістер;
күрделі салымдарды қаржыландыруға; еңбекақы төлеуге; тиімділігі жоғарғы
және қайтымы тез шараларды несиелеу.
Қысқа мерзімді несие – пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын несиелер.
Олар тауарлы-материалды құндылықтарға, төлемдердің ағымдағы қажеттіліктері
мен шығындарына беріледі.
Ұзақ мерзімі несиеге мерзімі 1 жылдан асатын несиелер жатады. Берілген
нисиелер қаржылық активтерді, айналым құралын, негізгі қорлардың қалыптасуы
үшін қажеттілігіне қызмет көрсетеді.
Қазіргі кезде осы уақытқа дейін қолданылып келген, кәсіпорындардың,
ұйымдардың халықты несиелеу жүйесі енді неғұрлым оңтайлы жүйе болып
табылады. Клиент банкке бекітілмейді, өзі қызметін пайдаланғысы келетін
несиелік ұйымды өзі таңдайды. Клиент несиелік шотты тек бір банкте емес,
бірнеше банктерде ашуға құқылы.
Қалыптасқан несиелік механизм коммерциялық сипатта. Осыған байланысты
сауда, экономика мәтіндеріне ерекше көңіл бөлінуде. Тек несиелеу,
кәсіпорындардың уақыиша ақша ресурстарында деген қажеттілігін
қанағаттандыру, сондай-ақ несие мекемесінің өтімдлігіне негіз беретін
артықшылықтар маңызды болып табылады. Бұл клиенттердің депозиттері мен
несиелеріне және де банкаралық несиеге де қатысты. Бірқатар коммерциялық
банктер аталған несиені сатып алып қана қоймайды, сонымен бірге оны басқа
банктерге сатады. Коммерциялық банктің жұмысына талдау жүргізу оның ақша
қаражатын мобилизациялау мүмкіндігі тек жартылай ғана қолданылатынын
көрсетеді. Сонымен бірге ресурстарды сату фактісін және несиелеу
жүйесіндегі жалпы сауда акцептін сөзсіз оң құбылыс ретінде сипаттауға
болады.
Несиелік мәмілені рәсімдеу қарыз алушының өтініші бойынша жасалады және
туралы оған қарыз алушы мен кредитор арасында несиелік шарт жасасу туралы
қарыз алушының анкетасы қосылады. (қосымша 1) Несиелік келісімшартта
(қосымша 2) міндетті түрде келесі жағдайлар анықталуы тиіс:
• несиенің мақсаты;
• берілетін несиенің жалпы сомасы;
• несиенің валютасы;
• несиені өтеу мерзімі;
• несиені өтеу әдісі;
• қамтамасыз ету;
• сыйақы мөлшерлемесінің көлемі.
Әрбір берілген несие бойынша клиент ұсынған құжат мерзімі
міндеттемелерден басқа несиелік құжаттамаға тігіледі. Күнделікті жауапты
орындаушы карточканы қарап отырып, өтеу төлемі келген кезде мерзімді
міндеттеменің екінші жағында сәйкес белгі қойылады. Сол жерде қарыз алушы
ұсынған кепілдіктер жазылады. Банктік несие бойынша несиелік құжаттамаға
кез келген несиені ұсынуда талап етілетін негізгі құжаттардың болуы
жеткілікті. Негізгі құжаттар келесілер:
- қарыз алушы қол қойған, несиені пайдалану мақсаты көрсетілген және
баланстық құны белгіленген, несиені қайтаруды қамтамасыз ету үшін
кепіл ретінде ұсынылған мүлік көрсетілген өтініш; (қосымша 3)
- егер ол заңды тұлға болса, белгіленген тәртіпте куәландырылған
құрылтай құжаттардың көшірмесі;
- қарыз алушы атынан несиелік шартқа қол қоюға өкілетті тұлғаны
растайтын құжат;
- жасалған несиелік шарттың түпнұсқасы;
- клиенттің қаржылық жағдайын растайтын аудиторлық компанияның
қорытындысы;
- егер клиент жеке тұлға болса, оның меншігіндегі активтер туралы,
жалақының мөлшері туралы, негізгі кәсібі туралы аңықтама;
- несиенің пайдалануы мақсатын растайтын құжат; (қосымша 4)
- заңды тұлғаның бизнес-жосапры;
- несие беру кезінде бюджеттік есем қорларға салық және аударымдар
бойынша қарыздардың жоқтығын растайтын салық органының анықтамасы;
- басқа банктерде ашқан банктік шот туралы мәліметтер.
Егер ұсынылған несие жылжымайтын мүлік түрінде кепілмен қамтамасыз
етілсе, онда несиелік құжаттама бойынша қосымша құжаттарға келесілер
кіреді:
- мемлекеттік тіркеуден өткен ипотека және кепіл шартының түп-нұсқаны;
- кепілге қойылған мүліктік алу нарықтық құнын бекітетін және
дәлелдейтін бағалау құжаты;
- егер несие осы мүлікті алу үшін берілсе, онда кепіл мүлікінің сатып
алу бағасын бекітетін құжат.
Қарыз алушының анкетасы
1-Басшы:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса):__________________
Туылған күні және жері:______________________________ ____________
Төлқұжат №___сериясы: ______берілген күні мен орны: ______________
Мекен-жайы: тіркелген жері: ___________________________________ __
Нақты түрде_____________________ үй телефоны: __________________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ ________________
Білімі: ___________________________________ ______________________
(оқу орны, факультет, қашан және қай жерде бітірген)
2-Басшы:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса): _________________
Туылған күні және жері: ___________________________________ ______
Төлқұжат №___сериясы: _______ берілген күні мен орны:_____________
Мекен-жайы: тіркелген жері:___________________________________ ___
Нақты түрде _____________________ үй телефоны: __________________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ ________________
Білімі:___________________________________ ______________________
(оқу орны, факультет, қашан және кай жерде бітірген)
Бас бухгалтер:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса): _________________
Туылған күні және жері: ___________________________________ ______
Төлқұжат №___сериясы: ______берілген күні мен орны: _____________
Мекен-жайы: тіркелген жері: ___________________________________ __
Нақты түрде _______________________ үй телефоны: ______________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ _________________
Білімі:___________________________________ ______________________
(оку орны, факультет, қашан және қай жерде бітірген)
Меншік иелері (басшылардан басқа, аты-жөні, түратын жері) меншік
пайыздары.
1. ___________________________________ _______________________
2. ___________________________________ _______________________
3. ___________________________________ _______________________
4. ___________________________________ _______________________
Басқалар:___________________________________ ____________________
___________________________________ ____________________________
Қосымша 1
Несиелік келісімшарт №____
Алматы қ.
Акционерлік банк ___________________________, ары қарай Банк
Жарғының, ереженің және _____ ___________ №__________ сенімхаттың
негізінде әрекет етуші басшы _______________________________тұлғ асында
бір жағынан және _____________________ ары қарай Қарыз алушы,
Жарғының негізінде әрекет етуші _______________________ тұлғасында
екінші жағынан төмендегі келісімшартты бекітті.
1. Келісімшарт мәні
1.1. Банк Қарыз алушыға сомасы _______________ теңге, мерзімі
______________бастап______________д ейін несие ұсынады.
1.2. Несиені пайдаланғаны үшін Қарыз алушы банкке _____
%
жылдық пайыз төлеуге міндеттеме алады.
1.3. Несиелік ресурстарды қалыптастыру шарттары заң шығарушы
органдардың, Қазақстан Республикасы Үкіметінің ҚР Үлттық банк
шешімдеріне байланысты өзгерген жағдайда, Банк пайыздық
мөлшерлеме мен несиелік келісімшарт бойынша өсімді біржақты өзгертуге
құқылы, ол туралы Қарыз алушыға хабар береді, қарыз алушы жаңа
шарттарды қабылдауға немесе қарызды нақты пайдаланған
уақытқа пайыз төлей отырып алдын ала өтеуге міндеттеме
алады. Қарыз алушы хабар алғаннан кейін үш күн ішінде өзінің
шешімі жөнінде Банкке хабарлайды.
1.4. Несие келесідей мақсаттарға берілді:___________________________
1.5. Қарыз алушы несиені мақсаты бойынша осы келісімнің барлық
шарттарын орындай отырып, тиімді пайдалануға міндеттеме
алады.
2. Несиелеу шарттары
2.1. Банк несие беруді, тауар-материалдық құндылықтар мен көр-
сетілген қызметтері үшін алынған есеп-айырысу
құжаттарын, тиянақты түрде тексергеннен кейін төлемдерді
аудару арқылы жүзеге асырады.
2.2. Қарыз алушы несиені өтеуді келісімшарттың 1.1.
бөлімінде көрсетілген мерзімнен кешіктірмей жүзеге асырады.
2.3. Несиені пайдаланғаны үшін пайыздарды төлеу келесідей мерзім-дерде
жүзеге асырылады:
Қосымша 2
2.4. Берілген несиені камтамасыз ету үшін, Қарыз алушы өзіне тиесілі, оның
кепілдік берушісіне немесе кепілгеріне тиесілі мүлікті, осы
келісімшартқа тіркелген кепілдік хатына болмаса ________ ұйымның
(келісімшарттың және кепілдік хаттың нөмірі, күні) сәйкес Банкке
ұсынады.
3. Екі жақтың құқықтары мен міндеттемелері
3.1. Қарыз алушы несие мен төлентін пайызды өтеуді қамтамасыз ете алмаса,
Банкке, Қарыз алушыдан кепілдікке алынған мүлікті өз бетімен
сатып өткізуге, сол сияқты өтелмеген несие, оның
пайдаланғаны үшін төленетін пайыз, несие мен пайызды өз
уақытылы кайтармағаны үшін өсім сомаларын қарыз алушының немесе
гаранттық есеп-айырысу шотынан сөзсіз аударып алуға кұқық
береді.
3.2. Қарыз алушы Банкке келесідей кұжаттарды ұсынуы керек:
- тоқсандық бухгалтерлік баланс және статистикалық есептілік;
- есептемелер және несиеге деген мұқтаждықты анықтау, несиені
қамтамасыз ету мен мақсатты пайдалануын тексеруі
үшін
қажетті басқа да құжаттар;
- кепілдікке салынған мүлікке деген меншік құқығын,
шаруа-шылық жүргізу және оперативті басқару құқықтарын растайтын
құжаттардың түп нүсқасы.
3.3. Егер де қарыз алушы есептілік өндіріс табыстар, несиені қамта-масыз
ету жөнінде анық емес жалған мәліметтер берген болса, сол
сияқты бухгалтерлік есебі дүрыс жүргізілмесе және несие
алынған максатында пайдаланылмаса, Банк қарыз алушыны
несиелеуді, есеп - айырысу кассалық қызмет көрсетуді
тоқтатуға, одан несиені мерзімінен бұрын қайтаруды талап етуге құқылы.
3.4. Банк, кепілдікке салынған тауарлы - материалдық және
басқа құндылықтардың түгелдігі мен сақталу шарттарын тұрған жеріне
барып тексеруге, егер де ондай тексеруге рұқсат
етілмесе келісімшартты бұзуға және несиені мерзімінен бұрын
өндіріп алуға құқылы.
3.5. Қарыз алушы төлемге қабілетсіз болса және қызметінен
зиян шегетін болса, Банк Арбитражды соттын алдына оны банкрот деп танып,
кредиторлардың мүдделерін белгіленген тәртіппен қамтамасыз ете отырып жою
мәселесін қоюға құқылы.
4. Екі жақтың жауапкершілігі
4.1. Қарыз алушы несиенің төлеу мерзімі өтіп кеткен әрбір күні үшін
өтелмеген несиенің сомасынан _________________ % мөлшерінде Банкке
өсім төлейді.
Қосымша 2-нің жалғасы
4.2. Қарыз алушы несиені пайдаланғаны үшін төленетін
бойынша төлеу мерзімі өтіп кеткен әрбір күн үшін, төлеі сомадан
___________________% мөлшерінде Банкке өсім төлейді .
4.3. Осы келісімшартты орындау барысында пайда болатын кеі шіліктер мен
дауларды, екі жақ өзара тиімді шешім қаб мақсатында алдын ала
қарастырады.
4.4. Реттелінбейтін даулар Арбитражды соттың қарауына жіберілді.
5. Басқа да жағдайлар
5.1. Келісімшартты өзгерту, бұзу мерзімін ұзарту екі жақтың келісімі
бойынша қосымша ресімделеді.
5.2. Осы келісімшарттағы қарастырылған шарттармен қатар,
орындау барысында, екі жақ іс жүзіндегі заңдылықтарды
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк нұсқауларын б лыққа
алады.
5.3. Келісімшарттың әрекет ету мерзімі Банктің шотынан қаржы аударған
күннен басталып, несиелік ресурстарды пайдала үшін төленетін
пайыздар мен есептелген өсімді қоса есептег несиелік борыштарды өтеу
сәтімен аяқталады.
Осы Келісімшарт әрқайсысының заңды күші бірдей екі данадан
құрастырылған бірінші данасы Банкте қалады, екінші данасы алушыға
беріледі.
6. Екі жақтың занды мекен-жайы
Банк
Қарыз алушы
Қосымша 2-нің жалғасы
Қосымша 3
Сыртқы беті
Келесідей мерзімге
____________________________ көлемінде қарыз беремін
Өтеу күні Сомасы өтеу күні Сомасы Операция
түрі
МЕМОРИАЛДЫҚ
ОРДЕР №________
Берілген несиеден аудару керек:
а) №________ несиелік шот бойынша
берешектерді өтеу.
ә) мерзімі өтіп кеткен несиелерді
өтеу
б) осы күнгі мерзімі өтіп кеткен
несиелерді өтеу
в) №2 және 1 картотекадағы
құжаттарды төлеу
г) есеп айырысу шоты
д)
№___шоттың
дебеті, теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
е)
____ ____________ 200____ж.
Банк өткізді
Бөлім меңгерушісі___________________
___________ 200____ж.
Қолы
Қосымша 3-тің жалғасы
___________________________________
(банк атауы)
БАНКІНІҢ БАСҚАРМА
ТӨРАҒАСЫ ________
ӨТІНІШ №_____
Қарыз алушының атауы ___________________________________ _______
Ұйымдық мәртебесі ___________________________________ ___________
Заңды мекен-жайы ___________________________________ ____________
Құжаттарды қарастыруыңызды сұраймыз ____________________________
(жаңа несие, кепілдік беруге)
Қажетті сома және мерзім___________________________________ ______
(валюта түрін санмен жане жазбаша көрсете
отырып)
Мақсаты ___________________________________ ____________________
Қамтамасыз ету үшін банкке ұсынамыз___________________________ __
(кепілдік, кепілзат)
Несиелеу жөніндегі іс жүзіндегі нұсқаулықтарға бағынуға және
құжаттарды ресімдеу бойынша комиссиялық шығындарды төлеуге міндеттеме
аламыз.
Кәсіпорын басшысы
Бас бухгалтер
Мөр орны
Банк толтырады
№____несиелік іс
Қосымша 4
Несиелік құжаттамаға жылжымалы мүлік кепілінің нысанында қарыз алушының
міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ету жағдайында ұсынылғаннан басқа,
кепіл шарты, кепіл заты туралы ақпарат және олардың құнын анықтау әдісі
ұсынылады.
Егер қарыз алушы несиені құрылыс саласында қолданылатын болса, онда
құжаттамаға жоспарланған жұмыс бойынша жобаланған сметалық құжат және
тексеру есептері немесе жұмыстың орындалуын бекітетін қарыз алушының
қабылдау - өткізу актісі қосылады.
Несие бойынша міндеттемелерді орынау кепілмен немесе кепілгерлікпен
қамтамасыз етілген, несиелік құжаттамаға мынадай қосымша құжаттар
тігіледі:
- кепіл және кепілгерлік шарты;
- кепіл берушінің немесе кепілгердің қаржылық жағдайын растайтын
аудиторлық ұйымның қорытындысы;
- кепіл беруші атынан кепілдік шартқа немесе кепілгер атынан кепілдеме
шартына қол қоюға құзыреті бар тұлғалар өкілеттігін дәлелдейтін
құжаттар;
- несие беру алдындағы соңғы есепті кезеңнің қаржылық есебі.
Несиелеу үрдісіндегі маңызды кезең – ұсынылған несиеге кеткен
қаражат шығындарына бақылау жасау. Банктің кәсіпорынның қаржылық жағдайына
бақылауды күшейтуі белгілі бір күдік туған кезде жүргізіледі.
Несиені пайдалану мерзімі аяқталғаннан кейін қарыз сомасы қарыз
алушының есеп айырысу шотынан сызылады. Несие мемориалды ордер ретінде
қолданылатын мерзімі міндеттемелер негізінде өтіледі. Төлеушінің қаражаты
болмаған кезде қарыз сомасы мерзімі өткен несие шотына жатқызылады. Кей
жағдайларда несие шотына жатқызылады. Кей жағдайларда несиені өтеу фактісі
келгенге дейін мерзімі ұзартылады.
Заңды және жеке тұлғаларға несие өндіріс тиімділігін жоғарылату,
жаңа, тиімділігі жоғары өнім түрлерін шығаруды ынталандыру, халыққа әр
түрлі қызмет көрсету және т.б. мақсаттарда беріледі.
Әрбір банктің ішкі несиелік саясаты туралы ережесі болады. Оның
негізгі мақсаты жұмысшылардың банк белгілеген талаптарын және несиелеу
тәртібін орындау арқылы несиелік операцияларды жүзеге асыру кезіндегі
тәуекелді төмендету болып табылады.
Несиелер мыналар есебінен беріледі:
- жеке және заңды тұлғалардың депозиттік және басқа шоттарында тарында
тартылған қаражаттары және меншікті қаражаттары қосылатын банктің
меншікті әлуеті;
- шетелдік несиелік желілерден, банкаралық несиелік нарықта алынатын
несиелік қарыз ресурстары.
Несие мынадай несиеқабілеттіліктің негізгі критерийлеріне сай келетін
қарыз алушыларға ұсынылады:
- жоғары пайда нормасында қаржылығы тұрақты, барлық қаражаттың 30%
көлемінде меншікті капиталмен қамтамасыз етілген, айналымдағы
дебиторлық қарызы қысқа мерзімді;
- қарыз алушының беделі;
- шығарылатын өнімінің бағасы, өткізілуіне келіп жататын ұсыныстар,
ұсынылатын қызмет сипаты;
- экономикалық конъюнктурасы (бизнестің даму перспективасы, капитал салу
көздерінің, бизнес жоспарының болуы).
1.2 Несие беру және қайтару есебі.
Несие бөлу туралы несиелік комитеттің шешімі негізінде несие бөлімі
заң бөлімімен бірігіп несиелік келісім мен кепіл келісімін
дайындайды.Несиелік бөлім қажетті қолдарды жинап, оны мөрімен
куәландырады.
Несиелік келісім, кепіл келісімі және басқа да құжаттар толығымен
рәсімделіп, мемлекеттік органдарға сәйкес кепілді тізімге алу үшін немесе
ҚРҰБ талаптарына сай рәсімделген кепілдеме хаттарын алуға немесе несиені
қайтаруды қамтамасыз ету бойынша басқа құжаттарды рәсімдеу үшін заң
бөліміне беріледі.Несиелік комитеттің шешіміне негізделген несиенің
қайтарымдылығын қамтамасыз ету құжаты бойынша несие бөлімі бухгалтерияға
несиені аудару туралы өкім береді.Яғни оған банк басқармасы төрағасының
және несие бөлімі басшысының қолы қойылуы керек. Заңды тұлғалар үшін
мерзімдік міндеттемелер рәсімделуі талап етіледі. Бухгалтерия несиені
жоғарыда көрсетілген үкім негізінде аударады және мерзімді
міндеттемелердің бизнес жоспары мен келісімге келген тапсырма сай екенін
тексеру үшін несие бөлімінің қолымен куәландырылған қарыз алушының
қолындағы төлем тапсырмасы керек.
Клиенттердің несиелік шотын ашу және жабу ішкі бухгалтерияның
бұйрығы бойынша жұзеге асырылады.Несие толық сомада немесе бөлшектеп
беріледі:
- несиелік немесе арнайы несиелік шоттан бенефициар төлем құжаттарын
төлеу;
- бенефициар төлем құжаттары бенефициар мекен-жайына төленеді (төлем тек
бағалы заттарды тиеуге болады деген шартқа сәйкес құжатты банкке
көрсеткеннен кейін орындалады);
- аккредитив қою жағдайына несиелік шоттан аккредитив шотына аудару;
- қарыз алушының есеп айырысу шотына несие сомасын аудару;
- қарыз алушыға қолма-қол ақша беру;
- қарыз алушының жазбаша көрсетілген шотына несие сомасын аудару;
- басқа да жолдармен.
Қызмет көрсетіп отырған банк клиенттерге несие берген кезде мынадай
кореспонденттік шоттар құрылады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Дт 1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары.
Мерзімді міндеттемелер бір мерзімде баланстан тыс шотқа келіп
түседі- Әр түрлі құндылықтар мен құжаттар (7339).Басқа банк қызмет
көрсететін клиенттерге несие беру кезінде мынадай бухгалтерлік жазу
жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1050 Банктің кореспонденттік есеп шоттары.
Клиенттерге шетел валютасымен несие берген кезде келесідей жазу
жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
Дт 1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы.
Сонымен бір уақытта теңгемен:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Несиені қайтару кезінде өткізбелер керісінше жасалады.Теңгелей берген
несиені қайтарған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Болшақта клиент кешіктірілген қарыздарын төлеген кезде :
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Егер клиенттің қаржылық жағдайы үмітсіз деп табылса. Онда банк
оның қарыздарына тосқауыл қояды.
Дт 1427 Банк қарыздары бойынша клиенттердің оқшауланған
берешегі
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Тосқауыл қойылған қарыз бойынша пайызды есептеу тоқтатылады.
Клиенттің тосқауыл койылған берешегі қайтарылған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
3. Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу есебі.
Несиелеу принципінің бірі – төлемділігі болып табылады,яғни клиент
несиені пайдаланғаны үшін белгіленген пайызын төлеуі керек.Осы үлгіде несие
ұсына отырып банктер делдалдық қызметі үшін өтемақы алады, себебі олар
несие бойынша төлемдер төленбеуінің тәуекелін өздеріне алады, өйткені
банктің салымшылары алдындағы өзінің міндеттемелерін орындамауы тәуекелді
жоғарылатады.Банк қызметінің негізгі түрі сырттан қаражат тарту және
басқаларға несие беру болып табылады. Бұл қызметтің өзін-өзі ақтау себебі
сырттан тартылған қаражаттың пайыздық мөлшерлемесі банк өзі берген несиеге
қарағанда едәуір төмен.
Банктің пайыздық деңгейі мынадай бірқатар факторларға байланысты:
- несиелік қаражатқа деген сұраныс пен ұсыныстың қатынасы.
Қандай да болмасын нарықта сұраныс несиелік қаражат ұсынысынан жоғары
болады және керісінше;
- ҰБ саясатының реттеу бағыты. Бізде ҰБ екінші деңгейдегі банктердің
пайыздық саясатын анықтауға араласпайды. Банктің несие үшін пайыздық
мөлшерлемені төмендету немесе жоғарылату, ынталандыру. Міндетті резерв
нормасын, қайта қаржыландыру мөлшерлемесін икемдеу жолдарымен
анықтайды;
- берілген несиенің көлемі және мерзімі (несиенің көлемі жоғары және
несие ұзақ болса, онда пайыздық мөлшерлеме де жоғары болады);
- несиелік капиталдың өзіндік құны (яғни тартылған қаражат банкке
қаншалықты қымбатқа түседі);
- қарыз алушының несие қабілеттілігі. Банк қарыз алушының қаржылық
қатынасы тұрақты, сенімді болса пайыздық мөлшерлемені төмен белгілейді
және керісінше , егер қарыз алушы сенімсіздеу болса банк жоғары
пайыздық мөлшерлеме белгілейді;
- қамтамасыз ету сипаттамасы (кепілдік сенімділігі, кепілге қойылған
мүліктің өтімділік дәрежесі);
- несиенің мақсаты.
Банктік несиенің пайыздық мөлшерлемесі деңгейіне әсер ететін тағы да
бір қажетті фактор- сол банктік қаржылық жағдайы. Меншік капиталы
жеткілікті мөлшерде қалыптаспаған банктің табыстық деңгейі жоғары емес және
күтілмеген жағдайлар кезінде резервтің сенімділігі немесе шығындылығы
агрессивті пайыздық саясат ұстанғаннан басқа әрекет ете алмайды.
Жоғарыда айтылғандардан мынадай қорытынды алуға болады:банктік несие
пайызының жоғары шегін нарықтық жағдай анықтайды, ал төменгі шегі несиелік
ұйымның өзінің қызмет жағдайына тәуелді.
Несиені беру кезінде тұрақты немесе қалқымалы пайыз бекітілуі
мүмкін.Тұрақты пайыз несие шартының әрекет ету уақытында өзгермейді.
Қалқымалы пайыз банктің қалауы бойынша несиелік шарт әрекет ету уақытында
өзгеруі мүмкін.Банктегі бухгалтерлік есепшот бойынша несиелік шарт әрекет
ету уақытында өзгермейді.Қалқымалы пайыз банктің қалауы бойынша несиелік
шарт әрекет ету уақытында өзгеруі мүмкін.Банктегі бухгалтерлік есепшот
бойынша пайызды аудару және олардың көрсетілу тәртібі ҚБҰБ бекіткен банктік
мекемелерде бухгалтерлік есепшот бойынша пайызды аудару және олардың
көрсетілуі туралы ережесіне сәйкес жүргізіледі. Бұл ережеге сәйкес
аналитикалық есепшот бойынша пайызды аудару үшін, банктерде әр есепшот
үлесіне: объектілер, несиені пайдалану мерзімі және пайыздық мөлшерлеме
бойынша дербес шот ашылады.
Банктің несиелік комитетінің шешім бойынша пайыздық мөлшерлеме
мөлшері, тәртібі, кезеңі,пайыздық аудару мерзімдері жәнетөлету тәртібі
анықталады.Бұл шешімді банктің төрағасы бекітеді.Банктің операцияны
басқаруы міндетті болып табылады және банктің келісім шартында көрсетіледі.
Егер несие теңге түрінде берілсе, пайыздық аударымдар бойынша:
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Егер несие шетел валютасымен берілген жағдайда, пайыздық аудару
бойынша:
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы.
Бір уақытта теңге түрінде :
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық қысқа позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық қысқа позициясының)
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Есептелген пайызды төлеу кезінде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1050 Банктердің кореспонденттік шоттары
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Егер келісімшартта сәйкес пайызды ай сайын төлесе,онда банк шетел
валютасымен берілген несие бойынша пайызды алған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 1050 Банктердің кореспонденттік шоттары
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Бір уақытта теңгеиен берілсе былай жазылады:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық қысқа позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Кешіктірілген пайыз сомасына:
Дт 1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша мерзімі өткен сыйақы
Кт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер.
Клиенттердің кешіктірілген қарыздары бойынша аудару кезінде:
Дт 1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша мерзімі өткен сыйақы
Кт 4424 Банктің қарыздары бойынша клиенттердің
мерзімі өткен берешегіне сыйақы алумен байланысты кірістер.
4. Несиелердің мониторингі.
1999 жылдың 16 тамызынан бастап ҚРҰБ N276 қаулысымен бекітілген екінші
деңгейдегі банктерді несиелеу бойынша құжаттауды жүргізу Ережесіне сәйкес
несиені толық өтеу туралы несие бөлімінің қызметкерлері әрбір қарыз алушыға
несиелік іс жүргізеді.Несиелік шарт әрекет ету мерзімі бойынша банк қарыз
алушымен тығыз қатынасты сақтап, оның қаржылық жағдайын бақылайды,несиенің
мақсатты пайдалануын, оның қамтамасыз етілуіне кепілге берілген мүлкінің
сақталу жағдайын тексереді, яғни несиелік мониторинг жүргізіледі.
Несиелік мониторинг – несиені берген мезеттен бастап өтелуін және
негізгі қарыздың толығымен қайтарылуын және қарыз алушының қызметіне
әрдайым талдау жүргізу жолымен сыйақы, несиенің сапасының төмендеуі
жағдайында қарыз алушыға адекваттылық шамаларының әсерін қабылдау және
келісілген келісімшарттың барлық талаптарын қадағалау үшін бақылау
(несиелік және кепіл келісімшартына).
Ағымдағы несиелер бойынша мониторинг несиелерді өтеу қиындықтарын және
проблемаларды туындау мүмкіндіктерінің алғы сатысында анықтау үшін
уақытында оларды шешу қажет, ал нашарлау несие бойынша қайтарымсыз қарызға
байланысты мүмкін шығындарды азайту немесе тіпті жою және жылдам әсер етуі
керек (мәміленің шартын қайта қарау,кепілді сату,активтердің жойылуы және
басқалары).Несиелік офицер жағынан анықталған әрекеттердің бірқатарын
мониторинг берілген несиелер бойынша өзіне қосады:
- Ұлттық заңдылықтар мен нарықтық конъектураның мүмкін болатын
өзгерістерін және жалпы экономикалық жағдайында қарыз алушының іс-
әрекетін бақылау;
- Жүйелі түрде қарыз алушылардың басшыларымен және мамандарымен үнемі
кеңесуі;
- Қарыз алушының қаржылық және шаруашылық қызметіне талдау жасау,кепіл
затын тексеру (кепіл затының бар болуын, сапасын, жағдайын және кепіл
мүлкінің сақталуын) және несиені мақсатты пайдалануын;
- Ең маңызды қаржылық ақпараттарды жинау (соңғы айдағы сатудан түскен
түскен айналым түсімі, кассадағы ақшалай қалдық, соңғы айдағы есеп
айырысу және валюталық шот бойынша айналымдағы талдау кезіндегі
дебиторлық және кредиторлық қарыздарының жалпы сомасы және т.б.).
- Қарыз алушының қайта есептеу кезінде табылған қателіктері мен
проблемаларын анықтау;
- Проблемаларды шешу жолдарын табу.
Мониторинг жүргізіліп жатқанда несие алушының өзінің немесе
серіктестіктерінің несиелік ісіндегі ақпараттар да
пайдаланылады.Мониторингті жүзеге асыруда толығымен алынған ақпараттар
екі түрге бөлінеді:
• Үстіртін мониторинг – қарыз алушының несиелік жағдайына еш қауіп
жоқ кезде жүргізіледі;
• Терең мониторинг – несиенің мерзіміне,сомасына байланысты
жүргізіледі немесе қайта есептеу нәтижесінде күрделі жағдай
туындаған кезеңде, қарыз алушы несиені уақытында өтеуге мүмкіндік
бермейтін қателіктер жіберген кезде жүргізіледі.
Ай сайынғы үстіртін мониторинг тәртіп бойынша барлық қарыз
алушылар үшін жүргізілуі керек. Үстіртін мониторингтің мақсаты –
төлемеушіліктің қалыптасуына жол бермеу. Оның бастапқы сатысында
көрінген белгілерін алдын ала айқындау. Мониторинг әдісі қарыз алушы
жобасының жүргізілуін бақылау үшін қажет (шикізат пен материалдарды
дер кезінде жеткізіп беру,құрал-жабдықтарды шығаруға және іске қосудың
басталуына, өнімдерді шығаруға және іске қосудың басталуына, өнімдерді
шығаруға және өткізуге бақылау, т.б.),жоспарлы нақты аударылу
жүргізіледі.Ай сайын жүргізілетін мониторингпен жағымсыз өзгерістер
табылған жағдайда терең талдауға ауысуы керек. Ал егер қарыз алушының
несиені уақытында өтеу қабілетіне, іс-әрекетіне әсер ететін салдары
мен басқа факторлардан қауіпті белгілер туындаған кезде берілген
несиенің мерзімі және сомасына байланыссыз тез арада терең мониторинг
жүргізу ұсынылады. Ай сайынғы және терең мониторинг жүргізілуінің
негізгі бағытының бірі – кепілдіки мүлкінің нақты болуын және
техникалық жағдайын, оның сеақталу шартын, сатып алу сұранысын
міндетті түрде тексеру керек.Сонымен қатар кепілдік мүлкінің
орналасқан жерін және нарықтық құнын ескеретін конъектура нарығын
тексеру қажет.Мониторинг жүргізілу барысында несие офицерінің іс-
әрекетінің мынадай жүйелігі сақталуы керек. Қарыз алушы қызметінің
маңызды жақтарн қамтамасыз ету, оның қабілеттілігіне маңызды әсерін
тигізетін жағдайды жіберіп алмауы. Бірінші орында қарыз алушының
жұмысының жағдайын бағалау қажет және оның жұмыс мүмкіндігінің
беталысын, қарызға қызмет көрсету бойынша мүмкіндігін және болашақтағы
ниетін, сонымен қатар оның операциялары табысты боларын, не өзін-өзі
ақтамайтындығын анықтау. Мониторинг жүргізіліп біткен соң банктің
міндетті түрдегі әр несие бойынша құжаттамасына келесі құжаттарды
қосып тіркейді:
- келісімшарт жасалғаннан кейін несиені уақытында және толық көлемде
қайтару үшін төлемдерді жүзеге асыру қабілеттілігі бойынша қарыз
алушының қаржылық жағдайын тексеру мақсатында қарыз алушының қаржылық
жағдайын тексеру мақсатында қарыз алушы мен банк арасында жазылған
хаттар;
- несие бойынша кепілді қамсыздандыру үшін ұсынылған мүлікті түгендеу
актілері;
- қарыз алушының кепілгері немесе кепілдік берушісінің қаржылық жағдайын
көрсететін, бекітілген тәртіппен рәсімделген құжаттар;
- несие бойынша төлемдердің уақтылы және толығықайтарылуын бейнелейтін
құжаттар;
- қарыз алушылар өздерінің міндеттерін орындамаған жағдайда банктің
тиісті шараларды қолдануы туралы құжаттар.
Жүргізілген талдаулар қаржылық көрсеткіштер және солармен байланысты
барлық қателер мен жағымсыз ауытқуларды анықтағаннан кейін, болашақта
мұндай қателіктерді жібермеу үшін тез арада бұл мәселені қарыз алушы
компанияның басшылары және мамандармен бірге талқылап , оңтайлы жоспарын
жасау қажет.
Несиенің мақсаты бойынша пайдаланылмағаны туралы дәлел табылған
жағдайда банк несие келісімшартын бұзуы мүмкін және несиелік қарызды және
аударылған сыйақыны төлеу мерзімін бұзған жағдайда қарыз алушы міндетінің
шекті мерзіміне жеткізбей өндіріп алу шараларын қолданылады. Банк
мерзімінде төленбеген соманы аударылмаған несие және алынбаған сыйақы
шотына және уақыты өтіп кеткен несие шотына салады. Осы көрсетілген шоттағы
қарыз сомасына банкте ай сайын, айдың соңғы күні төлем жүргізілуі
қажет.Жекелегенжағдайда қарыз алушы өтінішімен банк кезекті төлемнің
мерзімін 30 күннен аспайтын уақытқа ұзарту туралы шешім қабылдауы
мүмкін.Төтенше жағдайларда қарыз алушының орынды себептері және қарызды
өтеудің нақты мерзімі көрсетілген болса, несиелік комитет қарыз алушыға
мерзімін 30 күннен ұзартуға мүмкіндік береді.Төлем мерзімін 30 күнге дейін
ұзарту туралы шешімді банктің несиелік келісімшартқа қол қойған уәкілетті
тұлғасы, ал 30 күннен жоғарғысын Несиелік комитет қабылдайды. Ал егер
несиені өтеудің және сыйақының мерзіміұзартылғаны туралы шарт жасалмаған
болса, онда банк несиелік келісімшартта қарастырылған мөлшерде айыппұл
санкциясын қолдануға құқығы бар, сонымен қатар несиені қамсыздандырудың
барлық түрін қолданады.Несиені және оған сыйақыны өндіріп ала алмайтын
жағдайда, банк қарызды қайтарудың заңды тәртіппен бекітілген шараларын
қолданады.
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың есебі және
бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие түрлері.
АТФБанк акционерлік қоғамы,1995 жылы құрылған, Қазақстанның
банктік жүйесіне жетекші орындағы банктердің бірі болып
табылаы.Активтерінің көлемі бойынша Банк Қазақстан Республикасының екінші
деңгейдегі банктерінің ішінде төртінші орынды иеленеді.
АТФБанк Қазақстанның аймақтарында және шетелдерде өз
филиалдарын дамытуда, жергілікті әкімшілік органдармен бірге, АТФБанктің 20
филиалы бар. АТФБанк қызметінің негізгі көрсеткіштері 2005 жылдың басында
рекордты жоғары өсімді көрсетті банктің активтері шамамен 1 миллиард 400
миллион АҚШ долларына жетіп, өз капиталы шамамен 145 миллион долларды
құрады, ал пайда 22,5 миллион АҚШ долларына жетті.Бұл маңызды қорытынды
тек менеджмент саласындағы жұмыстың нәтижелі көрсеткіші болып қана
қоймай,сонымен қатар, сонымен қатар, акционерлер үшін инвестициялардың
тиімділігінің қажетті бағасы да болып табылады.
АТФБанк тұтынушылық несиені, ірі мекемелерді қаржыландыруды
дамытуда. Әсіресе шағын және орта бизнеске көп көңіл бөлінуде,Европалық
банк, Германдық несиелік институт, Азиаттық даму банк, Бүкіл әлемдік
банкпен іскерлік қарым-қатынаста. Халықаралық агенттік 2006 жылы АТФБанкке
Европалық корпоративтік басқарудың ірі банкі деген атау берген.Банк
көптеген халықтық сертификаттарға ие.
Банктің бухгалтерлік балансы – қаржылық есеп берудің басты
нысаны.Баланстық есеп беру банкті меншікті капиталдар мен міндеттемелер
көзіне тең активтер ресурстарын ұстаушы ретінде көрсетеді.(Кесте -1)
"АТФБанк" АҚ-тың (банк атауы)
2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша
БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНСЫ
(мың теңгемен)
Атауы Белгі 2006 жылғы 2005 жылғы
1 сәуірге
1 2 3 4
Активтер
Касса және ұлттық (орталық банктердегі) 1 36 228 352 35 589 386
қалдық
Аффинирленген қымбат металдар 2 2 655 667 1 042 144
Сауда-саттыққа арналған бағалы қағаздар 3 44 253 754 25 880 260
(мүмкін болатын шығындарға резервтерді
шегеріп тастағанда)
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар 4 0 0
Туынды қаржылық құралдар 5 103 490 7 741
Басқа банктердегі корреспонденттік 6 5 967 929 7 133 413
есеп-шоттар мен салымдар (мүмкін болатын
шығындарға резервтерді шегеріп тастағанда)
Басқа банктерге берілген займдар мен 7 625 619 141 156
қаржылық жал (мүмкін болатын шығындарға
резервтерді шегеріп тастағанда)
Қызмет көрушілерге берілген займдар 8 277 899 820243 086
(мүмкін болатын шығындарға резервтерді 435
шегеріп тастағанда)
Бағалы қағаздарға салымдар (мүмкін болатын9 28 241 765 32 282 836
шығындарға резервтерді шегеріп тастағанда)
Капиталға инвестиция және 10 2 589 768 1 642 798
субординацияланған берешек
Мерзімі ұзартылған салық талаптары 11 193 210 193 210
Негізгі қаржылар (амортизациясын шегеріп 12 5 115 688 4 955 230
тастағанда)
Материалдық емес актавтер (амортизациясын 13 829 526 868 730
шегеріп тастағанда)
Басқа активтер (мүмкін болатын шығындарға 14 4 403 233 3 396 894
резервтерді шегріп тастағанда)
Активтердің барлығы І 409 107 821353 220
233
МІНДЕТТЕМЕЛЕР
Банктердің корреспонденттік есеп-шоттары 15 24 768 968 29 175 535
мен салымдары
РЕПО шарты бойынша сатылған бағалы 16 7 561 923
қағаздар
Туынды қаржылық құралдар 17 0
Қызмет көрушілердің банктік есеп-шоттары 18 127 627 096114 371
мен салымдары 109
Шығарылған берешек бағалы қағаздар 19 97 258 217 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..5
1.2 Несие беру және қайтару
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу
есебі ... ... ... ... ... 13
1.4 Несиелердің
мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
17
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың
есебі және бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие
түрлері ... ... ... ... ... .22
2.2 АТФБанктің несиелендіру бойынша операциялардың
есебі ... ..28
2.3 АТФБанктің клиенттерге несие беру және қайтару
есебі ... ... ...33
2.4 АТФБанктің несиелік операциялардың
бақылауы ... ... ... ... ... ... 39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .51
КІРІСПЕ
Банктер несие жүйесінің негізгі буыны.Себебі банк мемлекет пен
кәсіпорындардың,акционерлік қоғамның және т.б. шаруашылық субъектілердің
халықтың бос ақшасын шоғырландырып іс жүзіндегі капиталға
айналдырады.Осы айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу,
несие беру, сақтандыру және т.б. операцияны жүргізеді.
Банк италян сөзінен Bank - орындық мағынада Айырбас орнындағы
–Айырбас орны дегенді білдіреді.Егер тарихқа көңіл аударатын болсақ онда V
– VІІІ ғасырда Вавилонда кездесті.XVI ғасырда капиталистік банкінің
алғашқы өзара Флоренцияда және Венецияда пайда болды.
Бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық
бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық
пайдалануда. Демек, нарықты қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және
шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістер мен тәсілдерін таңдауға
шаруашылықты басқарудың тиімді механизімін жасауға біртіндеп қолайлы жағдай
туып келеді.
Қазақстан Республикасының қазіргі банктік жүйесінің құрылуы 1990
жылдың желтоқсаннан басталды.Ол ҚР Жоғарғы Кеңесі қабылданған Банк
және оның қызметі туралы заңынан бастау алады.
Банк саласы Қазақстан Республикасы экономикасының дамушы секторының
бірі болып табылады.Еліміздің жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға
көшуінің өзі қоғам өмірінің барлық салаларына үлкен өзгерістер алып
келді.Бүгінгі күні банктегі бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орын
алды.
Шығынның, ұрлықтың, сенімді теріс пайдаланушылықтан
болатын тәуекелділіктердің алдын алу үшін, банктере тиісті ішкі банк
құрылымын еңгізу қажет. Оның негізгі принципті бір аам немесе адамдар тобы
барлық операцияны басынан аяғына дейін толық орындай алмайтындай етіп
қызметтерді бөлуден тұрады. Сол сияқты бухгалтер де, құндылықтарға
манипуляция жасайтын материялдық жауапты қызметкерлер де бухгалтерлік
есепке кіріспеу керек.
Осындай және басқа себептерден, Қазақстанның көптеген банктерде (
ТұранӘлембанк, Қазкоммерцбанк және АТФБанк) банктің ішкі құрылымы шартты
түре екі негізгі бөлімдерге жіктелген:
1. Фронт-офис – оның қызметінде клиенттермен және банк
серіктестіктермен келісімдерді, мәліметтерді жасау жатады.
2. Бэк-офис – оның қызметі жүзеге асырылған операцияларды
тіркеуден тұрады.
Фронт-офистің мақсаты – банкілік өнімдер мен қызметтерді сата
отырып барынша көп пайда табу. Бэк-офистің мақсаты – жасалған мәмілелерді
есепке алу, бақылау жасау, басшыларға мәліметтер беру. Фронт-офис пен бэк-
офис бөлімшелерінің міндеттерін бөлуді әрбір банк өзі атқарады.
Қазақстан Республикасында банк жүйесі екіге бөлінген: бірінші
деңгейлі банк – Қазақстан Ұлттық банкі, екінші деңгейлі банктерге – қалған
коммерциялық банктер кіреді. Соның ішінде - АТФ Банк.
АТФБанктің жаңа міндеті- өз клиенттерімен ұзақ мерзімді ынтымақтастық
орната отырып, бизнестерінің сенімді өркендеуіне және жетістіктерге
жетулеріне көмектесу.
Бүгінгі таңда, АТФБанк барық банктік салаларда үлкен
жетістіктерге қол жеткізді және 2500 ден астам қызметкерлері бар, кең
көлемде қызмет түрлерін ұсынатын және олардың саны мен ауқымын үнемі
кеңейтіп отыратын қазіргі заманға сай компаниялардың ірі қаржылық тобына
айналды.Соңғы екі жылдың ішінде Банк екі Қазақстандық банктің:
Казпромбанк және Апогей банк акцияларының толық пакеике ие болды.
АТФБанкте 15 мыңнан астам кәсіпорын және 100 мыңнан астам жеке
тұлғалар банктің қызметтерін қолдануда.
Ι. Несиелік операциялар есебін ұйымдастыру.
1.1 Несиелеуді ұйымдастыру.
Кәсіпорындар мен тұрғындарды несиелеу банк қызметінің дәстүрлі түріне
жатады. Сол себептен несиелендіру кәсіпорыны деп атайды. Банк активінің
біршама бөлігі бұрынғы кездегідей несиелік операцияларға орналастырылған.
Қазақстанның екінші деңгейегі банктерінің орналастырылған қажаттары 2003
жылы әрбір банктеріне әр түрлі несиеге шамамен 72% келеді. Сондықтан
табыстың 85%-ы ұсынылған қарыздарды төлеу түрінде алынған. Банктер бір
мезгілде ресурс алғандықтан, өздері де қарыз алаы. Комерциялық банктердің
шығындар құрылымын 80%-ға жуық салымдар мен депозиттер бойынша несиенің
пайыз төлеу шығындары құрайды.
Қарыз алушыларға ұсынылған банктік қарыздарды көп түрлі белгілері
бойынша жіктеуге болады.
1. Кредиторлар бойынша:
- орталықтандырылған, бюджеттік, банктік, банктік емес қаржылық ұйымдар,
коммерциялық, сыртқы;
2. Қарыз алушылар бойынша:
- қаржылық институттарға, үкіметке, бюджеттен тыс қорларға, банктерге,
банктік емес қаржылық ұйымдарға несиелер;
- экономиканың салалары бойынша барлық меншік түрлері, ауыл шаруашылығына,
өнеркәсіпке, саудаға және т.б.
- жеке кәсіпкерлер (заңды тұлға емес қызметті іске асыру);
3. Банктік несиені қолдау мерзіміне байланысты мынадай түрлерін ажыратуға
болады:
- қысқа мерзімді;
- ұзақ мерзімді.
4. Қолдану сипаты мен бағыты бойынша: негізгі қорларға несиелер, айналым
капиталына несиелер;
5. Қамтамасыз ету түрлері және қолда болу бойынша:
- қамтамасыз етілген: тұрақсыз, кепілмен, тапсырыспен, кепіл затымен;
- сақтандырылған;
- қамтамасыз етілген: бланкті (сенімді).
6. Ұсынылған валюта бойынша: шетел валютасымен, теңгемен.
7. Ұсынылған шарт бойынша: авальді, акцепті-рамбурсты, аукционды,
валюталық, ипотекалық несиелер, консорциалды, дебетті сальдоны жабу несесі
(овердрафт), лизингті, ломбардты, жеңілдікті, онкольді, тұтыну несиесі,
револьверлі, резервті, маусымдық несие, факторинг, форфейтинг.
8. Несиелеудің объектісі бойынша: меншіктік айналым құралдарының
жетіспеулігін толықтыру; материалдық қорлардың жиынтығын; экспортты және
импортты тауарларды әкелу және ішкі экономикалық іс-әрекетінің шығындары,
жеке еңбекпен айналысатын азаматтар тұтынған шикізат, материялдар, құралдар
және басқа да мүліктер, ломбардтың кепілі-несиелік операциялары,
театрлардың табыстары мен шығыстарының арасындағы маусымдық үзілістер;
күрделі салымдарды қаржыландыруға; еңбекақы төлеуге; тиімділігі жоғарғы
және қайтымы тез шараларды несиелеу.
Қысқа мерзімді несие – пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын несиелер.
Олар тауарлы-материалды құндылықтарға, төлемдердің ағымдағы қажеттіліктері
мен шығындарына беріледі.
Ұзақ мерзімі несиеге мерзімі 1 жылдан асатын несиелер жатады. Берілген
нисиелер қаржылық активтерді, айналым құралын, негізгі қорлардың қалыптасуы
үшін қажеттілігіне қызмет көрсетеді.
Қазіргі кезде осы уақытқа дейін қолданылып келген, кәсіпорындардың,
ұйымдардың халықты несиелеу жүйесі енді неғұрлым оңтайлы жүйе болып
табылады. Клиент банкке бекітілмейді, өзі қызметін пайдаланғысы келетін
несиелік ұйымды өзі таңдайды. Клиент несиелік шотты тек бір банкте емес,
бірнеше банктерде ашуға құқылы.
Қалыптасқан несиелік механизм коммерциялық сипатта. Осыған байланысты
сауда, экономика мәтіндеріне ерекше көңіл бөлінуде. Тек несиелеу,
кәсіпорындардың уақыиша ақша ресурстарында деген қажеттілігін
қанағаттандыру, сондай-ақ несие мекемесінің өтімдлігіне негіз беретін
артықшылықтар маңызды болып табылады. Бұл клиенттердің депозиттері мен
несиелеріне және де банкаралық несиеге де қатысты. Бірқатар коммерциялық
банктер аталған несиені сатып алып қана қоймайды, сонымен бірге оны басқа
банктерге сатады. Коммерциялық банктің жұмысына талдау жүргізу оның ақша
қаражатын мобилизациялау мүмкіндігі тек жартылай ғана қолданылатынын
көрсетеді. Сонымен бірге ресурстарды сату фактісін және несиелеу
жүйесіндегі жалпы сауда акцептін сөзсіз оң құбылыс ретінде сипаттауға
болады.
Несиелік мәмілені рәсімдеу қарыз алушының өтініші бойынша жасалады және
туралы оған қарыз алушы мен кредитор арасында несиелік шарт жасасу туралы
қарыз алушының анкетасы қосылады. (қосымша 1) Несиелік келісімшартта
(қосымша 2) міндетті түрде келесі жағдайлар анықталуы тиіс:
• несиенің мақсаты;
• берілетін несиенің жалпы сомасы;
• несиенің валютасы;
• несиені өтеу мерзімі;
• несиені өтеу әдісі;
• қамтамасыз ету;
• сыйақы мөлшерлемесінің көлемі.
Әрбір берілген несие бойынша клиент ұсынған құжат мерзімі
міндеттемелерден басқа несиелік құжаттамаға тігіледі. Күнделікті жауапты
орындаушы карточканы қарап отырып, өтеу төлемі келген кезде мерзімді
міндеттеменің екінші жағында сәйкес белгі қойылады. Сол жерде қарыз алушы
ұсынған кепілдіктер жазылады. Банктік несие бойынша несиелік құжаттамаға
кез келген несиені ұсынуда талап етілетін негізгі құжаттардың болуы
жеткілікті. Негізгі құжаттар келесілер:
- қарыз алушы қол қойған, несиені пайдалану мақсаты көрсетілген және
баланстық құны белгіленген, несиені қайтаруды қамтамасыз ету үшін
кепіл ретінде ұсынылған мүлік көрсетілген өтініш; (қосымша 3)
- егер ол заңды тұлға болса, белгіленген тәртіпте куәландырылған
құрылтай құжаттардың көшірмесі;
- қарыз алушы атынан несиелік шартқа қол қоюға өкілетті тұлғаны
растайтын құжат;
- жасалған несиелік шарттың түпнұсқасы;
- клиенттің қаржылық жағдайын растайтын аудиторлық компанияның
қорытындысы;
- егер клиент жеке тұлға болса, оның меншігіндегі активтер туралы,
жалақының мөлшері туралы, негізгі кәсібі туралы аңықтама;
- несиенің пайдалануы мақсатын растайтын құжат; (қосымша 4)
- заңды тұлғаның бизнес-жосапры;
- несие беру кезінде бюджеттік есем қорларға салық және аударымдар
бойынша қарыздардың жоқтығын растайтын салық органының анықтамасы;
- басқа банктерде ашқан банктік шот туралы мәліметтер.
Егер ұсынылған несие жылжымайтын мүлік түрінде кепілмен қамтамасыз
етілсе, онда несиелік құжаттама бойынша қосымша құжаттарға келесілер
кіреді:
- мемлекеттік тіркеуден өткен ипотека және кепіл шартының түп-нұсқаны;
- кепілге қойылған мүліктік алу нарықтық құнын бекітетін және
дәлелдейтін бағалау құжаты;
- егер несие осы мүлікті алу үшін берілсе, онда кепіл мүлікінің сатып
алу бағасын бекітетін құжат.
Қарыз алушының анкетасы
1-Басшы:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса):__________________
Туылған күні және жері:______________________________ ____________
Төлқұжат №___сериясы: ______берілген күні мен орны: ______________
Мекен-жайы: тіркелген жері: ___________________________________ __
Нақты түрде_____________________ үй телефоны: __________________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ ________________
Білімі: ___________________________________ ______________________
(оқу орны, факультет, қашан және қай жерде бітірген)
2-Басшы:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса): _________________
Туылған күні және жері: ___________________________________ ______
Төлқұжат №___сериясы: _______ берілген күні мен орны:_____________
Мекен-жайы: тіркелген жері:___________________________________ ___
Нақты түрде _____________________ үй телефоны: __________________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ ________________
Білімі:___________________________________ ______________________
(оқу орны, факультет, қашан және кай жерде бітірген)
Бас бухгалтер:
Кәсіпорындағы меншік пайыздары (егер бар болса): _________________
Туылған күні және жері: ___________________________________ ______
Төлқұжат №___сериясы: ______берілген күні мен орны: _____________
Мекен-жайы: тіркелген жері: ___________________________________ __
Нақты түрде _______________________ үй телефоны: ______________
Бұрынғы жұмыс орны: ___________________________________ ________
Мекен-жайы: ___________________________________ _________________
Білімі:___________________________________ ______________________
(оку орны, факультет, қашан және қай жерде бітірген)
Меншік иелері (басшылардан басқа, аты-жөні, түратын жері) меншік
пайыздары.
1. ___________________________________ _______________________
2. ___________________________________ _______________________
3. ___________________________________ _______________________
4. ___________________________________ _______________________
Басқалар:___________________________________ ____________________
___________________________________ ____________________________
Қосымша 1
Несиелік келісімшарт №____
Алматы қ.
Акционерлік банк ___________________________, ары қарай Банк
Жарғының, ереженің және _____ ___________ №__________ сенімхаттың
негізінде әрекет етуші басшы _______________________________тұлғ асында
бір жағынан және _____________________ ары қарай Қарыз алушы,
Жарғының негізінде әрекет етуші _______________________ тұлғасында
екінші жағынан төмендегі келісімшартты бекітті.
1. Келісімшарт мәні
1.1. Банк Қарыз алушыға сомасы _______________ теңге, мерзімі
______________бастап______________д ейін несие ұсынады.
1.2. Несиені пайдаланғаны үшін Қарыз алушы банкке _____
%
жылдық пайыз төлеуге міндеттеме алады.
1.3. Несиелік ресурстарды қалыптастыру шарттары заң шығарушы
органдардың, Қазақстан Республикасы Үкіметінің ҚР Үлттық банк
шешімдеріне байланысты өзгерген жағдайда, Банк пайыздық
мөлшерлеме мен несиелік келісімшарт бойынша өсімді біржақты өзгертуге
құқылы, ол туралы Қарыз алушыға хабар береді, қарыз алушы жаңа
шарттарды қабылдауға немесе қарызды нақты пайдаланған
уақытқа пайыз төлей отырып алдын ала өтеуге міндеттеме
алады. Қарыз алушы хабар алғаннан кейін үш күн ішінде өзінің
шешімі жөнінде Банкке хабарлайды.
1.4. Несие келесідей мақсаттарға берілді:___________________________
1.5. Қарыз алушы несиені мақсаты бойынша осы келісімнің барлық
шарттарын орындай отырып, тиімді пайдалануға міндеттеме
алады.
2. Несиелеу шарттары
2.1. Банк несие беруді, тауар-материалдық құндылықтар мен көр-
сетілген қызметтері үшін алынған есеп-айырысу
құжаттарын, тиянақты түрде тексергеннен кейін төлемдерді
аудару арқылы жүзеге асырады.
2.2. Қарыз алушы несиені өтеуді келісімшарттың 1.1.
бөлімінде көрсетілген мерзімнен кешіктірмей жүзеге асырады.
2.3. Несиені пайдаланғаны үшін пайыздарды төлеу келесідей мерзім-дерде
жүзеге асырылады:
Қосымша 2
2.4. Берілген несиені камтамасыз ету үшін, Қарыз алушы өзіне тиесілі, оның
кепілдік берушісіне немесе кепілгеріне тиесілі мүлікті, осы
келісімшартқа тіркелген кепілдік хатына болмаса ________ ұйымның
(келісімшарттың және кепілдік хаттың нөмірі, күні) сәйкес Банкке
ұсынады.
3. Екі жақтың құқықтары мен міндеттемелері
3.1. Қарыз алушы несие мен төлентін пайызды өтеуді қамтамасыз ете алмаса,
Банкке, Қарыз алушыдан кепілдікке алынған мүлікті өз бетімен
сатып өткізуге, сол сияқты өтелмеген несие, оның
пайдаланғаны үшін төленетін пайыз, несие мен пайызды өз
уақытылы кайтармағаны үшін өсім сомаларын қарыз алушының немесе
гаранттық есеп-айырысу шотынан сөзсіз аударып алуға кұқық
береді.
3.2. Қарыз алушы Банкке келесідей кұжаттарды ұсынуы керек:
- тоқсандық бухгалтерлік баланс және статистикалық есептілік;
- есептемелер және несиеге деген мұқтаждықты анықтау, несиені
қамтамасыз ету мен мақсатты пайдалануын тексеруі
үшін
қажетті басқа да құжаттар;
- кепілдікке салынған мүлікке деген меншік құқығын,
шаруа-шылық жүргізу және оперативті басқару құқықтарын растайтын
құжаттардың түп нүсқасы.
3.3. Егер де қарыз алушы есептілік өндіріс табыстар, несиені қамта-масыз
ету жөнінде анық емес жалған мәліметтер берген болса, сол
сияқты бухгалтерлік есебі дүрыс жүргізілмесе және несие
алынған максатында пайдаланылмаса, Банк қарыз алушыны
несиелеуді, есеп - айырысу кассалық қызмет көрсетуді
тоқтатуға, одан несиені мерзімінен бұрын қайтаруды талап етуге құқылы.
3.4. Банк, кепілдікке салынған тауарлы - материалдық және
басқа құндылықтардың түгелдігі мен сақталу шарттарын тұрған жеріне
барып тексеруге, егер де ондай тексеруге рұқсат
етілмесе келісімшартты бұзуға және несиені мерзімінен бұрын
өндіріп алуға құқылы.
3.5. Қарыз алушы төлемге қабілетсіз болса және қызметінен
зиян шегетін болса, Банк Арбитражды соттын алдына оны банкрот деп танып,
кредиторлардың мүдделерін белгіленген тәртіппен қамтамасыз ете отырып жою
мәселесін қоюға құқылы.
4. Екі жақтың жауапкершілігі
4.1. Қарыз алушы несиенің төлеу мерзімі өтіп кеткен әрбір күні үшін
өтелмеген несиенің сомасынан _________________ % мөлшерінде Банкке
өсім төлейді.
Қосымша 2-нің жалғасы
4.2. Қарыз алушы несиені пайдаланғаны үшін төленетін
бойынша төлеу мерзімі өтіп кеткен әрбір күн үшін, төлеі сомадан
___________________% мөлшерінде Банкке өсім төлейді .
4.3. Осы келісімшартты орындау барысында пайда болатын кеі шіліктер мен
дауларды, екі жақ өзара тиімді шешім қаб мақсатында алдын ала
қарастырады.
4.4. Реттелінбейтін даулар Арбитражды соттың қарауына жіберілді.
5. Басқа да жағдайлар
5.1. Келісімшартты өзгерту, бұзу мерзімін ұзарту екі жақтың келісімі
бойынша қосымша ресімделеді.
5.2. Осы келісімшарттағы қарастырылған шарттармен қатар,
орындау барысында, екі жақ іс жүзіндегі заңдылықтарды
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк нұсқауларын б лыққа
алады.
5.3. Келісімшарттың әрекет ету мерзімі Банктің шотынан қаржы аударған
күннен басталып, несиелік ресурстарды пайдала үшін төленетін
пайыздар мен есептелген өсімді қоса есептег несиелік борыштарды өтеу
сәтімен аяқталады.
Осы Келісімшарт әрқайсысының заңды күші бірдей екі данадан
құрастырылған бірінші данасы Банкте қалады, екінші данасы алушыға
беріледі.
6. Екі жақтың занды мекен-жайы
Банк
Қарыз алушы
Қосымша 2-нің жалғасы
Қосымша 3
Сыртқы беті
Келесідей мерзімге
____________________________ көлемінде қарыз беремін
Өтеу күні Сомасы өтеу күні Сомасы Операция
түрі
МЕМОРИАЛДЫҚ
ОРДЕР №________
Берілген несиеден аудару керек:
а) №________ несиелік шот бойынша
берешектерді өтеу.
ә) мерзімі өтіп кеткен несиелерді
өтеу
б) осы күнгі мерзімі өтіп кеткен
несиелерді өтеу
в) №2 және 1 картотекадағы
құжаттарды төлеу
г) есеп айырысу шоты
д)
№___шоттың
дебеті, теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
№___шоттың
кредиті,
теңге
е)
____ ____________ 200____ж.
Банк өткізді
Бөлім меңгерушісі___________________
___________ 200____ж.
Қолы
Қосымша 3-тің жалғасы
___________________________________
(банк атауы)
БАНКІНІҢ БАСҚАРМА
ТӨРАҒАСЫ ________
ӨТІНІШ №_____
Қарыз алушының атауы ___________________________________ _______
Ұйымдық мәртебесі ___________________________________ ___________
Заңды мекен-жайы ___________________________________ ____________
Құжаттарды қарастыруыңызды сұраймыз ____________________________
(жаңа несие, кепілдік беруге)
Қажетті сома және мерзім___________________________________ ______
(валюта түрін санмен жане жазбаша көрсете
отырып)
Мақсаты ___________________________________ ____________________
Қамтамасыз ету үшін банкке ұсынамыз___________________________ __
(кепілдік, кепілзат)
Несиелеу жөніндегі іс жүзіндегі нұсқаулықтарға бағынуға және
құжаттарды ресімдеу бойынша комиссиялық шығындарды төлеуге міндеттеме
аламыз.
Кәсіпорын басшысы
Бас бухгалтер
Мөр орны
Банк толтырады
№____несиелік іс
Қосымша 4
Несиелік құжаттамаға жылжымалы мүлік кепілінің нысанында қарыз алушының
міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ету жағдайында ұсынылғаннан басқа,
кепіл шарты, кепіл заты туралы ақпарат және олардың құнын анықтау әдісі
ұсынылады.
Егер қарыз алушы несиені құрылыс саласында қолданылатын болса, онда
құжаттамаға жоспарланған жұмыс бойынша жобаланған сметалық құжат және
тексеру есептері немесе жұмыстың орындалуын бекітетін қарыз алушының
қабылдау - өткізу актісі қосылады.
Несие бойынша міндеттемелерді орынау кепілмен немесе кепілгерлікпен
қамтамасыз етілген, несиелік құжаттамаға мынадай қосымша құжаттар
тігіледі:
- кепіл және кепілгерлік шарты;
- кепіл берушінің немесе кепілгердің қаржылық жағдайын растайтын
аудиторлық ұйымның қорытындысы;
- кепіл беруші атынан кепілдік шартқа немесе кепілгер атынан кепілдеме
шартына қол қоюға құзыреті бар тұлғалар өкілеттігін дәлелдейтін
құжаттар;
- несие беру алдындағы соңғы есепті кезеңнің қаржылық есебі.
Несиелеу үрдісіндегі маңызды кезең – ұсынылған несиеге кеткен
қаражат шығындарына бақылау жасау. Банктің кәсіпорынның қаржылық жағдайына
бақылауды күшейтуі белгілі бір күдік туған кезде жүргізіледі.
Несиені пайдалану мерзімі аяқталғаннан кейін қарыз сомасы қарыз
алушының есеп айырысу шотынан сызылады. Несие мемориалды ордер ретінде
қолданылатын мерзімі міндеттемелер негізінде өтіледі. Төлеушінің қаражаты
болмаған кезде қарыз сомасы мерзімі өткен несие шотына жатқызылады. Кей
жағдайларда несие шотына жатқызылады. Кей жағдайларда несиені өтеу фактісі
келгенге дейін мерзімі ұзартылады.
Заңды және жеке тұлғаларға несие өндіріс тиімділігін жоғарылату,
жаңа, тиімділігі жоғары өнім түрлерін шығаруды ынталандыру, халыққа әр
түрлі қызмет көрсету және т.б. мақсаттарда беріледі.
Әрбір банктің ішкі несиелік саясаты туралы ережесі болады. Оның
негізгі мақсаты жұмысшылардың банк белгілеген талаптарын және несиелеу
тәртібін орындау арқылы несиелік операцияларды жүзеге асыру кезіндегі
тәуекелді төмендету болып табылады.
Несиелер мыналар есебінен беріледі:
- жеке және заңды тұлғалардың депозиттік және басқа шоттарында тарында
тартылған қаражаттары және меншікті қаражаттары қосылатын банктің
меншікті әлуеті;
- шетелдік несиелік желілерден, банкаралық несиелік нарықта алынатын
несиелік қарыз ресурстары.
Несие мынадай несиеқабілеттіліктің негізгі критерийлеріне сай келетін
қарыз алушыларға ұсынылады:
- жоғары пайда нормасында қаржылығы тұрақты, барлық қаражаттың 30%
көлемінде меншікті капиталмен қамтамасыз етілген, айналымдағы
дебиторлық қарызы қысқа мерзімді;
- қарыз алушының беделі;
- шығарылатын өнімінің бағасы, өткізілуіне келіп жататын ұсыныстар,
ұсынылатын қызмет сипаты;
- экономикалық конъюнктурасы (бизнестің даму перспективасы, капитал салу
көздерінің, бизнес жоспарының болуы).
1.2 Несие беру және қайтару есебі.
Несие бөлу туралы несиелік комитеттің шешімі негізінде несие бөлімі
заң бөлімімен бірігіп несиелік келісім мен кепіл келісімін
дайындайды.Несиелік бөлім қажетті қолдарды жинап, оны мөрімен
куәландырады.
Несиелік келісім, кепіл келісімі және басқа да құжаттар толығымен
рәсімделіп, мемлекеттік органдарға сәйкес кепілді тізімге алу үшін немесе
ҚРҰБ талаптарына сай рәсімделген кепілдеме хаттарын алуға немесе несиені
қайтаруды қамтамасыз ету бойынша басқа құжаттарды рәсімдеу үшін заң
бөліміне беріледі.Несиелік комитеттің шешіміне негізделген несиенің
қайтарымдылығын қамтамасыз ету құжаты бойынша несие бөлімі бухгалтерияға
несиені аудару туралы өкім береді.Яғни оған банк басқармасы төрағасының
және несие бөлімі басшысының қолы қойылуы керек. Заңды тұлғалар үшін
мерзімдік міндеттемелер рәсімделуі талап етіледі. Бухгалтерия несиені
жоғарыда көрсетілген үкім негізінде аударады және мерзімді
міндеттемелердің бизнес жоспары мен келісімге келген тапсырма сай екенін
тексеру үшін несие бөлімінің қолымен куәландырылған қарыз алушының
қолындағы төлем тапсырмасы керек.
Клиенттердің несиелік шотын ашу және жабу ішкі бухгалтерияның
бұйрығы бойынша жұзеге асырылады.Несие толық сомада немесе бөлшектеп
беріледі:
- несиелік немесе арнайы несиелік шоттан бенефициар төлем құжаттарын
төлеу;
- бенефициар төлем құжаттары бенефициар мекен-жайына төленеді (төлем тек
бағалы заттарды тиеуге болады деген шартқа сәйкес құжатты банкке
көрсеткеннен кейін орындалады);
- аккредитив қою жағдайына несиелік шоттан аккредитив шотына аудару;
- қарыз алушының есеп айырысу шотына несие сомасын аудару;
- қарыз алушыға қолма-қол ақша беру;
- қарыз алушының жазбаша көрсетілген шотына несие сомасын аудару;
- басқа да жолдармен.
Қызмет көрсетіп отырған банк клиенттерге несие берген кезде мынадай
кореспонденттік шоттар құрылады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Дт 1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары.
Мерзімді міндеттемелер бір мерзімде баланстан тыс шотқа келіп
түседі- Әр түрлі құндылықтар мен құжаттар (7339).Басқа банк қызмет
көрсететін клиенттерге несие беру кезінде мынадай бухгалтерлік жазу
жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1050 Банктің кореспонденттік есеп шоттары.
Клиенттерге шетел валютасымен несие берген кезде келесідей жазу
жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
Дт 1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы.
Сонымен бір уақытта теңгемен:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық ұзақ позициясының)
Кт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Несиені қайтару кезінде өткізбелер керісінше жасалады.Теңгелей берген
несиені қайтарған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар
Болшақта клиент кешіктірілген қарыздарын төлеген кезде :
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Егер клиенттің қаржылық жағдайы үмітсіз деп табылса. Онда банк
оның қарыздарына тосқауыл қояды.
Дт 1427 Банк қарыздары бойынша клиенттердің оқшауланған
берешегі
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Тосқауыл қойылған қарыз бойынша пайызды есептеу тоқтатылады.
Клиенттің тосқауыл койылған берешегі қайтарылған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
Дт 1050 Банктің корреспонденттік есеп шоттары.
Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
3. Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу есебі.
Несиелеу принципінің бірі – төлемділігі болып табылады,яғни клиент
несиені пайдаланғаны үшін белгіленген пайызын төлеуі керек.Осы үлгіде несие
ұсына отырып банктер делдалдық қызметі үшін өтемақы алады, себебі олар
несие бойынша төлемдер төленбеуінің тәуекелін өздеріне алады, өйткені
банктің салымшылары алдындағы өзінің міндеттемелерін орындамауы тәуекелді
жоғарылатады.Банк қызметінің негізгі түрі сырттан қаражат тарту және
басқаларға несие беру болып табылады. Бұл қызметтің өзін-өзі ақтау себебі
сырттан тартылған қаражаттың пайыздық мөлшерлемесі банк өзі берген несиеге
қарағанда едәуір төмен.
Банктің пайыздық деңгейі мынадай бірқатар факторларға байланысты:
- несиелік қаражатқа деген сұраныс пен ұсыныстың қатынасы.
Қандай да болмасын нарықта сұраныс несиелік қаражат ұсынысынан жоғары
болады және керісінше;
- ҰБ саясатының реттеу бағыты. Бізде ҰБ екінші деңгейдегі банктердің
пайыздық саясатын анықтауға араласпайды. Банктің несие үшін пайыздық
мөлшерлемені төмендету немесе жоғарылату, ынталандыру. Міндетті резерв
нормасын, қайта қаржыландыру мөлшерлемесін икемдеу жолдарымен
анықтайды;
- берілген несиенің көлемі және мерзімі (несиенің көлемі жоғары және
несие ұзақ болса, онда пайыздық мөлшерлеме де жоғары болады);
- несиелік капиталдың өзіндік құны (яғни тартылған қаражат банкке
қаншалықты қымбатқа түседі);
- қарыз алушының несие қабілеттілігі. Банк қарыз алушының қаржылық
қатынасы тұрақты, сенімді болса пайыздық мөлшерлемені төмен белгілейді
және керісінше , егер қарыз алушы сенімсіздеу болса банк жоғары
пайыздық мөлшерлеме белгілейді;
- қамтамасыз ету сипаттамасы (кепілдік сенімділігі, кепілге қойылған
мүліктің өтімділік дәрежесі);
- несиенің мақсаты.
Банктік несиенің пайыздық мөлшерлемесі деңгейіне әсер ететін тағы да
бір қажетті фактор- сол банктік қаржылық жағдайы. Меншік капиталы
жеткілікті мөлшерде қалыптаспаған банктің табыстық деңгейі жоғары емес және
күтілмеген жағдайлар кезінде резервтің сенімділігі немесе шығындылығы
агрессивті пайыздық саясат ұстанғаннан басқа әрекет ете алмайды.
Жоғарыда айтылғандардан мынадай қорытынды алуға болады:банктік несие
пайызының жоғары шегін нарықтық жағдай анықтайды, ал төменгі шегі несиелік
ұйымның өзінің қызмет жағдайына тәуелді.
Несиені беру кезінде тұрақты немесе қалқымалы пайыз бекітілуі
мүмкін.Тұрақты пайыз несие шартының әрекет ету уақытында өзгермейді.
Қалқымалы пайыз банктің қалауы бойынша несиелік шарт әрекет ету уақытында
өзгеруі мүмкін.Банктегі бухгалтерлік есепшот бойынша несиелік шарт әрекет
ету уақытында өзгермейді.Қалқымалы пайыз банктің қалауы бойынша несиелік
шарт әрекет ету уақытында өзгеруі мүмкін.Банктегі бухгалтерлік есепшот
бойынша пайызды аудару және олардың көрсетілу тәртібі ҚБҰБ бекіткен банктік
мекемелерде бухгалтерлік есепшот бойынша пайызды аудару және олардың
көрсетілуі туралы ережесіне сәйкес жүргізіледі. Бұл ережеге сәйкес
аналитикалық есепшот бойынша пайызды аудару үшін, банктерде әр есепшот
үлесіне: объектілер, несиені пайдалану мерзімі және пайыздық мөлшерлеме
бойынша дербес шот ашылады.
Банктің несиелік комитетінің шешім бойынша пайыздық мөлшерлеме
мөлшері, тәртібі, кезеңі,пайыздық аудару мерзімдері жәнетөлету тәртібі
анықталады.Бұл шешімді банктің төрағасы бекітеді.Банктің операцияны
басқаруы міндетті болып табылады және банктің келісім шартында көрсетіледі.
Егер несие теңге түрінде берілсе, пайыздық аударымдар бойынша:
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Егер несие шетел валютасымен берілген жағдайда, пайыздық аудару
бойынша:
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер
Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы.
Бір уақытта теңге түрінде :
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық қысқа позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық қысқа позициясының)
Кт 4417 Клиентерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Есептелген пайызды төлеу кезінде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 1050 Банктердің кореспонденттік шоттары
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Егер келісімшартта сәйкес пайызды ай сайын төлесе,онда банк шетел
валютасымен берілген несие бойынша пайызды алған кезде:
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Дт 1050 Банктердің кореспонденттік шоттары
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы
Бір уақытта теңгеиен берілсе былай жазылады:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы
құны (валюталық ұзақ позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Дт 2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық қысқа позициясының)
Кт 4411 Клиентерге берілген қысқа мерзімді қарыздар бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер.
Кешіктірілген пайыз сомасына:
Дт 1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша мерзімі өткен сыйақы
Кт 1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша есептелген кірістер.
Клиенттердің кешіктірілген қарыздары бойынша аудару кезінде:
Дт 1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі
бойынша мерзімі өткен сыйақы
Кт 4424 Банктің қарыздары бойынша клиенттердің
мерзімі өткен берешегіне сыйақы алумен байланысты кірістер.
4. Несиелердің мониторингі.
1999 жылдың 16 тамызынан бастап ҚРҰБ N276 қаулысымен бекітілген екінші
деңгейдегі банктерді несиелеу бойынша құжаттауды жүргізу Ережесіне сәйкес
несиені толық өтеу туралы несие бөлімінің қызметкерлері әрбір қарыз алушыға
несиелік іс жүргізеді.Несиелік шарт әрекет ету мерзімі бойынша банк қарыз
алушымен тығыз қатынасты сақтап, оның қаржылық жағдайын бақылайды,несиенің
мақсатты пайдалануын, оның қамтамасыз етілуіне кепілге берілген мүлкінің
сақталу жағдайын тексереді, яғни несиелік мониторинг жүргізіледі.
Несиелік мониторинг – несиені берген мезеттен бастап өтелуін және
негізгі қарыздың толығымен қайтарылуын және қарыз алушының қызметіне
әрдайым талдау жүргізу жолымен сыйақы, несиенің сапасының төмендеуі
жағдайында қарыз алушыға адекваттылық шамаларының әсерін қабылдау және
келісілген келісімшарттың барлық талаптарын қадағалау үшін бақылау
(несиелік және кепіл келісімшартына).
Ағымдағы несиелер бойынша мониторинг несиелерді өтеу қиындықтарын және
проблемаларды туындау мүмкіндіктерінің алғы сатысында анықтау үшін
уақытында оларды шешу қажет, ал нашарлау несие бойынша қайтарымсыз қарызға
байланысты мүмкін шығындарды азайту немесе тіпті жою және жылдам әсер етуі
керек (мәміленің шартын қайта қарау,кепілді сату,активтердің жойылуы және
басқалары).Несиелік офицер жағынан анықталған әрекеттердің бірқатарын
мониторинг берілген несиелер бойынша өзіне қосады:
- Ұлттық заңдылықтар мен нарықтық конъектураның мүмкін болатын
өзгерістерін және жалпы экономикалық жағдайында қарыз алушының іс-
әрекетін бақылау;
- Жүйелі түрде қарыз алушылардың басшыларымен және мамандарымен үнемі
кеңесуі;
- Қарыз алушының қаржылық және шаруашылық қызметіне талдау жасау,кепіл
затын тексеру (кепіл затының бар болуын, сапасын, жағдайын және кепіл
мүлкінің сақталуын) және несиені мақсатты пайдалануын;
- Ең маңызды қаржылық ақпараттарды жинау (соңғы айдағы сатудан түскен
түскен айналым түсімі, кассадағы ақшалай қалдық, соңғы айдағы есеп
айырысу және валюталық шот бойынша айналымдағы талдау кезіндегі
дебиторлық және кредиторлық қарыздарының жалпы сомасы және т.б.).
- Қарыз алушының қайта есептеу кезінде табылған қателіктері мен
проблемаларын анықтау;
- Проблемаларды шешу жолдарын табу.
Мониторинг жүргізіліп жатқанда несие алушының өзінің немесе
серіктестіктерінің несиелік ісіндегі ақпараттар да
пайдаланылады.Мониторингті жүзеге асыруда толығымен алынған ақпараттар
екі түрге бөлінеді:
• Үстіртін мониторинг – қарыз алушының несиелік жағдайына еш қауіп
жоқ кезде жүргізіледі;
• Терең мониторинг – несиенің мерзіміне,сомасына байланысты
жүргізіледі немесе қайта есептеу нәтижесінде күрделі жағдай
туындаған кезеңде, қарыз алушы несиені уақытында өтеуге мүмкіндік
бермейтін қателіктер жіберген кезде жүргізіледі.
Ай сайынғы үстіртін мониторинг тәртіп бойынша барлық қарыз
алушылар үшін жүргізілуі керек. Үстіртін мониторингтің мақсаты –
төлемеушіліктің қалыптасуына жол бермеу. Оның бастапқы сатысында
көрінген белгілерін алдын ала айқындау. Мониторинг әдісі қарыз алушы
жобасының жүргізілуін бақылау үшін қажет (шикізат пен материалдарды
дер кезінде жеткізіп беру,құрал-жабдықтарды шығаруға және іске қосудың
басталуына, өнімдерді шығаруға және іске қосудың басталуына, өнімдерді
шығаруға және өткізуге бақылау, т.б.),жоспарлы нақты аударылу
жүргізіледі.Ай сайын жүргізілетін мониторингпен жағымсыз өзгерістер
табылған жағдайда терең талдауға ауысуы керек. Ал егер қарыз алушының
несиені уақытында өтеу қабілетіне, іс-әрекетіне әсер ететін салдары
мен басқа факторлардан қауіпті белгілер туындаған кезде берілген
несиенің мерзімі және сомасына байланыссыз тез арада терең мониторинг
жүргізу ұсынылады. Ай сайынғы және терең мониторинг жүргізілуінің
негізгі бағытының бірі – кепілдіки мүлкінің нақты болуын және
техникалық жағдайын, оның сеақталу шартын, сатып алу сұранысын
міндетті түрде тексеру керек.Сонымен қатар кепілдік мүлкінің
орналасқан жерін және нарықтық құнын ескеретін конъектура нарығын
тексеру қажет.Мониторинг жүргізілу барысында несие офицерінің іс-
әрекетінің мынадай жүйелігі сақталуы керек. Қарыз алушы қызметінің
маңызды жақтарн қамтамасыз ету, оның қабілеттілігіне маңызды әсерін
тигізетін жағдайды жіберіп алмауы. Бірінші орында қарыз алушының
жұмысының жағдайын бағалау қажет және оның жұмыс мүмкіндігінің
беталысын, қарызға қызмет көрсету бойынша мүмкіндігін және болашақтағы
ниетін, сонымен қатар оның операциялары табысты боларын, не өзін-өзі
ақтамайтындығын анықтау. Мониторинг жүргізіліп біткен соң банктің
міндетті түрдегі әр несие бойынша құжаттамасына келесі құжаттарды
қосып тіркейді:
- келісімшарт жасалғаннан кейін несиені уақытында және толық көлемде
қайтару үшін төлемдерді жүзеге асыру қабілеттілігі бойынша қарыз
алушының қаржылық жағдайын тексеру мақсатында қарыз алушының қаржылық
жағдайын тексеру мақсатында қарыз алушы мен банк арасында жазылған
хаттар;
- несие бойынша кепілді қамсыздандыру үшін ұсынылған мүлікті түгендеу
актілері;
- қарыз алушының кепілгері немесе кепілдік берушісінің қаржылық жағдайын
көрсететін, бекітілген тәртіппен рәсімделген құжаттар;
- несие бойынша төлемдердің уақтылы және толығықайтарылуын бейнелейтін
құжаттар;
- қарыз алушылар өздерінің міндеттерін орындамаған жағдайда банктің
тиісті шараларды қолдануы туралы құжаттар.
Жүргізілген талдаулар қаржылық көрсеткіштер және солармен байланысты
барлық қателер мен жағымсыз ауытқуларды анықтағаннан кейін, болашақта
мұндай қателіктерді жібермеу үшін тез арада бұл мәселені қарыз алушы
компанияның басшылары және мамандармен бірге талқылап , оңтайлы жоспарын
жасау қажет.
Несиенің мақсаты бойынша пайдаланылмағаны туралы дәлел табылған
жағдайда банк несие келісімшартын бұзуы мүмкін және несиелік қарызды және
аударылған сыйақыны төлеу мерзімін бұзған жағдайда қарыз алушы міндетінің
шекті мерзіміне жеткізбей өндіріп алу шараларын қолданылады. Банк
мерзімінде төленбеген соманы аударылмаған несие және алынбаған сыйақы
шотына және уақыты өтіп кеткен несие шотына салады. Осы көрсетілген шоттағы
қарыз сомасына банкте ай сайын, айдың соңғы күні төлем жүргізілуі
қажет.Жекелегенжағдайда қарыз алушы өтінішімен банк кезекті төлемнің
мерзімін 30 күннен аспайтын уақытқа ұзарту туралы шешім қабылдауы
мүмкін.Төтенше жағдайларда қарыз алушының орынды себептері және қарызды
өтеудің нақты мерзімі көрсетілген болса, несиелік комитет қарыз алушыға
мерзімін 30 күннен ұзартуға мүмкіндік береді.Төлем мерзімін 30 күнге дейін
ұзарту туралы шешімді банктің несиелік келісімшартқа қол қойған уәкілетті
тұлғасы, ал 30 күннен жоғарғысын Несиелік комитет қабылдайды. Ал егер
несиені өтеудің және сыйақының мерзіміұзартылғаны туралы шарт жасалмаған
болса, онда банк несиелік келісімшартта қарастырылған мөлшерде айыппұл
санкциясын қолдануға құқығы бар, сонымен қатар несиені қамсыздандырудың
барлық түрін қолданады.Несиені және оған сыйақыны өндіріп ала алмайтын
жағдайда, банк қарызды қайтарудың заңды тәртіппен бекітілген шараларын
қолданады.
ΙΙ. ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың есебі және
бақылауы.
2.1 АТФБанктің клиенттерге ұсынылған несие түрлері.
АТФБанк акционерлік қоғамы,1995 жылы құрылған, Қазақстанның
банктік жүйесіне жетекші орындағы банктердің бірі болып
табылаы.Активтерінің көлемі бойынша Банк Қазақстан Республикасының екінші
деңгейдегі банктерінің ішінде төртінші орынды иеленеді.
АТФБанк Қазақстанның аймақтарында және шетелдерде өз
филиалдарын дамытуда, жергілікті әкімшілік органдармен бірге, АТФБанктің 20
филиалы бар. АТФБанк қызметінің негізгі көрсеткіштері 2005 жылдың басында
рекордты жоғары өсімді көрсетті банктің активтері шамамен 1 миллиард 400
миллион АҚШ долларына жетіп, өз капиталы шамамен 145 миллион долларды
құрады, ал пайда 22,5 миллион АҚШ долларына жетті.Бұл маңызды қорытынды
тек менеджмент саласындағы жұмыстың нәтижелі көрсеткіші болып қана
қоймай,сонымен қатар, сонымен қатар, акционерлер үшін инвестициялардың
тиімділігінің қажетті бағасы да болып табылады.
АТФБанк тұтынушылық несиені, ірі мекемелерді қаржыландыруды
дамытуда. Әсіресе шағын және орта бизнеске көп көңіл бөлінуде,Европалық
банк, Германдық несиелік институт, Азиаттық даму банк, Бүкіл әлемдік
банкпен іскерлік қарым-қатынаста. Халықаралық агенттік 2006 жылы АТФБанкке
Европалық корпоративтік басқарудың ірі банкі деген атау берген.Банк
көптеген халықтық сертификаттарға ие.
Банктің бухгалтерлік балансы – қаржылық есеп берудің басты
нысаны.Баланстық есеп беру банкті меншікті капиталдар мен міндеттемелер
көзіне тең активтер ресурстарын ұстаушы ретінде көрсетеді.(Кесте -1)
"АТФБанк" АҚ-тың (банк атауы)
2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша
БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНСЫ
(мың теңгемен)
Атауы Белгі 2006 жылғы 2005 жылғы
1 сәуірге
1 2 3 4
Активтер
Касса және ұлттық (орталық банктердегі) 1 36 228 352 35 589 386
қалдық
Аффинирленген қымбат металдар 2 2 655 667 1 042 144
Сауда-саттыққа арналған бағалы қағаздар 3 44 253 754 25 880 260
(мүмкін болатын шығындарға резервтерді
шегеріп тастағанда)
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар 4 0 0
Туынды қаржылық құралдар 5 103 490 7 741
Басқа банктердегі корреспонденттік 6 5 967 929 7 133 413
есеп-шоттар мен салымдар (мүмкін болатын
шығындарға резервтерді шегеріп тастағанда)
Басқа банктерге берілген займдар мен 7 625 619 141 156
қаржылық жал (мүмкін болатын шығындарға
резервтерді шегеріп тастағанда)
Қызмет көрушілерге берілген займдар 8 277 899 820243 086
(мүмкін болатын шығындарға резервтерді 435
шегеріп тастағанда)
Бағалы қағаздарға салымдар (мүмкін болатын9 28 241 765 32 282 836
шығындарға резервтерді шегеріп тастағанда)
Капиталға инвестиция және 10 2 589 768 1 642 798
субординацияланған берешек
Мерзімі ұзартылған салық талаптары 11 193 210 193 210
Негізгі қаржылар (амортизациясын шегеріп 12 5 115 688 4 955 230
тастағанда)
Материалдық емес актавтер (амортизациясын 13 829 526 868 730
шегеріп тастағанда)
Басқа активтер (мүмкін болатын шығындарға 14 4 403 233 3 396 894
резервтерді шегріп тастағанда)
Активтердің барлығы І 409 107 821353 220
233
МІНДЕТТЕМЕЛЕР
Банктердің корреспонденттік есеп-шоттары 15 24 768 968 29 175 535
мен салымдары
РЕПО шарты бойынша сатылған бағалы 16 7 561 923
қағаздар
Туынды қаржылық құралдар 17 0
Қызмет көрушілердің банктік есеп-шоттары 18 127 627 096114 371
мен салымдары 109
Шығарылған берешек бағалы қағаздар 19 97 258 217 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz