Түркі тілдері жайында

1.Түркі тілдерінің жіктелуі.
2.Түркі тілдерінің классификациясын жасаудың маңызы. Жетістік.кемістіктері.
3.М.Қашқари "Диуани лұғат ат.түрік" сөздігі.

Тілдердің генеологиялық топтастырылуы – тілдердің туыстығына, шығу тегіне, тарихи даму жайларының ортақтылығына қарай топтастыру. Дыбыстық, лексикалық, грамматикалық жүйелерінде жақындық, ұқсастық бар тілдерді туыс тілдер деп атайды. Тілдерді туыстық тұрғыдан топтастыру ХІХ ғасырдың басында туып, қалыптасқан. Генеалогиялық топтастыру бойынша тілдер алдымен ірі-ірі семьяларға, семьялар жеке топтарға, топтар жеке-жеке тілдерге бөлінеді. Ірі семья мен топ 60 шақты. Бастылары – үндіеуропа, кавказ, семит-хамит, банту, бантоид, орал, алтай, қытай-тибет және т.б. тілдері. Түркі тілдерін алғаш генеалогиялық тұрғыдан классификация жасаған ғалымдардан: И.Н. Березин, Н.И. Ильминский, В.В. Радлов, Н.А. Аристов, Н.Ф. Катанов, Ф.Е. Корш, А.Н. Самойлович т.б. есімдерін атауға болады. Кеңес түркологтарынан бұл салада С.Е. Малов, В.А. Богородицкий, И.А. Батманов, Н.А. Баскаков, А.Н. Кононов т.б. еңбектерін, шетел түркітанушыларынан М. Рясянен, И. Бенцинг, К.Г. Менгес, Т. Текин т.б. ғалымдардың аттарын атауға болады.Түркі тілдеріне ең алғаш классификация жасаған ғалым – Махмұд Қашқаридің Диуанынан басталады. М. Қашқари фонетикалық, морфологиялық, ара-тұра лексикалық та белгісіне сүйеніп түркі тілдерін оғыз, қыпшақ, түрки деп үш топқа бөледі. Ол түркі тілдерін:
1) Қашқар қаласынан Жоғарғы Шыңға дейінгі территорияны мекендеп жатқан тайпалар тілі;
2) Румға дейінгі жерлерді мекендеген тайпалар тілі деп қарастырады.
Генеалогиялық топтастырудың бұдан кейінгі түрлері ХVІІІ ғасырдан бастап Еуропа, Ресей ғалымдары еңбектерінде кездеседі. Батыс Еуропа ғалымдары ішінде түркі тілдерін топтастырумен алғаш айналысқан француз ғалымы А. Ремюзе. Ол 1820 жылы Парижде жарияланған еңбегінде түркі тілдерін якут тобы (якут тілі), ұйғыр тобы (ұйғыр, шағатай, түрікмен тілдері), ноғай тобы (Қырым-Астрахань төңірегіндегі татарлар тілі), қырғыз тобы, түрік тобы деп V түрге бөлген.Түркологияда жіктеудің едәуір жетілген түрі деп В.В. Радлов пен Ф.Е. Корштың жіктеулерін атайды. Бұл екеуі – бірін-бірі толықтыратын өзара жақын топтастырулар. Географиялық орналасу ыңғайына қарай В.В. Радлов түркі тілдерін Шығыс, Батыс, Орта Азия, Оңтүстік деп IV бөледі:
1. Шығыс топ деп аталатын түркі тілдерінің тобына Сібірдегі түркі тілдері енген.
2. Батыс топқа автор Батыс Сібір татарларының, Волга татарларының тілін, сондай-ақ қырғыз, қазақ, башқұрт тілдерін енгізеді.
3.Орта Азия тобына В.В. Радлов өзбек және ұйғыр тілдерін жатқызады.
4.Оңтүстік топтың құрамына В.В. Радлов түрікмен, әзірбайжан, оңтүстік және Қырым татарларының кей говорларын қосқан.Өз жіктеуінде Ф.Е. Корш географиялық ыңғайға қоса, тілдердің кейбір фонетикалық, морфологиялық ерекшеліктерді де басшылыққа алады. Ф.Е. Корш өзінің «Классификация турецких племен по языкам» (1910) деп аталатын еңбегінде түркі тілдерін солтүстік, батыс, шығыс, аралас деп IV топқа бөледі.Түркологияда кең тарап өз кезінде жоғары баға алған генеалогиялық топтастыру – А.Н. Самойловичтің жіктеуі. Академик А.Н. Самойлович В.В. Радлов пен Ф.Е. Корштың топтастыруларына сүйене отырып, оған өзінше реңк беруге талпыныс жасайды. Ол 1922 жылы шыққан «Некоторые дополнения к классификации турецких языков» еңбегінде өзіне дейін айтылған пікірлерді жинақтай келіп, түркі тілдерін оларда кездесетін фонетикалық, морфологиялық белгілеріне қарай VI топқа бөледі. Бұл белгілерді іріктеп ал ынған тоғыз, аяқ, бол, тау, сары, қалған деген сөздердің әр топқа жататын тілдерде қандай дыбыстық құрамда айтылатындарына қарай Р тобы, Д тобы, Тау тобы, Тағлы тобы, Ол тобы деп VI топқа бөледі. А.Н. Самойловичтің жіктеуінде қазақ тілі Тау тобына жатады. [1]

1. Ә.Қайдар – «Түркітануға кіріспе»: оқу құралы / Әбдуәли Қайдар,Мейірбек Оразов. - 3-ші бас. - Алматы : Арыс, 2004. - 358 б
2. Қабышұлы, И.
Тұран әлемі: түркі - моңғол халықтарының тарихы / И. Қабышұлы. - Алматы : Санат, 2007. - 317 б
3. Бүркіт, О. Ә. « Түркітану»: лекциялар желісі, оқу құралы / О. Ә. Бүркіт. - 2-ші бас. - Алматы : Арыс, 2003. - 140 б
4.Құрманбаева Ш.К. Түрік және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдерге салғастырмалы талдау. Филол.ғыл.кандидаты ғылыми атағын алу үшін дайын.дисс.автореф. – Алматы, 1999, 74-75бет

5.Н. Келімбетов. «Диуани лұғат ат-түрк». Алматы, 2001. 10-24 бет

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Филология факультеті
Қазақ тілі және әдебиеті кафедрасы

Студенттің өздік жұмысы

Орындаған: Советқанова Мәдина
Тексерген: Қинаят Шаяхметұлы

2015 жыл
Тақырыбы:
1.Түркі тілдерінің жіктелуі.
2.Түркі тілдерінің классификациясын жасаудың маңызы. Жетістік-кемістіктері.
3.М.Қашқари "Диуани лұғат ат-түрік" сөздігі.
Тілдердің генеологиялық топтастырылуы - тілдердің туыстығына, шығу тегіне, тарихи даму жайларының ортақтылығына қарай топтастыру. Дыбыстық, лексикалық, грамматикалық жүйелерінде жақындық, ұқсастық бар тілдерді туыс тілдер деп атайды. Тілдерді туыстық тұрғыдан топтастыру ХІХ ғасырдың басында туып, қалыптасқан. Генеалогиялық топтастыру бойынша тілдер алдымен ірі-ірі семьяларға, семьялар жеке топтарға, топтар жеке-жеке тілдерге бөлінеді. Ірі семья мен топ 60 шақты. Бастылары - үндіеуропа, кавказ, семит-хамит, банту, бантоид, орал, алтай, қытай-тибет және т.б. тілдері. Түркі тілдерін алғаш генеалогиялық тұрғыдан классификация жасаған ғалымдардан: И.Н. Березин, Н.И. Ильминский, В.В. Радлов, Н.А. Аристов, Н.Ф. Катанов, Ф.Е. Корш, А.Н. Самойлович т.б. есімдерін атауға болады. Кеңес түркологтарынан бұл салада С.Е. Малов, В.А. Богородицкий, И.А. Батманов, Н.А. Баскаков, А.Н. Кононов т.б. еңбектерін, шетел түркітанушыларынан М. Рясянен, И. Бенцинг, К.Г. Менгес, Т. Текин т.б. ғалымдардың аттарын атауға болады.Түркі тілдеріне ең алғаш классификация жасаған ғалым - Махмұд Қашқаридің Диуанынан басталады. М. Қашқари фонетикалық, морфологиялық, ара-тұра лексикалық та белгісіне сүйеніп түркі тілдерін оғыз, қыпшақ, түрки деп үш топқа бөледі. Ол түркі тілдерін:
1) Қашқар қаласынан Жоғарғы Шыңға дейінгі территорияны мекендеп жатқан тайпалар тілі;
2) Румға дейінгі жерлерді мекендеген тайпалар тілі деп қарастырады.
Генеалогиялық топтастырудың бұдан кейінгі түрлері ХVІІІ ғасырдан бастап Еуропа, Ресей ғалымдары еңбектерінде кездеседі. Батыс Еуропа ғалымдары ішінде түркі тілдерін топтастырумен алғаш айналысқан француз ғалымы А. Ремюзе. Ол 1820 жылы Парижде жарияланған еңбегінде түркі тілдерін якут тобы (якут тілі), ұйғыр тобы (ұйғыр, шағатай, түрікмен тілдері), ноғай тобы (Қырым-Астрахань төңірегіндегі татарлар тілі), қырғыз тобы, түрік тобы деп V түрге бөлген.Түркологияда жіктеудің едәуір жетілген түрі деп В.В. Радлов пен Ф.Е. Корштың жіктеулерін атайды. Бұл екеуі - бірін-бірі толықтыратын өзара жақын топтастырулар. Географиялық орналасу ыңғайына қарай В.В. Радлов түркі тілдерін Шығыс, Батыс, Орта Азия, Оңтүстік деп IV бөледі:
1. Шығыс топ деп аталатын түркі тілдерінің тобына Сібірдегі түркі тілдері енген.
2. Батыс топқа автор Батыс Сібір татарларының, Волга татарларының тілін, сондай-ақ қырғыз, қазақ, башқұрт тілдерін енгізеді.
3.Орта Азия тобына В.В. Радлов өзбек және ұйғыр тілдерін жатқызады.
4.Оңтүстік топтың құрамына В.В. Радлов түрікмен, әзірбайжан, оңтүстік және Қырым татарларының кей говорларын қосқан.Өз жіктеуінде Ф.Е. Корш географиялық ыңғайға қоса, тілдердің кейбір фонетикалық, морфологиялық ерекшеліктерді де басшылыққа алады. Ф.Е. Корш өзінің Классификация турецких племен по языкам (1910) деп аталатын еңбегінде түркі тілдерін солтүстік, батыс, шығыс, аралас деп IV топқа бөледі.Түркологияда кең тарап өз кезінде жоғары баға алған генеалогиялық топтастыру - А.Н. Самойловичтің жіктеуі. Академик А.Н. Самойлович В.В. Радлов пен Ф.Е. Корштың топтастыруларына сүйене отырып, оған өзінше реңк беруге талпыныс жасайды. Ол 1922 жылы шыққан Некоторые дополнения к классификации турецких языков еңбегінде өзіне дейін айтылған пікірлерді жинақтай келіп, түркі тілдерін оларда кездесетін фонетикалық, морфологиялық белгілеріне қарай VI топқа бөледі. Бұл белгілерді іріктеп ал ынған тоғыз, аяқ, бол, тау, сары, қалған деген сөздердің әр топқа жататын тілдерде қандай дыбыстық құрамда айтылатындарына қарай Р тобы, Д тобы, Тау тобы, Тағлы тобы, Ол тобы деп VI топқа бөледі. А.Н. Самойловичтің жіктеуінде қазақ тілі Тау тобына жатады. [1]
Профессор В.А. Богородицкий түркі тілдерінің генеалогиялық топтастырылуын олардың орналасқан географиялық орнына қарай бөлуді ұсынған. Ол түркі тілдерін VII топқа бөледі:
1. Солтүстік батыс тобы (якут, тува, қарағас тілдері);
2.Хакас (абакан) тобы (хакас тілі және оның диалектілері);
3. Алтай тобы (алтай тілі және оның диалектілері);
4. Батыс Сібір тобы (Чұлым, Барабин, Тюмень, Тобыл татарларының тілі);
5. Волга және Орал бойындағы татар, башқұрт тілдерінің тобы;
6. Орта Азия тобы (өзбек, ұйғыр, қазақ, қарақалпақ және қырғыз тілдері);
7. Оңтүстік батыс тобы (түрік, түрікмен, әзірбайжан тілдері).С.Е. Малов тілде көне дыбыстық элементтердің көп сақталғанына, жаңа элементтің көбірек болуына қарай түркі тілдерін тарихи тұрғыдан: көне, көнерген, жаңа, жаңарған тілдер деп IV топқа бөледі.Ол түркі тілдерін көне элементтерді құрамында сақтауына қарай ең көне тіл, көне тіл, жаңа тіл және ең жаңа тілдер деп 4 топқа бөлген.Келесі генеалогиялық топтастырудың авторы - проф. К.Г. Менгес. Ол түркі тілдерін VІ топқа бөледі.
I. Түркі тілдерінің орталық және оңтүстік батыс тобы.
II. Түркі тілдерінің солтүстік-батыс немесе қыпшақ тобы.
III. Түркі тілдерінің алтай тобы.
ІV. Түркі тілдерінің Солтүстік-Шығыс, Шығыс Сібір немесе якут тілдері (якут, долған тілдері). Түркі тілдерін сол тілдердің иесі болып табылатын халықтардың қалыптасу, даму тарихындағы кезеңдерге қарай, яғни халық тарихына байланыстыра жіктеген ғалым Н.А. Баскаков түркі тілдеріне топтастыру жасағанда тіл мен сол тілде сөйлеуші халықтың тарихи өсу жолын, тілдердің қарым-қатынасы мен өзіндік ерекшеліктерін негізге алады. Осыған орай ол түркі тілдерін ең алдымен Батыс және Шығыс хун тілдері деп екі топқа бөледі. Батыс хун тілдеріне: бұлғар тобын, оғыз тобын, қыпшақ тобын, қарлұқ тобын жатқызады.
1.Бұлғар тобына чуваш тілін;
2.Оғыз тобын оғыз-бұлғар(гагауыз,балқан түркілерінің диалектілері),оғыз-селжүк(әзірбайжа н,түрік,ұрым тілдері,қырым татар диалектілері),оғыз-түрікмен(түрікме н,түрхментілдері)дептоптастырады.
3.Қыпшақ тобын қыпшақ-бұлғар(татар,башқұрт),қыпшақ -половец(қарайым,қарашай-балқар,қыр ым-татар,қырымшақ),қыпшақ-ноғай(ноғ ай,қазақ,қарақалпақ) деп топтастырады;
4.Қарлұқ тобы(өзбек,ұйғыр).Ал Шығыс хун тілдеріне: 1) ұйғыр-оғыз, 2) қырыз-қыпшақ топтарын жатқызады.Ұйғыр-оғыз тобын тува(тофа тілін),якут(якут тілін),хакас(хакас,шор,камасин,чулы м,алтай,сары ұйғыр тілдерін) тілдер тобы деп жіктейді.Қырғыз-қыпшақ тобына қырғыз,алтай тілдерін жатқызады.
Салыстырмалы-тарихи әдіс туыстас тілдердің деректерін салыстыра келіп, ол тілдедегі ортақ, біртектес элементтерді, біртектес лексика-грамматикалық құрылымдардың шығу негіздерін және ортақ нысандар мен грамматикалық категориялардың одан әрі қарай дамуы мен өзгеру ерекшеліктерін айқындауды көздейді. Тілдердің салыстырмалы тарихи тұрғыдан зеттеудің барысында XIX ғасырдың басында салыстырмалы- тарихи тіл білімі пайда болды.Тілдік жанұямен топтардың сонымен қатар жеке тілдердің тарихи даму заңдылықтарын анықтауда тарихи тіл білімі қолданылатын тарихи-генетикалық зерттеулерінің әдіс - тәсілдерінің жиынтығы. Тарихи тіл білімі сыртқы реконструкция (диахроникалық, интерлингвистикалық) және ішкі реконструкция ( диахроникалық, интралингвистикалық) .Сыртқы реконструкция әдісі -- барлық жақын тілдің және айтылмыш топтың немесе отбасының диалектілерінің түпнұсқасы салыстырмалы жолмен дәйекті түрде анықтайды. Ішкі реконструкция әдісі -- текқана бір тілдің аясында ғана әртүрлі тарихи кезеңдегі белгілі бір құбылыстардың өзгерістерін салыстыру. [2]
Түркі тілдес халықтарының даму тарихындағы қиян-кескі шытырман тарихи құбылыстардың тілге де әсерін тигізбей қоймайтыны табиғи нәрсе. Солардың нәтижесінде түркі тілдері құрамы жағынан түрлі-түрлі. Оның құрамында бір кездерде болған, бірақ қазірде қолданудан қалып, өлі тілге айналған, тек көне жазбаларда ғана сақталған көне ұйғыр, шағатай, түрки, көне қыпшақ, оғыз, хазар тілі деп аталатын өлі тілдер де бар. Осындай күрделі құрамды тілді зерттеуді жеңілдету үшін түркі тілдерін өз ішінен түрлі топтарға жіктеу мәселесімен ғалымдар ерте заманнан бастап-ақ айналысқан. Бірақ ғылыми негізде қалыптасып, әбден орныққан классификациялау принципі болмай, тіл иелерінің тарихи даму жолдарын жете ескеріп жіктеуді соған байланысты жүргізбей, әр зерттеуші әртүрлі кездей-соқ белгілерге сүйенгендіктен, бұл мәселе күні бүгінге дейін тыңғылықты шешілмей келеді. Тілдер туыстығының бірінші белгісі - сөздік қордағы байырғы төл сөздердің мағыналық және дыбысталу жақтарынан ұқсастығы. Туыстас тілдердің барлығына бірдей ортақ сөздердің қатарына адамдардың өзара туыстық қатынасын білдіретін, сөздер, адамның дене мүшесінің аттары, жыл мезгілдері құбылыстарының атауы, адамдардың күн көрісіне, қоғамдық еңбегіне байланысты іс-әрекет атаулары және т.б. енеді. Туыстас тілдердің екінші белгісі - грамматикалық құрылымы жағынан жақындығы, яғни тілдегі септелу, тәуелдену, көптелу, жіктелу жүйелерінің, сөз тудыру амалдарының сөздердің бір-бірімен тіркесуінің бір-біріне ұқсастығы. Туыстас тілдердің үшінші белгісі - туыстас тілдердің дыбыстық жүйесінің өзара сәйкестігі, бір-біріне ұқсастығы. Осы тұрғыдан келгенде тілдерді генеалогиялық жақтан топтастырудың (классификациялаудың) тіл білімі үшін орны ерекше. Тілдердің туыстық белгісін анықтап, олардың қаншалықты алыс-жақын екендігін көрсетіп беретін салыстырмалы-тарихи зерттеулер екенін біз жоғарыда айтып кеттік. Лексикалық құрамы мен дыбыстау жүйесі жағынан жақын тілдерді анықтау онша қиындық туғыза қоймайды. Қазақ, қарақалпақ, ноғай тілдерінің туыстас тіл екендігін дәлелдеп жатудың қажеті жоқ. Бірақ туыстас тілдердің барлығы да қазақ, қарақалпақ, ноғай тілдері сияқты лексикалық, фонетикалық, грамматикалық жағынан толық сәйкес келе бермейді. Түркі тілдері семьясына енетін чуваш тілдерінің материалдарын басқа түркі тілдерімен (қазақ, ұйғыр, түрік, хакас, қырғыз және т.б.) салыстырып қарайтын болсақ, бұлардың аралығында үлкен алшақтық бар екенін байқау қиын емес. Бұл халық өкілдері бір-бірімен сөйлескенде де өзара түсінісе кетуі екі талай. Мәселен, қазақ пен қарақалпақ, өзбек пен ұйғыр, азербайжан мен түрік, хакас пен қырғыз өкілдерінің бір-бірін түсінуі қиынға соқпаса, олардың барлығы саха (чуваш) халқының тілін түсіне алмайды. Тілдердің туыстасығының жақыналыстығын анықтау арнайы ғылыми талдауды қажет етеді. Тілдер туыстастығының алысжақындығы түрлі факторларға байланысты болады: этностардың тарихи дамуы, жеке тіл ретінде қалыптасу кезеңі, көрші тілдердің әсері және т.б. Қазақ, қарақалпақ, ноғай тілдерінің ұқсас белгілері өте көп, олардың туыстығын дәлелдеп жату қажет те емес. Себебі, олар ру, тайпа тілдері ретінде ұзақ уақыт бойына бірге дамып, тек XIV ғасырдан кейін ғана жеке тіл ретінде қалыптаса бастады. Бұл халықтардың құрамына енген ру-тайпалар өзара тығыз араласып, бір территорияда (Ноғай ордасы мен Өзбек ордасының құрамында) өмір сүрген болса, чуваштар Орта Азия мен Қазақстанда тұратын тайпалармен қатынасын ертерек үзген. Олар көбінесе моңғол тілдес тайпалардың ортасында қалып, солармен қатынасқа түскен. Сонымен қатар чуваш тіліне көршілес фин субстратының әсері де мол болған. Осындай себептерден чуваш тілі өзіндік бағытта дамып қалыптасқан. Тілдер арасындағы алысжақындық осындай даму үдерісінің ерекшеліктеріне байланысты болса керек . Тілдердің генеологиялық топтастырылуы - тілдердің туыстығына, шығу тегіне, тарихи даму жайларының ортақтылығына қарай топтастыру. Дыбыстық, лексикалық, грамматикалық жүйелерінде жақындық, ұқсастық бар тілдерді туыс тілдер деп атайды. Бұдан тіл мен нәсіл бір нәрсе емес деген тұжырымды аңғаруға болады; бір нәсілге жататын халықтар туыстық-жақындық байланысы жоқ әр түрлі топтағы тілде сөйлеуі мүмкін. Тілдерді туыстық тұрғыдан топтастыру ХІХ ғасырдың басында туып, қалыптасқан. Генеалогиялық топтастыру бойынша тілдер алдымен ірі-ірі семьяларға, семьялар жеке топтарға, топтар жеке-жеке тілдерге бөлінеді. Ірі семья мен топ 60 шақты. Бастылары - үндіеуропа, кавказ, семит-хамит, банту, бантоид, орал, алтай, қытай-тибет және т.б. тілдері. Дүние жүзіндегі тілдерді салыстырмалы-тарихи зерттеулер негізінде іштей бірнеше туыстас топтарға бөліп қарау - көптен келе жатқан ғылыми дәстүр. Дегенмен, күні бүгінге дейін тілдерді генеалогиялық жақтан топтастырудың әлі де шешімін таба алмай жүрген мәселелері жоқ емес. Бұған себеп, біріншіден, дүние жүзі тілдерінің бәрі бірдей толық зерттелмегендігі болса, екіншіден, тіл бірліктерінің күрделілігі мен сан қырлылығына байланысты. Мәселен, үндіеуропа, түркі тілдері біршама толық зерттелінген тілдерге жатса, америка үндістерінің тілдері жөнінде оны айта алмаймыз. Тіпті зерттелген, грамматикалық, дыбыстық жүйесі анықталған түркі тілдерінің өздерін де ғылыми тұрғыдан жан-жақты толық анықтадық деп айтудың өзі де қиын. Түркі тілдерін генеалогиялық, тарихи, морфологиялық т.б. ерекшеліктеріне байланысты топтастыру мәселесі белгілі дәрежеде дұрыс шешілсе де, оның әлі де зерттей түсетін, толықтыра, жетілдіре түсетін жақтары баршылық. Бұл салада салыстырмалы-тарихи зерттеулердің рөлі ерекше. Әлемнің түрлі елдерінде өмір сүретін, 30-дан астам түркі тілдерінің туыстығын қазіргі күнде дәлелдеп жатудың қажеті жоқ. Бұл - ғылымда дәлелденген аксиома. Туыстығымен қатар бұл тілдердің әрқайсысы бір-бірінен фонетикалық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктерімен де сараланады. Мәселенің ең қиын жері - олардың осы ерекшеліктеріне қарай алысжақындығын анықтап, классификация жасау. [3]
Түркі тілдерін алғаш генеалогиялық тұрғыдан классификация жасаған ғалымдардан: И.Н. Березин, Н.И. Ильминский, В.В. Радлов, Н.А. Аристов, Н.Ф. Катанов, Ф.Е. Корш, А.Н. Самойлович т.б. есімдерін атауға болады. Кеңес түркологтарынан бұл салада С.Е. Малов, В.А. Богородицкий, И.А. Батманов, Н.А. Баскаков, А.Н. Кононов т.б. еңбектерін, шетел түркітанушыларынан М. Рясянен, И. Бенцинг, К.Г. Менгес, Т. Текин т.б. ғалымдардың аттарын атауға болады. Түркі тілдеріне ең алғаш классификация жасаған ғалым - Махмұд Қашқаридің Диуанынан басталады. Махмұд Қашқари бойынша XI ғасырдағы түркі әлемі. М. Қашқари фонетикалық, морфологиялық, ара-тұра лексикалық та белгісіне сүйеніп түркі тілдерін оғыз, қыпшақ, түрки деп үш топқа бөледі. Ол түркі тілдерін: 1) Қашқар қаласынан Жоғарғы Шыңға дейінгі территорияны мекендеп жатқан тайпалар тілі; 2) Румға дейінгі жерлерді мекендеген тайпалар тілі деп қарастырады. Генеалогиялық топтастырудың бұдан кейінгі түрлері ХVІІІ ғасырдан бастап Еуропа, Ресей ғалымдары еңбектерінде кездеседі. Батыс Еуропа ғалымдары ішінде түркі тілдерін топтастырумен алғаш айналысқан француз ғалымы А. Ремюзе. Ол 1820 жылы Парижде жарияланған еңбегінде түркі тілдерін якут тобы (якут тілі), ұйғыр тобы (ұйғыр, шағатай, түрікмен тілдері), ноғай тобы (Қырым-Астрахань төңірегіндегі татарлар тілі), қырғыз тобы, түрік тобы деп V түрге бөлген. Бұл, әрине, ғылыми дәлелге негізделген топтастыру бола алмады. Отандық түркологияда осы мәселемен И.Н. Березин, В.В. Радлов, А.Н. Самойлович, Ф.Е. Корш, В.А. Богородицкий, т.б. айналысты. Түркологияда жіктеудің едәуір жетілген түрі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.