Стенобионттық және эврибионттық организмдер. абиотикалық фактордың сигналдық мәні

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемелекеттік

Университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Стенобионттық және эврибионттық организмдер.

Абиотикалық фактордың сигналдық мәні.

Орындаған: Алин. А

Тексерген: Мурзалимова А. К.

Семей 2015 жыл

Жоспары:

1. Стенобионттық және эврибионттық организмдер.

2. Негізгі абиотикалық факторлардың-жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың және т. с. с. эколгиялық мәні.

3. Абиотикалық факторлардың сигналдық мәні.

Эврибионттар ( грекше eurus-кең ) - факторлардың кең диапазонында тірщілік ете алатын организмдер. Мысалы, эвритермді түрлер- температураның үлкен ауытқуына төзімді организмдер. Эвригалинді түрлер- су тұздылығының үлкен ауытқуына төзетін организмдер, эврибатты түрлер- қысымның қатты ауытқуына төзімді организмдер, эврифагтар- әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар- әртүрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер және т. б.

Стенобионттар - ( грекше stenos- тар ) - тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы, стенотермді түрлер тек температураның аз ғана уақытында ғана шыдамды организмдер, стеногалинді түрлер - су тұздылығының өзгеруіне төзе алмайтын организмдер, стенобатты түрлер - қысымның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер, стенофагтар - азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді, стенотоптар - тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өміс сүре алады, және т. б.

Мысалы, теңіздерде тіршілік ететін организмдердің көпшілігі судың жоғары тұздылығына бейімделген. Егер судағы тұздардың мөлшері аз ғана төмендейтін болса, ол организмдер үшін қауіпті жағдай туады. Ал эврибионттар тұщы суда да, суы ащы теңіздерде де тіршілік ете алады. Тундрада тіршілік ететін қасқыр тұқымдасына жататын ақ түлкі( Alopex lagopus) температураның 80 С + 35 С- тан -55 С-қа дейін ауытқуына төзе алатын болса, жылы суларда тіршілік ететін Corilla mirabilis шаяны температура өзгеруінің 6 С-қа ғана төзе алады. Сондықтан эврибионтты организмдер стенобионттарға қарағанда жер бетінде кең таралған.

Түрдің бір факторға төзімділігі жоғары болғанымен, басқа факторларға төзімділігі нашар болуы мүмкін. Мысалы, температураның көп ауытқуына шыдайтын организмнің ылғалдылықтың немесе тұздылықтың да көп ауытқуына төзе алатын болуы міндетті емес. Эвритермді түрлер стеногалинді, стенобатты немесе керісінше болуы мүмкін. Әртүрлі факторға қатысты түрдің экологиялық валенттілігі де әртүрлі болуы мүмкін. Бұл табиғаттағы көптеген бейімделушілік түрлеріне алып келеді. Ортаның әртүрлі факторларына қатысты экологиялық валенттіктердің жиынтығын түрдің экологиялық спектрі деп атайды.

Абиотикалық факторлар - тірі организмдерге тікелей немесе жанама әсер ететін өлі табиғат факторлары. Оларға климаттық, атмосфералық, топырақ, геоморфологиялық, гидрологиялық және басқалары жатады. Мекен ету ортасында тірі ағза әсер ететін экологиялық факторлардың көптүрлілігіне қарамай, олардың ағзаға сипаты мен тірі ағзалардың жауап ретінде беретін реакциялары бойынша бірқатар жалпы заңдылықтарды көрсетуге болады. Тірі ағзаларға экологиялық фактор қолайлы немесе қолайсыз болуы, ең алдымен оның әсер ету күшіне байланысты. Фактордың жетіспеуі немесе шектен тыс көп болуы ағзалардың тіршілігіне қолайсыз әсер етеді.

Ағзаның тіршілігі үшін анағұрлым қолайлы болатын экологиялық фактордың интенсивтілігін оптимум деп атайды. Көптеген түрлердің гүлденуі, көбеюі үшін оптималды температуралар белгілі.

Түрлердің мекен ету ортасының факторларының қандай да бір ауытқу диапазонына бейімделуге қабілетін экологиялық валенттілік деп атайды.

Жарық және ылғалдылық. Температура мен ылғалдылықтың әсер етуі. Антарктиканың шөлді мазмұнында t C-pa-88 C дейін төмендесе, Жердің сусыз шөлдерінде көлеңкеде +58С дейін көтеріледі. Орталық Европаның ормандарында оңтүстік жағында ыстық жағында ыстық жазда +40 С дейін жетсе, солтүстік жағында +20 С дейін барады. Ылғалдылықтың жеткілікті мөлшері- Жердегі барлық организмдердің өмір сүруінің негізгі шарты. Организмдегі болатын барлық тіршілік процестері су ерітісінде жүреді.

Әдетте жануарлар денесінің 50% астамы судан тұрады.

Август Тинеманн деген биологтың айтуыншакосмостық шырмалымға барлық тірілер кіреді және соған бағынышты. Тіршілік көзі- Күн сәулесі.

Температура. Тірі ағзалардың жер бетінде таралуын анықтайтын факторлардың бірі-температура. Жылудың тек абсолюттік мөлшері ғана емес, сондай-ақ оның, уақыт бойынша таралуы, яғни жылулық режим маңызды болып табылады. Өсімдіктердің денесінің өзіндік температурасы болмайды.

Жарық. Белгілі француз астрономы К. Фламмарион: « Біздің планетамызда жүрген, қозғалған, өмір сүретін нәрселердің барлығы күннен жаралған» деді. Биосферадағы ең маңызды процесс-фотосинтез тек жарықта ғана жүзеге асырылады. Жасыл өсімдіктерде электрондардың доноры су болып табылады.

Жарықтың мөлшері радиация жиынтығымен анықталады. Полюстерден экваторға қарай жарықтың мөлшері артады. Жарық режимін анықтау үшін шағылысқан жарық мөлшерін де, яғни альбедо есепке алу қажет.

Ылғалдылық. Су тіріағзалардың өмірдегі иаңызды экологиялық факторы және олардың тұрақты құрам бөлігі болып табылады. Мысалы, балдырлар денесінің 96-98 % -ын, шөптесін өсімдіктердің жапырағының 83-86%-ын, мүктер мен қыналардың 5-7 %-ын, былқылдақденелілердің 80-92%-ын, бунақденелілердің 46-92 % -ын, қосмекенділердің 93%-ын, сүтқоректілердің - 68-83%-ын су құрайды.

Өсімдіктердің әр түрлі түрлерінің, әр түрлі даму кезеңдерінде суға қажеттілігі әр түрлі болады. Ол ауа-райына, топырақ типіне байланысты. Қоршаған ортаның ылғалдылығы ағзалардың жер шарында таралуы мен санын шектейтін маңызды фактордың бірі.

Жануарлар үшін олардың су алмасуын реттейтін механизмдер мен жабындарының өткізгіщтігі маңызды рөл атқарады. Су режиміне байланысты өсімдіктер мен жануарлардың мынадай экологиялық топтарын: ылғалды сүйетін, құрғақшылықты сүйетін және орташа ылғалдылықты сүйгіш деп бөліп көрсетуге болады. Өсімдіктер жарық ұзақтығының тәуелділігі бойынша ұзақ күндік өсімдік және қысқа күндік өсімдік деп бөлінеді. Ұзақ күндік өсімдік тәуліктің жарық кезі 20 және одан да ұзақ сағатқа жететін үйектік шеңбері ауданында өседі.

Ылғалды қажетсінулеріне қарай өсімдіктер төмендегідей топтарға бөлінеді:

Гидатофиттер (грек тілінен аударғанда гидора, гидатос - су) - су өсімдіктері, денесінің бір бөлігі немесе толығымен суға батып тұрады (элодея, тұңғиықгүл, лотос, балдырлар және т. б. ) .
Гидрофиттер (грек тілінен аударғанда гидора - су) - құрлық-су өсімдіктері, суға тек төменгі бөліктері батып тұрады (жебежапырақ) .
Гигрофиттер (грек тілінен аударғанда гидора - ылғалды) - ылғалдылығы жоғары жағдайларда өсуге бейімделген құрлық өсімдіктері. Көбінесе ылғалды ормандарда (папоротниктер), батпақтарда - батпақ өсімдіктері, су қоймаларының жағалауларында өседі.
Мезофиттер (грек тілінен аударғанда мезос - орташа, аралық) - қоңыржай, орташа ылғалды жерлерде өсетін өсімдіктер. Мезофиттерге шалғындықтың шөптері, көптеген орманның шөптесін өсімдіктері, жалпақ жапырақты ағаштар, көптеген ауыл шаруашылық дақылдары, арамшөптер жатады.
Ксерофиттер (грек тілінен аударғанда ксерос - құрғақ) - құрғақ жерлерде өсетін өсімдіктер. Олар екіге бөлінеді: суккуленттер және склерофиттер.

А) суккуленттер (латын тілінен аударғанда суккулентус - шырынды) - ұлпаларында суды көп мөлшерде қорға жинауға қабілетті өсімдіктер (кактустар, алоэ, агава) ;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.