Оқушыларға құқықтық тәрбие беруге байланыстыжүргізілген педагогикалық тәжірибе жұмыстары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

1. Тарау. Құқықтың тәрбиелік мәні.

Қазақ ауыз әдебиетіндегі құқықтық нормалар
Қазақ халқының салт-дәстүрлеріндегі құқықтық тәрбие мәселесі.

2. Тарау. Оқушыларға құқықтық тәрбие

беруге байланыстыжүргізілген

педагогикалық тәжірибе жүмыстары.

2. 1. Оқушылардың құқықтық және ұжымдық дәстүрлері.

2. 2. Құқықтық әдеп және тәрбие туралы оқушылардың білімдерін анықтау, қалыпқа келтіру.

3. Қорытынды.

4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

К І Р І С П Е.

Тақырыптың өзектілігі:

Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық салаларында, соның ішінде, білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мектепті қазіргі кезеңдегі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.

Қазақстан Республикасы Президентінің халқымызға арналған Жолдауында басшылықпен бүкіл қауымның алдына қойған өрелі талаптары да осы жөнінде: «Біздің жас мемлекетіміз өсіп-жетіліп, кемелденеді, біздің бабаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ата-бабасынан алған мұрасын игеріп, өз ұрпағының жауапты да, жігерлі, білім өресі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады. Олар бейбіт, абат, жылдам өркендеу үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады, »-делінген.

ХХІ-ғасыр елімізге айтарлықтай өзгеріс әкеліп, қоғамымыз дамудың сан-қилы сатысынан өтіп, өркениетті елдерінің қатарына қосылады деп күтілуде.

Жеке тұлғаның қалыптасып, ой-өрісінің дамуында белсенділігінің артып, қоршаған ортаны танып, білуінде және алған білімдерін іс-тәжірибеде қолдана білуінде негізгі орын алып, оқушыларды шығармашылыққа жетелейтін іс-әрекеттердің бірі - оқушылардың сабақ барысында және сабақтан тыс кездерде орындайтын өзіндік жұмыстары.

Егеменді ел болып, өркенниетті даму жолын таңдаған қазақ мемлекетінің мақсатының алдында тұратын негізгі мақсаттарының бірі - жас ұрпақты, білімді, тәрбиелі және қазақ халқының адал азаматтары етіп тәрбиелеу болып табылады. Соның бірі қазақ халқының қазақ халқының ғасырлар бойы дамып қалыптасқан құқықтық нормалары, негізінен, еркіндік әдебі мен тыйым, талап қою дәстүрлерімен ұштасып жатады. Әдептілік, имандылық, қайырымдылық, мейірімділік әрекеттері салтқа айналған халқымыздың құқықтық санасы оны иманды халық дәрежесіне жеткізген болатын.

Бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне қатысты ең күрделі мәселе ұлттық және жалпы адамзаттың мәдени мұраларды жас өспірімнің бойына ізгі қасиеттерді сіңіріп, ұлттық сана сезімін қалыптастыру, рухани байлығын өсіру болып отыр. Сондықтан, бүгінгі таңда жас ұрпақты халықтың тәрбие негізінде тәрбиелеу үшін халқымыз соған сәйкес құқықтық жүйе қалыптастырды да, құқықтық идеологияны (насихат, өсиет, өнеге) өмір биігіне ту етіп көтере біліп, қазақ мектебінің сыныптарына енгізу мүмкіндіктерін зерттеу өзекті мәселенің бірі болып табылады.

Осыған орай, қазақ халқында құқықтық парыз - ұлттық салт-сананың тәлімдік әдептілік әерлі үрдісі. Ата-анаға, Отанға қызмет ету парызы - перзенттік парыз деп аталады. Ата-ананың, халқының адал перзенті болу - әрбір азаматтың ар-ұждандық міндеті, өмірдегі бақыты. Әрбір перзенттің ата-ана мен Отан алдындағы міндеттері ықыласты, жауапкершілік арқылы күрделене қалыптасып, заңды іс-әрекеттің қажеттілік мәніне - парызға айналады. Біздің мақсатымыз әркімнің ар-ұжданы перзеттік парызды өтеуге бейімделіп қалыптасқан адамгершілік қасиеттерді халық педагогикасынан айқын көріп, бүгінгі күн тұрғысынан ғылыми-теориялық сипаттама беру, олардың өзара үндестігін айқындау болып отыр.

Әр қоғамның өзіне тән идеологиясы болатындығын ескерсек, біздің әлі күнге дейін қол жеткізе алмай келе жатқан кемшіл тұсымыз дүниетанымы мен көзқарасы өзгерген жастар қауымын жетелеп, дұрыс жолға салып жіберетіндей жаңа тәлім-тәрбие бағытының осалдығы дер едік. Жастар тәрбиесімен түбегейлі айналысып жүрген мамандар қауымы да мұны жоққа шығармайды. Жылдан-жылға күрделеніп бара жатқан жастар арасындағы тәлім-тәрбие жұмыстарын заман талабына сай жүйеге бейімдеу мақсатында өткізіліп жүрген алқалы жиындардың да оңды нәтижеге қол жеткізбей, жай әңгіме деңгейінен аса алмай қалатындығының астарында айналып өтуге болмайтын осындай ақиқат себептер бар сияқты, осының барлығы қоғамдағы әл-ауқат деңгейінің ахуалына көп байланысты. Сондықтан да халықтың әдет-ғұрыптары, жөн-жоралғылары, кәделері ұжымдық, қауымдық, топтық дәстүрлері құқықтық міндеттер мен уәждерді орындау қажеттілігін іске асыру тәжірибелері өмірге айқын ендіру қажеттігі туындайды.

. Құқық - жеке тұлғаның өз ерік-қайрат, жігерімен еркіндік ниетін іске асыруы, ол қоғам қабылдаған шешім, әлеуметтік өмірде қалыптасқан әдеп, ереже, нұсқа бойынша іске асатын әрекет еркіндігінің көрінісі.

Еркіндік ерікті қозғалыстан басталады. Саналы тіршілік иесінің іс-әрекеті мақсатты болады. Мақсатты тірлік өмір сүріп отырған ортаға байланысты қисынды ой шешімімен орындалады. Әрбір іс-әрекет еркіндікке кедергілерді жеңу жолында тәуелді, тәуелсіз қимылдар жасап, иесін мақсатқа жеткізеді. Адамның іс-әрекеті ерікке, санаға тәуелді. Еріктің беріктігін тәрбиелеу үшін, еркіндіктің саналы әрекеті өмір тәжірибесіндегі гумандық (адамгершілік) іс-әрекеттер арқылы қалыптасады. Сөйтіп ол әлеуметтік мәнде құқықтық сана болады.

Ерік - адамның қажеттілікті саналы түрде танып, сол қажеттілікке жету әрекеті үшін шешім қабылдауы, өзін-өзі билей алуы. Ол үшін адамның іс-әрекетінде жүйелі тәртіп болу керек. Қалыптасқан жүйелі тәртіп ережелері - құқықтың негізі болып табылады. Құқық - өмір заңына айналған, заңды құбылыс.

Әрине, құқықтық әкімшілік, тұрмыстық, мүліктік қатынасқа байланысты, отбасылық, еңбектік, діндік қасиеттері бар. Бұлардың бәрі құлдық, феодалдық, капиталистік, демократиялық қоғамда таптық ерекшеліктерін көрсетеді. Ал, қазақтың ұлттық салт-сана дәстүрлері мен әдебиетінде таптықтан гөрі ұлттық, жалпы адами және адамгершілікке бейімделген құқықтық нормаларды айқындап айта аламыз.

Салауатты болашақтың ұрпақтарына білім мен тәрбие беретін ұстаздар жоғары оқу орындарында білім алып сезініп, жақсы маман болып шығу үшін оқыту әдістеріне «әдеп әліппесі», «әдептілік негіздері», «әдеп және жантану» дәстүрлері құқықтану, дүниетану сабақтарымен сабақтасып құқықтық тәрбиелік мақсаттарын мазмұнды орындауға себепші болады. Келешек ұрпаққа құнды мен құнсыздың айырмашылығын таныстыру біздің міндетіміз, ұрпағымыздың болашағы жарқын болуы үшін өнегелі тұлға қалыптастыруда рухани құндылығымызды таныта білейік.

Өйткені Абай үмітін болашаққа жүктеп:»Арттағыға сөз қалсын, мендей ғарып кез болса, Мойын салсын, ойлансын, Қабыл көрсе сөзімді, Кім таныса сол алсын» дейді.

ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҚСАТЫ.

Ғылыми жұмысты комплексті жоспарлау ең алдымен тақырыптың мазмұнын, ерекшелігін ашу, осы тақырыпқа байланысты қызығушылығын арттыру, оқушылардың жеке ерекшелігіне, яғни меңгеру мүмкіндіктеріне, тәрбиелік жағына ерекше көңіл бөле отырып, бүгінгі күн тұрғысынан ғылыми-теориялық сипаттама бере отырып, ұлт мектептеріндегі оқу - тәрбие жұмысының ерекшеліктерін ашып көрсету.

Зерттеу жұмысының міндеті.

1. Психологиялық-педагогикалық әдістемелерге шолу жасау.

2. Қазақ халқының ауыз әдебиетінің, салт-дәстүрлерінің құқықтық және тәрбиелік мәнін көрсетіп, бүгінгі қоғамдық-әлеуметтік талаптарға байланысты ғылыми-теориялық талдау жасау.

3. Жинаған әдебиеттерге сүйене отырып, жұмыстың теориялық бөлімін жүзеге асыру, қорытындылау.

4. Дипломдық жұмыстың методологиялық негізіне сүйене отырып, тиімді әдіс тәсілдерді қолдана отырып, практикалық білімін жүзеге асыру, қорытындылау.

5. Қазіргі кездегі адамдардың құқықтық нормаларын іздестіруге арналған философиялық, психологиялық, этикалық және педагогикалық әдебиеттерді талдай отырып, оларда көтерілген мәселелердің мән-жайына шолу жасау.

6. Оқушылардың өзара қарым-қатынасын құқықтық міндеттер негізде ұйымдастыру істерін бақылай отырып, оларды теориялық жағынан талдау.

7. Оқушылардың ар-ұждан құқығын меңгеруде бірлесіп жүргізетін істерін онан әрі өрістетіп отыруда қолданылған тәжірибелік-эксперименттік жұмыстар жүргізу.

Зерттеу әдістері

1. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау.

2. Логикалық, аналитикалық талдау, архив құжаттарын, сирек кездесетін қолжазбаларды жинақтау, жүйелеу, сұрау, сауалдамалық, салыстырмалы талдау.

3. Бақылау, әңгіме, мектеп құжаттарын талдау.

4. Педагогикалық эксперимент.

ЗЕРТТЕУ ОРНЫ.

Төле би атындағы №8 қазақ орта мектебінің 4 сыныбы.

ЗЕРТТЕУ НЫСАНАСЫ.

Шәкірттердің пәнаралық байланыста құқықтану мен әдептілік дәстүрлерінің мақсатты өзектестігін ұғынуына, оқуда пайдалануына арналған жүйе. Қазақ халқының құқықытық санасын қалыптастыруда, ұлттық құқықтық мәдениетін дамытудағы рөлін көрсетеді.

ЗЕРТТЕУ БОЛЖАМЫ.

Егер, ұлттық педагогика тарихында құқықтық мәдениеттің ұлттық құндылығын, әсіресе, асыл қазына ұлттық құқықтық заңдар мен ережелерін айқын көрсетіп, соған байланысты құқықтық міндеттерді сөзсіз орындау жолдары көрсетілсе, тәлім-тәрбие мұралары мен оны жалғастырушы шәкірттерінің педагогикалық еңбектері қазіргі заман талабына сай жан-жақты зерттелсе, соның негізінде курстық бағдарламалар, оқу-әдістемелік кешендер жасалып, оқу-тәрбие үрдісіне қолданылса, онда жақсы әдет әдепке, әдеп дәстүрге, дәстүр әдет-ғұрыпқа, әдет-ғұрып салт-санаға айналып, заңдылықпен қалыптасып, құқықтық заң болып өмір қолданысына айналар еді.

Құқықтық міндеттер, уәждер, борыш, парыз ұғымдары қазақ халқының әдет-ғұрпында құқықтық өмір заңы болып зерттелуі туралы оқушылардың қызығушылығын ояту үшін кіріспе жұмысын тиімді әдіс-тәсілдер арқылы ұйымдастыру:

Обал, сауап, ысырап, үнем ұғымдары бойынша қалыптасқан халықтық құқықтық міндеттерді айқындап, ол үрдістерді оқу-тәрбие ісінде пайдалана білу және сыныптан тыс тәрбие жұмыстары арқылы оқыту.

Оқушылардың өз бетінше жұмыс жасау қабілеттерін арттыру.

Зерттеу кезеңдері.

Бірінші кезең - зерттеу мәселесі анықталды, тақырыбы аталады, зерттеудің нысанасы, пәні анықталды, оның мақсаты, міндеттері, болжамы және әдісі өңделе бастады. Бұл кезеңде таңдалған мәселе бойынша арнайы әдебиет оқылды, зерттеу процедурасы жасалады, эмпирикалық материал жинақталған керекті құжаттар дайындалды.

Екінші кезеңде - фактілік тарихи, философиялық, тарихи педагогикалық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге шолу жасау. Сирек кездесетін қолжазбалар мен архив материалдарымен танысу, жинақтау және тәжірибелік зерттеу жұмысын жүргізу.

Үшінші кезең - зерттеу нәтижелері жинақталып және өңделіп аяқталды, оларды тәжірибеге ендіру жүзеге аса бастайды. Халықтық әдет-ғұрыптары, жөн-жоралғылары, кәделері ұжымдық, қауымдық, топтық дәстүрлері құқықтық міндеттер мен уәждерді орындау қажеттілігін іске асыру тәжірибелері туралы сараланған деректер негізінде «Оқушыларға құқықтыұ тәрбие беру» атты зерттеу жұмысын аяқтау.

Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І тарау. Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері.

1. 1. Қазақ ауыз әдебиетіндегі құқықтық нормалар.

Қазақ халқының құқықтық санасын қалыптастыруда ең әуелі, оның ауыз әдебиеті зор әсер етіп, ұлттың құқықтық мәдениетін дамытудағы өз рөлін көрсетті.

Құқықтық мәдениеттің ұлттық құндылығын арттыруда, әсіресе, шешендік сөздер ерекше орын алады. Бұл асыл қазына ұлттық құқықтық заңдары мен ережелерін айқын көрсетіп, соған байланысты құқықтық міндеттерді сөзсіз орындау жолдарын көрсетеді.

Шешендік сөздердің құқықтық мәні.

Шешендік сөздер - ел құралып, халық қалыптаса бастағаннан бері халықтың өнеге тұтып, өмір тәжірибесіне пайдаланып келе жатқан, билер мен хандардаң, ақындар мен шешендердің, ел ағасы болған данышпандардың, жастайынан жалындап өскен өткір ойшылдардың аузынан шыққан дуалы, өнегелі, қисынды, қасиетті сөздер : өмір заңдылығының көрсеткіші.

Тарихта Тәуке хан, Төле би, Қазбек би, Әйтеке би, Сырым батыр тағы басқа белгілі адамдармен қатар, Жиренше шешен аңыздары және Досбол, Жидебай, Сауытбек, Қылышбай, т. б. шешендердің аты белгілі. Халық шешендік сөздерді заман өткен сайын әрлеп, әсерлі етіп, ұрпақтан-ұрпаққа құқықтық кодекс ретінде жеткізуде. Қазақ ауыз әдебиетіндегі шешендік сөздерді мазмұнына қарай: шешендік арнау, шешендік толғау, шешендік дау деп үш топқа бөлуге болады, өлеңмен айтылған шешендік сөздер - термелі, қара сөзбен айтылғандары пернелі деп аталады.

Қазақ халқының бірлігін қалыптастыруға қажырлы қайратпен, даналық пен дарқандықтың, шешендіктің асқан үлгісін көрсеткен үш дара - үш дана Төле би, Қазбек би, Әйтеке би қазақ халқында қалыптасқан құқықтық нормаларды өмір заңдылықтарымен байыптай байланыстырып, өмірдегі күрмеулі түйіндерді шешендікпен шешіп, құқықтық мәдениет үлгісін дамыта білді. «Басшы болмаса ел жетім», «баласы жаманның дәрмені кетер», «бірлігі кеткен ел жаман» деп өмір заңдылықтарын ұлттық құқықпен байланыстырып, тұқыра тұжырымдайды.

Шешендік сөздер шешендікке үйретеді, адамгершілікке тәрбиелейді, ұлттық мақтаныш сезімді оятып, ұрпақтың тілді, асыл сөздерді қадірлеу борышын баянды етеді. Құқықтық мәдениетті қалыптастыруда, шешендік сөздердің әсері - мол.

Тұрмыс-салт жырларындағы құқықтық әдет пен әдеп.

Тұрмыс-салт жырларында ең әуелі еңбек ету құқығы төрт түлік мал туралы жырлардан және тақпақтардан айқын көрінеді. Той бастар, жар-жар, беташар, сыңсу, қоштасу, наурыз жырларынан жеке тұлғалар мен жалпы халықтың және отбасы мен туыстас адамдардаң әлеуметтік-теңдік құқықтары, сыйласымдық және туыстық, жекжаттық қарым-қатынастағы өаңды құқықтары жырланады. Той жасау, некелесу, жақын жандарды сыйлау, туған жерді, өскен елді құрметтеу, т. б. құқықтық нормалар мен әлеуметтік әдеп, құқықтық міндеттерді жырға қосу арқылы құқықтық идеология мақсаттары орындалады.

Ертегілердегі құқық мәселесі белгілері және тәрбие.

Ертегілерде, әсіресе, тұрмыс-салтқа байланысты ертегілер мен батырлық ертегілерде еңбек ету құқығы, ел қорғау құқығы басым көрсетіледі де, олардың тәрбиелік мәні халықтың тілек-мақсаттарына сәйкес арта түседі. Ертегілерде құқықтық міндеттер, діни қадистер, құқықтық уәж айқын көрінеді. Күлдіргі ертегілерде құқықтық нормаларды бұзған кейіпкерлер әжуаланады.

Ертегілерде ата-бабаның, ата-ананың, отбасы үйелмендердің, ел басының, батырлар мен пақырлардың құқықтық міндеттері, құқықтық парызы әрбір кейіпкердің іс-әрекеті арқылы айқын көрінеді де тәрбиелік әсер береді.

От басында ертегілер күнін белгілеп, сол күні әженің, не атаның ертектерін тыңдау немесе ертегі оқу, ертегілерді теледидардан көру, ертегі айтысу т. б. тәрбиелік жұмыстарды ұйымдастыру міндет. Әсіресе, бүлдіршіндер мен балдырғандар, өрендер ертегілерді құмарта тыңдайды, үлкендердің ертегі айтып беруін өтінеді, ондайда баланың сағын сындырмай, бағын қайтармай, оларға ертегі айтып беруді үлкендер борышым деп түсінуге міндетті.

Ертегілердің құқықтық мәнін айқындап, тәрбиелік әсерін пайдаланудың жолдары мен тәсілдері мол. Әрбір ертегідегі құқықтық үрдістер мен тәрбиелік мақсаттарды айқындап, оны оқу-тәрбие жұмыстарына пайдаланудың нәтижелігі ұстаздар мен тәрбиешілердің ұстаздық шеберліктеріне байланысты.

Аңыз әңгіменің құқықтық-тәрбиелік маңызы.

Құқықтану ғылымында шындықты айқындау үшін теңдік, уәж, әдеп, парыз сияқты құқықтық ұғымдардың аңыз әңгімелерге алтын арқау болғанын көреміз. Осы құқықтық ұғымдардың бәрі де, әсіресе, «Аяз би» атты аңыз әңгімеде айқын көрінеді. Онда құқықтық дәрежеге ие болған Аяз би халыққа қызмет етеді.

Халық һз ұрпағының ұлағатты, білгір, батыл, батыр, ойшыл, еңбеккер, өнерпаз болып өсуі үшін, оған үлгі-өнеге етіп аңыз әңгімелерді де бардан құрып, сары алтындай сақиап келеді.

Отбасында аңыз әңгімелердің сан салалы, алуан түрлі үзінділерін айта біліп немесе қызықты аңыз әңгімелерді кітаптан балаларына оқытып, тыңдауды ұйымдастыру - ата-ананың міндеті. Аңыз әңгімелерді айту - әсерлі, тыңдау - ықыласты болса, оның тәрбиелік мақсат-мүддесі өтеледі.

Мектепте, әсіресе тарих, әдебиет сабақтарында және ол пәндердің үйірме жұмыстарында аңыз әңгімелерді пайдалана білу оқытушының білімдарлығы мен жауапкершілігіне байланысты. Өнерпаздар мен ой тапқыштар жарысында да аңыз әңгімелерді пайдалану тәсілдерін оқытушы білу керек.

Батырлық жырлардың құқықтық және тәрбиелік мәні.

Батырлық жырларда отан қорғау құқығы, әділеттілік сияқты құқықтық нормалар (мысалы, жекпе-жекке шығу, жеңілгенін мойындау), ерлік жасау, еңбек ету құқығы, қылмыстық (жаулау, адам қыру, жер ананы өртеу, қаланы қирату) кодекстік мәселелер басты орын алады. Ұрпақты тәрбиелеу үшін де осы үрдістер кеңінен пайдаланылады.

Қандай шығарма да, оның негізгі мақсаты - тәрбие. Ауыз әдебиеті - халықтың ой-санасы мен мінез-құлқын қалыптастыратын тарихи мектебі. Батырлық жырлар - сол мектептің маңзды құралы.

Ерлік - құқықтық міндет деп есептеген. Қара түнекті, қайғылы, қасіретті заманда эпостық шығармалар халықтың көңілін сергітті, ерлікке құлшындырды, ойын өрістетті, келешекке сенімін арттырып, намысын қозғады. Жарқын жырлардағы парасатты ой сәулелері жалпы жұрттың жанын жадыратты. Ондай шығармаларды жұрт жалықпай тыңдап, жан азығы етті.

Оқу, жазу жоқ кезде эпостық шығармаларды жаттап алуға тырысатын. Эпостық шығармаларды жатқа айтуға құлшыну тыңдаушының ынтасын арттырса, оны жатқа айту арқылы ақыл-ойдың дамуына үлкен себепші болатын жай.

Ақыл-ой ұжданы, тұрмыстық, өмірлік ережелер мен заңдылықтар - жеке тұлғаның құқықтық міндеттерін орындауы - ақыл-ой тәрбиесінің қуатты құралы.

Халық Отан қорғауын құқықтық міндет - перзенттік борыш ретінде көрсетіп, адамгершіліктің асқар шыңы деп тұжырымдайды. Ел үшін ерлік жасаудан артық адамгершілік болмасқа керек. Сондықтан халықтың арман-мүддесін айқындайтын батырлардың ауыздан-ауызға мәңгі жатталған бейнелері өздерінің үлгі-өнегелік құнын еш уақытта бәсеңдетпейді. Қобыланды, Ер Тарғын, Қамбар бейнелері қазіргі жастарға да үлгі.

Эпостық шығармалардағы әрбір кейіпкердің мінез-құлқы, іс-әрекеті, адамдармен қарым-қатынасы, бәрі де адамгершілік тәрбие үшін айқын суреттелінеді, ұнамды және ұнамсыз мінез-құлықтар мен іс-әрекеттерді халық тәрбие үшін мысалға келтіріп, тәрбие құралы ретінде пайдаланады, эпостық шығарма арқылы әрбір адамға тәрбиелік ықпал жасалынады. Бұл - құқықтық сананың көрінісі.

Ғашықтық жырлардағы құқықтық әдеп.

Ғашықтық жырлардағы негізгі құқықтық мәселе - әйел теңдігі, махаббат бостандығы. Халық әйел - ана деп, әйел теңдігін ежелден аңсап, емірене жырға қосқан болатын. Әсіресе, махаббат бостандығы құқықтық мәнде болмай, жалынды жастардың жарқын өміріне қиянат келтірген. Ғашықтық жырларда осы құқықтық әдеп, үлгі-өнеге ретінде жырланады. Онда ескілікке қарсы күресіп, махаббат еркіндігін, құқыұтық махабатты әйелдің бас бостандығын аңсаған жалынды жастар бейнесі суреттелінеді. Олар ескіліктің шырмауын бұзып, жаңаша өмір сүруді армандайды, сол арманға жеті үшін жан аямай күреседі, күрес үстінде махаббат құдіреті, ерлік салтанаты, жанқиярлық достық көрінеді, заман ағамына байланысты, олар қанша күрессе де, көбінесе өз мақсаттарына жете алмай мерт болады.

Мектепте эпостық шығармалар белгілі программа бойынша оқытылады. Сондықтан программалық материалдарды байыта түсіп, олардың тәрбиелік мәнін ашу пән оқытушысының ғана емес, бүкіл оқытушылар коллективінің міндеті болып табылады.

Ұлттық ойындардағы құқықтық мәселе.

Қазақ халқының ұлттық ойындарында құқықтық нормалар берік сақталады: ойында одақтасу құқығы, марапатталу құқығы, теңдік құқығы бұзылмауы тиіс. Ойында жеке тұлғаның құқықтық мәртебесіне нұқсан келтіргендер айып тартады. Дуандық ойындарда ұлттық, ұжымдық, топтық намысты қорғау құқығы - жеке тұлғаның мәртебелік абыройы болып табылады.

Қазақтың халық педагогикасында ойын да көп орын алады. Халық болашақ ұрпағын шыныққан, ойлы, сергек етіп тәрбиелеу үшін ойынның алуан түрін ойлап шығарған. Оларды спорттық ойындар, миды шынықтыратын, яғни ой жүйесін дамытатын ойындар, еңбекке, өнерге баулитын ойындар деп бірнеше топқа бөлуге болады.

Қазақтың халық ойындары, кейінгі уақытта заңды жалғасын тауып, тәрбиелік мәнін арттыра түсті. Ұлттық ойындар арқылы халық ұрпағына құқықтық нормаларды, құқықтық әдепті үйретеді.

1. 2. Қазақ халқының салт-дәстүрлеріндегі құқықтық тәрбие мәселесі.

Қазақ халқының ғасырлар бойы дамып, қалыптасқан мәдени мұралары - әдет-ғұрыптары, салт-дәстүрлері, рәсімдері мен рәміздері, жөн-жоралғылары құқықтық заң, бұлжымайтын ереже ретінде өмірлік қолданысқа айналған.

Халықтың ізгі әдеттері құқықтық әдеп болып қалыптасып, ол ғұрыпқа, яғни құқықтық заңдылыққа - дәстүрге, санаға сіңіп салтқа айналған. Ұлттық салт-сана мен дәстүрлер құықтық нормалар арқылы әлеуметтік әдеп - яғни құқықтық мәдениет болып қалыптасқан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.