Санитарлық микробиологиялық зерттеудің әдістері мен принциптері туралы ақпарат

І.Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1.Санитарлық көрсеткіш микроорганизмдердің сипаттамасы. Оларға қойылатын талаптар.
2.Санитарлық микробиологиялық зерттеудің әдістері мен принциптері.
ІІІ.Қорытынды

Микробиология – арнайы аспапсыз көзге көрінбейтін, микроорганизмдер немесе микробтар деп аталатын өте ұсақ тіршілік иелерінің систематикасын, биологиялық қасиеттерін, экологиясын, жер бетін мекендейтін басқа да организмдермен қарым-қатынасын және табиғаттағы зат айналымындағы маңызын зерттейтін ғылым. Аталмыш ғылымның аты үш грек сөзінен құрастырылған: «micros» - кішкене немесе майда, «bios» - өмір және «logos» - ілім. Микроорганизмдер – жиынтық ұғым. Олардың қатарына жай көзге көрінбейтін, яғни мөлшері 0,07-0,08 мм-ден (70-80 мкм-ден) аспайтын тіршілік иелері, атап айтсақ, микроскопиялық саңырауқұлақтар, балдырлар, актиномицеттер, бактериялар, микоплазмалар, риккетсиялар, вирустар және басқа да организмдер жатады. Міне, сондықтан да оларды тек арнайы үлкейткіш құралдардың (жарық немесе электрон микроскоптарының) көмегімен ғана көруге болады. Микроорганизмдер табиғатта өте кең тараған. Олар Арктиканың мәңгі тоңынан, Сахара құмдарынан, жер астынан шығып жатқан ыстық су көздерінен, жер бетінен 10 шақырымдай биіктіктен алынған ауа үлгілерінен, атом реакторларынан алынған су сынамаларынан табылған. Кейбір ғалымдардың есебі бойынша (I. Alcamo and L.Elson, 1996) жер бетіндегі микробтардың жалпы салмағы барлық өсімдіктер мен жануарлардың массасынан басым түседі екен. Тіршілігіміздің тірегі жер анамыздың топырағында микроорганизмдер органикалық заттарды толассыз шірітіп, өсімдіктер пайдалана алатын химиялық қосылыстарға айналдырып отырады. Кейбір микробтар атмосферадан азотты сіңіріп, топырақтың құнарлығын арттырады. Микроорганизмдер болмаса жер бетінде тіршілік те болмас еді, өйткені планетамызды өсімдіктердің қалдықтары мен жан-жануарлардың өлекселері басып кетер еді. Малдың азық қорыту үрдісі де микробтардың қатысуынсыз өтпейді. Айталық, күйіс қайырушы жануарлардың қарнында клетчатка целлюлоза ыдыратушы бактериялардың көмегімен өзгеріске ұшырайды. Орташа есеппен алғанда, сиырдың мес қарнындағы микробтардың салмағы 3 кг-ға дейін барады екен. Жануарлар бұл микроорганизмдердің тіршілік өнімдерін, ал кейіннен өздеріне қоректік материал ретінде қолданады. Қысқаша қайырғанда, микробтардың тіршілік әрекеттерінің арқасында табиғатта зат айналымы іске асып, жануарлар мен өсімдіктердің өміріне қолайлы жағдайлар туындап отырады. Жер қойнауындағы шымтезек, көмір, мұнай сияқты қазба байлықтардың түзілуі де микробтардың тіршілік әрекеттерімен тікелей баланысты екендігі ғылыми түрде дәлелденгенін айта кеткеніміз де артық болмас. Адамзат микроорганизмдердің ашылуына дейін олардың биохимиялық әрекеттерін нан пісіруде, шарап ашытуда, сыра қайнатуда, сонымен қатар сүт қышқылды тағамдарды даярлауда қолданып келді. Қазіргі кезде микроорганизмдер спирт, ацетон, глицерин, лимон қышқылын, амин қышқылдарын, әртүрлі антибиотиктер мен вакциналарды және тағы басқа пайдалы заттарды алуда, сонымен қатар, мал азығының құнарлығын арттыруда, ағынды суды және ластанған топырақты тазартуда, биогаз алуда және басқа да бағыттарда баға жетпес көмекшілер ретінде танылып отыр. Одан қалды, микробтар протеиндерді өндіру бойынша ешбір тіршілік иесіне дес бермейді. Мысалы, салмағы 500 кг сиыр тәулігіне небәрі 0,5 кг протеин түзсе, осы салмақтағы ашытқы жасушалары сол уақыт ішінде 50 тоннадай, яғни 100 мың есе көп өнім түзеді (Н.Р. Асонов, 1989). Соңғы 20 жылда микроорганизмдер гендік инженерия деп аталатын молекулярлық биологияның жаңа бағытында кеңінен қолданыс тауып келеді. Қазіргі кезде медицинаға қажет инсулин, интерферон, өсу гормоны және тағы басқа биологиялық белсенді заттарды өндіре алатын бактериялардың штамдары алынды. Олар мұндай қасиетке өздерінің ДНҚ молекуласына «тігілген» адам гендерінің «жұмыс істеуі» (экспрессиясы) арқасында ие болып отыр. Сонымен қатар, микробтар мен өсімдіктердің геномына бактериялардың азотты сіңіруге жауапты генін орналастыру бағытында ізденістер жүргізіліп жатыр. Микроорганизмдер арасында, сонымен қатар, адам мен жануарларға және өсімдіктерге зиянды түрлері де кездеседі. Айталық, олар әртүрлі жұқпалы ауруларды қоздырады және тағам өнімдерінің бүлінуін тудырады. Міне, сондықтан да ауыл шаруашылығы саласының болашақ мамандары үшін микроорганизмдердің пайдалы қасиеттерін мал шаруашылығынан алынатын тағам өнімдері мен шикізаттарды өңдеуде, мал азығын даярлауда, жұқпалы аурулардың алдын алуда қолдана білу өте маңызды.

1. Покровский В.И., Поздеев О.К. Медицинская мякробиолопи. - М.М., -1998. -1184с.
2. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология-Москва, 2000 г.
3. Воробьев А.А., Быков А.С. Пашков Е.П., Рыбаков А.М. Микробиология. - М.,М.-1998.-33бс.
4. Интернет желісі www.google.kz