Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері

1.Адам даму индексі.
2.Адам дамуының көрсеткіштері.
3.Адам дамуының базалық көрсеткіштері.
а)Білімділікті сипаттайтын көрсеткіштер.
ә)Ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер.
б)Тұрмыс деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер.
4.Пайдаланылған әдебиеттер

Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыстыратын индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму дамымағандығы өлшенеді. Көбінесе АДИ индексіне қарап мемлекеттерді дамыған,дамушы
және дамымаған болып бөледі.
АДИ адамның өмір ұзақтығын, білімін, әріп тану және адам басына шаққандағы ЖІӨ өлшемдерін біріктіреді. Индекс адамның жалпы даму деңгейін көрсетеді. БҰҰ Даму Бағдарламасы АДИ-дың даму деңгейін адамдардың таңдау қыбілеті, білім алу мүмкіншіліктері, денсаулық сақтауға арналған, табыс табу мен жұмыс жағдайлары сияқты факторларды есепке алатын үрдіс деп атайды.
АДИ үш басты қағидалардан тұрады:
• Өмір ұзақтығы - Халық денсаулығы мен ұзқтығын өлшейді
• Білім деңгейі мен білім бері жүйесі
• Өмір сүру стандарты, адам басына шаққандағы ЖІӨ өлшенеді.

1.Н.Қ.Мамыров және Ф.Акчура «Қазақстандағы адам дамуы» оқулық,Алматы,2006,20-27б
2.»Хабаршы» экономика сериасы 1(107) 2015-09-11

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері.

Орындаған: Ілиясова Ж.Д
Тексерген: Кушуков Г.С.
Тобы: ГУ – 307

Семей, 2015
Жоспар:
1.Адам даму индексі.
2.Адам дамуының көрсеткіштері.
3.Адам дамуының базалық көрсеткіштері.
а)Білімділікті сипаттайтын көрсеткіштер.
ә)Ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер.
б)Тұрмыс деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер.
4.Пайдаланылған әдебиеттер

1.Адам даму индексі.

Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді
салыстыратын индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму дамымағандығы өлшенеді.
Көбінесе АДИ индексіне қарап мемлекеттерді дамыған,дамушы
және дамымаған болып бөледі.

АДИ адамның өмір ұзақтығын, білімін, әріп тану және адам басына
шаққандағы ЖІӨ өлшемдерін біріктіреді. Индекс адамның жалпы даму деңгейін
көрсетеді. БҰҰ Даму Бағдарламасы АДИ-дың даму деңгейін адамдардың таңдау
қыбілеті, білім алу мүмкіншіліктері, денсаулық сақтауға арналған, табыс
табу мен жұмыс жағдайлары сияқты факторларды есепке алатын үрдіс деп
атайды.

АДИ үш басты қағидалардан тұрады:

• Өмір ұзақтығы - Халық денсаулығы мен ұзқтығын өлшейді
• Білім деңгейі мен білім бері жүйесі
• Өмір сүру стандарты, адам басына шаққандағы ЖІӨ өлшенеді.

2.Адам дамуының көрсеткіштері.

Адам өмірінің барлық құбылыстарында адамдарды анағұрлым кең
таңдаумен қамтамасыздандыру үдерісі ретінде адам дамуына анықтама беру
статистикалық көрсеткіштердің жан-жақты және көп тармақты жүйесін
белгілейді, жүйе сол үдерісті бағалау мен талдауға мүмкіндік туғызады.
Адам дамуын көрсететін статистикалық көрсеткіштердің жалпы жіктелімі үш топ
арқылы ұсынылуы мүмкін.

Адам дамуының көрсеткіштері
Адам дамуына адам дамуы индексі (АДИ)
интегралды баға гендерлік факторды есептегендегі даму индексі
беретіндер (ГФДИ)
әйел мүмкіндіктерін кеңейту (ұлғайту)
көрсеткіші (ӘМКК)
халықтың жоқшылық индексі (ХЖИ-1 және ХЖИ-2)
Адам дамуына туған кездегі болжалды өмір ұзақтығын; халықтың
интегралды баға өлім-жітімін; халықтың денсаулығы мен денсаулық
берудің негізгі сақтау жүйесін сипаттайтындар;
құраушыларын халықтың білім деңгейі мен білім жүйесіне
сипаттайтындар сипаттама беретіндер;
өндірісті, халықтың жан басына шаққандағы
табыстарды бөлу мен пайдалануды, табыстардағы
теңсіздіктерді, табыстар бойынша кедейлікті
сипаттайтындар.
Адам дамуының өзге демографиялық дамуды;
аспекттерін ебек ресурстарын, жұмыспен қамтылуды,
сипаттайтындар жұмыссыздықты, әлеуметтік көмекті;
әлеуметтік инфрақұрылымның ахуалын (жай-күйін);
тұрғын үй мен коммуникацияларды сипаттайтын;
қоғамдық еркіндіктерді: сөз, іс-әрекеттер,
саяси үдерістерге қатысу бостандығын;
кенттендіру, табиғи ресурстарды пайдаланумен
энергия тұтыну үдерістерін;
қоршаған ортаны пайдалануды, оның ықпалы мен
қорғалуын;
әлеуметтік саладағы инвестицияларды, көмек
ағындарын, ресурстардың түсімдерін,
сәйкессіздіктерді;
адам дамуы көзқарасы тұрғысынан ұлттық
шоттарды.

Гендерлік факторды (ГФДИ) ескере отырып АДИ
Гендерлік факторды (ГФДИ) ескере отырып адам дамуының индексінде
АДИ-дегідей көрсеткіштер пайдаланылады. Олардың арасындағы айырмашылық
мынада, ГФДИ шеңберінде әрбір ел үшін күтілетін өмір сүру ұзақтығы, білім
алу мен табыстың қол жеткізілген деңгейі саласындағы көрсеткіштердің орташа
мәні ерлер мен әйелдердің жетістіктерінің деңгейі арасындағы алшақтық
шамасына сәйкес түзетіледі. Жыныстардың жағдайындағы айырмашылыққа осы
түзетуді жүзеге асыру үшін, мән аз болған сайын соншалықты мән аз
қабылдайтын байыпты орташа функция қасиетіне негізделген безбендеу
(орташаның мажорлылық ережесі) формуласы пайдаланылады.
Гендерлік бөліктегі табыс индексінің есебі неғұрлым күрделі
сипатта болады. Елде өндірілген табыс ерлер мен әйелдердің арасында олардың
алатын жалақысының үлесіне үйлесімді бөлінетіні алдын ала ескеріледі.
Табылған табыстағы әйелдер мен ерлердің үлесін есептеу кезінде деректердің
екі түрі: әйелдердің орташа жалақысының ерлердің орташа жалақысына қатынасы
мен экономикалық белсенді халықтың 15 және ересек жастағы әйелдер мен
ерлердің пайыздық үлесі пайдаланылады. Әйелдердің орташа жалақысының
ерлердің орташа жалақысына қатынасы туралы деректер болмаған жағдайларда,
барлық елдер үшін жалақы туралы мәліметтер бар жалақы көрсеткіштерінің
безбенделген орташа қатынасы 75 пайыз мөлшерінде пайдаланылады.

Гендерлік теңсіздік индексін есепке алумен АДИ (ГТАДИ)
ГФДИ (оның үш индексінің орташа арифметикалық құрамдаушысы) есебі
мынаны көрсетеді, халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ өндірісінің және туу
кезіндегі күтілетін өмір сүру ұзақтығының көлемі бойынша гендерлік
теңсіздік Қазақстанның АДИ-ін соңғы жылдары бар-жоғы төрт-алты мың пунктке
төмендетуге алып келеді, бұл басқа елдердің арасында еліміздің адам
дамуының деңгейі бойынша бір-екі орынға төмен жылжуымен салыстыруға келеді.
Тұрғындардың қайыршылық (кедейлік) индексі (ТҚИ, ТКИ)
Жекелеген елдердің әлеуметтік-экономикалық жағдайына байланысты
халықтың кедейлігінің
көрсеткішінің индексінде әртүрлі іріктелуі жүзеге асырылуы мүмкін. Дамушы
елдерге (ТҚИ-1) ұсынылған 1997 жылғы Адамның дамуы туралы дүниежүзілік
баяндамада ТҚИ-да адам өмірінің
барлық үш аспектісі көрсетілген, олар қазірдіңөзінде АДИ-де көрініс тапқан
– ұзақ өмір сүру, білім,
өмірдің баламалы деңгейі.

3.Адам дамуының базалық көрсеткіштері.
Адам дамуының базалық көрсеткіштері адам дамуының үш негізгі
компонентіне – көп жасау, білімділік және тұрмыс деңгейіне сәйкес келеді.
Тұтас алғанда адам дамуының осы компоненттерінің әрқайсысы адамның бірнеше
маңызды мүмкіндіктерін қамтиды. Мәселен, көп жасау - ұзақ өмір сүру мен
салауатты тұрмыс мүмкіндігін білдіреді, білімділік – білім алуды,
араласуды, қоғам өміріне қатысуды, тұрмыс деңгейі – лайықты тұрмыс құрып,
салауатты өмір сүруге, аумақтық және әлеуметтік икемділік үшін жағдайдың
болуына, қоғамөміріне және т.б. қатысу үшін қажетті ресурстарға қол
жеткізуді білдіреді.
Адам дамуының осы үш компоненті үшін іс жүзінде әлемнің барлық
елдеріне арналған тұрақты есептелетін және салыстырмалы көрсеткіштердің
жүйесі ұсынылды. Бұл ретте базалық көрсеткіштердің сандық мәндері адам
дамуының белгілі бір аспектісінде таңдау мүмкіндігін кеңейту туралы айтады.
Ұзақ өмір сүруді сипаттайтын көрсеткіштер. Туу кезінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.