Ырғай (ирга) өсімдігі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ

Тақырыбы: Ырғай (ирга) өсімдігі.

Орындаған: Болатова Ә. О

Тексерген: Мухаметжанова О. Т

Тобы: АГ - 213

Семей - 2015

Жоспар:

Ырғай өсімдігі және таралу аймақтары.
Ырғай өсімдігін өсіру технологиясы.
Ырғай өсімдігінің негізгі түрлері.
Қосымшалар.

Ирга (Ырғай) өсімдігі.

Ырғай өсімдігі және таралу аймақтары.

Ирга - Amelanchier Medic. Туыс Солтүстік жарты шарды, негізінен Солтүстік Америкада жабай түрде тараған 25 түрді біріктіреді; Бізде кәдімгі ырғай, масақты ырғай түрлері кездеседі. ТМД елдерінде жабайы өсетін бір түр - А. rotundifolia Lam (домалақ жапырақты, кәдімгі, шомпольник, шәшке тәрізді ағашты ирга) белгілі. Жеміс дақылы ретінде домалақ жапырақты, канада және масақты ирга қолданыс тапқан. Бұлар кішігірім ағаштар немесе бұталар. Жеміс салуы отырғызғаннан 2-4 жыл өткеннен соң басталады. Жылдағы өнімі мол -4-8 т/га. Жемісінде қанттар, қышқылдар, иілік заттар, С дәрумені жәнекаротин бар. Жемістері балаң және кептірілген күйінде пайдаланылады; олардан компот, тосап, желе, пастил (әдетте басқа ) дайындалады. Балаң жемістің жаңа шырыны емдік сусын ретінде қолданылады. Өсімдігі бал беретіндігімен ерекшеленеді. ТМД елдерінің солтүстігінде ергежейлі алмұрттың, алманың шыдамды телітуші ретінде де маңызды. Қысқа төзімділігіне және баптауды аса қажет етпейтіндігіне байланысты ирганы соңғы жылдары әуесқойбағбандар Қазақстанның солтүстігінде өсіре бастады. Ирга туысы тіршілік ету ортасына оңай бейімделеді. , соның арқасында мәдениетте кең тараған . Ол үлкен бұта немесе кішірек ағаш, олар көктемде саны көп ақ гүлшоғырлармен безендіріледі. Жазда оның сағақтарында көгілдір қара жемістері болады. Ал күзде оның жапырақтары өте көркес. Олар өте тез өседі және күй талғамайды. Бұл туыс өкілдері көгалдандыруда және бағбандықта қолданылады.

Жапырақтану жоғары, көбінесе көп гүлді юолып келеді, жемісі үшін, әрі жалпы сәндік өсімдік ретінде пайдаланылады. Ырғай жабайы түрде Балтық жағалауында, ТМД елдерінің орташа алқаптарында Солтүстік Кавказ, Қырымда және Қазақстанның солтүстік аймақтарында кездеседі.

Ырғай мамыр айында гүлдейді, гүлдері мойылдың түсіндей болады және оның ерекшелігі көктемгі кеш түсетін 5-7С қа дейіңгі суықты көтере алады. ОЛ араларын еліктетін өсімдіктер қатарына жатады. Қазақстанда көптеген дақылдармен салыстырғанда құрғақшылққа төзімдірек. Ырғай бұтасы жылдам өседі, оңжылдық жасында өзінің дамуының ең жоғарғы деңгейіне жетеді. Саңырауқұлақ және басқада зиянкестерге шыдамды және зақымданған жерлері тез қайта қалпына келеді.

Бұл дақылдың биологиялық ерекшеліктерінің бірі жас кезінде 5 жылға дейін көлеңкеге шыдамды. Ырғайдың мәдени сорттары үлкен өнімділік және ірі жеміс береді. Ырғайдың бүршігі Украина жағдайында сәуір айныңы аяғында ашылады жемісі маусым айында піседі. Жаыпрақтарынң жаппай түсуі қазан айында . Ырғайдың жалпы гүлінің 71-82 жеміс байлайды., жинауға дейінгі 7-8 түсіп қалады. Тамыр жүйесі мықты. , тамырлары 1, 4-3 метрге дейін бойлайды. Ырғай топыраққа қатаң талап қоймайды. Қысқөа және аязға жоғары тзімді -40С градус аязға дейін төзе алады.

Ырғай өсімдігін өсіру технологиясы.

Ырғай негізінен тұқыммен атпа тамырларымен түбірден бөліа алу, телу арқылы көбейеді. Ырғай үшін оңтүстік, оңтүстік-бастыс, оңтүстік шығыс беткейжерлерді таңдау керек. Ырғай үшін ыза сулары жақын орналасқан және батпақты жерплер жарамсыз болып табылады. Ирга бағына арнлағн жерлерді жыртудан бұрын органикалқы тыңайтқыштарды сіңіреді. Әрбір өсімдікке қоректік алаңша 4*4, Канадада 2, 2-2, 5м орналасады.

Ырғай ағашына 70*70 см схемамен қазады. Топырақты алдын ала парлау немесе бұршақ тұқымдастарды себу арқылы дайындайды.

Плантациясында тыңайтқыштар беріледі, үстеп қоректендіреді және суарады. Отырғызатын өсімдіктің биіктігі 15*30 см болуы керек. Отырғызғаннан кейін ырғайдың тік көшеттерін кесін қырқады ұзындығының 3/2 бөлігі қалады. Кесу кезінде ауру, әлсіз және зақымданған бұтақтарды және ұзын сабақтарды кеседі. Ырғай 2-40 жаста жемс береді. Жылма жыл өнім береді және көп мөлшерде жемісін жергілікті ауа райын байланысты 2-4 рет жинайды. Кез келген топырақта өсе береді. Жарық күнді және алакөлеңкені ұнатады. Ырғайдың мәңгі жасыл түрлерін белгілі бір пішінде қырқып отырған дұрыс. Орта есеппен әр гектарынан 40-80ц жеміс алынады. Ырғайждың жемісін шикілей кептірілген күйінде варение, джем, пастила, компот, шарап өнеркәсібінде пайдланады. Әрбір ағашы орта есеппен 9-14 кг жеміс береді 1 гектардан 4-8 тонна жеміс жинауға болады. Бактеевтің пікірінше дөңгелек жапырақты ырғайдың мәдениеттілігіне 350-400 жыл болған.

Ырғай өсімдігінің негізгі түрлері

Масақты ырғай . Биіктігі 5 метрдей, жапырақтары жұмыртқа тәріздес (5*2, 5см) жаз айларында қою жасыл түсті, күзде қызғылт - сарғыш түсті болып келеді. Гүлдері хош иісті ақ, қызғылтым түсті. Жемістері домалақ 0, 9 см дей. Қысқа төзімді. Тұқымдар, атпа тамырлар, бұтаны бөлу арқылы көбейеді. Мәдениетте 1800 жылдан бастап.

Канадалық ырғай- Солтүстік Американың солтүстік- шығыс аудандарында өседі. Жарықты жақсы көретін мезофит. Ірі бұталары биіктіг 6 метр, ағаштәрізділері 8-10 метрге дейін жетеді. Жапырақтары жұмыртқа тәріздес ұзындығы 10 см. Гулдері 7-10 күн гүлдейді. Жемістері домалақ, қою қызғылт түсті, тәтті, жеуге жарамды. Жемісін 5 жастан бастап береді. Жемістері шілде мен тамыз айларының екінші жартысында пісіп жетіледі. Жарық сүйгіш, тез өседі. Аздап тұзаданған жерлерге төзімді. Мәдениетте 1623 жылдан бастап.

Кәдімгі ырғай- Бұл түрдің негізгі отаны Орталық және Батыс Европа, Крым, Кавказ. Бұталарының биіктігі 2, 5 метр. Жапрыақтары эллептикалық немесе жұмыртқа тәріздес 4 см. Гүлдерінің ені 3 см, ақ түсті. Жемістері көкшіл- қара түсті. Мамыр айының басында гүлдейді. Жемісін 5 жастан бастап береді. Шөлге төзімді, жарық сүйгіш, бірақ та көлеңкелі жерлерде де өсе алады. Мәдениетте XVI ғасырдан бастап.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.