Геодезия және картографияның дамуы тарихы
1. Геодезияның дамуы. Ежелгі замандағы дамуы.
2. Орта замандағы дамуы.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
4. Картография.
5. Картография ғылымының даму тарихы.
2. Орта замандағы дамуы.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
4. Картография.
5. Картография ғылымының даму тарихы.
Геодезия (грек. ge — жер және daі — бөлемін) — Жердің пішіні мен мөлшерін, қабылданған координаттар жүйесіндегі нүктелер орнын анықтаудың әдістері мен тәсілдерін зерттейтін, жер бетінің планы мен картасын салу, жер бетіндегі өлшеулерді жүргізумен айналысатын. Жер туралы ғылымдардың бір саласы. Жердің физикалық бетін зерттеу үшін картографиялық және топографиялық әдістер мен пландық және биіктік координаталар құрылады.
Геодезияның дамуы. Адам баласының барлык тіршілігі жермен байланысты екені бәрімізге аян. Сол себепті жерді зерттеуге арналған ғылымдардың бірнеше түрлі тараулары бар. Грек тілінде жерді «геоид» дейді, осыған байланысты жерге арналған ғылымдардың көпшілігі осы буынмен басталады: геодезия, геология, геофизика, геоботаника, геомеханика және т.б.
Бүл ғылымдардың бәрі бір-бірімен тығыз байланысты және өлшеу мәселесі коғамның даму тарихымен тікелей ұштасып жатады. Қоғам тарихының әр дәуірінде жермен шұғылдану дәрежесі де әр түрлі сатыда болып келді. Адам коғамының даму дәрежесінің өзі сол жер байлығын пайдалана білу тәсіліне тәуелді. Сол себептен жер өлшеу әдістерінің дәрежесі адам қоғамының даму тарихын көрсететін бір айқын дерек болып табылады. Осы айтылғандарға мысал ретінде геодезия мен маркшейдерия ғылымдарының әрбір тарихи кезендерде қандай орын алып келгендігіне қысқаша токталамыз. Жер өлшеу әдістері мен ірі құрылыстардың көрнекті ескерткіштері дүние жүзінде бірнеше жерлерде бар. Мысалы, біздің заманымыздан бұрынғы VI ғасырда Ніл өзенінің бойында салынған суару жүйелері мен каналдарда геодезиялық өлшеулер қолданылған. Ежелгі Мысыр (Мысыр) елінде орасан зор құрылыстар салынған. Ал Мысыр патшаларының өздері тірі кездерінде салғызған пирамидаларының ішіндегі ең үлкені-Хеопс пирамидасының төрт қырының әрқайсысы 230,13 метрден де, ал бір—бірінен айырмашылығы 2 см-ден аспайды. Мысыр пирамидалары «Әлемнің жеті кереметінің» бірі болып саналады. Мүндай қүрылыстар салу, арнаулы геодезиялық өлшеулерсіз жүргізілуі мүмкін емес. Біздің заманымыздан IV ғасыр бұрын өмір сүрген фек математигі Евдем «Жерді өлшеу нәтижесінде египеттіктер метрия ғылымын ойлап шығарды», - деп жазды. Жер өлшеу өнерін египеттіктерден үйренген гректер, оны алғашқы кезде «геометрия» деп атады. Геометрия заңдары жер өлшеуде әрдайым қолданылады, барлық ғылымдарға ұстаздық еткен ұлы ғалым-Аристотель өлшеу ғылымын геометриядан бөліп айту үшін оны «геодезия» деп атаған. III ғасырда өмір сүрген фек ғалымы Эратофен градустықөлшеулердің көмегімен жер радиусін аныктаған. Бүдан кейін геодезия Үндістанда, Орта Азияда, Араб елдерінде дамыды.
Геодезияның дамуы. Адам баласының барлык тіршілігі жермен байланысты екені бәрімізге аян. Сол себепті жерді зерттеуге арналған ғылымдардың бірнеше түрлі тараулары бар. Грек тілінде жерді «геоид» дейді, осыған байланысты жерге арналған ғылымдардың көпшілігі осы буынмен басталады: геодезия, геология, геофизика, геоботаника, геомеханика және т.б.
Бүл ғылымдардың бәрі бір-бірімен тығыз байланысты және өлшеу мәселесі коғамның даму тарихымен тікелей ұштасып жатады. Қоғам тарихының әр дәуірінде жермен шұғылдану дәрежесі де әр түрлі сатыда болып келді. Адам коғамының даму дәрежесінің өзі сол жер байлығын пайдалана білу тәсіліне тәуелді. Сол себептен жер өлшеу әдістерінің дәрежесі адам қоғамының даму тарихын көрсететін бір айқын дерек болып табылады. Осы айтылғандарға мысал ретінде геодезия мен маркшейдерия ғылымдарының әрбір тарихи кезендерде қандай орын алып келгендігіне қысқаша токталамыз. Жер өлшеу әдістері мен ірі құрылыстардың көрнекті ескерткіштері дүние жүзінде бірнеше жерлерде бар. Мысалы, біздің заманымыздан бұрынғы VI ғасырда Ніл өзенінің бойында салынған суару жүйелері мен каналдарда геодезиялық өлшеулер қолданылған. Ежелгі Мысыр (Мысыр) елінде орасан зор құрылыстар салынған. Ал Мысыр патшаларының өздері тірі кездерінде салғызған пирамидаларының ішіндегі ең үлкені-Хеопс пирамидасының төрт қырының әрқайсысы 230,13 метрден де, ал бір—бірінен айырмашылығы 2 см-ден аспайды. Мысыр пирамидалары «Әлемнің жеті кереметінің» бірі болып саналады. Мүндай қүрылыстар салу, арнаулы геодезиялық өлшеулерсіз жүргізілуі мүмкін емес. Біздің заманымыздан IV ғасыр бұрын өмір сүрген фек математигі Евдем «Жерді өлшеу нәтижесінде египеттіктер метрия ғылымын ойлап шығарды», - деп жазды. Жер өлшеу өнерін египеттіктерден үйренген гректер, оны алғашқы кезде «геометрия» деп атады. Геометрия заңдары жер өлшеуде әрдайым қолданылады, барлық ғылымдарға ұстаздық еткен ұлы ғалым-Аристотель өлшеу ғылымын геометриядан бөліп айту үшін оны «геодезия» деп атаған. III ғасырда өмір сүрген фек ғалымы Эратофен градустықөлшеулердің көмегімен жер радиусін аныктаған. Бүдан кейін геодезия Үндістанда, Орта Азияда, Араб елдерінде дамыды.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Геодезия және құрылыс кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Геодезия және картографияның дамуы тарихы
Тексерген : Сейтказина Г.С.
Орындаған: Юсупова Д.Е.
Тобы: ГК-308
Семей 2015 ж.
Мазмұны.
1. Геодезияның дамуы. Ежелгі замандағы дамуы.
2. Орта замандағы дамуы.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
4. Картография.
5. Картография ғылымының даму тарихы.
1. Геодезияның дамуы. Ежелгі замандағы дамуы.
Геодезия (грек. ge — жер және daі — бөлемін) — Жердің пішіні мен
мөлшерін, қабылданған координаттар жүйесіндегі нүктелер орнын анықтаудың
әдістері мен тәсілдерін зерттейтін, жер бетінің планы мен картасын салу,
жер бетіндегі өлшеулерді жүргізумен айналысатын. Жер туралы ғылымдардың бір
саласы. Жердің физикалық бетін зерттеу үшін картографиялық және
топографиялық әдістер мен пландық және биіктік координаталар құрылады.
Геодезияның дамуы. Адам баласының барлык тіршілігі жермен байланысты
екені бәрімізге аян. Сол себепті жерді зерттеуге арналған ғылымдардың
бірнеше түрлі тараулары бар. Грек тілінде жерді геоид дейді, осыған
байланысты жерге арналған ғылымдардың көпшілігі осы буынмен басталады:
геодезия, геология, геофизика, геоботаника, геомеханика және т.б.
Бүл ғылымдардың бәрі бір-бірімен тығыз байланысты және өлшеу мәселесі
коғамның даму тарихымен тікелей ұштасып жатады. Қоғам тарихының әр
дәуірінде жермен шұғылдану дәрежесі де әр түрлі сатыда болып келді. Адам
коғамының даму дәрежесінің өзі сол жер байлығын пайдалана білу тәсіліне
тәуелді. Сол себептен жер өлшеу әдістерінің дәрежесі адам қоғамының даму
тарихын көрсететін бір айқын дерек болып табылады. Осы айтылғандарға мысал
ретінде геодезия мен маркшейдерия ғылымдарының әрбір тарихи кезендерде
қандай орын алып келгендігіне қысқаша токталамыз. Жер өлшеу әдістері мен
ірі құрылыстардың көрнекті ескерткіштері дүние жүзінде бірнеше жерлерде
бар. Мысалы, біздің заманымыздан бұрынғы VI ғасырда Ніл өзенінің бойында
салынған суару жүйелері мен каналдарда геодезиялық өлшеулер қолданылған.
Ежелгі Мысыр (Мысыр) елінде орасан зор құрылыстар салынған. Ал Мысыр
патшаларының өздері тірі кездерінде салғызған пирамидаларының ішіндегі ең
үлкені-Хеопс пирамидасының төрт қырының әрқайсысы 230,13 метрден де, ал
бір—бірінен айырмашылығы 2 см-ден аспайды. Мысыр пирамидалары Әлемнің жеті
кереметінің бірі болып саналады. Мүндай қүрылыстар салу, арнаулы
геодезиялық өлшеулерсіз жүргізілуі мүмкін емес. Біздің заманымыздан IV
ғасыр бұрын өмір сүрген фек математигі Евдем Жерді өлшеу нәтижесінде
египеттіктер метрия ғылымын ойлап шығарды, - деп жазды. Жер өлшеу өнерін
египеттіктерден үйренген гректер, оны алғашқы кезде геометрия деп атады.
Геометрия заңдары жер өлшеуде әрдайым қолданылады, барлық ғылымдарға
ұстаздық еткен ұлы ғалым-Аристотель өлшеу ғылымын геометриядан бөліп айту
үшін оны геодезия деп атаған. III ғасырда өмір сүрген фек ғалымы Эратофен
градустықөлшеулердің көмегімен жер радиусін аныктаған. Бүдан кейін геодезия
Үндістанда, Орта Азияда, Араб елдерінде дамыды. Дүние жүзінде осы күнге
дейін сақталып қалған ірі құрылыстар қатарында жататындар: Үндістанда-
Чанрагута, Қытайда-Ұлы қорған (қабырға), Жапонияда-Тодайдзи, Индонезияда-
Боробудудр, Арабияда-Құдыс, Мединә, Бағдат. Кейінгі Ақсақ темір заманынан
бастап салынған тамаша қүрылыстар қатарына жататындар: Шахи-Зинда, Тадж-
Махал, Қожа-Ахмед Яссауи мавзолейі, Ұлықбек обсерваториясы, т.б.
2. Орта замандағы дамуы.
Айтылған құрылыстар сол дәуірде жоғарғы дәрежелі мәдениеттің болғанын
дәлелдейді. Жоғарғы мәдениеттің қалыптасуына жер өлшеу ғылымы да өзіндік
рөл атқара отырып, сол мәдениеттің арқасында өзі де дамып жетілді. Араб
мәдениетінің дамыған кезінде Аристотельден кейінгі жүзінде білім мен
мәдениеттің екінші ұстазы атанған данышпан, энциклопедист, ғалым Әбу
Насыр әл-Фараби (870-950 ж.ж.) геодезия ғылымы, геодезиялық оптикалық
аспаптар жөнінде өзінің Ғылымдардың тізбегі атты еңбегінде былай деген:
Геодезия ғылымы арқылы адамзат алые орналасқан, көз жетпейтін заттардың
мөлшерін, шамасын бір затпен екінші заттың арақашықтығын, биіктігін,
тендігін, (мысалы: ағаштың, үйдің биіктігін. өзеннің терендігін) анықтауға
болады. Кейде қателеспес үшін өлшеулерде әртүрлі оптикалық аспаптар
қолданылады деген. Ал Алмагеске түсініктеме атты кітабының Сфералық
астрономия деген тарауында, астрономия мен география мәселелерін
математикалық жолмен шешудің жеңіл эдістерін ұсынады. Мысалы, Айдың
радиусін, жер бетінің ендігі мен бойлығы, Ай мен Жердің ара қашықтығын,
Айдың паралаксін өлшеулер жайлы Орта Азия мен Шығыстың ұлы ғалымы Абу
Райхан Бируни (973-1050 ж.ж.) үлкен мұра қалдырды. Г. Галилей жасаған көру
дүрбісінің (1609 ж) көмегімен жүргізілген геодезиялық өлшеулердің дәлдігі
жоғары болды. XVII ғасырда И. Ньютон ашкан бүкіл әлемдік тартылыс заңының
көмегімен жердің шар емес, айналу осінің бағыты бойынша сығылған эллипсоида
екенін дәлелдейді. Ресейдегі геодезиялык жұмыстар XVIII ғасырда, I Петрдің
дэуірінде жүзеге асырылды. 1973 жылы Ресейде Географиялық департамент
құрылып, 1758-1765 жылдары орыстың ұлы ғалымы М.В Ломоносов оның жетекшісі
болды. Сол кездері геодезистерді дайындайтын оқу орындары ашылып,
геодезиялық аспаптар шығарыла бастады. Осы кезде Ресейде теңізде жүзудің,
әскери істің және сауданың кең дамуы геодезиялық өлшеулер жүргізіп, карта
жасауды талап етті. Осы мақсатпен аз зерттелген аудандарды түсіру үшін
арнайы экспедициялар жіберілді. Сол экспедициялардың бірі Қазақстанның
оңтүстік аймақтарында, Қырғыз және Қытай шекараларында топографиялық
түсірістер жүргізді.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
Экспедиция карта жасаган атақты ғалым Ш. Уәлиханов Омбыдағы Кадет
корпусын бітіріп, жиырма екі жасында Орыс география қоғамына мүше болып
сайланды. Шоқан Уэлиханов 1950-52 ж.ж. Омбы қаласындағы әскери оқу орнының
студенті бола жүре, Сырымбет тауы мен оның төңірегінің, Көкшетау және
Қосмұрын аймақтарының схемалық карталарын, ол 1856 ж. бастап әскери-ғылыми
экспедиция қүрамында жүріп, Қазақстан, Ыстық көл, Орталық Тянь-Шянь
аймақтарында топографиялык түсірістер жүргізген, сөйтіп, Орталық Азияның
картасын, сондай-ақ Қашкариядан Ташкентке дейінгі жердің маршруттық
картасын жасаған. Ш.Уәлихановтың география және топография саласындагы
елеулі еңбектері жайлы оның 5 томдык шығармалар жинағының 3 - томынан толық
мағүлмат алуға болады. XIX гасырдың бірінші жартысында Ресейдегі
геодезиялық жүмыстардың жоғарғы дәрежеде жүргізілуіне коп еңбек сіңірген
орыс астрономы және геодезист, Ленинградтагы Пулков обсерваториясының
негізін қалаушы В.Я.Струве болды. Геодезиялық қызметтің қарқындап дамуына
Кеңес өкіметі кең жол ашты. Геодезиялық ғылыми жұмыстарды жүргізуге
арналған геодезиялық орталық ғылыми-зерттеу институттар мен мамандар
даярлайтын көптеген оқу орындары ашылды. 1925 жылдан бастап бұрынгы
Кеңестер Одагында мемлекеттік карталар жасау үшін жер бетін әуеден суретке
түсіру қолданылды. Ал қазіргі кезде топографиялық-геодезиялық жүмыстардың
және картографияның бүдан әрі дамуына ғарыштық техника үлкен әсер етуде.
Келешекте шаруашылыгымыздың қажеттерін жан-жақты қамтамасыз ету, ғарыштан
суретке түсірмей жүзеге асырылмайтынына көз жетіп отыр. Жер пішінінің жаңа
өлшемдерін анықтауда, бірыңғай мемлекеттік координаталар жүйесінің
теориясын жасауда және практикага ендіруде Ф.Н. Красовский бастаган орыс
галымдары зор еңбек етті. Геодезия мен картография саласының дамуына
М.С.Молоденский, А.А.Изотов, А.С.Чеботорев, Н.А.Урмаев, т.б. қосқан
еңбектері айтарлықтай.
4. Картография.
Картография – географиялық карталар, оларды жасау және пайдалану
туралы ғылым.
The Tabula Rogeriana, Мұхаммед ал-Ыдырыс Роджер II-ге арнап жасаған,
1154 жыл
Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының үйлесуі мен өзара
байланысуын, олардың кеңістіктегі орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін,
т. б. картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен зерттейтін ғылым.
комителық ұғымдарға – аспан денелері мен жұлдызды аспанның карталары,
глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық белгілермен берілген
кеңістік модельдері (үлгілері) жатады.
Картография пәні мен әдістемесі, карта туралы ілім, картографиялық
проекциялар теориясы, генерализация мен кескіндеу әдістерінің (шартты
белгілер жүйесі) теориялары;
Картография ғылымы мен өндірісінің тарихы;
картографиялық деректер тану (картографиялық деректерді саралау және
оларға қатысы бар ғылыми-ақпарат теориясының мәселелері);
карталарды жобалау және оларды дайындау теориясы мен технологиясы;
карталарды пайдаланудың теориясы мен әдістемесі.
Картография ғылыми және техникалық пәндер жүйесіне тарамданады. Оның
біреуінің көп ғасырлық тарихы болса, кейбіреулері жақында ғана пайда болып,
қалыптасу сатысынан өтуде. комитеның жалпы теориясы картаны жасау
әдістемесі мен пайдалану мәселелерімен шұғылданады. Картография теориясының
негізгі әдістемесі – картатану. Математикалық Картография картаның
математикалық негіздерін зерттейді. Ол картографиялық проекция теориясын
әзірлейді, картографиялық тор құрудың әдістерін жасайды, олардағы
бұрмалануды талдайды. Картаны құру және жобалау пәні картаны әзірлеу әдісі
мен оның лабораториялық технологиясын зерттейді. Картаны безендіру және
картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін
құру әдісі мен теориясын, картаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Геодезия және құрылыс кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Геодезия және картографияның дамуы тарихы
Тексерген : Сейтказина Г.С.
Орындаған: Юсупова Д.Е.
Тобы: ГК-308
Семей 2015 ж.
Мазмұны.
1. Геодезияның дамуы. Ежелгі замандағы дамуы.
2. Орта замандағы дамуы.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
4. Картография.
5. Картография ғылымының даму тарихы.
1. Геодезияның дамуы. Ежелгі замандағы дамуы.
Геодезия (грек. ge — жер және daі — бөлемін) — Жердің пішіні мен
мөлшерін, қабылданған координаттар жүйесіндегі нүктелер орнын анықтаудың
әдістері мен тәсілдерін зерттейтін, жер бетінің планы мен картасын салу,
жер бетіндегі өлшеулерді жүргізумен айналысатын. Жер туралы ғылымдардың бір
саласы. Жердің физикалық бетін зерттеу үшін картографиялық және
топографиялық әдістер мен пландық және биіктік координаталар құрылады.
Геодезияның дамуы. Адам баласының барлык тіршілігі жермен байланысты
екені бәрімізге аян. Сол себепті жерді зерттеуге арналған ғылымдардың
бірнеше түрлі тараулары бар. Грек тілінде жерді геоид дейді, осыған
байланысты жерге арналған ғылымдардың көпшілігі осы буынмен басталады:
геодезия, геология, геофизика, геоботаника, геомеханика және т.б.
Бүл ғылымдардың бәрі бір-бірімен тығыз байланысты және өлшеу мәселесі
коғамның даму тарихымен тікелей ұштасып жатады. Қоғам тарихының әр
дәуірінде жермен шұғылдану дәрежесі де әр түрлі сатыда болып келді. Адам
коғамының даму дәрежесінің өзі сол жер байлығын пайдалана білу тәсіліне
тәуелді. Сол себептен жер өлшеу әдістерінің дәрежесі адам қоғамының даму
тарихын көрсететін бір айқын дерек болып табылады. Осы айтылғандарға мысал
ретінде геодезия мен маркшейдерия ғылымдарының әрбір тарихи кезендерде
қандай орын алып келгендігіне қысқаша токталамыз. Жер өлшеу әдістері мен
ірі құрылыстардың көрнекті ескерткіштері дүние жүзінде бірнеше жерлерде
бар. Мысалы, біздің заманымыздан бұрынғы VI ғасырда Ніл өзенінің бойында
салынған суару жүйелері мен каналдарда геодезиялық өлшеулер қолданылған.
Ежелгі Мысыр (Мысыр) елінде орасан зор құрылыстар салынған. Ал Мысыр
патшаларының өздері тірі кездерінде салғызған пирамидаларының ішіндегі ең
үлкені-Хеопс пирамидасының төрт қырының әрқайсысы 230,13 метрден де, ал
бір—бірінен айырмашылығы 2 см-ден аспайды. Мысыр пирамидалары Әлемнің жеті
кереметінің бірі болып саналады. Мүндай қүрылыстар салу, арнаулы
геодезиялық өлшеулерсіз жүргізілуі мүмкін емес. Біздің заманымыздан IV
ғасыр бұрын өмір сүрген фек математигі Евдем Жерді өлшеу нәтижесінде
египеттіктер метрия ғылымын ойлап шығарды, - деп жазды. Жер өлшеу өнерін
египеттіктерден үйренген гректер, оны алғашқы кезде геометрия деп атады.
Геометрия заңдары жер өлшеуде әрдайым қолданылады, барлық ғылымдарға
ұстаздық еткен ұлы ғалым-Аристотель өлшеу ғылымын геометриядан бөліп айту
үшін оны геодезия деп атаған. III ғасырда өмір сүрген фек ғалымы Эратофен
градустықөлшеулердің көмегімен жер радиусін аныктаған. Бүдан кейін геодезия
Үндістанда, Орта Азияда, Араб елдерінде дамыды. Дүние жүзінде осы күнге
дейін сақталып қалған ірі құрылыстар қатарында жататындар: Үндістанда-
Чанрагута, Қытайда-Ұлы қорған (қабырға), Жапонияда-Тодайдзи, Индонезияда-
Боробудудр, Арабияда-Құдыс, Мединә, Бағдат. Кейінгі Ақсақ темір заманынан
бастап салынған тамаша қүрылыстар қатарына жататындар: Шахи-Зинда, Тадж-
Махал, Қожа-Ахмед Яссауи мавзолейі, Ұлықбек обсерваториясы, т.б.
2. Орта замандағы дамуы.
Айтылған құрылыстар сол дәуірде жоғарғы дәрежелі мәдениеттің болғанын
дәлелдейді. Жоғарғы мәдениеттің қалыптасуына жер өлшеу ғылымы да өзіндік
рөл атқара отырып, сол мәдениеттің арқасында өзі де дамып жетілді. Араб
мәдениетінің дамыған кезінде Аристотельден кейінгі жүзінде білім мен
мәдениеттің екінші ұстазы атанған данышпан, энциклопедист, ғалым Әбу
Насыр әл-Фараби (870-950 ж.ж.) геодезия ғылымы, геодезиялық оптикалық
аспаптар жөнінде өзінің Ғылымдардың тізбегі атты еңбегінде былай деген:
Геодезия ғылымы арқылы адамзат алые орналасқан, көз жетпейтін заттардың
мөлшерін, шамасын бір затпен екінші заттың арақашықтығын, биіктігін,
тендігін, (мысалы: ағаштың, үйдің биіктігін. өзеннің терендігін) анықтауға
болады. Кейде қателеспес үшін өлшеулерде әртүрлі оптикалық аспаптар
қолданылады деген. Ал Алмагеске түсініктеме атты кітабының Сфералық
астрономия деген тарауында, астрономия мен география мәселелерін
математикалық жолмен шешудің жеңіл эдістерін ұсынады. Мысалы, Айдың
радиусін, жер бетінің ендігі мен бойлығы, Ай мен Жердің ара қашықтығын,
Айдың паралаксін өлшеулер жайлы Орта Азия мен Шығыстың ұлы ғалымы Абу
Райхан Бируни (973-1050 ж.ж.) үлкен мұра қалдырды. Г. Галилей жасаған көру
дүрбісінің (1609 ж) көмегімен жүргізілген геодезиялық өлшеулердің дәлдігі
жоғары болды. XVII ғасырда И. Ньютон ашкан бүкіл әлемдік тартылыс заңының
көмегімен жердің шар емес, айналу осінің бағыты бойынша сығылған эллипсоида
екенін дәлелдейді. Ресейдегі геодезиялык жұмыстар XVIII ғасырда, I Петрдің
дэуірінде жүзеге асырылды. 1973 жылы Ресейде Географиялық департамент
құрылып, 1758-1765 жылдары орыстың ұлы ғалымы М.В Ломоносов оның жетекшісі
болды. Сол кездері геодезистерді дайындайтын оқу орындары ашылып,
геодезиялық аспаптар шығарыла бастады. Осы кезде Ресейде теңізде жүзудің,
әскери істің және сауданың кең дамуы геодезиялық өлшеулер жүргізіп, карта
жасауды талап етті. Осы мақсатпен аз зерттелген аудандарды түсіру үшін
арнайы экспедициялар жіберілді. Сол экспедициялардың бірі Қазақстанның
оңтүстік аймақтарында, Қырғыз және Қытай шекараларында топографиялық
түсірістер жүргізді.
3. Ресей Империясының қарамағында дамуы.
Экспедиция карта жасаган атақты ғалым Ш. Уәлиханов Омбыдағы Кадет
корпусын бітіріп, жиырма екі жасында Орыс география қоғамына мүше болып
сайланды. Шоқан Уэлиханов 1950-52 ж.ж. Омбы қаласындағы әскери оқу орнының
студенті бола жүре, Сырымбет тауы мен оның төңірегінің, Көкшетау және
Қосмұрын аймақтарының схемалық карталарын, ол 1856 ж. бастап әскери-ғылыми
экспедиция қүрамында жүріп, Қазақстан, Ыстық көл, Орталық Тянь-Шянь
аймақтарында топографиялык түсірістер жүргізген, сөйтіп, Орталық Азияның
картасын, сондай-ақ Қашкариядан Ташкентке дейінгі жердің маршруттық
картасын жасаған. Ш.Уәлихановтың география және топография саласындагы
елеулі еңбектері жайлы оның 5 томдык шығармалар жинағының 3 - томынан толық
мағүлмат алуға болады. XIX гасырдың бірінші жартысында Ресейдегі
геодезиялық жүмыстардың жоғарғы дәрежеде жүргізілуіне коп еңбек сіңірген
орыс астрономы және геодезист, Ленинградтагы Пулков обсерваториясының
негізін қалаушы В.Я.Струве болды. Геодезиялық қызметтің қарқындап дамуына
Кеңес өкіметі кең жол ашты. Геодезиялық ғылыми жұмыстарды жүргізуге
арналған геодезиялық орталық ғылыми-зерттеу институттар мен мамандар
даярлайтын көптеген оқу орындары ашылды. 1925 жылдан бастап бұрынгы
Кеңестер Одагында мемлекеттік карталар жасау үшін жер бетін әуеден суретке
түсіру қолданылды. Ал қазіргі кезде топографиялық-геодезиялық жүмыстардың
және картографияның бүдан әрі дамуына ғарыштық техника үлкен әсер етуде.
Келешекте шаруашылыгымыздың қажеттерін жан-жақты қамтамасыз ету, ғарыштан
суретке түсірмей жүзеге асырылмайтынына көз жетіп отыр. Жер пішінінің жаңа
өлшемдерін анықтауда, бірыңғай мемлекеттік координаталар жүйесінің
теориясын жасауда және практикага ендіруде Ф.Н. Красовский бастаган орыс
галымдары зор еңбек етті. Геодезия мен картография саласының дамуына
М.С.Молоденский, А.А.Изотов, А.С.Чеботорев, Н.А.Урмаев, т.б. қосқан
еңбектері айтарлықтай.
4. Картография.
Картография – географиялық карталар, оларды жасау және пайдалану
туралы ғылым.
The Tabula Rogeriana, Мұхаммед ал-Ыдырыс Роджер II-ге арнап жасаған,
1154 жыл
Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының үйлесуі мен өзара
байланысуын, олардың кеңістіктегі орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін,
т. б. картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен зерттейтін ғылым.
комителық ұғымдарға – аспан денелері мен жұлдызды аспанның карталары,
глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық белгілермен берілген
кеңістік модельдері (үлгілері) жатады.
Картография пәні мен әдістемесі, карта туралы ілім, картографиялық
проекциялар теориясы, генерализация мен кескіндеу әдістерінің (шартты
белгілер жүйесі) теориялары;
Картография ғылымы мен өндірісінің тарихы;
картографиялық деректер тану (картографиялық деректерді саралау және
оларға қатысы бар ғылыми-ақпарат теориясының мәселелері);
карталарды жобалау және оларды дайындау теориясы мен технологиясы;
карталарды пайдаланудың теориясы мен әдістемесі.
Картография ғылыми және техникалық пәндер жүйесіне тарамданады. Оның
біреуінің көп ғасырлық тарихы болса, кейбіреулері жақында ғана пайда болып,
қалыптасу сатысынан өтуде. комитеның жалпы теориясы картаны жасау
әдістемесі мен пайдалану мәселелерімен шұғылданады. Картография теориясының
негізгі әдістемесі – картатану. Математикалық Картография картаның
математикалық негіздерін зерттейді. Ол картографиялық проекция теориясын
әзірлейді, картографиялық тор құрудың әдістерін жасайды, олардағы
бұрмалануды талдайды. Картаны құру және жобалау пәні картаны әзірлеу әдісі
мен оның лабораториялық технологиясын зерттейді. Картаны безендіру және
картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін
құру әдісі мен теориясын, картаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz