Дәннің құрлымымен оның анатомиялық бөліктерінің микроқұрлымының технологиялық маңызы

Кіріспе
1. Дәннің құрлымымен оның анатомиялық бөліктерінің микроқұрлымының технологиялық маңызы
1.2 Дәннің құрылымының технологияльқ мәні және құрамы
1.3 Дәннің анатомиялық құрамы
1.4 Дәнде кездесетін негізгі химиялық заттар
1.5 Дәнді дақылдарды өңдеу және сактау технологиясы
Қортынды
Пайдаланған Әдебиеттер

Дәнді-дақылдардың морфологиялық және анатомиялық құрылымы негізінен бірдей, кейбір ерекшеліктері бар.
Кез келеген дәнді-дақылдың морфологиялық ерекшелігі оның формасы, өлшемі, бетінің қасиеті, басқа ерекше белгілерінің сипаттау болып табылады.
Бидайдың дәнінің формасы ұзыншы, дөңгелек-дөңес болып келеді. Дәннің шығыңқы жағы арқа, ал оған қарама-қарсы жағы бүйірі деп аталады. Бүйірінде көлденен кескін бар ол бороздка деп аталады.Дәннің арқасының төменгі бөлігінде тұқымша бар.Дәнде ұзындығын, енің және жуаңдығын айырады.Дәннің Ұзындығы (Ұ) оның негізі немесе төменгі бөлігіміне басының ара-қашықтығы; ені (Е) бүйір жақтарының көбірек қашықтығы, қалыңдығы (Қ) арқасы мен бүйірінің ара-қашықтығы.
1.2 Дәннің құрылымының технологияльқ мәні және құрамы
Дәннің технологиялық потенциалын құрауда және ұн, жарма зауыттарының технологиялық процестерін ұйымдастырып жүргізуде оның анатомиялық құрамы елеулі роль атқарады. Анатомиялық бөлшектерінің массаларының қатынасы астықты өңдеуде өнімдердің потенциалды шығымын анықтайды.Жарма дақылдарының гүлді қабығының болуы қауыздау операциясын керек етеді.Сортты ұн тартуда бидай, қара бидай және триктикале дәндерінің тұла бойында арықшаның болуы дәннің крахмалды бөлімін біртіндеп ұнтақтауды қиындатады.Гүлді қауыздың, қабықтарының, алейрон қабатының клеткаларының конфигурация ерекшеліктерінің айтарлықтай маңызы бар.Көптеген ғылыми зерттеу нәтижелеріне қарағанда дақылдың сортына, ірілігіне, біркелкілігі және б. факторларға байланысты дәннің анатомиялық бөлшектерінің массаларының қатынасы елеулі өзгерісте болады.Мысалы, бидай партияларында эндоспермнің крахмалды бөлшегінің айырмасы 8%-ке, яғни 85%-тен 77%-ке дейін, қара бидайда - 7%-ке, яғни 78-ден 71% және т.б. Сондықтан дәннің потенциалды технологиялық құндылығы бірдей болмайды.Бидай дәні үшін орташа крахмалды эндосперм - 82,5% құрайды, алейронды қабат - 8,0 %, кабықтар - 7,0%, ұрыктық бүршік -2.5%.Арпаның қауызы 8...15%, сұлының - 20...40 %, күріш дәнінің - 14...35 %, тарының -16...22 %, қарақұмықтың -17.. .25% аралықтарындаболады.
Эндосперм мөлшері дәннің ірілігіне байланысты.Мысалы, 2а-28*20 електен өтпеген бидай дәнінің ірі фракциясының эндосперм мөлшері 83...85%, ал 2а-20*20 електен өтіп 2а-18*20 електен алынған сырғымада -80...78%.Сұлы және басқа жарма дақылдары үшін дәннің ірілігінің азайуы қауызының көбейуіне тура әсерін тигізетіні заңдылы.

1.Қ.К.Әрінов. Тұқымтану негіздері.-Ақмола,1995
2.Можаев Н.И., ӘріновҚ.К.,т.б. Өсімдік шаруашылығы.-Ақмола,1993.
3.Қ. Әріпов, А.Нағымтаев, М.Ысқақов,Н.Серікпаев,И. Жұмағұлов. Агрономия негіздері.-Астана.2007.
4.Қ.Жаңабаев, С.Арыстанғұлов Агрономия негіздері «Фолиант» баспасы-Астана 2010
5.Елбасы 2011 жылдың28қаңтарындағыхалқынажолдауы