Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы



1. Көркем шығарма жайлы түсінік.

2. Көркем шығарманың мазмұны мен пішіні.
1. Көркем шығарма - өнерді осы нақты әлемде көрсетеді. Олар шынайы көркем жаңа мәдениетте өзінің-өнердің біртуар шығармалары тарихымен қатар дами отырады.
Бұл әлемдегі заттардың бәрі өзінің мәніне, мағынасына және баға-құнына тікелей адаммен байланысында ғана ие болады. Бұл дүниеде мүмкіншілігі бар бүкіл болмыс және барлық мән-мағына осы дүниедегі ең биік құндылық әрі жалпы құндылықтар тудырушы — адамның маңайында орналасқан.
Эстетикалық әрекеттің түп-тамыры өнермен байланысты. Көркем шығармашылықтың мәні де адам әлемін тұспалдай, белгілі бір көркем бейнелер арқылы жеткізеді. Көркем туындылар дүниеге деген белгілі бір көзқарастардың, ұжымдық ой-пікірдің, азды-көпті ақпараттың рәмізі болып табылады. Ол — болашақтағы ұрпақтарға үндеу, белгілі бір мәдени-әлеуметтік құрылымның көрінісі.
Көркем туындылар көркем бейнелер арқылы қоғамның қойнауында сырт көзге білінбестей өтіп жатқан өзгерістерге, шиеленістерге сезімталдық танытып, көрнекілейді. Соның нәтижесінде керкем шығармалар әлгі күрделі жағдайлардың ушықпай, ішінара бәсеңдеуіне жәрдемдесетін сауықтыру шарасына да айналады.
Шынайы туындылардың көркем бейнелері тек өз уақытында, яғни өзін қоршаған мәдени-әлеуметтік шындықта ғана өзектілігін танытпайды, ол өзінен кейінгі келер кезеңдердің бәрінде де өміршең болады. Осы тұста орыс мәдениеттанушысы М.Бахтиннің "үлкен уақыт" терминін келтіре кеткен дұрыс сияқты. Шынайы керкем бейнелер "үлкен уақытта" өзінің алғашқы мән-мағынасының негізін өзгертпей барып өзгеріске ұшырайды.
"Үлкен уақытта" көркем бейнелер өз бастауынан ағып шығып, өз арнасын жоғалтпай, бірақ өзен іспеттес жаңа жерлерден, жаңа елдерден табылады. Үлы керкем бейнелер көп түрлі құбылыс, өйткені онда мәндік-мағыналық терең тұңғиық жатыр. Классикалық бейнелерден әр заман өзінің жаңа қыр-сырын тауып, жаңа түсінігін әкеледі. Мысалы, 19 ғасыр Гамлеттің көркем бейнесінен зиялылықты, өзін ой-сана таразысынан өткізген парасатты жанды көрсе, XX ғасыр оны сол заман рухына сай күрескер, жалынды жан деп танытады.
2. Мазмұн мен пішін бірлігі-көркемдік арты. Мазмұн мен пішін-іргелі философиялық ұғым. Бұл екеуі бір-бірінен айрылмас байланыста, бірлікте болады. Көркем шығарманың күллі құны мен қасиеті оның мазмұны мен пішінінің бірлігінде жатыр.
1) Қабдолов З. Сөз өнері. - Алматы, 1992.
2) Ахметов К. Әдебиеттануға кіріспе. Қарағанды, 2004
3) Алпысбаев Қ. Көркем шығарманы талдау жолдары. – Алматы, 1995ж.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі Семей қаласының
Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Шығарманың мазмұны мен пішіні.

Орындаған: Әлиханқызы А.

ПД-305

Тексерген: Секей Ж.С.

Семей қаласы

2015 ж

Жоспар:

1. Көркем шығарма жайлы түсінік.

2. Көркем шығарманың мазмұны мен пішіні.

1. Көркем шығарма - өнерді осы нақты әлемде көрсетеді. Олар шынайы көркем
жаңа мәдениетте өзінің-өнердің біртуар шығармалары тарихымен қатар дами
отырады.
Бұл әлемдегі заттардың бәрі өзінің мәніне, мағынасына және баға-құнына
тікелей адаммен байланысында ғана ие болады. Бұл дүниеде мүмкіншілігі бар
бүкіл болмыс және барлық мән-мағына осы дүниедегі ең биік құндылық әрі
жалпы құндылықтар тудырушы — адамның маңайында орналасқан.
Эстетикалық әрекеттің түп-тамыры өнермен байланысты. Көркем
шығармашылықтың мәні де адам әлемін тұспалдай, белгілі бір көркем бейнелер
арқылы жеткізеді. Көркем туындылар дүниеге деген белгілі бір
көзқарастардың, ұжымдық ой-пікірдің, азды-көпті ақпараттың рәмізі болып
табылады. Ол — болашақтағы ұрпақтарға үндеу, белгілі бір мәдени-әлеуметтік
құрылымның көрінісі.
Көркем туындылар көркем бейнелер арқылы қоғамның қойнауында сырт көзге
білінбестей өтіп жатқан өзгерістерге, шиеленістерге сезімталдық танытып,
көрнекілейді. Соның нәтижесінде керкем шығармалар әлгі күрделі жағдайлардың
ушықпай, ішінара бәсеңдеуіне жәрдемдесетін сауықтыру шарасына да айналады.
Шынайы туындылардың көркем бейнелері тек өз уақытында, яғни өзін қоршаған
мәдени-әлеуметтік шындықта ғана өзектілігін танытпайды, ол өзінен кейінгі
келер кезеңдердің бәрінде де өміршең болады. Осы тұста орыс
мәдениеттанушысы М.Бахтиннің "үлкен уақыт" терминін келтіре кеткен дұрыс
сияқты. Шынайы керкем бейнелер "үлкен уақытта" өзінің алғашқы мән-
мағынасының негізін өзгертпей барып өзгеріске ұшырайды.
"Үлкен уақытта" көркем бейнелер өз бастауынан ағып шығып, өз арнасын
жоғалтпай, бірақ өзен іспеттес жаңа жерлерден, жаңа елдерден табылады. Үлы
керкем бейнелер көп түрлі құбылыс, өйткені онда мәндік-мағыналық терең
тұңғиық жатыр. Классикалық бейнелерден әр заман өзінің жаңа қыр-сырын
тауып, жаңа түсінігін әкеледі. Мысалы, 19 ғасыр Гамлеттің көркем бейнесінен
зиялылықты, өзін ой-сана таразысынан өткізген парасатты жанды көрсе, XX
ғасыр оны сол заман рухына сай күрескер, жалынды жан деп танытады.
2. Мазмұн мен пішін бірлігі-көркемдік арты. Мазмұн мен пішін-іргелі
философиялық ұғым. Бұл екеуі бір-бірінен айрылмас байланыста, бірлікте
болады. Көркем шығарманың күллі құны мен қасиеті оның мазмұны мен пішінінің
бірлігінде жатыр.
Мазмұн мен пішін жайын сөз еткенде, ескеретн бір нәрсе-бір мамұнының
бірнеше пішіні болатыны. Мысыла, Ұлы Отан соғысының сөз өнерінде әр түрлі
пішінде суреттелгенін Қ.Аманжоловтың Ақын өлімі туралы аңыз,
Б.Момышұлының Москва үшін шайқас, Ә.Әбішевтің Намыс гвардиясы атты
шығармаларынан аңғаруға болады. (поэзия, проза, драматургия).
Шығарма мазмұнының ұтымдылығы да, оқырманға жетімділігі де оның пішініне
байланысты.
Мазмұнға қарағанда, пішін өзгерімпаз болады. Мысалы, махаббат. Бұл-өмірде
тұрақты шындық, өнерге мәңгілік тақырып. Бірақ өмірдің осы шындығының
өнердег пішіні әр дәуірде әр алуан. Бір мазмұнның өзі әр дәуірде әр түрлі
пішінге көшіп отырады. (Қазіргі махаббаты Қыз Жібек пен Төлегеннің
сезімдеріндей суретесе, осы дәуірдегі сай келмес еді). Мазмұн мен пішін
жайын сөз еткенде ескеретін тағы бір ерекшелік-мазмұнын мен пішіннің тарихи
категория екендігі. Әрбір жаңа дәуірде көне мазмұн тың пішін тауып,
жаңғырып, жасарып қана қоймайды, әр дәуір өз шындығын, демек, өз мамұнын
ала келеді.
Сонымен, әдебиеттегі мазмұн мен пішіннің бірлігі дегеніміз-өнер туындысының
көркемдігі үшін ауадай қажет жағдай. Көркем шығармадағы мазмұн мен пішіннің
бірлігі-оның етене бүтіндігі, эстетикалық бағалылығы.
Қорыта айтқанда, шығарманың мазмұны-оның ақиқат шындыққа негізделген
тақырыбы мен идеясы да, пішіні-әдеби қаһармандардың өзара қарым-қатынасына,
тағдыр тартысын негізделген сюжеті, композициясы және жазушының өмірі
өнерге айналдырған ең құралы-суретті сөз, яки көркем шығарманың тілі.
Мазмұн дегеніміз шығарманың өмір шындығын, құбылыстарын бейнелі түрде
көрсетіп, ой-сезімге әсер беретін мағыналылығы деуге болады. Шығарманың
мазмұны-баяндалған, көрсетілген уақиға, жағдай, өмір құбылыстарының тікелей
өзі емес, соның көркемдік крінісі, сөзбен мүсіндеп берілген суреті.
Өмір шындығы әдебиет шығармасындағы көркем шындыққа айналғанда оған
жазушының дүниетанымы, көркем ой-сезімі, адамгершілік, азаматтық мұрат-
идеалдары келіп қосылады. Шығарманың көркемдік тұлға-пішініне, өрнек-
кестесіне, өн бойына қан жүгіртіп, жан беретін, өң нұр беретін идеалық
мазмұн-жазушының биік қоғамдық мақсаттарының көрінісі. Әдеби шығарманың
көркем түрін (пішінін) оның мазмұн-мағынасынан бөліп қарауға еш болмайды.
Шығарманың көркемік сапасы алдымен идеялық мазмұнның тереңдігіне
байланысты.
Әдебиеттегі мазмұн мен пішінді белгілі бір көркем шығармадағы затты
деректерге көшірсек былай болар еді: шығарманың мазмұны-оның ақиқат
шындыққа негізделген тақырыбы мен идеясы да, пішіні-әдеби қаһармандардың
өзара қарым-қатынасына, тағдыр тартысына негізделген сюжеті, композициясы
және жазушның өмірді өнерге айналдырған ең негізгі құралы-суретті сөз, яки
көркем шығарманың тілі.
Сылдырап өңкей келісім, Тас бұлақтың суындай... Абайдың осы сөзінде аса
терең мағына жатыр. Шын мәнісіндегі өнер туындысының айрықша асыл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Шығарманың мазмұны мен пішіні жайлы мәлімет
Әдебиеттегі мазмұн мен пішін жайлы мәлімет
Көркем шығарманың пішіні
Шығарманың мазмұны мен пішіні
Шығарманың мазмұны мен пішіні туралы
Мазмұн және пішін
ӘДЕБИЕТТАНУДЫҢ ЖАҢА БАҒЫТТАРЫ
Мазмұн мен пішін
Көркемшығарма-нағыз суреткерлік әрекеттің нәтижесі
Көркем деректі жанр түрлері
Пәндер