Руханилық үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы маңызы

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: «Руханилық үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы маңызы»

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І бөлім. Ислам дініндегі руханилық үкімге қатысты

адамгершіліктік мәселелер . . . 8

1. 1 Исламның руханилық үкіміндегі адамгершілік (ахлақтық)

мәселелері . . . 8

1. 2. Ислам дініндегі руханилық үкімнің бірі - ахлақи міндеттер

сипаттамасы . . . 16

ІІ бөлім. Руханилық үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы

маңызы . . . 26

2. 1. Рухани үкімдегі адамгершіліктік отбасылық міндеттеріміз . . . 26

2. 2 Ұлттық және жалпыадамзаттық рухани адамгершіліктік

міндеттеріміз . . . 35

Қорытынды . . . 55

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 56

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Болашақта ел тұтқасын ұстар азаматтардың өнегелі тәрбиесі бугінгі күн тәртібінде тұрған маңызды мәселелердің бірі. Олардың отансүйгіштік сезімін, білім мен біліктілігін, дағдысы мен шеберлігін, асқақ адамшылдық пен адамгершілік қадір-қасиеттерін, жаңа дүниетанымдық көзқарастарын салауаттылық дағдыларын, ұнамды мінез-құлық нормаларын рухани-адамгершілік құндылықтар арқылы қалыптастыру үлкен қажеттілік.

Қай заманда болмасын, сол қоғамға сай азаматты тәрбиелеудің бірден-бір жолы адамның рухани байлығын арттыру болмақ. Қазіргі уақытта қала жастары ғана емес, берекелі ауыл мен ақ көңіл, жайдары, ойлары таза, рухани құндылығы мен адамгершілігі жоғары, тәрбиелі ауыл адамдары да өзгерген. Мысалы, адам айтса нанғысыз аурулардың көбеюі, адамгершілік қасиетіміздің жүдеу тартуы, кісі өлтіру, үй тонау, маскүнемдік пен нашақорлык, жезөкшелік сияқты жат қылықтармен қатар мейірімсіз, қатыгез жастар ауылданда орын алды. "Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде" деген сөз бар қазақта.

Ендеше жас ұрпақтың осындай күйге түспеуіне, олардың рухани бай, адамгершілігі мықты, қарым-қатынаста өмір сүруіне жағдай жасау кезек күттірмейтіи мәселе екені анық. Мұнда әсіресе оқушылар тәрбиесіне мектептегі дұрыс ұйымдастырылған тәрбие іс-шараларының ықпалы зор болары сөзсіз.

Жалпы орта білім беретін мектептің педагогикалық құрылымының негізгі кұндылығы болып саналатын оқушыны жеке тұлға ретінде қарау және оның ішкі жан дүниесінің ерекшелігін дамыту - жалпы білім беретін оқу орындарының басты мақсаты. Оқушыларды рухани-адамгершілік сапа-қасиеттерге тәрбиелеу қаншалықты қиын болса, ол соншалықты маңызды да. Рухани-адамгершілік тәрбие оқушының тәртібін және рухани дағдысын қалыптастырады. Яғни ол - адамның ішкі жан дүниесінің ерекшелігін көрсететін адамгершілік деңгейін анықтайтын, сипаттайтын, оның тұрақтылығы мен үздіксіздігін, дамуын, әлеуметтану дәрежесін, қоғамдық мәнін айқындайтын жеке тұлғаның ең маңызды ішкі жан дүниесінің элементі.

Бүгінгі таңдағы сұраныс қоғамды ізгілікке, руханилыққа бет бұрғызып, оқу-тәрбие, жұмысын рухани-адамгершілік тәрбие непзінде ұйымдастырып, оқушылардың рухани-адамгершілік тәрбиесін қалыптастыру қажетгілігін айқындап отыр.

"Тәрбие деген не?" деген сұраққа М. Жумабаевтың анықтамасымен жауап берсек, ол - "қандай болса да бір жан иесіне тиісті азық беріп, сол жан иесінің дұрыс өсуіне көмек көрсету" деген сөз" . . . адам баласынның әсіресе жанын тәрбие қылу керек деп ұғу керек. Тәрбие төрт түрлі: дене тәрбиесі, ақыл тәрбиесі, сұлулық тәрбиесі һәм құлық тәрбиесі. Егерде адам баласына осы төрт тәрбие тегіс берілсе, оның тәрбисі толық болғаны".

Руханилық ізгі ақылдың шешімі, ізгі жүрек әмірі, ізгі сезім, махаббат пен жанашырлықтың саналы және санадан тыс әрекеттерден көрінуі болса, ұлы Абайдың айтуынша "адамгершілік - махаббат пен әділдік, олар барлық нәрседе болады және бәрін шешеді", яғни рухани тәрбие адамдарды адамгершілікке, білімге, еңбек пен имандылыққа, бір сөзбен айтқанда жан дүниелерінің сұлулығына тәрбиелеу деген сөз. Шындығында, адамгершілік мінез негіздерінің астарында жалпы адамдық пен ұлттық құндылыктар бірігіп, адамдардың рухани мәдениетін жүзеге асыратыны белгілі. Себебі жеке адамның ойлау қабілетін өсірмей немесе оның рухани дүниесін байытпай тұрып, саяси-экономикалық және мәдени салалардағы міндеттерді орындауға және тәуелсіздік идеологиясын қалыптастыруға болмайды.

Қазіргідей нарықтық қатынасқа сатылай өтіп жатқан кезеңде қоғаммен мемлекет өзін таныған, " түсінігі мол, ұлтын сүйетін, қоғамдық еңбегі мен кәсібі, дағдысы, іскерлік негіздері қалыптасқан рухани сау табиғи мықты, жалпы адамдық және ұлттық мінез-құлық нормаларын іске асыра білетін, рухани жағынан жетілген жан-жақты адамды тәрбиелеуге өте мүдделі.

Адам тумысынан адамгершілік қасиетке ие болып тумайды, ол адам бойына тәрбие арқылы дариды. Сыр бойының XII г. білімді оқымыстысы, ақын Ахмет Иүгенеки ойынша, "адамгершілік мінез-құлық уағыздау жолымен ғана емес, оларда моральдық сенімді дамыту және адамгершілікке бейімділікті туғызу арқылы қалыптасады" дейді.

Нарықтың заңдылықтары мен құндылықтарына сәйкес адамдар бұрынғыдай "үкімет аштан өлтірмейді" деп уақытын босқа өткізбей, ақша, пайда тауып, жекеменшігін байыту үшін іскерлік, белсенділік, жауапкершілік танытып, еңбек ете бастады. Бұл - әрине, құптарлық жағдай. Сонымен қатар оның рухани құндылықтарға қайшы келетін жақтары да бар. Оларды атап айтсақ: қатыгездік, дәйексіздік, принципсіздік және тағы басқалар. Сондықтан да адамдарды имандылық қасиетке үйретіп, рухани мәдениетке баулу, сол арқылы адамгершілікке, қайырымдылыққа инабаттылыққа тәрбиелеу баршамыздың міндетіміз болып табылады.

Біздің қазіргі жастар өркениетті елден үлгі аламыз деп, өзінің төлтума ұлттық өнерін менсінбей, оның асыл қазынасын түсінбей босқа әуре болуда. Соның салдарынан имандылық, ізгілік, қайырымдылық деген ұғымдар ұмыт болып, адамгершілік қасиетінен айрылып, азғындап барады. Адамзат қоғамының өзі жеке адамдардан тұрады. Олай болса, қоғамның дамуы оның әрбір мүшелерінің дамып жетілу сапасына байланысты. Яғни еліміздің өркендеп, адамдардың сапалы болуы олардың рухани мәдениетіне тікелей байланысты деп айтуға болады.

Қазақ халкы - рухани зор байлықтың мұрагері. "Өткенді жақсы білмейінше, келешекке сапар шегу айсыз қараңғыда сурлеу соқпақ іздеп адасумен пара-пар!" - деді Л. Н. Толстой. Өткеннен нәр алмай, рухани азық алмай болашаққа қадам басу және ұрпақ тәрбиесіндегі ежелден қалыптасқан халқымыздың жақсы дәстүрлері мен тағылымдарын оқып үйреніп, өнеге тұтпай, жастарды ізгілік пен парасаттылыққа баулу мүмкін емес. Тәуелсіз ел болғандықтан, адамгершілік, ұлттық рухани мәдениетіміздің бүгінгі заман талабына сай жаңа бағдарламасын жасап, соны күнделікті өмір салтымызға ендіруіміз қажет. Сонда ғана біз өзінің дербес рухы мен мәдеииеті жоғары, адамгершілікке бейім, санасы дамып жетілген өркениетті ел болып адамзаттын ұлы көшіне ілесіп, басқа халықтармен терезесі тең халық ретінде өмір сүре аламыз. Рухани - адамгершілік қадір-қасиеттер мен сапаларды оқушының бойына дарыту үшін, ең алдымен, олардың саналылығын көтеру; екіншіден, адамгершілік тұрғыдан сезімталдығын тәрбиелеу және дамыту; үшіншіден, оқушының бойына жағымды мінез - құлықтың дағдылары мен қылықтарын үнемі сіңдіріп отыру қажеттілігі талап етіледі. Ол үшін жасөспірімдердің өздері өскен аймақпен, қоғамдық ортамен тікелей байланысты оған тәуелді екендігін, өзінің жүріс-тұрысы мен мінез-құлқын өмір сүріп отырған ортада қабылданған тәртіп ережелеріне сәйкес үйлестіре қалыптасуы қажеттіпн түсінуі, оларды халықаралық аренада қолданып келе жатқан өзара сыйластық пен құрмет тұтушылық сезімді тәрбиелеу мәселелері жүзеге асыруды басты бағыт-бағдар ретінде белгіленуі тиіс сияқты. Қазақ мектептеріндегі адамгершілік тәрбиесі айтарлықтай өзгерістерге ұшырап отырғаны белгілі. Өйткені кешегі күні өткен тоталитарлық жүйе ұсынған белгілі бір ұлтқа немесе жалпы адамзатқа тән құндылықтар деп бағаланып келген рухани - адамгершілік тұғырлар ауыстырылып, заман талабына байланысты жаңартылуда. Мысалы, нарықтық өтпелі кезеңдегі басты құндылықтарға жекеменшік, нарық, пайда, ғаламдану, қулық, бәсекелестік, т. с. с. жатқызылып жүр. Дей Вертанмен, жалпы адамзат дамуына аса қажет еңбектену, салауатты өмір сүру, бостандық, сөз бостандығы, дін еркіндігі, өркениеттілікке ұмтылу, ұлтаралық қатынас мәдениетін қалыптастыру, үлкенді сыйлау, кішіні құрметтеу, ар-ұят, төзімділік, жауаптылық, тиянақтылық, т. с. с. жан тазалығын сақтау қоғамдық құндылықтары өз мәні мен маңызын жоймағаны анық. Біздің ойымызша жасөспірімдер бойындағы шынайы рухани-адамгершілік тәрбиесі оны қоршаған ортада, отбасында, мектепте, жұртшылық қауыммен қарым-қатынаста, жолдастар арасында, көшеде, еңбекте көрініп нәтиже береді. Рухани-адамгершілік тәрбие-жасөспірімнің шынайы тәрбиесінің нығаюына игілікті әсерететін, оның тұлғалық дамуына өзек болатын, еркіндігін жасампаздықпен, шығармашылықпен паш етуге мүмкіндіктер ашатын түрткі деуге болады. Рухани байлықтардың материалдық байлықтардан айырмашылығы: олар әрбір жанның ішкі потенциалын ашуға көмектеседі, жалпы рухани үйлесімділікке қызмететеді. Руханилық тәрбиені жасайтын да, оған құндылықтық бағасын беретін де, оны әлеуметтік өмірде дамытатын да, әлеуметтік практикада керектісін сақтайтын да адам. Әсіресе тарихта қордаланған тәрбиелер жүйесін тұжырымдау, халық дініндегі ерекшеліктерді бейнелеу - үлкен ғұлама ойшылдардың шығармашылық иегерлерінің еншісінде. Олар өз шығармаларында заманында жетекші рөл атқаратын тәрбиелер жайында айтады, оларды келесі ұрпаққа көркем тілмен, ғылыми сұрыптаумен жеткізуге тырысады. Рухани-адамгершілік тәрбиесі құнсызданса, қоғамның дағдарыста болғаны. Алайда сол тәрбиенің негізгі субъектісі болып халықтың өзі қала бермек. Қазіргі кезде туындап отырған келеңсіз олқылықтар дәни сауатсыздығымыздан, яғни рухани жұтаңдығымыздан туындап отырған проблема. Сол себепті діни адамгершіліктік сауаттылықты арттыру барысына лайықтап ислам дініндегі ахлақтық мәселелерді зерттеуді жөн деп көрдік. Осы ой ымыз дипломның тақырыбына «Руханилық үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы маңызы» деп белгілеуге негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: Рухани адамгершіліктік үкімді анықтау.

Зерттеудің объектісі: Рухани үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы маңызын белгілеу процесі.

Зерттеудің пәні: Ахлақтық міндеттерімізді айқындау.

Зерттеудің міндеттері: Исламның руханилық үкіміндегі адамгершілік (ахлақтық) мәселелерін белгілеу; Ислам дініндегі руханилық үкімнің бірі - ахлақи міндеттер сипаттамасын айқындау; Рухани үкімдегі адамгершіліктік міндеттер сипаттамасын ашып көрсету.

Дипломның құрылымы: кіріспеден, 2 бөлімнен және әр бөлім 2 бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

І бөлім. Ислам дініндегі руханилық үкімге қатысты адамгершіліктік мәселелер

1. 1 Исламның руханилық үкіміндегі адамгершілік (ахлақтық) мәселелері

Ахлақ - адамның рухынан орын алған әдеттері. Бұл әдеттер көп ойланып жатпастан әрекет етуімізге себепші болады.

Рухымызда орын алатын әдеттер екіге бөлінеді:

1) Жақсы әдеттер.

2) Жаман әдеттер.

Дене мүшелеріміздің іс-әрекеттері рухымызға байланысты. Рухымызда жақсы әдеттер орын алса, іс-әрекеттеріміз жақсарады, бұлар жақсы ахлақ деп аталады. Ал егер рухымызға жаман әдеттер орнықса, іс-әркеттеріміз де жаман болады. Оны жаман әдет немесе жаман ахлақ деп атайды. Іс-әрекеттеріміздің жақсы, парасатты болуы үшін рухымызды жаман мінез-құлықтардан тазарта отырып, жақсы мінез-құлықтарды орнықтыруымыз керек.

Топыраққа еккен тұқымға қарай өнім аламыз. Бидай тұқымынан бидай өсіп шығатыны сияқты, арпаның дәнінен де арпа өсіп шығады. Демек, топыраққа қандай дән ексең, соған қарай өсімдік өсіп шығады. Осы сияқты рухымыздың тереңіне жақсы мінез-құлықтардың тұқымын сепсек, бұл тұқым да дене ағзаларымызға жақсы іс-әрекеттер жасатады. Ал, егер жаман мінез-құлықтардың тұқымын сепсек, дене мүшелерімізді жаман іс-әрекеттерге итермелейді.

Исламдағы ахлақ. Ислам дінінде ахлақтың маңызы үлкен. Исламның мақсаты - адамдарды игі ахлақ иесі қылып тәрбиелеп, кемелдендіру. Ислам - көркем мінез деген сөз. Пайғамбарымыз (саллаллаһү 'алейһи уә сәлләм) былай деген:

"Мен көркем - мінездерді толықтырып, кемелдендіру үшін жіберілдім". Бір мұсылманға берілетін баға оның парасаттылығымен өлшенеді. Пайғамбарымыз (саллаллаһү 'алейһи уә сәлләм) :

"Сіздердің маған ең сүйкімділеріңіз және қиямет күнінде маған ең жақынырағыңыз - ахлақы ең көркем болғандарыңыз" дейді.

Пайғамбарымыздан:

"-Аллаһ жанында ең сүйікті құлдар кімдер болады?"-деп сұрапты.

Сонда Пайғамбарымыз:

"-Көркем-мінезділер" деп жауап береді. Ғибадаттар қалай дініміздің әмірі болса, ахлақи міндеттерімізді орындау да дініміздің әмірі. Исламда ғибадаттардың негізгі мақсаты - адамдарды жаманшылықтан алшақтатып, игі ахлақты болуға тәрбиелеу.

Игі ахлақ иесі болуда сенім мен ғибадаттың ролі. Шынайы сенім иесі болған адам, барлық іс-әрекеттерін Аллаһтың көріп тұрғанына және оларды періштелердің жазып отыратынына сенеді. Дүниеде істеген әрбір іс-әрекетінің қиямет күнінде өзінен сұралатынын біледі. Жақсылық жасағандардың сый көретініне, ал жаманшылық жасағандардың жазасын тартатынына сенеді.

Ұлы Аллаһ Құран-Кәримде былай дейді:

"Кімде-кім титтей жақсылық жасаса, оның сыйын алады, ал кімде-кім титтей де жамандық жасаса, оның жазасын тартады".

Бұл сенім адамды жаманшылықтан алыстатады, жақсылық жасауға себепші болады. Жүрегі мүндай сенім мен жауапкөршілік сезімдерінен жұрдай адамдардан тек жеке бастарының қамы болмаса, жақсылық күтуге болмайды. Мұндай адамдар қолынан келгенше жамандық жасауға тырысып бағады.

Ал жүрегі сенімге толы мұсылман барлық іс-әркеттеріне көңіл аударып, бақылап отырады. Ешкімге жамандық істемейді. Қолынан келгенше жақсылық жасауға тырысады. Ғибадаттар жүрегіміздегі иманды арттырады, әрі парасатты болуымызды қамтамасыз етеді. Бес уақыт намаз бізге үнемі Аллаһты еске салып отырады, әр түрлі жаман іс-әрекеттерден бас тартқызады. Ораза болса шапағат, мейірім сезімдерін дамытып, қолымызды харам нәрселерден, тілімізді жалған, өтіріктерден сақтайды. Зекет-сараңдықтан құтқарады, басқаларға жақсылық жасап, қол ұшын беру, жәрдем беру сезімдерін тудырып, халыққа пайдалы адам болуға себепші болады.

Осылайша ғибадаттармен қаруланған, қоректенген иман, дене мүшелерімізге парасаттылық жемістерін беріп, адам шын мәніндегі қадір-қасиетін табады. Парасатсыз адамдар болса - гүл ашпаған, бүршік атпаған жеміссіз ағаш іспеттес.

Ең тамаша ахлақ үлгісі - хазіреті мұхаммед (саллаллаһү алейһи уә сәлләм) . Хазіреті Мүхаммед (саллаллаһү 'алейһи уә сәлләм) - Аллаһтың тәрбиесінде болған, жоғары ахлақ иесі болған Пайғамбар. Ол мінез-құлқын Құр'аннан алып, жақсылықтардың бәрін бойына жинаған. Хазіреті Айшадан Пайғамбарымыздың адамгершілігі, мінез-құлқы жайында сұрағанда былай деп жауап берген:

"Оның мінез-құлқы - Құр'ан болатын".

Пайғамбарымыз ахлақтың міндеттерінен тағлым бере жүріп, Өзі үлгі көрсетіп отырған. Ол еш уақытта тұралықтан, шындықтан, жақсылықтан бір сәт ажырамаған, тамаша мінезімен, іс-әркеттерімен басқаларға үлгі болған. Ұлы Аллаһ Құр'ан Кәримде:

"Аллаһтың расулының бойында, сіз үлгі алатындай тамаша өнеге бар" дей отырып, Пайғамбарымыздан үлгі алуға шақырған. Біздің міндетіміз - Пайғамбарымыздың парасаттылық пен адамгершілікке толы өмірін біліп, үйреніп, оның іс-әрекеттерін үлгі түту.

Қоғам мүшелері үшін ахлақтың маңызы. Ұлт дегеніміз жанұялардан, отбасыларынан тұратыны бәрімізге аян. Ал отбасы - жеке адамдардан тұрады. Олай болса, бір ұлттың күшті болуы, бақыт құшағында өмір сүруі жанұялардың берік болуына байланысты. Отбасының бақытты болуы, отбасындағы жеке адамдардың парасатты іс-әрекеттеріне байланысты. Сондықтан, қоғамды құрайтын жеке адамдардың - парасатты болғаны жөн. Шіріген тақтайлардан берік кеме жасалмайтыны сияқты парасатсыз, жауапкершілік сезімдерінен жұрдай болған адамдардан күшті, берік қоғам да құрылмайды.

Кәсіп және ахлақ. Еңбек ету - дініміздің әмірі. Кез-келген мұсылман күн көру үшін және ешкімге мұқтаж болмай өмір сүруі үшін еңбектенуі қажет. Адамдардың еңбек ететін салалары, ақша табу жолдары әр түрлі. Еңбектеніп, ақша табуда аса мән беретін нәрсе - ақшаны адал еңбекпен табу және ризығымызға харам нәрсе араластырмау.

Пайғамбарымыз:

"Адамнан дүние-мүлік қалай тауып, оны қалай жұмсағаны қиямет күнінде сұралатынын" айтқан. Ал ақша табуда харам нәрселерге жол бергендер жайында былай деген:

"Бір мұсылманды алдаған немесе оған зиян тигізген немесе айла жасаған адам - бізден емес".

Еңбектеніп, ақша тапқанда, адал әрекет қылғандарға мына сүйінішті хабарды жеткізеді:

"Саудада шындықтан, туралықтан бір сәт айырылмаған адам, қиямет күнінде пайғамбарлардың жанынан орын алып, солармен бірге болады". Мұсылмандықтың маңызды қағидасы шыншылдық, туралық, адалдық, адамгершілік қасиеттер. Мұсылманға шыншыл болу, адамдарды алдамау, адал еңбек етіп, адал мал табу жарасады.

Өндірушінің міндеті - жақсы және сапалы нәрсе өндіру. Жұмысшы мен қызметкердің міндеті - өздеріне берілген істерді кемшіліксіз орындау. Еңбектенген адам "мені ешкім көрмейді ғой" деп міндетіне немқұрайлықпен қараса, адалдықтан айырылып, арам ақша тапқан болып есептеледі. Ал, бұған дінімізде тыйым салынады. Басқаның ақысын жеу - міндетін, қызметін теріс жолға пайдалану деген сөз. Мұндай адамдар еңбектерінің босқа кетуіне себепкер болады. Бұдан әрі елі зиян шегеді, әрі адамдар да бір-біріне сенбейтін болады.

Жүрегі таза парасатты адам ісін дұрыс атқарады, ешкімді алдамайды, айла жасамайды. Мойнына алған міндетін адал атқарып, өзіне де, өзгеге де пайдасын тигізеді.

"Егер де мал керек болса, қолөнер үйренбек керек. Мал жұтайды, өнер жұтамайды. Алдау қоспай адал еңбегін сатқан қолөнерлі - қазақтың әулиесі сол. Бірақ Құдай Тағала қолына аз-маз өнер берген қазақтың кеселдері болады.

Әуел - бұл ісімді ол ісімнен асырайын деп, артық ісмерлер іздеп жүріп көріп, біраз істес болып, өнер арттырайын деп, түзден өнер іздемейді. Қолындағы аз-мұзына мақтанып, осы да болады деп, баяғы қазақтың талапсыздығына тартып, жатып алады.

Екінші - ерінбей істей беру керек қой. Бір-екі қара табылса, малға бөге қалған кісімсіп, "маған мал жоқ па?" дегендей қылып, еріншек, салқау, салғырт, кербездікке салынады.

Үшінші - "дарқансың ғой, өнерлісің ғой, шырағым", немесе "ағеке, нең кетеді осы ғанамды істеп бер!" дегенде маған да біреу жалынарлыққа жеткен екенмін деп мақтанып кетіп, пайдасыз алдауға, қу тілге алданып, өзінің уақытын өткізеді. Және анаған дүниенің қызығы алдауды білген дегізіп, көңілін де мақтандырып кетеді.

Төртінші - тамыршылдау келеді. Бағанаға алдамшы шайтан тамыр болалық деп, бір болымсызын берген болып, артынан үйтемін-бүйтемін, қарық қыламын, тамырым, досым десе, мен де жасынан іс істеп үйден шықпағандық қылып, жоқ-барға тырысып, алдағанды білмей, дереу оның жетпегенін жеткіземін деп, тіпті жетпесе өзінен қосып, қылып бер дегенінің бәрін қылып беріп, күні өтіп еңбекқылар уақытынан айрылып, "жоғары шыққа", қарық болып, тамақ, киім, борыш есінен шығып кетіп, енді олар қысқан күні біреудің малын бұлдап қарызға алады.

Оны қылып берейін, мұны қылып берейін деп сонымен табысы құралмай, борышы асып, дауға айналып, адамшылықтан айрылып, қор болып кетеді. Осы несі екен? Қазақтың баласының өзі алдағыш бола тұрып және өзі біреуге алдатқыш болатындығы қалай?" (Абайдың Қара сөздерінен, 33-сөз) .

Ислам дініндегі рухани үкімнің мінез-құлықты өзгертудегі рөлі. Бала дүниеге пәк болып келеді. Егер, ата-анасы жақсы тәрбиелесе, жақсы мінез-құлықтармен безендірсе парасатты, адамгершілігі мол болып өседі. Ал егер, жақсы тәрбие көрмей, жаман мінез-құлықтарға бой алдырса, онда одан жақсы іс-әрекет, адамгершілік күтуге болмайды.

Денеміздегі әр түрлі аурулар дәрі-дәрмекпен қалай емделсе, жаман мінез-құлықтардан арылып, жақсы мінез-құлықтардың орнығуы арқылы рухымыз да емделеді.

Сүйікті пайғамбарымыз: "Мінез-құлықтарыңды дұрыстаңдар" дей отырып, жаман мінез-құлықтың түзелетінін айтқан.

Жұқпалы ауруы бар аурумен бірге отырып, бірге тұратын адам дәл сондай кеселге ұшырауы мүмкін. Мінез-құлқы жаман адамдармен жолдас болған адамдар уақыт өте келе өздерінің жақсы мінез-құлықтарынан айрылып, жаман мінезге түсіп кетеді. Сол себепті игі ахлақ иесі өз құлқын сақтау үшін, игі ахлақты тәлім-тәрбие көруі және сондай мінезді адамдармен араласуы керек, ал әдепсіз адамдардан ұзақ болуы тиіс.

Сүйікті Пайғамбарымыз :

"-Жақсы адамдармен жолдас болуды хош иісті сулар сатылатын дүкенде отырғанға ұқсатады. Дүкеннің қожайыны оған ештеңе ұсынбаса да ол жердің хош иісінен әсерленеді".

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.